عومەر ئەحمەد
پاش ئەوەی كە سوپای عێراق شاری كەركووكی چۆڵ كرد و هێزەكانی پێشمەرگە تێیدا جێگیركران، زۆربەی میدیاكانی جیهان باس لە قورسایی سەنگی كورد دەكەن لە بەردەوامبوون لەسەر هەناردەكردنی نەوت و بەرزكردنەوەی بڕی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان. لە كۆنفرانسی نەوت و گازی 2014 ی عێراق لە لەندەن، ئاشتی هەورامی، وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان لە وتارێكدا رایگەیاند كە هەرێمی كوردستان بە نیازی بەستنەوەی كێڵگەكانی نەوتی كەركووكە بە هێڵی هەناردەكاری نەوتی هەرێمی كوردستانەوە. بەوپێیەی كە ئەوە بۆ چەندین مانگە هەناردەكردنی نەوتی كەركووك لە رێی هێڵی كەركووك -جەیهان وەستاوەو بە دەستبەسەرداگرتنی ئەو ناوچانەش كە ئەو هێڵەی پێدا تێپەڕ دەبێت لەلایەن هێزەكانی داعشەوە، بە كردەیی هیچ ئاسۆیەك بۆ بەكارخستنەوەی
غەفوور مەخمووری
لەدوای رووخاندنی رژێمی بەعس لە ئێراقدا هەموو لایەك چاوەڕوانی ئەوە بووین كەوا سیستەمێكی دیموكراسی حوكمی ئێراق بكات و، هەلەكانی رژێمەكانی پێشوو بەرامبەر گەلانی ئێراق دووبارە نەكاتەوە، بەڵام سەیر دەكەین دەسەڵاتدارانی ئێستای ئێراق بەهەمان عەقلییەتی پێشوو بیریانكردەوەو بیر دەكەنەوەو، هەوڵدەدەن هەمان سیاسەتی رژێمەكانی پێشوو پراكتیك بكەن، ئەم شێوازەی حوكم لە ئێراقدا زیانی بەهەموو لایەك گەیاندو دەگەیەنێت و دەبێتە هۆی دووبارەبوونەوەی كارەساتەكانی رابردوو، بۆیە لەسەر هەموو لایەكمان پێویستە دژی ئەو شێوازەی حوكمی ئێستا بوەستینەوەو رەتیبكەینەوە.
ئێراق بەو هەڵس و كەوتانەی ئێستای بەرەو تاكڕەوی و دكتاتۆرییەت هەنگاوی ناو وەكو رژێمەكانی پێشووی ئێراق لە دژی كوردو خواستەكانی وەستایەوە،
دیمانهیهک له گهل کاک ئهمینی رهحیمی نیژاد زمانناس و ماموستای زانکو - کرماشان
- کاک ئهمینی رهحیمی نیژاد؛ بهر له ههمۆشتێک تکایه خۆتان باشتر به خوێنهران ئازیز بناسنن؛
- من ئهمینی رهحیمی نیژاد، له دایک بوی ساڵی 1980 له یهکێک له گوندهکانی شاری گیهڵانی رۆژئاوا سهر به پارێزگای کرماشانم. له زانستگا رشتهی وهرگێڕانی زمانی ئنگلیزیم خوێندووه و ههروها بڕوانامهی زمانناسی گشتی له ئاستی مهستهریشم وهرگرتووه. چهندها وتار و لێکۆڵێنهوه له سهر زمانی کوردیم کردووه و له چهندها فستیڤاڵ و کۆبوونهوهی زانستی سهبارهت به زمان و ئهدهبیات و فۆلکلوری کوردیم بهشداری کردووه و ئێستاش وهکو ماموستای زانکو له زانکووهکانی "پهیامی نوور" و "ئازاد" خهریکی گوتنهوهی وانهی زمانناسی و ئنگلزییم.
م. عهونی خۆشناو
هەلو دەرفەتێكی زێرین بۆ كورد ڕەخساوە
تكایە لەدەستی مەدەن ..
لە ساتەوەختی داگیركردنی كوردستانو دەستپێكی ململانێیەكان، كوردستان بۆتە وێستگەو گۆرەپانی شەڕو پێكدادانەكان، لە پێناوی بەرژەوەندخوازی داگیركەرانو زڵهێزەكان، ئەمەش بووە بە هۆكارێك بۆ داگیركاریو كاولكاری كوردستان، وێرای خەباتو تێكۆشانی بێ وچانی كوردان، لە پێناوی دەستبەركردنی مافە ڕەواكان، بەڵام بە هۆكاری لاوازی دیبلۆماسی كوردانو جیۆپۆلیتیكو گۆڕینی نەخشەی جیهان، هێشتا نەبووین بە خاوەن وڵاتو كیانی سەربەخۆی خۆمان!!
بە گوێرەی ڕوپێوی ڕووداوە مێژووییەكان، چەند جارێك هەڵ ڕەخساوە بۆ كوردان، تاكو وەك گەلان بگەین بە ئاواتو ئامانجە نەتەوەییەكان، بەڵام لەبەر بێ بەرنامەییو یەك ئیڕادەییو گوتارێكی هاوبەش بۆ پێشهاتەكان، سەركەوتوو سوودمەند نەبووین لە ئاست خواستە نەتەوەییەكان، هەر لە سەردەمی پێكەوە لكاندنی هەرسێ ویلایەتی بەسرەو بەغداو موسل لە
شارام مێرزایی
سالێک له یەکەمین خۆسوزی ،له زنجیره خۆسوزییەکانی پەیرەوانی ئاێینی یارسان تێپەر دەبێت،سالێک پڕ له تێکوشان و خۆپێشاندانی چالاکانی مەدەنی یارسان بۆ بەدەست هێنانی مافه رەواکانیان و هەروەها پێشپێگرتن له دوپات بوونی کارەساتگەلێکی ئاوا بەڵام بەداخەوه له گەل ئەوەدا کە هیچ یەک له داواکارییەکاننیاندا به دی نەهاتووه بەلکوو له یەکەمین مانگی بەهاردا " حکمەت سەفەری " لەسەر بێرێزی کردنی ئەفسەرێکی سوپای ئێران به بنەماکانی ئاێینی یارسان بە چەکەکەی خوەی دەکوشت.
ئەگەر ئاوڕێک بدەینه مێژوو ئەمە یەکەم جار نییه که یارسانییەکان ئاوا توشی سووکایەتی و له دەسدانی ئازیزانییان دەبن. له سالانی 70 هەتاوی کاتێک 2 پیاوی یارسان بۆ شهادەت له دادگا بانگهێشت دەکرن دادوەری دادگا هاوکات لەگەل بینینی شێوازی سمێلیان ئەو دوو کەسه له ژوورەکەی دەر دەکات و دەلێت
دەیڤد رۆمانۆ
شەوی 9ی حوزەیران، جیهادییەكانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام (داعش) دەستیان بەسەر مووسڵدا گرت. شوێنە سونییەكانی دیكەی وەكو رومادی و فەلوجەش هەر لە پار ساڵەوە لە كۆنترۆڵی بەغدا نەماون. بەڵام دەستبەسەرداگرتنی مووسڵ خاڵێكی نوێی نێو قەیرانەكەیە. رەنگە ئەم رووداوە قەناعەت بە بڕیاربەدەستانی واشنتن بهێنێت كە حكومەتی ناوەندی بەغدا زۆر لاوازە و لەگەڵ نوری مالیكی سەرۆك وەزیران هاوڕا دەبن كە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو قەیرانە پێویستی بە "هێزی ئیمێرجنسی"یە. هەروەكو لە چەند ساڵی رابردوودا و لە سیاسەتی ئەمریكادا دەركەوتووە، ئەم كێشەیەش شتەكان بەرەو خراپتر دەبات. چەندین ساڵە واشنتن پشتگیری لە "عێراقێكی یەكگرتوو" دەكات و هەوڵی دروستكردنی بەغدایەكی بەهێز دەدات لەبەرامبەر هەموو ئەگەرەكانی دیكەدا. هەرچەندە چەند جارێك لە ژێر لێوەوە
جۆناسان ماركوس- پهیامنێری دیپلۆماسیی بی بی سی
زۆربهی سنورهكانی رۆژههڵاتی ناوهڕاستی مۆدێرن، میراتی جهنگی جیهانی یهكهمهو پاش تێكشكان و ههڵوهشانهوهی ئیمپراتۆریهتی عوسمانی، لهلایهن هێزه ئیستیمعارییهكانهوه دانراون. لهئێستادا ئهو سنورانه لهبهر دوو هۆكاری سهرهكی لهمهترسیدان كه ئهوانیش بهردهوامیی شهڕوشۆڕهكانی سوریاو هێرشهكانی دهوڵهتی ئیسلامی لهعیراق و شام (داعش)ن لهعیراق. ئهگهر دهسكهوته سهربازییهكانی داعش بێچهوانه نهبنهوه دهوڵهتی عیراق بهشێوهیهكی بێوێنه لهمهترسدایه. ئهم دوو قهیرانه لهسوریاو عیراق پێكهوه، ئهگهری دروستبونی دهوڵهتێك لهدهوروبهری خۆرههڵاتی سوریاو خۆرئاوای عیراق كه تێیدا جیهادییهكانی داعش دهسهڵاتیان بهسهرداگرتووه دروستدهكات. ئهمهش كاریگهری بۆسهر ناوچهكهو دهوروبهری دهبێت و عیراق دهبێته مهودایهكی فراوان بۆ كهوتنهناو قهیران لهدوای قهیران، هۆكاری ئهمانه چیه؟
رەزا شوان
پارێزگای ( موسڵ و سەلاحەددین و دیالە ) کە زۆربەی دانیشتوانیان سونین، لەم پارێزگایانەدا ژمارەیەکی زۆری کوردیش هەیە .. ئەم سێ پارێزگایە هاوسنوورن لەگەڵ باشووری کوردستاندا .. بەڵکو بەشێکی زۆری خاکی داگیرکراوی باشووری کوردستان بۆ گۆڕینی دیمۆگرافیای نەتەوەیی لە بەرژەوەندی نەتەوەی عەرەبدا،خراونەتە سەر ئەم سێ پارێزگایانە .. ئەم سێ پارێزگایە هاوسنوورن لە گەڵ پارێزگای هەولێر و پارێزگای کەرکوکدا .. مەڵبەندی ئەم پارێزگایانە ( موسڵ ، تکریت، باقوبە ) ن، زۆر دوورنین لە شاری هەولێر و کەرکوک و خورماتو و خانەقین نەوە. دوای ئەوەی نەوت لە کوردستاندا دەرهێنرا و بۆ فرۆشت رەوانە کرا .. دوای ئەوەی کە گفتوگۆکانی نێوان کورد و مالکی نەگەیشتن بە ئاکامێک .. دوای ئەوەی کە بڕیاردان لە مافی چارەی خونووسین، بۆتە وێردی سەرزاری
عارف قوربانی
گەرچی داعش لە سەرەتای خۆ راگەیاندنەوە وەك هێزێكی سونی خۆیان ناساندووە و بە وتەی خۆیان ئامانجیان راگەیاندنی دەوڵەتی ئیسلامیە لە عیراق و شام. بەڵام ئەوەی وەك دەرئەنجام و لیكەوتە لە دەركەوتنی ئەم بزووتنەوە چەكدارییەوە بەدەر كەوتووە، بیری مرۆڤ دەبات بۆ ئەوەی كە مەرج نیە ئامانجی راستەقینەی ئەم هێزە ئەوەبێت كە خۆیان لە پێناودا راگەیاندووە.
ئەزموونی رووداوەكانی سوریا وێنایەك دەبەخشن كە "داعش" خزمەتی گەورەی بە مانەوەی "ئەسەد" كرد. وێنایەكیان بەخشیە ئۆپۆزسیۆن وەك بەدیلی "ئەسەد" كە هەموو لایەك خۆزگە بە رژێمەكەی ئەسەد بخوازن.
مستهفا شهمامی ( دیاکۆ
4/ تێزی "تهواۆبوونی مێژوو “:سهرکهۆتنی دێمۆکراسی لیبرالی له دونیای گلۆبالدا /فرانسیس فووکوویاما
بهشی 4چوارهمی ئهم زنجیره بابهته له پهیوهندی دهگهل تێزی فرانسیس فووکوویاما ئاماده کراوه، دیاره ئهم تێزهش ههروهک ئهۆ تێزانهی له بهشهکانی: یەکەم، دووهەم، وە سێهەمی ئەم زنجیرە بابەتەیە ،ئاماژهیان پێکرا له کۆنتێکستو کهشوهوایهکی تایبهتیو پهیوهندیدار به دونیای ئیدیۆلۆژیهکان،و کۆنفلیکتو ململانی نێوانئیدیۆلۆژیکیدا بهستێنسازی بۆکراوه، ههر بۆیهشه بهپێویستم زانی وهک سهرهتای دهسپێکی تێزی “تهواۆبوونی مێژوو ”له پاراگرافی کۆتایی بهشی سێههم سوودوهربگرم بۆ ئهوه که توانرابێ سهرهرای درووستکردنی پردێکی پهیوهندی دهگهل بهشهکانی پێشتر،ههر ئاوهش ئاماژهیهکی کوورتیش بهۆ بهستێنه کرابێت که فووکوویاما تێزی خۆی تێدا
لە راستیدا شەیدای بەشداریم لە ئاهەنگی دەرچوونی زانكۆکان، بەڵام ئەمەیان سۆز و عەتفێكی زۆری لادروستكردم. هەركە دینا دارا، وەكو گوتەبێژی خوێندكاران و یەكەمی ساڵی 2014 ی زانكۆی ئەمریكی لە عێراق-سلێمانی كە دەكەوێتە كوردستانەوە، چووە سەر مەنەس- خۆر بەرەو نیشتن دەچوو، شاخی ئەزمەڕ لەپشتەوە گۆڕا بۆ پەردەیەكی رەنگ مەیلەو سوور و قاوەیی. 70 ٪ی خوێندكارەكان كوردن-باقییەكەی خەڵكی بەشەكانی دیكەی عێراقن و سەر بە هەموو شوێن و ئایین و خێڵێكی عێراقن. باوكان و دایكان پڕبوون لەهەستی شانازی بەخۆكردن، بەدەستێك بە كامێرای مۆبایلەكانیان وێنەیان دەگرت و بەدەستێكیش چەپكە گوڵیان هەڵگرتبوو، لە بەسرە و بەغداوە هاتبوون، جوانترین جلوبەرگیان لەبەركردبوو تا ببینن منداڵەكانیان بڕوانامەی زانكۆیەك وەرگرن كە بە ستایلی ئەمریكیی وانە دەڵێتەوە.
دەیڤد رۆمانۆ
افشین غلامی-کارشناس ارشد جامعه شناسی-تهران
ﭘﻴﮑﻬﺎتەی ﮐﻮﻣﻪﻻﻳﻪﺗﻲ ئێرﺍﻥ،ﺯﻩﺭﻓﻴﻪﺕ ﻳﻪ ﺩﻳﺮێد ﮎ ﭘﺎیگەی "ﮔﻪﻟﻪ ﻣﻴﺮﻱ"( ﻣﺮﺩﻡ ﺳﺎﻻﺭﻱ) ﻟﻪ ﻧﺎﻭﻱ نهاﺩﻳﻨﻪ ﺑﻮﻭﺩ. ﻭﺍﺗﻪ ﻧﻪ ﺗﻪﻧﻴﺎ ﮔﻮﺯﺍﺭ ﻣﻮﺩﺭﻧﻴﺘﻪ ﺳﺎﻟﻴﺎنێگه ﻟﻪ ﻧﺎﻭﻱ ﺟﻪﺭﻳﺎﻥ ﺩﻳﺮێد،ﺑﻪﻟﮑﻢ ﺩﻳﺮﻳﻨﻪی "ﮔﻪﻟﻪ ﻣﻴﺮﻱ" ﻭ ﻫﻪﻟﺒﮋﺍﺭﺩﻥ ﺗﻮﻳﻪﻧﺴﻴﻴﻪ "ﮔﻪﻟﻪﻳﻞ ﺋﻴﺮﺍﻥ" ﻭﻩﻝ ﭘﺮﻭﺳﻪی ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺋﺎﺷﻨﺎﻭﻩ ﺑﮑﻪﻳﺪ .ﻭﻩی ﺗﻪﻭﺭ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﮐﻪﺵ ﺗﻮﻭﺍﻳﺪ ﻭ ﻫﻪﻣﻴﺸﻪ ﻟﻪ ﺷﻮنێگ ﺧﻮﻩی ﺭﻩﻭﺯﻧﻴﺪ ﮎ ﻭﻩ ﺩﻟﺨﻮﺍﺯﺍﻧﻪ ﭘﻴﺸﻮﺍﺯی ﻭﻩﻟﻲ ﺑﮑﺮﻳﻪﻳﺪ ﻭ ﺋﻠﻤﺎﻧﻪﻳﻞ ﺋﺎﮔﺎﻫﻲ ﮔﺸﺘﻲ ﻟﻪ ﻧﺎﻭي ﺧﺎﻭﻥ ﺋﺎﺳﻪﻭﺍﺭ ﺑﻮﻭﺩ. ﻭﺍﺗﻪ ﺧﻪ ﻟﮏ ﺑﺎﻳﻪﺩ بزاﻧﻦ ﮎ ﻟﻪ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﭼﻪ ﺗﻮﻭﺍﻥ ﻭ ﻣﻪﺑﻪﺳﺘﻴﺎﻥ ﻟﻪ ﻫﻪﻟﺒﮋﺍﺭﺩﻥ ﭼﻪﺱ ﻭ ﭺ ﻣﻮﺩﻟﻴﮓ ﻩ ﻣﻮﺩﻟﻪﻳﻞ ﺩﻣﻮﮐﺮﺍﺳﻲ ﺋﺮﺍ ﺧﻮﻳﺎﻥ ﻗﺎﺑﻞ ﮐﻪﻟﮏ ﮔﺮﺗﻦ ﺯﺍﻧﻦ . دەق ﺳﻪﺭﻩﮐﻲ ﺋﻲ ﻭﺗﺎﺭﻳﺸﻪ ﻳﻪﺳﻪ ﮎ،ﺋﻴﻤﻪ ﺗﻮﻭﺍﻳﻢ ﻭﻩ ﭼﻪ ﺋﺎﺯﺍﺩ ﺑﻮﻣﻦ؟ﺋﺎﺯﺍﺩﻱ ﻭﻩ ﭼﻪ ﺯﺍﻧﻴﻢ؟ ﻟﻪ ﺷﻴﮑﺎﺭﻱ ﻧﺎﻭﺭﻭﮎ ﭘﺮﺳﻴﺎﺭﻩﮔﻪ ﭼﻪﻥ ﺩﻩﻕ ﻫﻪﺱ ﮎ ﻫﻪﻭﺗﺎﮐﺮﺩﻧﻲ ﻭﻩ ﻝ ﻭﺷﻪ ﻱ ﺋﺎﺯﺍﺩﻱ ﮐﻴﺸﻪ ﺩﻳﺮﻳﺪ، ﺳﻪ ﺭﻩ
هاوڕێ مەنسوور بەگ پسپۆڕی بواری وزە
چەند ساڵێك لەمەوبەر، كۆمپانیای زەبەلاحی بواری نەوت و گاز Shell، یەكێك لە گەورە بەرپرسەكانی كۆمپانیاكەی لەسەركار لابرد. هۆكاری لابردنەكەش ئەوە بوو كە ئەو بەرپرسە باڵایە نازانێت جیاوازی بكات لە نێوان یەدەگ (Reserve) و سامان (Resource).كێشمەكێشی نێوخۆیی كۆمپانیای شێڵ لەمەڕ پێناسەی "یەدەگ" و "سامان"، ئابووریناسان و پسپۆڕانی بواری نەوت و گازی لە سەرتاسەری جیهان سەرقاڵ كرد. بە كورتی، ئەوكاتە بە نەوت و گاز دەگوترێت یەدەگ كە زانیارییەكی زۆری زەویناسی لە بەردەست بێت، نەوتی نێو كانەكان بە تەكنەلۆجیای ئێستا بتوانرێت بەرهەم بهێنرێت و بازاڕی ئابووریش گونجاو بێت، بە شێوەیەك كە خەرجی كۆمپانیاكان كەمتر بێت لە داهات.
ئەگەر یەكێك لەو فاكتەرانەی ئاماژەمان پێكرد بەرجەستە نەبێت، نابێت زاراوەی یەدەگ بەكار بێت و نەوت و گازی نێو كانەكان
شارام مێرزایی
وشه دەستپێکەری هەموو شتێک بوو بەلام بۆ لور فیلمێک
لالی،شاری کورد، ئەهواز،دزفول،خورمئاوا،ئیزه،مەسجد سولەیمان،ئەلیگودەرز و شیراز ئەمە شارگەلێک بوون که خەلکی لور به ماوەی چەند ڕۆژ به هۆی خۆپیشاندانەوه شەقامەکانیان بەسته بوو. خەلکی شاری دزفول له بەردەم فەرمانداری ئەو شاره کۆ بوونەوه و داوای لێبوردنی حکومەتی ئێرانیان کرد،له شاره لورنشینەکانی "ئسفەهان" ،جەماوەر بۆ چەندین ساعەت شەقامەکانی شاریان بەسته بوو، له "شاری کورد"یش هەروەها،بەلام له شاری "ئیزه" به بەرچاوتر و بەرفراوانتر بوون تا ئەو ڕادەیه که لانی کەم 10هزار پیا و ژنی تۆڕەی لور داوای دەسکێشانی بەرپرسی ڕاگەیاندنی گشتی ئێرانیان کرد.ئەم خۆپیشاندانانه له تەواوی شارەکانی لور بۆ ماوەی چەند ڕۆژ درێژەی هەبوو. لەم بارودۆخە ئاڵوزەدا "موحسن