عومەر ئەحمەد
پاش ئەوەی كە سوپای عێراق شاری كەركووكی چۆڵ كرد و هێزەكانی پێشمەرگە تێیدا جێگیركران، زۆربەی میدیاكانی جیهان باس لە قورسایی سەنگی كورد دەكەن لە بەردەوامبوون لەسەر هەناردەكردنی نەوت و بەرزكردنەوەی بڕی هەناردەكردنی نەوتی هەرێمی كوردستان. لە كۆنفرانسی نەوت و گازی 2014 ی عێراق لە لەندەن، ئاشتی هەورامی، وەزیری سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان لە وتارێكدا رایگەیاند كە هەرێمی كوردستان بە نیازی بەستنەوەی كێڵگەكانی نەوتی كەركووكە بە هێڵی هەناردەكاری نەوتی هەرێمی كوردستانەوە. بەوپێیەی كە ئەوە بۆ چەندین مانگە هەناردەكردنی نەوتی كەركووك لە رێی هێڵی كەركووك -جەیهان وەستاوەو بە دەستبەسەرداگرتنی ئەو ناوچانەش كە ئەو هێڵەی پێدا تێپەڕ دەبێت لەلایەن هێزەكانی داعشەوە، بە كردەیی هیچ ئاسۆیەك بۆ بەكارخستنەوەی ئەو هێڵە لە داهاتوویەكی نزیكدا بەدی ناكرێت.
بە كۆنترۆڵكردنی تەواوی شاری كەركووك و كێڵگەكانی نەوتی ئەو پارێزگایە لەلایەن كوردەوە، چیدی هیچ رەخنەیەك نامێنێت لەسەر هەناردەكردنی سەربەخۆیانەی نەوتی هەرێمی كوردستان.
كۆنترۆڵكردنی شاری كەركووك لەلایەن كوردەوە سەنگی هەرێمی كوردستانی قورس كردووە و دەتوانێت دەستی باڵای هەبێت بۆ ناردنە دەرەوەی نەوت و بەرزكردنەوەی ئەو رێژەیە.
بەرپرسانی كورد بەردەوام رایانگەیاندووە كە مەبەستیان لە گەڕاندنەوەی كەركووك بۆ ئەوە نییە سامانە سروشتییەكەی بخەنە بندەستی خۆیان. كەركووك چەقی خەباتی سیاسی و چەكداری كورد بووە لە چەندین دەیەی رابردوودا و گرنگییەكی سیمبۆلیكی بۆ كورد پەیدا كردووە تا ئەو رادەیەی كە بێ كەركووك، هەرێمی كوردستان بە پێكهاتەیەكی ناتەواو ئەژمار دەكرێت.
سەرەڕای ئەوەش، ناكرێت دەوڵەمەندی و گەورەیی كێڵگەكانی نەوتی كەركووك و رۆڵی سامانی سروشتی دەوڵەمەندی ئەو پارێزگایە بۆ كوردستان لەبەرچاو نەگیرێت.
كێڵگەی كەركووك پاش 70 ساڵ لە بەرهەمهێنانی نەوت، هێشتا توانای رۆژانە بەرهەمهێنانی یەك ملیۆن بەرمیل نەوتی هەیە ئەگەر نۆژەنبكرێتەوە، هەرچەندە بەهۆی چەندین ساڵ شەڕ و نائارامی توانای ئەو كێڵگەیە بۆ بەرهەمهێنانی نەوت كەمی كردووە.
بەهۆی خراپ بەكارخستنی ئەو كێڵگەیە لەلایەن رژێمی پێشوو، زیانی زۆر گەورەی بەركەوتووە. یەكێك لەو كارە هەڵانە كە لەو كێڵگەیە كراوە، تێكردنەوەی نەوتی رەش بووە. نزیكەی 1.5 ملیار بەرمیل نەوتی رەش لە كێڵگەی نەوتی كەركووك تێكراوەتەوە كە زیانی جددی گەیاندووە بەو كێڵگەیەو كواڵیتی نەوتەكەی دابەزاندووە. پێش ساڵی 2003 و دەسپێكی "ئازادیی عێراق"، رۆژانە 900 هەزار بەرمیل نەوتی بەرهەمهێناوە.
پاش 2003 ئاستی بەرهەمهێنانی نەوتی كەركووك بە رادەیەكی بەرچاو كەمی كردووە بۆ رۆژانە 250 تا 300 هەزار بەرمیل، زۆرجاریش بەهۆی تەقاندنەوەی هێڵی كەركووك- جەیهان، هەناردەكردنی نەوتی كەركووك پەكیكەوتووە.
پاش كۆنترۆڵكردنی ناوچە دابڕاوەكانی هەرێمی كوردستان لەلایەن هێزی پێشمەرگەوە، سەركردەكانی كورد چەندین جار رایانگەیاندووە كە پێشمەرگە لەو ناوچانە ناكشێتەوە.
بەوپێیەش بێت، دەبێت هەر لە ئێستاوە بیر لە هەناردەكردنی نەوتی كەركووك و بەستنەوەی كێڵگەكانی بە هەرێمی كوردستانەوە بكرێتەوە.
بەچاوخشاندنێك بە نەخشەی بیرە نەوتەكانی كەركووك و بۆڕییەكانی نەوتی ئەو كێڵگەیە، دەردەكەوێت لكاندنی ئەو كێڵگانە بە هێڵی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە كارێكی كردەییە و لەڕووی تەكنیكییەوە ئەستەم نییە.
هێڵی نەوتی هەرێمی كوردستان، كێڵگەی تەقتەق كە یەكێك لە كێڵگە سەرەكییەكانی بەرهەمهێنەری نەوتی كوردستانە، دەبەستێتەوە بە كێڵگەی خورمەڵە لە نزیك هەولێر و بەتێكەڵبوونی نەوتی تەقتەق لەگەڵ نەوتی خورمەڵە، تێكڕای ئەو نەوتە دەڕواتە سنووری پێشابوور و لەوێشەوە تێكەڵی نەوتی كێڵگەی تاوكێ دەكرێت و ئینجا دەگوازرێتەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا.
دەكرێت نەوتی كەركووك لە خورمەڵە گرێبدرێت بە هێڵی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە، بەو كارەش نەتەنیا لەڕێی خەباتی هێزەكانی پێشمەرگەوە گەڕاندنەوەی خاكی كەركووك بۆ سەر هەرێمی كوردستان گەرەنتی بووە، تەنانەت سامانە سروشتییەكەشی لەڕێی هێڵی نەوتی هەرێمی كوردستانەوە رەوانەی بازاڕەكانی جیهان دەكرێ.
دوای نۆژەنكردنەوەی كێڵگەی كەركووك، دەكرێت بەرهەمهێنانی نەوت لەو كێڵگەیە تا چەند ساڵی دیكە بۆ سەرووی 600 هەزار بەرمیل بەرزبكرێتەوە. بەوجۆرەش ئەگەر هەرێمی كوردستان ئەندام بایە لە رێكخراوی ئۆپێك، ئەوا پلەی سێیەمی ناو رێكخراوەكەی بەدەستدەهێنا لەڕووی توانای هەناردەكردنەوە.
پسپۆڕی نەوت
30/6/2014
