غەفوور مەخمووری

لەدوای رووخاندنی رژێمی بەعس لە ئێراقدا هەموو لایەك چاوەڕوانی ئەوە بووین كەوا سیستەمێكی دیموكراسی حوكمی ئێراق بكات و، هەلەكانی رژێمەكانی پێشوو بەرامبەر گەلانی ئێراق دووبارە نەكاتەوە، بەڵام سەیر دەكەین دەسەڵاتدارانی ئێستای ئێراق بەهەمان عەقلییەتی پێشوو بیریانكردەوەو بیر دەكەنەوەو، هەوڵدەدەن هەمان سیاسەتی رژێمەكانی پێشوو پراكتیك بكەن، ئەم شێوازەی حوكم لە ئێراقدا زیانی بەهەموو لایەك گەیاندو دەگەیەنێت و دەبێتە هۆی دووبارەبوونەوەی كارەساتەكانی رابردوو، بۆیە لەسەر هەموو لایەكمان  پێویستە دژی ئەو شێوازەی حوكمی ئێستا بوەستینەوەو رەتیبكەینەوە.

ئێراق بەو هەڵس و كەوتانەی ئێستای بەرەو تاكڕەوی و دكتاتۆرییەت هەنگاوی ناو وەكو رژێمەكانی پێشووی ئێراق لە دژی كوردو خواستەكانی وەستایەوە، لەهەمان كاتدا دژی عەرەبی سوننەی ئێراق كەوتە جولەو سەرەڕای دژایەتیكردن و راوەدوونان و كوشتنیان لە پرۆسەی سیاسیشدا بێكاریگەری كردن و پەراوێزی خستن, سیاسەتی هەلەو  دژایەتی حكومەتی ئێستای ئێراق بۆ پێكهاتەكانی ناو نەخشەی داتاشراوی ئێراق, ئێراقی رووبەڕووی كۆمەڵێ‌ كێشەی سیاسی و ئەمنی و ئیداری كردەوە, ئەوەی كەوا لە پارێزگای موسڵ و  سەلاحەددین روویداو خەریكە لە پارێزگاكانی دیكەش رووبدات ئەنجامی ئەو سیاسەتە هەلەو فاشیلانەی حكومەتەكەی نوری مالیكی بوو, دیارە كۆنترۆڵكردنی ئەم رەوشە هەروا سانا نییەو تا ماوەیەك بەردەوام دەبێت و زیانی زۆریش بە سەرخان و ژێرخانی ئێراق دەگەیەنێت, ئەوەش باجی سیاسەتی هەلەو تائیفییانەو تاكڕەوانەی نوری مالیكییە, ئەو خوێنەی دەرژێش لە ئەستۆی ئەودایە.

ئێمەی كورد پێویستە چاودێری رەوشەكە بكەین و بەوریاییەوە مامەڵە لەگەڵ رووداوەكاندا بكەین و نەكەوینە ژێر كاریگەری هیچ لایەك, بۆئەمەش پێویستە پەند لە رابردوو وەربگرین, لەم رووەوە زۆر جاری دیكەش باسم لە ئەزموونی تاڵی كورد لەگەڵ حكومەتەكانی ئێراق كردووە, لێرەشدا بە پێویستی دەزانم ئەوە بەبیر هەموو لایەك بێنمەوە كەوا ئێمەی كورد ئەزموونێكی تاڵمان لەگەڵ رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی ئێراقدا هەیە، هەركاتێ‌ ئێراق بێهێزو توانا بووبێت پەنای بۆ كورد هێناوەو دیالۆگی لەگەڵدا كردووە، كە هێزو توانای پەیدا كردبێت دژی كوردو خواستەكانی وەستاوەتەوە، ئەگەر سەیر بكەین لەڕابردوودا تەواوی دەسەڵاتەكانی ئێراق لەسەرەتای گرتنە دەستی جڵەوی دەسەڵات جۆرە نەرمییەكیان نواندووەو پاشان كە دەسەڵاتەكەیان بەرەو بەهێزی رۆیشتووە دژی گەلی كوردستان وەستاونەتەوە، ئەوەتا كە عەبدولكەریم قاسم هاتە سەر حوكم لە 1958 تا 1961 جۆرە نەرمییەكی نواند، بەڵام پاشتر لە 1961 لە بەڵێنەكانی پەشیمان بۆوەو ئەوەبوو لە 11/9/1961 شۆڕشی ئەیلول بەسەرۆكایەتی ژەنەراڵ بارزانی نەمر بەرپا بوو، دەسەڵاتی قاسم ئەوەی توانی لە كوردكوشتن‌و هێرش‌و بۆمباران‌و سوتاندنی شارو گوندی كوردستان درێخی نەكرد، ئەگەر نموونەیەكی تر وەربگرین بەعس لە 1968 كە كودەتای كردو دەسەڵاتی گرتە دەست جۆرە نەرمییەكی نواندو لەگەڵ سەركردایەتی شۆڕشی كوردستان دەستی بەدیالۆگ كردو لەئەنجامدا ناچار بوو كە رێككەوتننامەی 11ی ئاداری 1970 مۆر بكات‌و رایبگەیەنێت‌و لە 1970 تا 1974 هێمنییەك باڵ بەسەر كوردستاندا بكێشێت‌و، لەماوەی ئەو چوار ساڵەدا كە بەعس دەسەڵاتی بەرەو بەهێز بوون رۆیشت لە بەڵێنەكانی خۆی پاشگەز بۆوەو كەوتەوە شەڕی كوردستان‌و جۆرەها پیلانی بەكارهێنا، هەر لە بەعەرەبكردن‌و كیمیابارانكردن‌و بێ سەرو شوێنكردن‌و تادەگاتە شاڵاوە بەدناوەكانی ئەنفال‌، ئامانجی بەعسیش نەهێشتنی گەلی كوردستان بوو بەخاك‌و خەڵكەوە، دوا نموونەش ئەزموونی رووخانی بەعسە لە 9/4/2003دا، كە بەعس رووخێنرا ئەوانەی ناوی ئۆپۆزسیۆنی ئێراقیان لەخۆ نابوو خودان پێگەیەكی ئەوتۆی جەماوەری نەبوون لەناو ئێراقدا، كە گەڕانەوە ئێراق بەهاوكاری وڵاتانی هاوپەیمان‌و وڵاتانی دەوروبەری ئێراق بنكەو پێگەی خۆیان بەهێز كردو، لە هەموو شتێكدا هانایان بۆ سەركردایەتی كوردستان دەهێناو سەركردایەتی كوردستانیش لەهاوكاری‌و پشتگیرییان درێخی نەكردو ئەوەی بۆ ئەو لایەنە عەرەبییە ئێراقییانەی كرد چارەكی ئەوەی بۆ هێزو لایەنە كوردستانییەكان نەكرد، هێندە بەپیر ئەوانەوە چوون‌و لایەنە كوردستانییەكانیان پەراوێز خست، كە دەبووا سەركردایەتی كوردستان زیاتر هاوكاری‌و پشتگیری لایەنە  كوردستانییەكانی بكردبوواو بەهێزی بكردبووان‌و ئەوەی بۆ لایەنە عەرەبییە ئێراقییەكانی كرد بۆ لایەنە كوردستانییەكانی بكردبووا، بەڵام بەداخەوە وای نەكرد، ئەوەتا بینیمان دوای رووخانی رژێمی بەعس لایەنە عەرەبییەكان چۆن دژی خواستەكانی گەلی كوردستان‌و سەركردایەتییەكەی وەستانەوەو لایەنە كوردستانییەكانیش چۆن بەرەڤانییان لەدەستكەوتەكانی گەلی كوردستان كرد‌و پشتگیری سەركردایەتی كوردستانیان كرد، هەقە لەمەودوا سەركردایەتی كوردستان چاو بەهەڵوێست‌و سیاسەتەكانیدا بخشێنێتەوەو زیاتر ناوەندی سیاسی كوردستان رێبكخاتەوەو بەهێزی بكات‌و، قسەو بیروڕاو بۆچوونی وڵاتپارێزو دڵسۆزانیش بەهەند وەربگرێت‌و بەسینگێكی فراوانیشەوە بەپیر رەخنەو گازندەكانی خەڵكەوە بچێت‌و لەخەمی چارەسەركردنی گرفتەكانی خەڵكدا بێت، ئەوەی كە بۆ ئەملاو ئەولای دەكات با بۆ خەڵكی كوردستانی بكات، ئەمە واقیعێكەو پێویستە دانی پێدابنێین، لەم رەوشەدا پێویستە راوێژی تەواو لەنێوان لایەنە سیاسییە كوردستانییەكاندا هەبێت.

ئێمەی گەلی كوردستان پێویستە سوود لەو رەوشە وەربگرین, بەتایبەت لەم رووەوەی كەوا هێزی پێشمەرگەی كوردستان گەیشتۆتە تەواوی ناوچە دابڕێنراوەكانی كوردستان, پێویستە هێزی پێشمەرگە لەو دەڤەرانەدا نەكشێتەوەو بیكاتە ئەمری واقیع, ئەگەر لە 1991 و 2003 دا ئەوەمان نەكرد با ئێستا بیكەن و ئێستایش رەوشەكە بۆ ئەم مەبەستە لەبارە, لەبەرئەوەی بەكردەیی ئەوە بەدەركەوت كەوا سوپای ئێراق ناتوانێت ئەو ناوچانە بپارێزێت, لەبەرئەوەی سوپای ئێراق سوپایەكی تائیفییە نەك سوپایەكی نیشتمانی.

باشترین چارەسەر بۆ دەربازبوون لەم رەوشەی ئێستای ئێراق و بۆ بەرگرتن لەتاكڕەوی و دكتاتۆرییەت پێویستە ئێراق بەكردەیی بكرێتە سێ‌ دەوڵەت, دەوڵەتێك بۆ گەلی كوردستان و دەولەتێك بۆ عەرەبی سوننەو دەوڵەتێك بۆ عەرەبی شیعە دروستبكرێت، ئەمە چارەسەرێكی واقیعی گونجاوە بۆ رەوشی ئێراق، لەبەرئەوەی ئەزموونی زیاتر لە هەشتا ساڵەی رابردووی ئێراق ئەوەی بۆ سەلماندووینە كەوا زۆر زەحمەتە پێكهاتەكان تاسەر بتوانین لەچوارچێوەی نەخشەی داتاشراوی ئێراقدا بژین، بەتایبەت ئێمەی گەلی كوردستان پێویستە سوود لەڕابردوو وەربگرین‌و چیدیكە كات بەفیڕۆ نەدەین، ئەزموونی كورد لەگەڵ رژێمەكانی ئێراق ئەوەمان پێدەڵێت كەوا متمانە بە دەسەڵاتەكانی ئێراق نەكەین، بۆیە پێویستە لە ئێستاوە خۆمان بۆ ئەو ئەگەرو پێشهاتانە ئامادە بكەین كە دێنە پێشەوەو كاریگەرییان لەسەر گەلی كوردستان دەبێت, لە پێناوەشدا پێویستە:

1 _ ئێمەی كورد لە سەنگەری بەرگریدابین و خۆمان نەكەینە قوربانی بەرژەوەندی هیچ لایەك و بەرەی شەڕ لەگەڵ لایەنه‌ دژ بەیەكەكانی عێراق نەكەینەوە, پێویستە سیاسەتی خۆپارێزی پراكتیك بكەین, واتە بەرگریكاربین نەك هێرشبەر.

2 _ هێزی پێشمەرگە لە كەركوك و مەخموورو خانەقین و شنگاڵ و زوممارو هەموو  ئەو شوێنانە بهێلینەوە كە ئێستاكە پێی گەیشتوون و, پارێزگاری لەتەواوی ناوچە دابڕێنراوەكانی كوردستان بكەین, بەم شێوەیە دەتوانین ئەو دەڤەرانە بگەڕێنینەوە بۆ باوەشی كوردستان.

3 _ ئەنجوومەنێكی سیاسی لە نوێنەرانی تەواوی هێزو لایەنە سیاسییەكانی كوردستان پێكبهێنین, بۆئەوەی هەموو لایەنەكان هەست بە بەرسیارێتی تەواو بكەن و رۆڵی خۆیان لەم ئەجوومەنەدا ببینن.

4 _ لەسەر ئاستی نەتەوەیی پێویستە بەستنی كۆنگرەیەكی نەتەوەیی سەرتاسەری بۆ تەواوی هێزو لایەنە سیاسییەكانی هەرچوار پارچەی كوردستان بكرێتە ئەركێكی نەتەوەیی و بە پەلەی ئەم قۆناخەی خەباتی گەلەكەمان و تا رۆژێك زووتر ببەسترێت باشترە, لەبەرئەوەی رۆژهەڵاتی ناڤین لەبەردەم كۆمەڵێ‌ گۆڕانكاری مەزندایە, پێویستە ئێمەیش وەك نەتەوەیەكی ماف زەوتكراو بەرنامەو كارنامەی نەتەوەیی خۆمان لەسەر ئاستی نەتەوەیی هەبێت بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ گۆڕانكاری و پێشهاتەكاندا نەك شتی لابەلا, بۆ ئەمەیش پێویستە بە زووترین كات كۆنگرەی نەتەوەیی ببەستین بۆئەوەی نەكەوینە دوای خەڵكی دیكەوە, بەتایبەت ئیستا كەوا كورد كارتێكی بەهێزە لە گۆڕانكارییەكانی رۆژهەڵاتی ناڤیندا, بەڵام ئەوەی جێگەی داخە بەرنامەیەكی نەتەوەیی یەكگرتوومان نییە بۆ چۆنییەتی مامەڵەكردن لەگەڵ گۆڕانكارییەكاندا.

بەستنی كۆنگرەیەكی نەتەوەیی لەم قۆناخەی خەباتی گەلی كوردستاندا وەرچەرخانێكی مەزن دەبێت لە دیرۆكی بزاڤی رزگاریخوازی نیشتمانی كوردستاندا و دەبێتە هۆكاری پێشڤەچوونی زیاتری پرسی كورد لەسەر ئاستی نەتەوەیی و ناوچەكەو جیهاندا, لەهەمان كاتدا ورەبەخش دەبێت بۆ خەباتی بەشەكانی دیكەی كوردستان , بۆیە پێویستە ئەم ئەركە نەتەوەیی و نیشتمانییە دوانەخرێت و بە زووترین كات ئەنجام بدرێت, بۆ ئەمەیش پێویستیمان بە ئیرادەی بەهێزو بڕیاری بوێرانەی نەتەوەییە.

5 _ هەڵوێستی نەتەوەییانەی ( HPG و YPG و KODAR )و لایەنە سیاسییەكانی باكوورو رۆژهەڵات و رۆژئاوای كوردستان بۆ پشتیوانیكردنیان لە باشووری كوردستان لەم رەوشەدا, جێگەی رێزەو پێویستە بەهەند وەربگیرێت و بكرێتە هەنگاوێك بۆ یەكدەنگی نەتەوەیی لەپرسە چارەنووسسازەكاندا.

6 _ بەردەوامبوون لەسەر هەناردەكردن و فرۆشتنی نەوتی كوردستان بۆئەوەی لەڕووی ئابوورییەوە پشت بەخۆمان ببەستین و ببینە خاوەن ئابوورییەكی سەربەخۆ.

لەم رەوشەی ئێستای ئێراقدا, پێویستە كورد بە یەكگرتوویی بەو شێوەیەی كە باسمانكرد كار بكات و بەرژەوەندی نەتەوەیی و نیشتمانی بخاتە سەرووی هەموو بەرژەوەندییەكی دیكە, بەمەش پێگەی كورد بەهێزترو ئایندەشمان رۆشنتر دەبێت.

                                                                         26/ 6 / 2014 

                                                                      هەولێر _ كوردستان