^{بنیامین نەتانیاھۆ، سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل به‌فه‌رمی هه‌ڵوێستی وڵاته‌كه‌ی سه‌باره‌ت به‌ پرسی سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ئاشكرا كرد و رایگه‌یاند، ئیسرائیل پشتگیریی له‌ دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی كوردستان ده‌كات.}

^{نەتانیاھۆ لە بەیاننامەیەكدا كە لە ماڵپەڕی فەرمی ئەنجوومەنی وەزیرانی ئیسرائیل بڵاوكراوەتەوە دەڵێت "ئیسرائیل پشتگیریی له‌ ویستی شه‌رعی گه‌لی كوردستان ده‌كات به‌وه‌ی ده‌وڵه‌تێكی تایبه‌ت به‌خۆیان هه‌بێت".}

^{ئه‌مه‌ یه‌كه‌مجار نییه‌ سه‌رۆك وه‌زیرانی ئیسرائیل پشتگیریی خۆی بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان ده‌رده‌بڕێت و له‌ساڵی 2014یش به‌هه‌مان شێوه‌ رایگه‌یاند كه‌ ئیسرائیل پشتگیریی له‌ كوردستانێكی سه‌ربه‌خۆ ده‌كات.}

^{لە كۆبوونەوەی 7 حوزەیرانی لایەنە سیاسییەكانی كوردستان بە سەرپەرشتی مەسعوود بارزانی، سەرۆكی ھەرێمی كوردستان بڕیاردرا 25/9/2017، ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی كوردستان ئەنجام بدرێت، لە ئێستاشدا پارتی دیموكراتی و كوردستان و یەكێتی نیشتمانی كوردستان وەك دوو لایەنی سەرەكی كاردەكەن بۆ ئەوەی ھەموو لایەنەكان بەشداری لەم پرسە نیشتمانییە بكەن، زۆربەی لایەنەكانیش ئامادەیی خۆیان بۆ سەرخستنی ریفراندۆم راگەیاندووە.}

^13/9/2017

^{بەڕێوەبەرایەتی راگەیاندنی پەرلەمانی كوردستان راگەیەندراوێك بڵاودەكاتەوە و ئاشكرای دەكات، واژووی رێژەی یاسایی ئەندامانی پەرلەمان پێشكەشكراوە بۆ ئەنجامدانی كۆبوونەوەی سبەی.}

^{لە راگەیاندراوەكەدا ھاتووە: "له‌كاتێكدا كه‌ دۆخى كوردستان به‌هه‌لومه‌رجێكى چاره‌نووس سازدا ده‌ڕوات و پێويسته‌ په‌رله‌مانى كوردستان به‌ رۆڵى مێژوویى خۆى هه‌ڵبستێت، واژۆى رێژه‌ى ياسايى ئه‌ندامانى په‌رله‌مانى كوردستان بۆ ئه‌نجامدانى كۆبوونه‌وه‌ى په‌رله‌مان پێشكه‌شكراوه‌ بۆ رۆژى پێنجشه‌ممه‌ رێكه‌وتى 14-9-2017".}

^13/9/2017

^{شەریف باجوەر چالاکی ناسراوی مەدەنی و ژینگەپارێزی شاری مەریوان کاتژمێر ٩ی سەر لە بەیانی ئەمڕۆ دووشەممە، ٢٠ی خەرمانان، لە ناڕەزایەتی بە توندوتیژییەکانی ئەم دواییانەی ناوچەکە و بە تایبەت توندوتیژی دژی کۆڵبەرانی سەر سنوور دەستی دایە مانگرتن لە خواردن و بە دوچەرخە لە شاری مەریوانەوە بەرەو تاران رێ کەوت.}

^{ناوبراو ئەم چالاکییەی لە ژێر دروشمی "تەنیا رێگای سەرکەوتنی مرۆڤایەتی نەبوونی توندوتیژییە" دەست پێ کردووە.}

^{مەبەستی باجوەر لەو چالاکییە ئەوەیە "چالاکانی مەدەنی لە کەشێکی دوور لە توندوتیژی کۆبکاتەوە" و ئامانجی سەرەکی چالاکییەکەی بەم شێوەیە رادەگەیەنێ:}

^{١- پشتیوانی لە کۆڵبەرانی کوردستان و ناڕەزایەتی بە کوشتنیان و پێشگرتن بە دووپات بوونەوەی رووداوەکانی ئەم دواییانەی سەر سنوور.
٢- پشتیوانی لە چالاکی مەدەنی "رەزا شەهابی" و هەوڵ بۆ بیستنی دەنگی ناوبراو و هەروەها رێز لە کەسایەتی "ئاتنا دائمی" و ستایشی خەباتی ناوبراو دژی کوشتنی مرۆڤەکان.
٣- پشتیوانی لە قوربانیانی توندوتیژی میانمار و مەحکوم کردنی ئەو جێنۆسایدە مرۆڤایەتییە.
٤- بانگهێشت کردنی کۆمەڵگا بۆ چالاکی مەدەنی و دیاریکردنی رۆژی}

^{بەپێی هەواڵی کۆمەڵەی مافی مرۆڤی کوردستان: چالاکێکی کەلتووری کورد لەلایەن هێزە ئەمنییەکانی کۆماری}ئیسلامی ئێرانەوە لەماڵەکەی خۆی لەشاری گێڵان غەرب دەسبەسەر وگوازرایەوە بۆشاری کرماشان.

^{لەدرێژەی دەسبەسەرییەکانی ئەم دوایانەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، ڕۆژی یەکشەممە ۱۹ی خەرمانانی ۱۳۹۶ی هەتاوی، “ڕەسوڵ سەیادیان مەنش” خەڵکی گوندی سەیادیان سەربە شاری گێڵانغەرب ویەکێک لەچالاکانی کەلتووری بواری زمانی کوردی لەکاتێکدا لەماڵەکەی دەسبەسەرکرا کە هێزە ئەمنییەکان جگە لە پشکنینی ماڵەکەی ودەستبەسەرداگرتنی کەلوپەلەکانی،ناوبراویان دەسبەسەر وگوازتۆتەوە بۆ یەکێک گرتوخانە ئەمنییەکانی شاری کرماشان.
جێگەی باسە کەلەچوارچێوەی ئەم دەسبەسەریان دواین لەپارێزگای کرماشان}

^{وەرزشوانێکی کورد، خەڵکی شاری ئیلام لە کێبڕکێی نێونەتەوەیی تێکواندۆ لە وڵاتی ماڵێزی، میداڵی زێڕی ئەو کێىڕکێیە بۆ خۆ مسۆگەر کرد.}

^{بەپێی هەواڵە بڵاوکراوەکان، وەرزشوانێکی کورد، خەڵکی شاری ئیلام بە ناوی" جابر یاسمی" توانی بە شکست دانی ڕکەبەرەکانی لە کێبڕکێی تێکواندۆ لە وڵاتی ماڵێزی میداڵی زێری ئەو کێبڕکێیە بۆ خۆی دەستبەبەر بکات.}

^{ئەم کێبڕکێی نێونەتەوەیی تێکواندۆە، بە بەشداری ٥٠٠ وەرزشوان لە ٥٠ وڵاتی جیهان لە وڵاتی ماڵێزی بەڕێوە چوو.}

^{ئەو وەرزشوانە کوردە سەرەڕای بە دەستهێنانی پلەی یەکەم وەکوو ئەستێرەی}

^{له ٣٦هه‌مین خولی كۆبوونه‌وه‌كانی شۆرای مافی مرۆڤ، له‌ سه‌ر پرسی كۆڵبه‌ران و سه‌ركوتی خۆپیشانده‌ران، نوێنەری کۆمەڵەی مافی مرۆڤی کوردستانی ئێران_ژنێڤ وتارێکی پێشکەش کرد.}

 ^{بە بەشداری نوێنەری كۆمه‌ڵه‌ی مافی مرۆڤی كوردستانی ئێران_ ژنێڤ (تەیموور ئەلیاسی)، کۆبوونەوەیەک لە سەر پرسی کۆڵبەران و سەرکوت کردنی خۆپێشاندەران لە شارەکانی کوردستانی ڕۆژهەڵات، لە بارەگای نەتەوەیەکگرتووەکان_ژنێف بەڕێوە چوو و نوێنەری کۆمەڵەی مافی مڕۆڤ لەو کۆبوونەوەدا وتارێکی پێشکەش بە بەشداربووانی ئەو کۆبوونەوەیە کرد.}

^{دەقی وتاری نوێنەری کۆمەڵەی مافی مڕۆڤی کوردستانی ئێران_ ژنێڤ،}

^{وه‌زیرى ده‌ره‌وه‌ى سعوودیه‌، داوا له‌ ئێران ده‌كات، گه‌ر ده‌یه‌وێت په‌یوه‌ندییه‌كانیان له‌گه‌ڵ عه‌ره‌بستانى سعوودی، باش بكه‌ن، تیرۆر و ده‌ست تێوه‌ردان له‌ وڵاتان ڕابگرێت. ئاشكراشی كرد، كه‌ فه‌رمانده‌كانى ڕێكخراوى توندڕه‌وى قاعیده‌ له‌ ئێرانه‌وه‌ فه‌رمانى هێرشكردنه‌ سه‌ر سعوودیه‌یان داوه‌.}

^{عادل چبیر، وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ى عه‌ره‌بستانی سعوودی، له‌ لێدوانێكى ڕۆژنامه‌وانیدا، ڕای گه‌یاند: “هیچ هه‌نگاوێكى جدی له‌ لایه‌ن ئێرانه‌وه‌ بۆ گفتوگۆكردن و هاریكارى دیپلۆماتى، به‌دی ناكه‌ین”.}

^{جه‌ختیشیكرده‌وه‌، كه‌ ئێران له‌ ڕێگه‌ى هێرشه‌ تیرۆریستییه‌كان و حزبوڵاوه‌، سه‌قامگیرى ناوچه‌كه‌ى تێكداوه‌، گوتیشی: “فه‌رمانده‌كانى قاعیده‌ له‌ ئێرانه‌وه‌ فه‌رمانى هێرشه‌ تیرۆریستییه‌كانى سه‌ر سعوودییه‌یان ده‌ركردووه‌”.}

^{له‌ باره‌ى لێدوانه‌كانى وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ى ئێران كه‌ ڕایگه‌یاندبوو، په‌یوه‌ندییه‌كانیان}

^{وەزیری هەواڵگری ئیسڕائیل وتی سەرۆکی سوریا بەشار ئەسەد ئامادەیە ڕێگە بە ئێران بدات بنکەی سەربازیی لە سوریا دابمەزرێنێت و ئەوەش ‌هەڕەشەیەک دەبێت بۆ سەر وڵاتەکەی لە داهاتوودا.}

^{سەرەڕای ئەوەی ئیسڕائیل هەڵوێستی بێلایەنەی هەڵبژاردووە لە شەڕی ناوخۆی سوریادا بەڵام دەترسێت ئێران و حیزبوڵا ببنە هاوپەیمانی ئەسەد.}

^{سەرۆک وەزیری ئیسڕائیل بنیامین ناتانیاهۆ فشار دەخاتە سەر ڕوسیا کە گەورەترین پشتیوانیکەری ئەسەدە و هەروەها فشاریش دەخاتە سەر ئەمەریکا بۆ ئەوەی سنورێک دابنێن بۆ بوونی ئێران لە سوریا و هەروەها ئاماژەشی بەوەدا لەوانەیە ئیسرائیل لەوێ هێرشی پێشوەختە دژی ئێران ئەنجام بدات.}

^{مۆسکۆ لە مانگی شەشدا ڕایگەیاند ڕێکەوتنێکیان لەگەڵ سوریادا ئەنجامداوە}

^{چاویلكەیەكی كۆن، كاتژمێرێكی رەنگبردوو، كۆمەڵێك پارەی دڕاو، هەندێك ناسنامەی كۆن، ئەمانە ئەو شتانەن كە لە مۆزەخانەی كەلوپەلەكانی ناو گۆڕە بە كۆمەڵەكانی ئەنفالكراوان لە شارۆچكەی بارزانی سەر بەشاری هەولێر بەرچاو دەكەون. هەر ئەم مۆزەخانەیە بەسە بۆ ئەوەی هیچ گومانێك نەمێنێت لەوەی خەڵكی كوردستان لە گشتپرسییەكەی 25ی ئەیلوولدا چۆن دەنگ دەدەن.}

^{خەڵات بارزانی، بەرپرسی مۆزەخانەكە بە رۆژنامەی (نیویۆرك تایمز)ی ئەمریكی دەڵێت: "نازانم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بۆچی چاوەڕێی ئەوەمان لێدەكات دوای ئەم تاوانانە (لەدژی خەڵكی كوردستان) وەكوو بەشێك لە عێراق بمێنینەوە؟".}

^{وەكوو بەرپرسانی كوردستان دەڵێن، گشتپرسییەكە هەنگاوی یەكەمە لە پرۆسەی گۆڕینی كوردستان لە هەرێمێكی فیدراڵەوە بۆ دەوڵەتێكی سەربەخۆ. هەنگاوەكانی دوای 25ی ئەیلوول، دانوستاندن لەگەڵ بەغدا و وڵاتانی ناوچەكە و زلهێزەكان دەبێت كە هەموویان بە رێژە و هۆكاری جیاواز دژایەتی خۆیان لەگەڵ گشتپرسییەكە دەڕبریوە. مانگی رابردوو برێت مەكگۆرگ، نێردەی تایبەتی سەرۆكی ئەمریكا لە هاوپەیمانێتی نێودەوڵەتی دژی داعش، گوتی "بە بۆچوونی ئێمە گشتپرسی بەو خشتە زەمەنییە خێرایە و بەتایبەتیش لە ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان دەبێتە هۆكاری ناسەقامگیری".}

^{بەڵام كورد بۆچوونێكی دیكەی هەیە و سوورە لەسەر ئەوەی گشتپرسییەكە لە وادەی دیاریكراوی خۆیدا بەڕێوەبچێت. مەسروور بارزانی، راوێژكاری ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان، بە (نیویۆرك تایمز)ی ئەمریكی گوت "ئەگەر سەیرێكی مێژووی ئێمە بكەن، دەبینن بە درێژایی مێژوو بە شێوازێكی خراپ مامەڵە لەگەڵ ئێمە كراوە".}

^{مەسروور بارزانی گوتیشی "ئێمە وەكوو نەتەوە مافی بڕیاردان لە چارەنووسی خۆمانمان هەیە و بڕواشمان وایە ئێستا كاتێكی گونجاوە بۆ ئەوەی هەوڵی سەربەخۆیی بدەین".}

^{كەم نین ئەو دیپلۆماتكارە رۆژئاواییانەی هاوڕان لەگەڵ راوێژكاری ئەنجوومەنی ئاسایشی هەرێمی كوردستان. پیتەر گالبرێس، كۆنە دیپلۆماتكاری ئەمریكی پێیوایە "دوا ئامانج روون و ئاشكرایە كە سەربەخۆییە. مادام وادەی گشتپرسییەكە دیاریكراوە، ئیدی پاشگەزبوونەوەی تێدا نییە". گالبرێس كە رۆڵی بەرچاوی لە ناساندنی نەهامەتییەكانی كورد بە ئەمریكا و كۆمەڵگای نێودەوڵەتی هەبووە، گشتپرسییەكەی كوردستان بە برێكزیت دەشوبهێنێ و دەڵێت "دواجار ئەمەش برێكزیتێكە".}

^{هێرشەكانی 2014ی چەكدارانی داعش رێگەی بۆ هێزەكانی پێشمەرگە خۆشكرد، بۆ ئەوەی هێز رەوانەی ناوچە ناكۆكی لەسەرەكان بكات كە كورد بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێمی كوردستان پێناسەیان دەكات. گرنگترین ئەو ناوچانەش پارێزگای كەركووكە. لە كاتی هێرشەكانی داعشدا هێزەكانی سوپای عێراق بنكە و بارەگاكانی خۆیان لەو پارێزگایە چۆڵ كرد و هێزی پێشمەرگەش بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییە و رێگری لە پێشڕەویی داعش لە كەركووك هێزی رەوانەی ئەو پارێزگایە كرد. شارەزایان پێیانوایە لە دوای 25ی ئەیلوول و لەكاتی دانوستاندنی نێوان بەغدا و هەولێر، چارەنووسی كەركووك خاڵی گەرمی دانوستاندنەكان دەبێت.}

^{یوست هیلتەرمان، بەڕێوەبەری پرۆگرامی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست و باكووری ئەفریقا لە گروپی قەیرانی نێودەوڵەتی، جەخت لەوە دەكاتەوە كە "بەغدا ئامادەیە لەسەر سەربەخۆیی دانوستاندن لەگەڵ كورد بكات، بەڵام نابێت كەركووكی لەگەڵ بێت. كەركووك لای هەموو غەیرە كوردەكان هێڵی سوورە". هیلتەرمان ئاماژە بۆ ئەوەش دەكات كە پێی سەیر نییە گشتپرسییەكە لەسەر ئەم كێشەیە دوابخرێت.}

^{بەغدا دەنگی بەشێك لە توركمان و عەرەبەكانی كەركووكی لەگەڵە. راكان سەعید ئەلجبووری، جێگری پارێزگاری كەركووك، پێیوایە "كورد هەڵە دەكات ئەگەر خۆیان بە تەنیا بڕیار لەسەر چارەنووسی شارەكە بدەن". بە گوێرەی راپۆرتەكەی (نیویۆرك تایمز)ی ئەمریكیش، لە چایخانە و بازاڕەكانی كەركووكدا باسكردن لە گشتپرسی لە نێوان كورد، توركمان و عەرەبەكانی ئەو شارەدا تابۆیە.}

^{عیسام حوسێن، شوفێری تەكسییە و توركمانی كەركووكە، رۆژانە بە شێوەیەكی ئاسایی لەگەڵ هاوڕێ كوردەكانی پیاسە و دەمەتەقێ دەكات، بەڵام كاتێك لە بارەی گشتپرسییەوە پرسیاری لێدەكرێت، داوا دەكات بە تەنیا قسە بكات، عیسام بە رۆژنامە ئەمریكییەكە دەڵێت "ناتوانم لەبەردەم كوردەكان قسە بكەم، ئەوان برای منن، بەڵام بەو باسە دڵگران دەبن. ئەگەر راستیت دەوێت ئێمە ناتوانین پێكەوە باسی سیاسەت بكەین".}

^{نەجمەدین كەریم، پارێزگاری كەركووك، یەكێكە لەو سیاسییە كوردانەی بەشی زۆری ژیانی لە بزووتنەوەی رزگاریخوازی كورددا بەسەر بردووە، ماوەیەكی زۆر لە ئەمریكا ژیاوە. ئەو بۆچوونە رەتدەكاتەوە كە پێیوایە رەوشی ئاڵۆزی دارایی كوردستان و كێشەی لایەنە سیاسییەكان هۆكار دەبێت بۆ دواخستنی گشتپرسی. نەجمەدین كەریم دەڵێت: "كاتێك ئەمریكا سەربەخۆیی راگەیاند دەستووریان هەبوو؟ وڵاتە ئەفریقییەكان پێش راگەیاندنی سەربەخۆیی هەموو شتەكانیان رێكخستبوو؟". هەر خۆی وەڵامدەداتەوە و دەڵێت "بێگومان نەخێر".}

^{قارەمان محەممەد، كوردی كەركووك و فەرمانبەری ئاسایش، بە گەشبینییەوە لە گشتپرسییەكە دەڕوانێت. قارەمان دەڵێت بەشی هەرە زۆری ژیانی براكەی لە گرتووخانەی ئەبوغرێب تێپەڕیوە "كاتێك عەرەب حوكم بكات، هەر ئەمە حاڵمان دەبێت". سەبارەت بە گشتپرسییەكەش دەڵێت "هەست دەكەم وەسف ناكرێت، هەست بە ئازادی و هێز دەكەم".}

^12/9/2017

^{کۆبوونەوەی هاوبەشی پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتی نیشتمانیی کوردستان لەگەڵ بزووتنەوەی گۆڕان دەستی پێ کرد.}

^{کەمێک لەمەوبەر، شاندی باڵای بزووتنەوەی گۆڕان گەیشتە بارەگای مەکتەبی سیاسیی یەکێتی لە شاری هەولێر و هاوکات شاندی باڵای پارتی دیموکراتی کوردستانیش گەیشتنە بارەگاکە و کۆبوونەوەی سێ قۆڵیی نێوانیان دەستی پێکرد.}

^{ئاماژەکان دەریدەخەن کە کۆبوونەوەی ئەمڕۆ لەبارەی کاراکردنەوەی پەرلەمانی کوردستان و ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی، یەکلاکەرەوەیە و ئەگەر گۆڕان ڕازی نەبێت، پارتی و یەکێتی و لایەنەکانی دیکە لە ڕۆژی پێنجشەممە 14ی ئەیلوول، پەرلەمان کارا دەکەنەوە.}

^{ئەمەش لە کاتێکدایە کە کاتژمێر 4ی پاشنیوەڕۆی ئەمڕۆ، کۆبوونەوەی سێ قۆڵیی نێوان پارتی و یەکێتی لەگەڵ کۆمەڵی ئیسلامی لەسەر هەمان بابەت بەڕێوە دەچێت.}

^12/9/2017