^{جمشت جمهۆریخوازەیل ڕۆژهڵات کوردستان،دەسکەفتەیل و بەرهەمەیل ٧٢ ساڵ مبارزە وتەقەڵاێ پڕ لە سەختی و پاوە گەزدان بنەماڵەێ گەورەی حزب دموکرات کوردستان و تاریخ زەڕین هەنزاێ کۆمار کوردستان و هەر ئیجۆرە بەرجەستە کردن سەروەری سیاسی ونەتەوەیی کوردەیل وە شێوەی کۆمار،پڕ قورپ و ئەرزشدار زانێد.جمشت کۆماریخوازەیل ڕۆژهڵات ئاوەختی خوازە جۆر پێشەوای گەورە وە کردەوە وعەمەڵی ئەڕا ڕەسین و پاراستن بەرژە وە ندیەیل نەسەوەێ کورد لە مەیدان سیاسەت ودیپلۆماسی بجویلیەن وسیاسەت گوزاری بکەن ولە فرسەتە یل ئستفادە بوەن و دوور لە فداکاری ودڵسۆزی و سیاسەت کوردە نامۆسی ،بەسریاو وشک وبێ خەم وچەم وە گەرد دۆس ودشمن و ترەف وراوەر ڕەفتار نەکەن . بەڵکم ئیرنگە ک حدکا"حرەکەت ڕاسان" خستێەسەڕێ تا لە وساین مبارزە نواگری بکەێدوهە ماهەنگی لە مابەین مبارزە شاخ وەگەرد شار لەی حرەکەتە،}

ئاریتما موحه‌ممه‌دی

^{‪)‬میدیای گه‌نده‌ڵ وڵات به‌ره‌و داڕمانی ئابووریی و گه‌نده‌ڵیی سیاسیی ده‌بات و بۆ تێكڕای كێشه‌ و به‌ربه‌سته‌كانی سیاسیی و كۆمه‌ڵایه‌تیش پاساوی بێبنه‌ما دێنێته‌وه‌ و به‌رده‌وام له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ كه‌ هۆكاره‌كانی داڕمانی ئابووریی و قه‌یرانه‌كانی سیاسیی له‌ حوكوومه‌ت دوور بخاته‌وه‌ و به‌رپرسیارێتییه‌كه‌ش له‌سه‌ر شانی ده‌سه‌ڵات لابه‌رێت. گه‌نده‌ڵیی سیاسیی و ئابووریی و خۆسه‌پاندنی تاكه‌كان به‌سه‌ر جمگه‌كانی ده‌سه‌ڵاتدا كاتێ دێته‌كایه‌وه‌ كه‌ ده‌سه‌ڵات خاوه‌ن میدیای تاییبه‌ت به‌خۆی بێ و بۆ كێشه‌كانی سیاسیی و دۆخی ئابووریی وڵات خوێندنه‌وه‌ی هه‌ڕه‌مه‌كییانه‌ی هه‌بێت و له‌ ڕێگای میدیای سێبه‌ره‌وه‌ كێشه‌كان به‌ ڕووداو و پێشهاتی دیكه‌وه‌ گرێ بدات و كۆمه‌ڵگاش له‌ نه‌بوونی میدیای سه‌ربه‌خۆ له‌ ڕاستیی ڕووداوه‌كان و له‌ هۆكاری كێشه‌كانی كۆمه‌ڵگا دوور خرابێته‌وه‌.}

^{واتا میدیای گه‌نده‌ڵ و نازانستیی كاریگه‌ریی نه‌رێنیی و مه‌ترسیدار له‌سه‌ر زمان و ناسنامه‌ به‌جێ ده‌هێڵێت و ڕۆڵی نه‌رێنیی به‌سه‌ر هه‌موو پرس و بابه‌ته‌كانی پێوه‌ندیدار به‌ كۆمه‌ڵگا و ئاستی گه‌شه‌سه‌ندی وڵاته‌وه‌ هه‌یه‌. ده‌سه‌ڵاتی گه‌نده‌ڵ بۆ ده‌ست به‌سه‌رداگرتنی جمگه‌ گرینگه‌كانی به‌ڕێوه‌بردنی وڵات و به‌ده‌ست هێنانی خاوه‌ندارێتیی سه‌رچاوه‌ سرووشتییه‌كانی وڵات ته‌نیا پێویستی به‌ میدیای گه‌نده‌ڵ هه‌یه‌ كه‌ ڕاستییه‌كان چه‌واشه‌ بكات.}

بارزان محەممەد رەشيد- ئەمريكا

^{"باشترین رۆژگار بوو، خراپترین رۆژگار بوو. سەردەمی دانایی بوو، سەردەمی گێلایەتی بوو. دەمی بڕوا بوو، دەمی بێ بڕوایی بوو.."، دەستپێکی رۆمانە بەناوبانگەکەی چارلز دیکنز: "داستانی دوو شار"، هەر دەڵێی باسی ئەم سەردەمە دەکات!}  باشترین کاتەکانە، زۆر کەس دەڵێن تا نەمان لەگەڵ ڕیفراندۆم و سەربەخۆیین. خراپترین کاتەکانە؛ زۆر کەس دەڵێن ژێردەستەییان پێ باشترە لە برسێتی. باشترین سەردەمەكانە، هەندێک پێیان وایە ئەو سەرکردەیەی لە سایەی ئاڵای یەکەم کۆماری کوردستاندا لە سەدەی بیستەم لەدایكبووە، لە سایەیدا ئاڵای یەکەم کۆماری کوردستان لە سەدەی بیستویەكەمدا هەڵدەكرێت. خراپترین سەردەمەکانە؛ لە بەشەکەی تردا، هەندێک کەس هیچ شتێکی سەرۆك بارزانییان ناوێت، بە سەربەخۆیی کوردستانیشەوە!

^{سەردەمێکە کە تێیدا وڵاتانی بڕیاردەری خۆراوا لە پاش یەکەم جەنگی جیهانییەوە یەکەم جارە ئاوها لە نزیكەوە دەستێوەردان و بای پاسی پرۆکسیەكانیان بکەن، بەڵام هەروەها سەردەمێکە کە سەرباری هەموو ئیدیعاکانیان، هێشتاش ڕەوشەکە بە نەگونجاو دەزانن بۆ مافی گەلان. رۆژگارێکە کە دوژمنانی کورد هەرگیز هێندەی ئێستا لاواز و پەرتەوازە نەبوون، بەڵام هاوکات رۆژگارێکە کە تا دێت دڕتر دەبن و کەڵبەی تیژتر پیشانی کورد دەدەن}

مه‌غدید سه‌پان

^{لە 17ی مایسی 2016 گوتارێکم لەسەر رێفێرێندۆم نووسی، لەبەر ئەوەی ئێمە بەرەو ڕێفێرێندۆم دەچین، هەستدەکەم نووسینی یەک گوتار لەسەر پرسێكی ئەوەندە گرنگ و گەورە، بەش ناکات و دەبی زیاتر بنووسم، هەرنەبی لەبەر ئەوەی زۆر لەو نووسینانەی لە رۆژنامە و گۆڤارەکانی کوردی، بەرچاوی من کەوتوون و ئەو نووسینانەی لە ماڵپەڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاودەکرێنەوە، کە ڕەنگدانەوەی بیروبۆچوونی کۆمەڵێکی زۆری دانیشتوانی هەرێمە، دیارە، خەڵکێکی زۆر لە مانا و ناوەڕۆکی دیموکراتی نەگەیشتوون و بەزۆر دەیانەوێ لاکەی دیکە وەک ئەوان بیربکەنەوە، وەک ئەوان مامەڵەی لەگەڵ بکەن و وەک ئەوانیش لەم پرسە بگەن، لەجیاتی گفتوگۆیەکی شارستانی، ململانێیەکی توند و ناخۆش دەبینم و درۆ و بوختانیش دەبیستم.}

^{لەراستیدا، باسکردنی ڕێفێراندۆم، دیاریکردنی رۆژی ڕێفێراندۆم و ئەنجامدانی ڕێفێراندۆم، خۆی لەخۆیدا، پرۆسەیەکی زۆر جوانی دیموکراتییە و جگە لەوەی ڕێزگرتنە لە ماف و ئەرکی هاووڵاتییانی هەرێم، خەباتێکی هەق و هێنمانە و شارستانیشە، کە هەموو لایەک وەڵامی یەک پرسیاری ئاسان وەردەگرن: کورد چۆن لە داهاتوو دەیەوێ بژیت؟}

^{سدیق محه‌مه‌د}

^{هەرێمی كوردستان لە پێش ساڵی 1991 ناوچەیەكی پاكی جیهان بوو لە ڕووی بەكارهێنانی ماددە هۆشبەرەكان بەڵام لەم بەروارە بەدواوە بەرەبەرە ماددە هۆشبەرەكان بڵاوبوونەوە ئەمەش بەهۆی كۆمەلێك هۆكارەوە وەك كرانەوەی سنور لە هەموو لایەك كۆنترۆلنەكردنی بەهەر هۆیەك بێت ، هاتنەوە چونەدەرەوەی هاوڵاتیانی هەرێم و ووڵاتانی دیكە بەئاسانی , بازرگانی كردن بەم ماددانە . تێكچونی ئاسایشی هەرێم بەهۆی شەڕی ناوەخۆ, یان بەهۆی دەستی دەرەكی و لەلایەن داموو دەزگا هەواڵگری ئەمنییەكانی ووڵاتانی دراوسێ‌ كارئاسانی كردنی بۆ بڵاوكردنەوەی ئەم ماددانە لە هەرێمی كوردستان , بەمەبەستی لە ناوبردنی توانای گەنج ولاوەكان سەرقاڵكردنیان بە ماددە هۆشبەرەكان بۆ ئەوەی نەتوانن هوشیار بن دەربارەی ئەوەی ڕوودەدات بیر لە دوا ڕۆژی خۆیان و ئەم گەلە خیر لە خۆنەدیوە بكەنەوە ، ئەم بڵاوبوونەوە درێژەی پێدا تا دەگاتە ساڵی 2003 بەناو پڕۆسەی ئازادی عێراق.}

^{لەم كاتەش بەدواوە بڵاوبوونەوەی ئەم ماددانە زۆر زیاتر بوو بە هۆی لەناوچونی داموو دەزگاكانی حكومەتی عێراق دروست بوونی پاشاگەردانی نەمانی بازگەكان هاتووچۆكردنی خەڵك بەئاسانی بە رێگای وشكانی ئاسمانی و دەریای بەئاسانی . دەستوەردان و جێبەجێ‌كردنی ئەجێندای ووڵاتان لە عێراق و هەرێمی كوردستان و دروستبوونی باند و بەكارهێنەرانی زیاتر ئەم ماددانە.}

كه‌یوان ئازاد

^{ئه‌گه‌رچی تا ئێسته‌ش سه‌ره‌تاكانی ده‌ركه‌وتنی (كورد) وه‌ك نه‌ته‌وه‌ له‌ مێژوودا ڕوون نییه‌، به‌ڵام گومانی تێدا نییه‌ كه‌ (كورد) وه‌ك یه‌كێك له‌ كۆمه‌ڵه‌ و نه‌ته‌وه‌كانی مێژوویی مرۆڤایه‌تی و سه‌ر ڕووی زه‌وی بۆ هه‌زاران ساڵه‌ له‌سه‌ر خاكی خۆی (كوردستان) ژیاوه‌ و ده‌ژى. به‌ڵگه‌ش ئه‌وه‌یه‌ كه‌ كورد یه‌كێكه‌ له‌و كۆمه‌ڵانه‌ی سه‌ر ڕووی زه‌وی كه‌ له‌ هیچ خاكێكی تره‌وه‌ نه‌هاتووه‌، به‌ڵكوو به‌ درێژایی مێژوو له‌سه‌ر خاكی خۆی ژیاوه‌ و درێژه‌ی به‌ ڕه‌وتی ژیان و شارستانییه‌تی خۆی داوه‌. ته‌نانه‌ت به‌شێكی مێژوونووسان و خۆرهه‌ڵاتناسانیش له‌سه‌ر ئه‌وه‌ كۆكن كه‌ كوردستان مه‌ڵبه‌ند و زێدی راسته‌قینه‌ی نه‌ته‌وه‌ی كورده‌. هه‌روه‌ها به‌پێی تۆمار و زانیاری شوێنه‌وارناسان و زانستی مرۆڤ (ئه‌نپرپۆلۆجیا)، كورد به‌ر له‌ هه‌زاران ساڵ له‌سه‌ر خاكی خۆی ژیاوه‌. هه‌ندێكیش بۆ ئه‌وه‌ چوون كه‌ هاتنی شه‌پۆلی كۆچی خێڵه‌كانی ئه‌وروپا و هه‌روه‌ها ئاسیای ناوه‌ڕاست، بۆ كوردستان له‌ هه‌زاره‌كانی دووه‌م و یه‌كه‌می پێش زایین كه‌ به‌ (كۆچڕه‌وی هیندۆئه‌وروپایی) له‌ مێژوودا ناسرا، كاریگه‌ریی خۆیان له‌ شێوه‌ی ژیان و زمان و كولتوور و ناسنامه‌ و كه‌سایه‌تی و ده‌ركه‌وتنی كورد وه‌ك نه‌ته‌وه‌دا بینی. تا ئه‌وه‌ی سیمای ئه‌و نه‌ته‌وه‌یه‌یان پێ به‌خشی كه‌ دواتر به‌ (كورد) ناسرا. بۆیه‌ ده‌ركه‌وتنی كورد له‌ مێژوودا كه‌وته‌ دوای ده‌ركه‌وتنی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌ خه‌ڵكه‌ ڕه‌سه‌نه‌ی كوردستان، كه‌ دواتر به‌ كورد ناسران.}

^{بەشداری شاندی بزووتنەوەی کۆماریخوازان، لە دووهەمین کۆنگرەی پارتی کرێکاران و رەنجدەرانی کوردستان}

^{پێش نیوەرۆی رۆژی پێنج شەممە ۱۲ی گەلاوێژی ۱۳۹۶هەتاوی، بەرامبەر بە ۳ئابی ۲۰۱۷، شاندێکی پایە بەرزی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، پێکهاتوو لە بەرێزان ئازاد محەممەزادە ئەندامی شۆڕای هەماهەنگی، و سەردار زەنگەنە ئەندامی شۆرای هماهەنگی بەشداریان کرد لە دووهەمین کۆنگرەی پارتی کرێکاران و رەنجدەرانی کوردستان، کە لەژێر دروشمی: "سەربەخۆیی بۆ کوردستان و بەدیهێنانی دادی کۆمەڵایەتی" لە شاری هەولێری پایتەختی کوردستان، پێکهاتبوو.}

^{جمشت کۆماریخوازەیل ڕۆژهڵات، ڕفراندوم دموکراتیک ئەڕا سەربەخۆیی و ئستقڵاڵ کوردستان وە کلیل چارەێ یەێجارەکی خاست وداخوازی ڕەواێ کورد، لە هەریم کوردستان زانێدن.}

^{جمشت کۆماریخوازەیل ڕۆژهڵات کوردستان نۆڕین و نەزەرێ یەسە: خەڵک کورد وەگشتی،و هەریم کوردستان وەتاێبەتی لەوەر دەم دپیەک کردن و ئازمایش گەورەێ تاریخی و تەجرەبەێ گران بەهاو چارەنویس سازێگ، قرارگرتێە. جمشت کۆماریخوازەیل هەروەئێ خاترە وەگشت شیوەێگ پشتیوانی وپشتگیری خوەێ ئەڕا باوەت ڕفراندوم و دیاریکرددنی حەق چارەێ خوەێ نویسین کورد و ئستقڵاڵ کوردستان باشوور، بەیان کەێ.}

^{هەر ئەو جۆرەک خەوەردارین کە گردەوبوین و دانیشتنێگ ڕەسمی فرەێگ لە حزب و لایەنەیل کوردستان باشوورو لە سەر پرەسی سەرۆک هەریم کوردستان جناب مەسعوود بارزانی، ڕۆژ ٢٥ی سپتامبەریا ٣ی مانگ مێهر ئەڕا گشت پرسی(همەپرسی) دیاری کریا.}

^{وتووێژی ماڵپەڕی کۆماریخوازان لە گەڵ بەرێز سەردار زەنگەنە چالاکوان و میدیاکار و ئەندامی شۆرای هەماهەنگی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان.}

^{سەردار زەنگنە لە یەکەم ڕۆژ وەهار ساڵ۱۳۶۱ خوەرەتاوی لە شار( شاباد) سەروە کرماشان لە داڵگ پەیدا بیە. هەر لە جوانیەوە دۆسدار و بەشدار کارەیل سیاسی و چالاکییەیل فەرهەنگی بیە و لە وەراوەر ڕەنج و گیچەڵ میللەتەگەێ بێ تەفاوت و چەو نووقیاو دەسبەسیا نەویە و هەمیشە تواستیە خاوەن هەڵوێست و دەنگ و هاوارێ میللەتەگەێ بوو.}

^{ئەو وەگەرد فرەێگ لە ڕۆژنامەیل کوردی و فعاڵەیل مەدەنی و فەرهەنگی پەیوەندی و ئرتبات داشتێە. سەردار زەنگنە لە شێعر و نویسین دەس دێرێ و خاوەن هێز و ئێستعدادە و لە میدیا کوردیەگان بەرنامەی فەرهەنگی و هونەری پێشکەش کردێەو و توانستێە شاعێرەیل و هونەرمەندەیل کوردپەروەر}

^{د.دلاوه‌ر عه‌لائه‌دين، سه‌رۆكی ئينستيتيوتی مێری}

^{ئەمساڵ بيست و پێنجه‌مين ساڵيادی هه‌ڵبژاردنی يه‌كه‌مين په‌رله‌مان و حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی عێراقه‌. له‌ ساڵی 1991 بوو كه‌ كوردانی ئه‌و هه‌رێمه‌ توانيان قه‌يرانێك بكه‌نه‌ ده‌رفه‌ت و بنه‌مای وڵاتێكی پێشكه‌وتنخواز و ديموكراسيخواز بچه‌سپێنن، ئه‌ويش به‌هۆی ئه‌و ناوچه‌ ئارامه‌ی كه‌ ئه‌مريكا و ئه‌وروپيیه‌كان بۆ پاراستنی كورد له‌ هێرشه‌ دڕندانه‌كانی دايانمه‌زراند. كاروانه‌كه‌ زۆر قورس بوو، چه‌ندين سه‌ركه‌وتن و ژێركه‌وتنی تێدابوو، به‌ڵام له‌و نێوه‌دا په‌يوه‌ندی نێوان ئه‌مريكا و كوردی عێراق به‌ره‌و پته‌وی گه‌شه‌ی كرد و گه‌يشته‌ ئاستی شه‌راكه‌تێك كه‌ به‌ سوودی هه‌ردوو لايه‌ن گەڕايه‌وه‌.}

^{له‌مه‌ودای ساڵانی دواتر هه‌تا كاتی گۆڕينی رژێمی به‌غدا له‌ ساڵی 2003، ئه‌مريكا له‌ پاراستنی كوردی عيراق له‌ رژێمی سه‌ددام به‌رده‌وام بوو، وه‌ كارێكی وایكرد كه‌ كورد پشكی شايسته‌ی خۆيان له‌ عيراقی نوێدا به‌ر بكه‌وێ. له‌دوای هێرشی داعش، ئه‌مريكا جارێكی ديكه‌ هاته‌وه‌ فريای هه‌رێمی كوردستانی عيراق و هه‌تا ئيمڕۆشی له‌گه‌ڵدا بێ له‌ هاوكاريیه‌كانی به‌رداوم بوو. له‌ به‌رامبه‌ردا، كوردانی عێراقيش به‌شبه‌حاڵی خۆيان دڵسۆزيیه‌كی بێ دوودڵيی و پاڵپشتیيه‌كی به‌هێزی پۆڵه‌سی (سياساتی) ئه‌مريكايان له‌ عێراق كرد. هێزی پێشمه‌رگه بووه‌ هاوبه‌شێكی پێويست بۆ هاوپه‌يمانێتی نێوده‌وڵه‌تی به ڕابه‌رايه‌تی ئه‌مريكا، وه‌ رۆڵی كاريگه‌ر و بێ وێنه‌يان له‌ شكستپێهێنانی سه‌ربازيی داعش له‌ عيراقدا بينی. ‌}