مۆرگن ئێڵ. كەپلن

^{رۆژی دووی نیسان، دوو پارتە سەرەكییەكەی كوردستانی عێراق: پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانیی كوردستان راگەیەندراوێكی هاوبەشیان بڵاوكردەوە كە تێیدا پابەندیی خۆیان بە رێكخستنی گشتپرسیی لەبارەی سەربەخۆیی كوردستان یان مانەوە لەگەڵ عێراق، راگەیاند. ئەو دوو پارتە زۆربەی جاران لەگەڵ یەكدی ناكۆكن، بەڵام وادیارە لەگەڵ نزیكبوونەوەی كۆتایی تاڵی شەڕی مووسڵ و پاش سێ ساڵ شەڕی بەردەوام لەدژی (داعش)، كوردی عێراق بەو بڕوایە گەیشتوون كە كاتی ئەوە هاتووە كێشە سیاسییەكانی نێوانیان بنێژن.}

^{سەركردەكانی كوردستان دەزانن سەربەخۆیی بە ئاسانی بەدەست نایەت. بە تایبەتیش لەبەر ئەوەی توركیا و ئێران سوورن لەسەر ئەوەی رێ لە هەوڵێكی وەها بگرن، ئەو دوو وڵاتە نیگەرانن لەوەی هەوڵی سەربەخۆیی ئیلهام بە دانیشتووە كوردەكانی ئەوانیش بدات. هاوكات ئەمریكاش لەڕووی مێژووییەوە بیرۆكەی دابەشبوونی عێراقی رەتكردووەتەوە، چونكە ترسی ئەوەی هەبووە پارچەبوونی ئەو وڵاتە ببێتە مۆدێلێك بۆ دابەشبوونی وڵاتانی دیكەی ناوچەكە. تەنانەت لە نێوان هێزە كوردییەكانیش سەبارەت بە كات و پڕۆسەی جیابوونەوەكە ناكۆكی هەیە، ئەوەش خولیای سەربەخۆیی كوردی سنووردار كردووە. لای بەرپرسانی كورد بەڕێوەچوونی گشتپرسی وەكوو راگەیاندنی نیازە (واتە نیازی سەربەخۆیی)، بەو مانایەی سەربەخۆیی راستەقینە هێشتا كاتی لەبەردەم ماوە.}

کارزان گلی

^{له‌ 30 شاری گه‌وره‌ی توركیا ئاكپارتی له‌ 17ی دۆڕاندوویه‌تی و له‌ 13ی بردوویه‌تیه‌وه‌، هه‌روه‌ها له‌ 5 گه‌وره‌ترین شاری توركیاش له‌ 4یان دۆڕاوه‌ وه‌كو ئیسته‌نبۆڵ، ئه‌نكه‌را، ئیزمیر، چه‌نكه‌لا و له‌ بورسا بردوویه‌تیه‌وه‌. ئه‌مه‌ش كاریگه‌ری خراپی ده‌بێت له‌ هه‌ڵبژاردنی داهاتووی سه‌رۆكایه‌تیدا بۆ ئاكپارتی.} راسته‌ له‌ ته‌واوی باكوور ده‌نگی نه‌خێر زیاتر بووه‌، به‌ڵام به‌ به‌راورد به‌ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی 1ی سێپته‌مبه‌ر، ئاكپارتی له‌ زۆربه‌ی شاره‌كانی باكوور ده‌نگی زیادی كردووه‌ و نزیكه‌ی 450 هه‌زار ده‌نگی زیاد كردووه‌.

^{ئه‌وه‌ی گرنگه‌ هه‌ده‌په‌ توانی پارێزگاری له‌وه‌ بكات كه‌ به‌ گوێره‌ی ئه‌و ئه‌نجامه‌ی گشتپرسی به‌ربه‌ستی هه‌ڵبژاردن ده‌شكێنێ، به‌ڵام هه‌ستیشی به‌وه‌ كرد كه‌ سیاسه‌تی خه‌نده‌ق چه‌ند زیانی پێگه‌یاندن و ده‌نگده‌ری باكوور پێی گوتن بۆشاییه‌ك ده‌خه‌ینه‌ نێوانمان.} به‌ گوێره‌ی ئه‌و ئه‌نجامه‌ بێت، مه‌هه‌په‌ له‌ هه‌ڵبژاردنی داهاتوو ناتوانێت به‌ربه‌ستی هه‌ڵبژاردن بشكێنێ، چونكه‌ زۆربه‌ی ده‌نگده‌رانی مه‌هه‌په‌ به‌ گوێی سه‌رۆكه‌كه‌یان نه‌كرد كه‌ ده‌وڵه‌ت باخچه‌لی بوو و به‌ نه‌خێر ده‌نگیان دا، ئه‌مه‌ش ده‌ریده‌خات كه‌ ده‌نگده‌ری مه‌هه‌په‌ رووی له‌ مه‌رال ئاكشه‌نه‌ر سه‌ركرده‌ی ئۆپۆزسیۆنی ناو مه‌هه‌په‌ كرد، چونكه‌ ئه‌و پروپاگنده‌ی بۆ نه‌خێر ده‌كرد. واته‌ مه‌هه‌په‌ ده‌توێته‌وه‌ و ره‌نگه‌ ئاكشه‌نریش پارتێكی تازه‌ دابمه‌زرێنێ، بۆیه‌

هێمن عەبدوڵڵا

<sup>ئەنجامی گشتپرسییەكەی توركیا پەكەكە دەخاتە بەردەم دووڕیانێكی قورس: بەردەوامبوون لەسەر ململانێ لەگەڵ ئەردۆغان، بەبێئەوەی ئەڵتەرناتیڤێكی باشتر لە ئەردۆغانی هەبێ یان داننان بە واقیعی ئەوەی بەر لە گشتپرسی لەگەڵ ئەردۆغان و ئاكەپە بە مانگێك وەدیدەهات، ئەمجارە بە ساڵێك وەدینایەت، بەڵام لەوە گرنگتر ئەوەیە كە باكووری كوردستان ئەردۆغان دەخاتە بەردەم تاقیكردنەوەیەكی قورستر: ئەویش ئەوەیە كە كێشەی ئەردۆغان لەگەڵ پەكەكەیە كە قەدری كرانەوەكەی ئەوی نەزانی، یان هێندەی دیكە لووتبەرز دەبێت و كوردی باش لەلای، ئەو كوردە دەبێت كە ملكەچی دەبێت؟

كەس حاشا لەوە ناكات كە ئەردۆغان باشتر لە هەر كەسێكی دیكە لە دەیەی رابردوودا عەقڵی دەنگدەری توركیایی ناسیوە و زانیویەتی بەقازانجی خۆی لەسەر سندوقەكان بیجوڵێنێ. هەمان ئەو ئەردۆغانەی لە هەڵبژاردنێكدا بە پشتیوانیی گیولەن سەردەكەوت، تا هەڵبژاردنی دواتر گیولەنی دەبوغزاند و دەیكردە خائین. هەر هەمان ئەو ئەردۆغانەش كە وەك سیاسییەكی بێ زیان بۆ عەسكەر و سیستمی لائیكی توركیا دەردەكەوت، جاری دواتر كەیسی ئەرگەنەكۆنی بۆ دەكردنەوە و عەسكەری لە زیندانان توند دەكرد.</sup>

هۆگر ئیبراهیم حەکیم

^{گرنگترین ئه‌و هه‌موارانه‌ى خراونه‌ته‌ راپرسییەوە
هه‌ر پێشنیارێك بۆ هه‌مواركردنه‌وه‌ی ده‌ستوور له‌ توركیا پێویستی بە ره‌زامه‌ندیی سێ له‌سه‌ر پێنجی ئه‌ندامانى په‌رله‌مانى هەیە، واته‌ 330 ده‌نگ له‌ كۆی 550 ئه‌ندامی په‌رله‌مان. هه‌ر مادده‌یه‌ك له‌ پرۆژه‌ى پێشنیاركراو گه‌ر نه‌یتوانی 330 ده‌نگی په‌رله‌مان به‌ده‌ست بێنێ ئه‌وا ناچێته‌ به‌رده‌م جه‌ماوه‌ر بۆ ده‌نگدان له‌سه‌ری. ئه‌و ره‌شنووسه‌ی په‌رله‌مانی تێپه‌ڕاند كۆمه‌ڵێك گۆڕانكاریی جه‌وهه‌ری له‌ بواری سیسته‌می سیاسی له‌خۆ ده‌گرێت، گرنگترینیان سیسته‌می سه‌رۆكایه‌تییه‌. داواكاری سیسته‌می سەرۆكایه‌تی شتێكی نوێ نییه‌ بۆ توركیا، پێشتر سه‌رۆكی توركیا (تورگوت ئۆزال) داوای كردبوو، پاشان سه‌رۆكی دواى ئه‌ویش (سلێمان دیمیرال) به‌ هه‌مان شێوه‌ داوای كردووه‌. دواتر نه‌جمه‌دین ئه‌ربه‌كان ئه‌و داوایه‌ى زیاتر به‌رز كردووه‌ و پێی وابوو به‌ سیسته‌می سه‌رۆكایه‌تی توركیا سه‌قامگیرتر ده‌بێت. به‌ڵام ئه‌وه‌ی ئه‌و داوایه‌ى ئه‌ردۆگان له‌وانه‌ى پێشتر جیا ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌وا پێشتر دامه‌زراوه‌ی سه‌ربازی كۆنتڕۆڵی هه‌موو جومگه‌كانى ده‌وڵه‌تی كردبوو. به‌ڵام ئێستا ئه‌و دامه‌زراوه‌یه‌ دواى كوده‌تایه‌كی شكستخواردوو زۆر لاواز بووه‌. گرنگترین گۆڕانكارییه‌كان بریتیین له‌:}

^{یه‌كه‌م: لێپرسینه‌وه‌ له‌ سه‌رۆك، به‌پێی ئه‌و ده‌ستووره‌ نوێیه‌ سه‌رۆكی وه‌زیران نامێنێت و سه‌رۆك ده‌سه‌ڵاته‌ جێبه‌جێكارییه‌كانى زیاد ده‌كات و راسته‌وخۆ به‌رپرسه‌ باڵاكانی حكوومه‌ت}

چاودێرێك

^{چەند ڕۆژیتر هەڵبژاردن واتا ڕیفراندۆمی یاسای بنەڕەتی یان دەستوری تورکیا دەست پێدەکا، ئەو پرسەش لەناوەندەکانی ناو تورکیا و لەناو کوردستانیش باسێکی گەرمی لەسەرەو هەموو لایەک باس لەوە دەکەن کە دەرەنجامی ئەو ڕیفراندۆمە چی دەبێت؟}

^{ئێمە لەهەر پارچەیەکی کوردستان پرۆسەیەکی سیاسی ڕووبدات، دەبێت بە واقیع بینی و لەبەژەوەندی کێشەو دۆزی میللەتەکەمان بیری لێ بکەینەوەو دوور لەعاتیفە دەبێ بڕیاری تێدا بدەین، لەم ڕووەوە زۆر ڕەوایە کەبەهەستی بەرپرسیاریەتەوە سەیری باکووری کوردستان بکەین کە دەبێ چ هەڵوێسێکی لەو ڕیفراندۆمە هەبێت، دەبێت هەر هاوڵاتیەکی کوردستانی باکوور لە بەرژەوەندی وڵاتەکەی مەبەست کوردستان و لەبەرژەوەندی کێشەی نەتەوەکەی بیر لەوە بکاتەوە کە ئایە چۆن دەنگ دەدات، بۆیە باشترین ڕێگە ئەوەیە هەر هاوڵاتیەک و هەر کوردێکی باکوور هەڵوەستیەک بکات و بەرژەوەندی گەلەکەی خۆی دەستنیشان بکات و لەبەرژەوەندی گەلی کوردستان بریار بدات و دەنگ بۆ بەرژەوەندی بداو نەکەوێتە ژێر هەست و هەڕەشەو گوڕەشە و سیاسەتی بەلاڕێبردنی ئەولاو ئەم لا.}

^{رۆژی ١٤ئابریل ٢٠١٧، رۆژی ئەنفال، واتە ٢٩هەمین ساڵرۆژی دەستپێکی شێوەیەک لە وەحشیانە وبگرە ترسناکترین چەشنی سرینەوەی نەتەوەیەکی بێ‌دەسەلات و بندەستە کە تاکوو هەنووکە، مێژوویی کۆمەلگای مرۆفایەتی متەمەدن وەها کارەسات و تراژدیایەکی سامناکی بەخۆیەوە نەدیووە. ئەم کارەساتە لەدرێژەی سیاسەتی تەعقیب و ئەشکەنجە و کووشتن و برین، تەبعید، تەخریب، تەعریب،،،، وەک گەلالەیەکی دارێژراۆ بۆ سرینەوەی نەتەوەیەک بەئەژمار دێت، کە لە راستای تەکمیلی سیاسەتی ژینۆسایدی نەتەوەی کوردی بندەست و بێدەسەلات، وە لەبەرچاوویی دوونیای مووتەمەدن و موودەعی ئاشتی و ئازادی، مافی مرۆف و دێمۆکراسی، لە چەندین قۆناغی یەک لەدوای یەک ئەنجام دەدرا.}

له‌ فارسییه‌وه‌: هۆمه‌ر نۆریاویی

^{ده‌رفه‌تم بده‌نێ ئه‌وه‌ی ڕاستییه‌ به‌ زمانیدا بێنم و بیڵێم."شۆپنهاوه‌ر"
ڕاستی نه‌ک له‌ گوتراودا به‌ڵکو له‌ نه‌گوتراوه‌کاندایه‌. "فرۆید"
تێڕامانێک له‌سه‌ر که‌شوبای سووکایه‌تی و بێ ڕێزیکردنی به‌رنامه‌ی ئیره‌ج ته‌هماسب به‌ کورد و کوردستان
په‌یڤی وه‌رگێڕ: دوابه‌دوای سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی گه‌لانی ئێران و دروستبوونی که‌شوبایه‌کی ئازاد بۆ خوێندن و خوێندنه‌وه‌، کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی له‌ باری زانستییه‌وه‌ ته‌کانێکی به‌ خۆوه‌ بینی و به‌ سه‌دان گه‌نجی خوێنده‌واری کورد ڕێیان که‌وته‌ نێو باڵاترین ناوه‌نده‌کانی خوێندن له‌ ئێراندا. گه‌لێک ساڵان دواتر هه‌ر ئه‌م جیل و نه‌وه‌ وشیاره‌ هه‌ر یه‌که‌ و له‌ بوار و سووچێکه‌وه‌ که‌وته‌ خزمه‌تکردنی ڕووبه‌ری فه‌رهه‌نگیی گه‌له‌که‌ی. "جه‌لال شه‌فیعی" ،یه‌ک له‌و ڕۆڵه‌ گه‌لپه‌روه‌رانه‌ی کورده‌ که‌ هه‌ر له‌ هه‌مان ده‌سپێک و سه‌ره‌تاوه‌ ڕۆحی نیشتمانپه‌روه‌ری هاوڕێی هه‌موو سات و کاته‌کانی ژین و ته‌مه‌نی بووه‌ و پاش کۆتایی هێنان به‌ خوێندنه‌که‌ی له‌ به‌شی یاسا و زانسته‌ سیاسییه‌کانی زانستگه‌ی تاراندا، خامه‌ و قه‌ڵه‌مه‌که‌ی خستۆته‌‌ خزمه‌ت گوێزتنه‌وه‌ی وشیاریی جڤاکیی بۆ کۆمه‌ڵگه‌که‌ی و له‌ ڕێی سه‌دان وتاری به‌پێزی زانستییه‌وه‌ ڕۆشنایی به‌ بواری چاندیی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی به‌خشیوه‌. ئه‌وه‌ی ده‌خرێته‌ به‌ر دیده‌ی خوێنه‌ر، خوێندنه‌وه‌یه‌کی کۆمه‌ڵناسانه‌ و ده‌روونناسانه‌ بۆ ئارێشه‌یه‌کی نێو کۆمه‌ڵگه‌ی ئێرانه‌ و په‌رده‌ له‌سه‌ر زۆر ڕاستیی تاڵ و هه‌ژێنه‌ر به‌رانبه‌ر نه‌ته‌وه‌کانی ئێران هه‌ڵده‌داته‌وه‌. بۆ وتن ده‌شێت "جه‌لال شه‌فیعی"، ساڵی 1972 (1351ی هه‌تاویی)له‌ باژاڕی}

فاروق حه‌جی مسته‌فا

^{له‌هۆڵی پێشوازی له‌ ته‌لاری كه‌ناڵی ئاسمانیی (کوردستان/ 24)دا، له‌ پاش ته واوبوونی ئه‌وه‌ی له‌ په‌رله‌مانی عێراق له باره‌ی ئاڵای كوردستانه‌وه‌ به ڕێوه‌ چوو،هه‌روه‌ها ده‌رچوونی بڕیاره‌كه‌ی كوردستانیان به‌هه‌ڵكردنی ئاڵای كوردستان له‌ سه‌ر فەرمانگه‌ رەسمییه كانی كه‌ركووك، كه‌ناڵی (كوردستان/ 24) راپۆرتێكی تایبه‌تی له باره‌ی ئاڵاوه‌ پێشكه‌ش كرد،هه‌ر له‌ په یدابوونی ئه‌و ئاڵایه‌ له‌ ئه سته نبووڵ، پاشان كه‌ كۆمه‌ڵه‌ی خۆییبوون له‌ به‌یرووت پەیڕه‌وی كرد، دواتر به‌ كوردستانی سووریا و عیراقدا تێپه‌ڕی و له‌ كوردستانی ئێرانیش هەڵكرا، تا ئه‌و كاته‌ی له‌ كوردستانی عێراقدا به‌ فه‌رمی ناسێندرا و چه‌سپی، ئیدی بوو به‌ به‌شێك له‌ ناسنامه‌ و سه‌روه‌ریی ئه‌م گه له‌ كه‌ به‌ دڵگه‌رمی و شانازی و سووربوونه‌وه‌ له‌سه‌ر فه‌رمانگه‌كانی كه‌ركووكدا به‌رزی كرده‌وه.}

^{ره‌نگه‌ به‌ لای هەندێ كه سه‌وه‌ راپۆرته‌كه‌ی كه‌ناڵی كوردستان/ 24 شتێكی راگوزه‌ر بووبێت، به‌ڵام من پێموایه‌ ئه‌و راپۆرته‌ رۆشنایی خسته‌ سه‌ر گرنگترین جومگه‌ی كوردستانیانه‌، ره‌نگه‌هۆیه‌كه‌شی دوو شت بێت:}

^{-پەنده‌كه‌ له‌وه دایه‌ كه‌ پێگیریی به‌ ئاڵاكه‌وه‌هەیه‌ و له‌ خه‌ونێكی گشتیی میللییه‌وه‌ كراوه‌ به‌هێمای سه‌روه‌ریی جوگرافیا و خاكێك كه‌هەرده‌م مایه‌ی كێشه‌ بووه‌ بۆهه‌ندێ له‌ رۆڵه كانی،هه‌ر بۆیه‌ دەبینین هەندێ ئاڵای ده‌مارگیری لۆكاڵ له‌هه‌ندێ شه‌قامی كەركووك به‌دی كران،}

دڵشاد میران

^{په‌سه‌ندکردنی بڕیاری هەڵدانى ئاڵاى كوردستان له كه‌ركووك به‌ شێوه‌یه‌كى فه‌رمى، كارێكى سیمبولیى به‌هێز بوو، ئه‌گه‌رچی له‌مێژه‌ ئاڵای کوردستان له‌ زۆر شوێنی ئه‌و شاره‌ و له‌لایه‌ن پێشمه‌رگه‌وه‌ هه‌ڵکراوه‌، دڵی هه‌موو كوردێكى نیشتمانپه‌روەرى خۆش كرد و كێشه‌ى كه‌ركووك و ناوچه‌ دابڕاوه‌كان و ماده‌ى 140 ى ده‌ستوورى جارێكى تر خسته‌ سه‌ر مێزى پشكنین و گفتوگۆ و سه‌رنجڕاكێشان، به‌ڵام له‌پاڵ ئه‌مه‌شدا یه‌كێك ناتوانێت خۆى دوور بكاته‌وه‌ له‌و راستییه‌ى كه‌ فاكته‌رى حزبیى ناوخۆیى و كێبڕكێى حزبایه‌تیش رۆڵێكى گه‌وره‌ی هه‌بووبێت له‌پاڵدان به ده‌ركردنى ئه‌م بڕیاره‌.}

^{ماوه‌ى چه‌ند ساڵێكه‌ پرسى سه‌ربه‌خۆیى كوردستان و دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى كوردى بووه‌ته دروشمى سه‌ره‌كیى پارتى دیموكراتى كوردستان و به‌تایبه‌تى سه‌رۆكىه‌ه‌رێمى كوردستان كه‌ لهه‌ه‌موو بۆنه‌یه‌كدا له‌ناوه‌وه‌ و ده‌ره‌وه‌ى كوردستاندا له‌م پرسه‌ نیشتمانییه‌ چاره‌سه‌رنووسسازه‌ دواوه‌، ئه‌مه‌ له‌كاتێكدا پارته‌كاتى تر به‌تایبه‌تى یه‌كێتیى نیشتمانى و گۆڕان كه‌ رێکكه‌وتنێكیان له‌نێوان خۆیان واژوو كردووه‌، رێگاى به‌غدایان گرته‌ به‌ر وه‌ه‌وڵیان داه‌ه‌موو گرفت و كێشه‌كانىه‌ه‌رێمى كوردستان بخه‌نه‌ سه‌ر ئه‌ستۆى پارتى و ئیداره‌ى حكوومه‌تى هه‌رێم، كه‌ خۆیان به‌شێكن لێى وهه‌روه‌ها مه‌سه‌له‌ى سه‌ربه‌خۆیى به‌ دروشمێكى پروپاگه‌نده‌یى پارتى له‌ قه‌ڵه‌م بده‌ن.}

عارف قوربانی

^{لەدوای لەبەریەك هەڵوەشانەوەی یەكێتیی سۆڤێت و شكستی بلۆكی رۆژهەڵات، جەنگی كەنداو و لێكەوتەكانی، دەرگا بەڕووی ئەمریكادا كرایەوە بۆئەوەی ئامادەیی خۆی لە ناوچەكانی رۆژهەڵاتدا بەكرداریی بكات. سەرباری ئەوەی پێشتر و لە چەند ناوچەیەك بنكە و پێگەی سەربازییان هەبوو، بەڵام هەردوو جەنگی ئەفغانستان و عێراق لەڕووی سەربازییەوە زیاتر ئەمریكای پەلكێشی ناوچەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كرد.}

^{ئیتر ئەمریكا لەڕووی كردارییەوە رۆڵی پلە یەك و یەكلاكەرەوەی لە كێشە و هاوكێشەكانی بەشێكی زۆری ناوچەكەدا دەگێڕا، تا هاتنە سەر حوكمی ئۆباما. لەوە بەدواوە هاوكێشەكان پێچەوانە بوونەوە، سەرەتا وەك قۆناغی یەكەمی كشانەوە خۆیان لە بەرپرسیارێتی و كێشەكان دوور دەخستەوە و دواتر وەك راكردن لە كێشەكان، سوپاكەشیان كشاندەوە و ناوچەكەیان لەسەر سینییەكی زێڕ بۆ نەیارەكانیان بەجێهێشت.}

^{لەوكاتەوە چی لەم وڵاتانەی كە ئەمریكا رۆڵی تێدا بینیون، هەروەها لە ناوخۆی ئەمریكاش قسە لەسەر بەرپرسیارێتی ئەمریكا دەكرا كە نەدەبوو بەو جۆرە و بە چارەسەرنەكراوی، كێشەكانی ناوچەكە جێبهێڵێ. هەموو چاوەڕوانییەكانیش بەسترابوونەوە بە گەڕانەوەی كۆمارییەكان بۆ سەر حوكم.}