کوردانی ئێزیدی لە کوردستان و عێراق، ڕۆژی هەینی، 15ی ئەم مانگە جەژنی ڕۆژوی ئێزدییەكان پیرۆز دەکەن.
ئێزدییەکان ساڵانە لە مانگی دوانزەدا سێ ڕۆژ (سێشەممە و چوارشەممە و پێنجشەممە) بەڕۆژوو دەبن و لە ڕۆژی چوارەمدا کە دەکەوێتە ڕۆژی هەینیەوە جەژنی ڕۆژووی ئێزدییەكان بەڕێوەدەچێت.
لەماوەی ئەو سێ ڕۆژەدا ئێزدییەکان نوێژ دەکەن و خۆیان لە خواردن و خواردنەوە و چێژوەرگرتن لە ژیان و کارکردن بەدوور دەگرن.
دوای تەواوکردنی ڕۆژووەکە، لە ڕۆژی جەژندا هەمووان بەیانی زوو
منداڵانی قوتابخانەو بەشێك لە كارمەندانی ئیدارە حكومییەكان لە تاران لەم هەفتەیەدا فەرمانی (مانەوەی لە ژورەوە)یان پێگەیشتوە بەهۆی بەرزبونی ئاستی پیسبونی هەوا، دیاردەیەكە لە زستاندا بەردەوام رودەدات و ساڵبەساڵ خراپتر دەبێت.
تاران كە 9 ملیۆن كەسی تێدایە، بەدەست پیسبونی هەوای درێژخایەن دەناڵێنێت و زۆرجار وەك یەكێك لە پیسترین شارەكانی جیهان پۆلێن دەكرێت، لە چەند رۆژی رابردودا هۆشدارییەكانی پیسبونی هەوا كاریگەرییان لەسەر زۆربەی شارە گەورەكانی ئێران لە ئەسفەهانەوە تا تەورێزی گرتوەتەوە.
لەڕۆژی یەكشەممەوە لە تاران قوتابخانەو قوتابخانە ئامادەییەكان داخراون و وانەو خوێندن بە شێوەیەكی نادروست بەڕێوە دەچێت، دەسەڵاتدارانی كۆماری ئیسلامی ئێران ئاماژەیان بەوەداوە كە دانیشتوانیان زۆرترین زیانلێكەوتون، وەك منداڵان، بەساڵاچوان و ژنانی دوگیان، پێویستە خۆیان لە چونە دەرەوەو ئەنجامدانی وەرزشی جەستەیی بەدور بگرن، هەروەها داوای لە فەرمانبەرانی بەڕێوەبەرایەتیەكانی حكومەت كردوە ئەوانەی
بەهۆی بەفربارین لە ملەی تەتە، رێگای نێوان سەرواباد و پاوە لە رۆژهەڵاتی کوردستان داخرا و بەڕێوەبەرایەتی رێگەوبانی سەروابادیش دەڵێت، بەهۆی بەردەوامی بەفر و تەمومژەوە، تاوەکو کاتێکی نادیار هاتووچۆ لەو رێگەیە قەدەخەیە.
رۆژی دووشەممە ٢٩ـی گەڵارێزانی ٢٧٢٣، محەممەد سەبرەندی، بەڕێوەبەری گواستنەوە و رێگەوبانی سەرواباد رایگەیاند، بەهۆی بەفر و رێبەندان لە ملەی تەتە، رێگەی نێوان سەرواباد و پاوە
وەزیرانی دەرەوەی ڕووسیا و ئێران ڕۆژی یەکشەممە داوای ئاگربەستیان لە غەززە کرد و ڕایانگەیاند کە دەبێت هاوکاریی بەپەلە بۆ خەڵکی سڤیلی ناوچەکە دابین بکرێت.
ڕووسیا ڕایگەیاند؛ سێرگی لاڤرۆڤ وەزیری دەرەوەی ڕووسیا لەسەر داوای تاران قسەی لەگەڵ حوسێن ئەمیرعەبدوڵڵاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران کردووە.
هاوکات وەزارەتی دەرەوەی ڕووسیا ڕایگەیاند "له میانەی وتووێژەکەدا سەنگی خراوەتە سەر دۆخی ئێستای ناوچەکانی شەڕ و ململانێی نێوان حەماس و ئیسرائیل."
هەروەها "نیگەرانی دەربڕی سەبارەت بە بەردەوامی ڕووبەڕووبوونەوەی چەکداری لە کەرتی غەززە." و وتیشی جەخت کرایەوە لەسەر "پێویستی ئاگربەست و هاوکاری دەستبەجێ
جۆو بایدن سەرۆکی ئەمەریکا ڕۆژی هەینی،28ی مانگی دە لە نامەیەکدا بۆ مایک جانسۆن سەرۆکی ئەنجومەنی نوێنەران بە ئاماژەدان بە هێرشی ئەو وڵاتە بۆ سەر دامەزراوەکانی پەیوەست بە میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە ڕۆژهەڵاتی سوریا ڕایگەیاند و گوتی "ئەمەریکا ئامادەیە بۆ گرتنەبەری ڕێوشوێنی زیاتر" لە پەیوەند بە هێرشی گرووپە بە وەکالەتەکانی کۆماری ئیسلامی ئێران بۆ سەر بنکە و پێگەکانی ئەو وڵاتە لە عێراق و سوریا.
هەروەها گوتەبێژی کۆشکی سپیش ڕایگەیاند سەرۆکی ئەمەریکا لە پەیامێکی دەگمەندا بۆ ڕێبەری باڵای ئێران، هۆشداری داوە بە کۆماری ئیسلامی سەبارەت بە هێرشەکانی ئەو
داروو ئاشتی، داستانێوە پەی زاڕۊڵا و بەرهەموو نویسەروو هامچەرخوو هەورامانی ڕوەفی مەحموود پوورین، وەڵا کریاوە.
جە چوارجەمەو گرنگیدای بە زوانی هەورامینە و بەرڎەوامی ئی ڕەوتەیە هەورامانوو وەرکەوتینە، نویسەرۍ و چالاکۍ فەرهەنگی و ئەنجوومەنە ئەدەبیەکۍ ئینۍ حەوڵی ئانەینە نازا سەیەو زوانەکای تەری هەسەبۊوە سەروو زوانوو ئەدێرە، و چی مەیدانەنە جموجووڵۍ فەرهەنگیۍ تایبەتۍ نریا، ڕوەفی مەحموود پوور شاعیر و نویسەری نەوگەراو هەورامانینو داراو چند دننە کتێبان بوار و شیعرۍ و ڕەخنەی و تارێخی و ئرماننامەی هەورامیانیە، بەرگەمۍ تازەش پێشکەشوو هامزواناش کەرد، بارەو بەرهەنەکەیۊ نویسەر واتش؛" ئی بەرهەمە داستانێوە تازۍ تایبەت بە زاڕۊڵانە. چەنی ئانەی لەزەتبەرڎەی ڕۊحی و خجڵیای سوودبەخشانە پەی زاڕۊڵا وەرچەم گیریان، بابەت
بههۆی درێژەکێشانی شەرێ نێوان غەززە و ئیسرائیل و بۆردومانكردنی نهخۆشخانهكهی غهززه؛ داوای كۆبوونهوهی ئهنجومهنی ئاسایش دهكرێت
ڕووسیا و ئیمارات، داوای کۆبوونەوەی بەپەلەی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتییان کرد بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی هێرشی سەر نەخۆشخانەی مهعمهدانی لە غەززە.
ئیمارات لە پەیامێکدا لە هەژماری تۆڕی کۆمەڵایەتیی، بانگەوازەکەی بڵاوکردەوە کە لە ڕێگەی نوێنەرایەتی هەمیشەیی وڵاتەکەیەوە لە نەتەوە یەکگرتووەکان پێشکەشی کردووە.
لە پەیامەکەدا هاتووە: "لە دوای هێرشی سەر نەخۆشخانەکە لە غەززە، ئیمارات و ڕووسیا داوای کۆبوونەوەی بەپەلەی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی دەکەن بۆ گفتوگۆکردن لەبارەی ڕەوشی فەڵەستین".
نوێنەرایەتی هەمیشەیی بەڕازیل کە سەرۆکایەتی ئەم قۆناغەی ئەنجوومەنەکە دەکات، ڕایگەیاند کە گفتوگۆ کراوە لەبارەی بانگەوازەکە
بەڕێوەبەرایەتیی سامانە سرووشتییەکانی پارێزگای سنەی رۆژهەڵاتی کوردستان دەڵێت، ئەمساڵ بەهۆی رووداوەکانی ئاگرکەوتنەوەوە زیاتر لە 3000 هێکتار دارستان و لەوەڕگەی پارێزگاکە سووتاوە، کە زۆربەی لە سنووری شاری مەریوان بووە.
ئەمڕۆ چوارشەممە 18-10-2023، بەهزاد شەریفی، بەڕێوەبەری گشتیی سامانە سرووشتییەکان و بەڕێوەبردنی سامانی ئاوی پارێزگای سنە رایگەیاند، لە سەرەتای ئەمساڵەوە تائێستا 233 رووداوی ئاگرکەوتنەوە لە سنووری ئەو پارێزگایە تۆمارکراون و
"عەلی خامنەیی"، ڕێبەری کۆماری ئیسلامی، لە لێدوانێکیدا بۆ باڵوێزی وڵاتانی ئیسلامی، ناڕەزایەتی خۆی لە "ئاسایی" بوونەوەی پێوەندیی وڵاتانی ناوچەکە لەگەڵ ئیسرائیل دەربڕی.
ڕێبەری کۆماری ئیسلامی ۱۱ی ڕەزبەری ۱٤۰۲، لە کۆ بوونەوەێ باڵوێزی وڵاتانی ئیسلامی وتی "قوماری ئاسایی کردنەوەی پێوەندییەکان" لەگەڵ ئیسرائیل "دۆڕانێکی سەراسەرییە" و "ئیسرائیل دەڕوات."
ئەم بانگەشەیە له حاڵێکدا هاتووەتە ئاراوە کە پڕۆسەی ئاسایی کردنەوەی وڵاتانی ناوچەکە لەگەڵ ئیسرائیل بەردەوامە. سعوودیا بۆ ماوەی حەوتوویەک میوانداری دووهەمین وەزیری ئیسرائیلە
ناوەندیی راگەیاندنی هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆی باكورو رۆژهەڵاتی سوریا(رۆژئاوای كوردستان)، رایگەیاند، ئەمڕۆ توركیا 21 شوێنی بۆردومان كردون كە زۆربەیان پێگەی ژێرخانی ئابوری و خزمەتگوزاری بون و لە ئەنجامی هێرشەكانیشدا 11 كەس شەهیدبون و 10 كەسی دیكەش برینداربون.
ئاوێنە: ناوەندیی راگەیاندنی هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ، ئەمشەو پێنجشەممە، لە راگەیەندراوێكدا وتی، هێرشەكانی توركیا، ئەمڕۆ بەردەوامیان هەبو بۆ سەر ناوچەكانمان لە باكورو رۆژهەڵاتی سوریا كە لەڕێگەی فڕۆكەی بێفڕۆكەوانەوە ئەنجامدراون و كە لەو بۆردومانانەدا ژێرخانی ئابوریی ناوچەكەو دامەزراوە خزمەتگوزارییەكان و شوێنەكانی نیشتەجێبون كرانە ئامانج و بونە هۆی شەهیدبون و برینداربونی هاوڵاتیانی مەدەنیش.
بەپێی راگەیەندراوەكە ئەمڕۆ لەلایەن توركیا 10 شوێن بۆردومان
لە فەرهەنگی ویکیپیدیادا کە بە ویکشنەری یان ویکیفەرهەنگ ناودەبرێت، کوردی بووەتە هەشتەم دەوڵەمەندترین زمانی جیهان و لە پێش فارسی، تورکی و عەرەبیشەوەیە.
بە گوێرەی ماڵپەڕی ئینگلیزیی فەرهەنگەکە، ژمارەی وشە کوردییەکانی نێو فەرهەنگەکە گەیشتوونەتە 918 هەزار و 123 وشە. فەرهەنگەکە لە جۆری فەرهەنگی ئازادە، واتە هەموو بەکارهێنەرێک لە ئینتەرنێت دەتوانێت وشەی بۆ زیادبکات، بەڵام لە لایەن 7 سەرپەرشتیارەوە پێداچوونەوەیان
لەگەڵ نزیکبوونەوەی وادەی کرانەوەی قوتابخانەکان لە ئێران، پرسی گرانبوونی پێداویستییەکانی خوێندن بووە بە باسی رۆژ چونکە داهاتی مامناوەندی مانگانەی خێزانێک هەشت ملیۆن تمەن (160 دۆلار)ە و تێچووی پێداویستییەکانی خوێندنی هەر مناڵێک زیاترە لە شەش ملیۆن تمەن (120 دۆلار).
بەپێی راپۆرتێکی ماڵپەڕی تجارت نیوزی ئێرانی کە رۆژی چوارشەممە 20ی ئەیلولی 2023 بڵاوی کردووەتەوە، نرخی کەرەستەکانی خوێندن 50% زیادی کردووە، ئەمەش بارگرانی زۆر دروست ئەکات بۆ زۆربەی خێزانەکانی وڵاتەکە.
بەپێی ئەو راپرسییەی ماڵپەڕکە کردوویەتی، 53% قوتابیەکانی
بهنێوهندگیری قهتهر، ئێران و ئهمریكا دانوستانهكانیان لهبارهی پرسی ئهتۆمیهوه دهستپێدهكاتهوه.
ئاژانسی ههواڵی ڕۆیتهرز له زاری دوو سهچاوهی خۆیهوه له قهتهر بڵاوی كردووهتهوه كه قهتهر كۆبوونهوهی دوقوڵی جیاوازی لهكهڵ لهسهر پرسی ئهتۆمی ئێران و ناردنی درۆنی ئێرانی بۆ مۆسكۆ لهگهڵ ئێران و ئهمریكا لهم ههفتهیهدا ئهنجام داوه.
سهرچاوهكان كه نهیانویستووه ناویان ئاشكرابكرێت ڕایانگهیاندووه كه كۆبوونهوهكان له دووشهمه و سێشهممهی ڕابردوو له پهراوێزی كارهكانی ساڵانهی نهتهوهیهكگرتووهكان له ئهمریكا ئهنجام دراوه و كۆبوونهوهی زیاتریش ئهنجام دهدرێت بهبێ ئهوهی زیانیاری زیاتر ئاشكرا بكهن.
ئهو دوو سهرچاوه دیبلۆماسیه ئاماژهیان بهوهش كردووه ئامانج له كۆبوونهوهكان گهشتنه به لێكتێگهشتنی هاوبهش لهبارهی پرسی ئهتۆمیهوه له نێوان ههردوو وڵاتدا.
هاوكات ههریهكه له سهرۆك و وهزیری دهرهوهی ئهمریكا ڕۆڵی
رۆژانە هاونیشتمانییانی پارێزگای کرماشانی رۆژهەڵاتی کوردستان، لەبەردەم بەڕێوەبەرایەتیی دەستەبەرکردنی کۆمەڵایەتیی ئەو پارێزگایە کۆدەبنەوە و داوا دەکەن حکومەت گرنگی بە دۆخی ئابووری پارێزگاکەیان بدات، بەپێی راپۆرتێکیش، دۆخی ئابووری ئەو پارێزگایە بەراورد بە پارێزگاکانی دیکەی رۆژهەڵاتی کوردستان رووی لە دابەزین کردووە.
بەگوێرەی راپۆرتێک کە ناوەندی ئاماری بێدەرەتانی ئێران بڵاویکردووەتەوە، پێوەری بێدەرەتانی لە ئێران کە کۆی رێژەی هەڵاوسان و بێکارییە، لە بەهاری ئەمساڵدا گەیشتووەتە 60.4%، بەڵام ئەو رێژەیە لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا لەنێوان 60% بۆ 70% دەبێت.
پارێزگای لورستان بەڕێژەی 69.9% لە پلەی یەکەم، پارێزگای کرماشان بە 68% لە پلەی سێیەم و پارێزگاکانی سنە بە 66%، ئیلام بە 65% و ورمێش بەڕێژەی 62% لە دەستەی خراپترین
دیمیتریۆس کایریدێس وەزیری ناوخۆی یۆنان ڕایگەیاند کە ئەسینا دەیەوێت ڕێککەوتنی کۆچبەری لەگەڵ تورکیا فراوانتر بکات.
یەکێتی ئەوروپا لە لوتکەی قەیرانی کۆچبەری لە ساڵی 2016دا لەگەڵ تورکیا گەیشتە ڕێککەوتنێکی مشتومڕلەسەر کە بە پێی ڕێککەوتنەکە بڕیاربوو ئەو کۆچبەرانەی لە تورکیاوە دەگەنە دوورگەکانی یۆنان بگەڕێندرێنەوە بۆ تورکیا.
بەرپرسانی یۆنان دەڵێن لە ئێستادا ئەو گرێبەستە جێبەجێ ناکرێت و تورکیا خەڵک وەرناگرێتەوە.
زۆرجار گرژییەکانی نێوان ئەسینای پایتەخت و ئەنکەرە سەبارەت بە کۆچ و ناکۆکییەکان لەسەر خاک زۆر بەرز بووەتەوە. دوای ئەوەش سەرۆک وەزیرانی یۆنان داوای لە ئەمریکا کرد بۆ ڕێگریکردن لە فرۆشتنی چەک بە تورکیا، ڕەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆک کۆماری تورکیا پەیوەندییەکانی لەگەڵ یۆنان