بەرزان فەرەج
محەممەد بوعەزیزی لەدایكبووی 1984ی شارۆچكەی  سیدی بوزید لە تونس، ‌لە 17/12/2010 دا ئاگر لە جەستەی خۆی بەردەدات و لە 4/1/2011 دەمرێ. كوڕی نەوە و جیهانێكە دەسەڵات هەموو خەونێكی مرۆڤانەی كوشتووە.

لە خێزانێكی فرەئەندام و هەژار دەستبەرداری  خەونی سەركەوتن  لەڕێگەی خوێندنەوە دەبێت و دەچێتە ژێرباری‌ كرێكاری و جووتیاری و گەڕان بەدوای ناندا. وەكو سەوزەفرۆشی گەڕۆك عەرەبانەكەی دەبێتە سەرچاوەی بژێویی خۆی و حەوت كەسی دیكەی ئەندامانی خێزانەكەی. تاكە خەونی ئەوە بوو كە رۆژێك  ببێتە خاوەنی پیكابێكی بچكۆلە و هێندە پاڵ بە عەرەبانەوە نەنێت.

بەڵام سەرباری ئەوەش چەندین جار بەهۆی بێ مۆڵەتییەوە لەلایەن پۆلیس و كاربەدەستانی شارەوانییەوە دەست بەسەر عەرەبانە و رزقەكانیدا دەگیرێت.‌ دواجار پاش ئەوەی لەنێو سیستەمێكی گەندەڵ و بەرتیلكاریدا كەس گوێ لە شكایەتەكانیشی ناگرێت و لەلایەن پۆلیسێكەوە كەرامەتیشی دەڕوشێنرێ‌، بوعەزیزی  كە پێشتر بە لەیلای خوشكی گوتبوو (لێرە خەڵكی هەژار مافی ژیانیان نییە)، لەبەردەم بینای ویلایەت و دەرگای داخراوی والی-دا، تاكە كردەیەك كە  هەست بكات مانایەكی هەبێت، سووتاندنی جەستەی خۆی دەبێت.
 
مەرگی بوعەزیزی هاواری (بڕۆ)ی دژی سەرۆكەكان لە قوڕگی نەوەیەكدا تەقاندەوە و شۆڕشێكی خوڵقاند كە تونسییەكان پێیان باشترە لە جیاتی بەهاری عەرەب، ناوی بنێن

عارف قوربانی

لە دوای دروستكردنی دەوڵەتی عێراق و لكاندنی ویلایەتی مووسڵ بەم دەوڵەتەوە بەبێ‌ رەزامەندی و خواستی دانیشتووانەكەی، لەو كاتەوە شتێك هەیە پێی دەگوترێ كێشەی كورد لە عێراق. لە سەرەتای ئەم كێشەیەوە شتێكیش هەبوو پێی دەگوترا پرۆژەی كوردی. واتا لەگەڵ دەستپێكی كێشەكە، كورد بەپێی هەلومەرج و بوار و دەرفەتەكان پرۆژەی خۆی هەبووە بۆ چارەسەركردنی كێشەكەی.

سەرەتا شێخ مەحموودی حەفید بە حوكمی ئەوەی لەو هەلومەرجەدا رابەرایەتی شۆڕش و بزووتنەوەی كوردایەتی دەكرد، خاوەندارێتیی پرۆژەی كوردی گرتە دەست و كەوتە گفتوگۆ لەگەڵ دەسەڵاتدارانی ئەو سەردەمەی عێراق و وڵاتە خاوەن بڕیارەكان لە چارەنووسی ئەم ناوچەیە، بەڵام لەبەر زۆر هۆكار، چارەسەری كێشەی كورد نەكرا و بوو بە سەرەتایەكی خراپ لە پێكەوەژیانی كورد و عەرەب لە وڵاتە تازە دامەزراوەكەیاندا.

دوای شكستی هەوڵ و شۆڕشەكەی شێخ مەحموود تا دەگاتە دروستكردنی حیزبی كوردی و تا قۆناغی بەرپاكردنی شۆڕشی چەكداری، منەوەر و دەستەبژێرێكی خوێنەواری ناو كۆمەڵگە، شانبەشانی نوێنەرانی كورد لە ئەنجوومەنی ئوممەی عێراق، نوێنەرایەتی كێشەی كوردیان كردووە و لە چەندین قۆناغ و بەشێوازی جیاجیا پرۆژەی كوردییان پێشكەش كردووە، بەڵام كێشەكە وەك خۆی ماوەتەوە. لە شۆڕشی ئەیلولیشەوە تا راپەڕینی ساڵی 1991 لەگەڵ خەباتی چەكداری كە بەشێك بووە لە پرۆژەی كورد بۆ چارەسەری، سەركردایەتی كورد چەندین جار پەنای بردووەتە

هیوا حاجی
مەترسییەكان لە زۆربووندان
لەسەردەمی ئێستاماندا، مەترسییەكانی سەر ژیانی مرۆڤ تا دێ لە زیادبووندان. هەندێ لەو مەترسیانە جیهانین و دانیشتووانی سەر زەوی بە رێژەی جیاواز هەستیان پێدەكەن. بۆ وێنە، گۆڕانكارییە ژینگەییەكان (گەرمبوونی گۆی زەوی) و تێرۆریزم دوو بابەتی هەرە زەقی سەردەمی جیهانگەرایین. ئەوەی یەكەمیان هەموو كەسێك هەستی پێناكات و هەندێ جار دەگوترێت زیاد لە قەبارەی خۆی گەورە كراوە. بەڵام تێرۆریزم وا نییە. خەڵك لە هەموو سووچێكی ئەم دنیایە زیاتر لە جاران هەست بە بێ ئاسایشی دەكات. بەو مانایەی هەمیشە هەستێك هەیە كە رەنگە لە چركەیەكدا، ئۆتۆمبیلێك لەبەردەمتدا بتەقێتەوە، یان چەكدارێك لە مۆڵێكدا تەقەت لێبكات و یانیش بە لۆرییەك ئاپۆڕایەكی خەڵكی لە شەقامێكدا پان بكرێتەوە. ئەمانە مەترسی جیهانین و تا رادەیەك هەستی بێئۆقرەییان بۆ مرۆڤ دروستكردووە.

مەترسییە لۆكاڵییەكانیش لە تەشەنەدان. دەكرێ بكوژرێی لەبەرئەوەی كەسێك پۆستێكی فەیسبووكەكەتی بەدڵ نییە یان رەخنەت لێ گرتووە. بەئاسانی بە كافر یان جاسووس یان پیاوی ئەم و ئەو لە‌قەڵەم بدرێی. ئەگەر كیژۆڵەیەك بیت، مۆبایلەكەت هەمیشە سەرچاوەی مەترسیە بۆت، چونكە رەنگە مێسیجێكی هەڵە یان قسەكردن لەگەڵ برادەرێكی كوڕت بگاتە ئاستی كوشتنت، ئەگەر منداڵ بیت رەنگە باوك و دایكت ئەشكەنجەت بدەن و بە مۆبایلیش گرتەیەكی

هێمن عەبدوڵڵا
هەفتەی رابردوو لە زانكۆی ئەمریكی لە دهۆك كۆنفرانسێكی گرنگ لەسەر سەربەخۆیی كوردستان سازكرا. هەرچەندە دامنابوو لە دوایین گۆشەمدا لە ساڵی 2016 باسی سیاسەت نەكەم و شتێكی سۆفت بنووسم، بەڵام بۆ دەستپێكی ساڵی نوێ هیچ شتێك گرنگتر نییە لە قسەكردن لەسەر ئەو پرسیارەی بابەلباب و ساڵەوساڵ لە خۆمان و لەیەكدی دەكەین: سەربەخۆیی كوردستان نزیكە؟

تا نیوەی دووەمی ساڵی 2016ش، كاتێك باسی سەربەخۆیی كوردستان دەكرا، سەركردەكانمان دەیانگوت: ئەمە مافی ئێمەیە، بەڵام كاتی نەهاتووە. كەچی لە چەند مانگی رابردوودا و لە سەروبەندی دەستپێكردنی شەڕی مووسڵەوە، تۆنی دەنگەكە گۆڕاوە و بەئاشكرا باسی سەربەخۆیی لەجیاتی ئەوەی لە میدیادا بكرێت، دەبردرێتە سەر مێزی گفتوگۆ لە بەغدا. نێچیرڤان بارزانی لە نوێترین دیداریدا دەڵێت لەگەڵ توركیاش هێشتا "بەفەرمی" باسی سەربەخۆیی كوردستان نەكراوە و ساڵی داهاتوو باس دەكرێت.

لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا بڕوا ناكەم ساڵی 2017 ساڵی سەربەخۆیی كوردستان بێت. فلادیمیر پووتین لە كۆبوونەوەی رۆژانی رابردووی لەگەڵ میدیاكاران، مەسەلەی سەربەخۆیی كوردستانی بە مژارێكی نێوخۆیی عێراق دانا كە رووسیا نایەوێ دەستی تێوەربدات. بەڵام كێشەی درەنگكەوتنی سەربەخۆیی كوردستان لە 2017دا دروست ئەوە دەبێت كە دەستتێوەردان دەكرێ و عێراقییەكان خۆیان بەشی ئەوەندە دەسەڵات و ئیرادەیان نییە بڕیار بدەن دەیانەوێ چۆن پێكەوە

فه‌رحان جه‌وهه‌ر

بارزانی سەرۆك خاوەن كۆمەڵێك خاسیەت و پێدراویی مێژووییە، كە هیچ یەك لە سەركردەكانی تری كورد، خاوەن ئەو تایبەتمەندی و خاسییەتانە نین، وێرایی ئەوه‌ خاوەن میراتێكی رەمزی مێژوویی و دەوڵەمەندە، چونكە كوڕی سەركردەی هەرەگەورەی گەلی كوردستان مەلا مستەفایە، كە بۆ ئەبد گەلی كوردستان خوشەویستی ئەو سەرۆكەیان لە دڵ دەرناچێت، لە هەمانكاتیشدا سەراپای ژیان و تەمەنی بارزانی سەرۆك پێشمەرگایەتی و ماندووبوون و شەونخونی بووە لە پێناوی ئازادی گەلی كوردستان، یەك لەو سەركردانەیە كە لە ماوەی تەمەنی خۆی واپێویست بووە، كە  رووبەرووی تەحدیاتی گەورە ببێتەوە چ لەسەرئاستی ناوخۆیی بێت یان ئاستی نێودەڵەتی و هەرێمایەتی بوو بێت، بۆیە سڵی لە هیچ رووبەڕوونەوەیەك نەكردۆتەوە لە پێناوی بەرژەوەندی گەلەكەی، هەموو خەڵكی كوردستان و دبلۆماتە رۆژئاوایی و ئەمریكییەكانیش، هەڵوێستەكانی ئەویان لەبیرە كاتێك بڕیار بوو رژێمی بەعس بڕوخێنن، لە كونگرەكانی لەندەن و بەیروت وسەلاحەددین، لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی عیراقیدا، كە بە چ شێوەیەك لەسەر مافەكانی گەلی كوردستان و دیموكراتی بوونی دوارۆژی عیراقدا، پێی دادەگرت.

دوای قۆناغی رزگاری عیراقیش بە مانگ لە بەوەغدا دەمایەوە تا توانی لەگەڵ وەفدە یاوەرەكەیدا، مافەكانی گەلی كوردستان بەیاسایی و دەستووری بكات، كێ هەیە نەزانێ‌ لە سەر مافی پێشمەرگە و چەسپاندنی لەدەستووری هەمیشەیی عیراقدا، چۆن رووبەرووی سەرۆكی ئەوكاتەی ئەمەریكا جۆرج بۆش دەبوەوە، هەمیشە لە ناخۆشترین و سەخترین وێستگەكانی

بەرزان فەرەج
لە دیسەمبەری 2010 وە هەژانێكی بێ وێنە جیهانی عەرەبی بەشێوەیەكی دیكە خستە سەر شانۆی جیهان، لە كاتێكدا ئەو ناوچەیە لە دەرەوەی مێژوو دەژیا و گیرۆدە و ژێردەستەی سیستەمە دیكتاتۆرییە نەگۆڕ و نەریتە چەسپاوە كۆمەڵایەتی و ئاینییەكان بوو.

17ی دیسەمبەری 2010 كە بوعەزیزی ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا، بە رۆژی دەسپێكی بەهاری عەرەبی و شۆڕشی كەرامەت دادەنرێت. كڵپەی جەستەیەك تاریكستانێكی رۆشن كردەوە و هیوای شاردراوەی ملیۆنان نەوەی لاوی گەشاندەوە، پێش ئەوەی ئەم كۆمەڵگایانە بكەونەوە ناو بازنەی داخراوی بەها دەسەڵاتییە تەقلیدی و ئاینی و كۆمەڵایەتییە نەگۆڕەكان و مەحكوم ببنەوە بە چەپاندنی كەرامەتیان لەلایەن تاكێك یان توێژێكی حوكمڕانی سیاسیی بنەماڵەیی، كۆمەڵایەتی و ئاینییەوە.

 ئەم شۆڕشە لە خەزانی پاییزەوە گوڵە یاسەمینەكانی لە تونسەوە گەشاندەوە و چوار دەسەڵاتداری تۆتالیتار و سەركردەی خەونبینی بە حوكمڕانیی ئەبەدی و داهێنەری كۆماری میراتییەوە لادا و كورسیی ئەوانی دیكەشی لەرزاند. بەڵام دواجار بە خەزانی پاییزێكی خەمناك كۆتایی هات و ژیانی چەندین ملیۆن كەسی كردە قوربانی و مەرگ و دەربەدەری . چەندین شاری مێژوویی و لانكەی شارستانێتیی هەزاران ساڵەی مرۆڤایەتی وەكو بالمیر، تەدمور ، سەنعا، مووسڵ، شنگال و حەلەب و كۆبانێی وێران كرد، هەموو ئەو نەوانەی خەونی ژیانێكی باشتریان بە كەرامەتێكی پارێزراوەوە لە خاكی خۆیاندا دەبینی، دواجار خواستی ناچاریی پشتكردنە نیشتیمان و رێگای

 عارف قوربانی
قووڵبوونەوەی قەیرانی دارایی هەرێمی كوردستان و كاریگەری و لێكەوتەكانی لەسەر خەڵك، گەیشتووەتە قۆناغێكی زۆر مەترسیدار، بۆ ئەوەی كاردانەوەكانی نەگاتە دۆخێكی نەخوازراوی وا كە مەترسی لەسەر ئەزموونەكە دروست بكات، پێویستە حكومەت هەموو رێگەیەك بگرێتەبەر بۆ دۆزینەوەی دەرچەیەك بۆ دەربازبوون لەو كێشەیە، تەنانەت بەو رێگایانەشەوە كە لێیان بێ ئومێد بووە.

دەكرا پرۆژە یاسای بودجەی عێراق یەكێك لەو دەرفەتانە بووایە كە هەرێمی كوردستان بە پرۆژەیەكی دیراسەتكراو و بە بەكاربردنی قورسایی خۆی و كارەكتەرەكانی كورد لە بەغدا، بە چەند بڕگەیەكی ئەو یاسایە، بەشێك لە ماف و پێداویستییەكانی پێشمەرگە و فەرمانبەرانی هەرێمی دەستەبەر بكردایە، بەڵام بەهۆی ئەو ناتەباییە سیاسیەی لەناو ماڵی كورد هەیە و بەهۆی گواستنەوەی كێشەكانی هەرێمی كوردستان بۆ بەغدا و لێكترازان و ناكۆكیی فراكسیۆنە كوردییەكان كە مەعلومە ئەنجامی ناتەباییش شكستە، هەروەها بەهۆی لاوازی و سستیی رۆڵی كارەكتەرەكانی كورد لە پایتەخت، نەك پرۆژە یاسای بودجەی عێراق نەبووە دەرفەت بۆ باشكردنی ژیان و گوزەرانی خەڵك، بەڵكوو ئەگەر ژیرانە مامەڵەی لەگەڵ نەكەین ئەویش دەبێتە بەڵایەكی تر.

حكومەتی هەرێمی كوردستان لەمەدا زۆر كەمتەرخەم بوون و هیچ ئامادەكاری و تەنانەت هەماهەنگییەكیان لەگەڵ نوێنەرەكانی هەرێم نەكرد بۆ قۆستنەوەی دەرفەتی

گۆران محەممەد

دەی مادام قەول و بڕیار وایە هەر كەسێ لەم وڵاتەدا كە تەمەنی گەیشتە هەژدە مانگ نەك هەژدە ساڵ، ئیتر بێلایەن نییە و حەتمەن كۆیلەیە، نەك هاوسۆزی حیزبێك، كەواتە پیاوی حكومەت ژمارەیان لە بن نایەت.

بۆ ئەو نەوەیەی بەعسی نەدیوە و ئێستا تەمەنی لە بیست ساڵ تێپەڕیوە، پیاوی حكومەت بە كەسێك دەوترا بە دڵ خزمەتی رژێمی سەددامی بكردایە، پیاوی حكومەت، جاران بۆ نموونە شەو لەگەڵ برادەرەكانی دەچووە نادی، بەیانیش راپۆرتی بۆ ئەمن لەسەر دەنووسین. پیاوی حكومەت جاران ئیتر كە دڵۆپێ حەیای پێوە نەدەما، لە بۆنەكانی بەعسدا، قاتێ جلی سەربازیی سەوزیشی لەبەر دەكرد.

ئەمڕۆ دۆخەكە گۆڕاوە، هەم پیاو زۆرتر بوون، هەمیش حكومەت. ئاخر جاران هەم پیاو كەم بوون، هەم یەك حكومەتیش هەبوو، ئەوە بۆیە ئیتر ئەو دەستەواژەیە بەتەنیا بەكار نایەت و پێویستی بە راڤەكردنە، یانی كە وتت پیاوی حكومەت، دەبێ دیاریی بكەی كێهان. ئاخر هەیە پیاوی حكومەتی توركیایە و ئامادەیە رەخنە لە گاندی بگرێ نەك ئەردۆگان. توركیا دە هەزار بێتاوان راپێچی زیندان بكا، تەواوی كەسە دیارەكانی حیزبێكی كوردیی مۆڵەتدار قۆڵبەست بكا، نققە ناكات و بە شەئنی داخیلی لەقەڵەم دەدات، ئەمما یەك كورد لە ئێران لە سێدارە بدرێ فەیسبووك،

^{هاۆنیشتیمانە خۆشەویستەکان}

^{خەلکی مافخوازی کوردستان}

^{شەوی سێشەممە رێکەۆتی 20-12-2016، دوو تەقینەوە لەبەردەم دەفتەری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان لە شارۆچکەی کۆیە روویاندا،و بەداخەوە بوون بە هۆی شەهیدبوونی پێنج پێشمەرگەی حیزبی دیموکرات و کارمەندێکی ئاسایشی هەرێمی کوردستان.}

<sup>لەم پەیوەندییەدا:

بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، دەگەل ئیدانە و مەحکوم کردنی ئەم کردارە تێرۆریستی‌یە، خۆی بەهاۆخەمی برایانی حیزبی دەزانێ،و بەم هۆیەوە پرسە و سەرەخۆشی ئاراستەی بەریوەبەرایەتی حیزبی دیمۆکرات،و برایانی ئاسایشی هەرێم، و گشت پێشمەرگە و ئەندامان،و بنەمالەی سەربەرزی شەهیدەکان دەکات،و هێوا بۆ جێگیربوونەوەی هەرچی زووتری رەوشی تەندروستی بریندارەکان، دەخوازێ.</sup>

^{شورای هەماهەنگی/ بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان}

^21/12/2016

ژیلەمۆ عەبدولقادر

ئافرەتێك پەیوەندی بە سەنتەری راوێژكاریی خێزانییەوە كرد و گوتی كەسێك هاتە خوازبێنیم، تەنیا دوو جار ئەو كەسەم بینی، جاری یەكەم كە بۆ بینینی من هاتبوون نزیكەی سەعاتێك لە ماڵمان بوو، بەڵام نەمتوانی قسەی لەگەڵ بكەم، هەر لە ماڵەوە لەگەڵ دایكی و دایكم و خوشكەكەم پێكەوە دانیشتبووین. جاری دووەمیش بۆ مارەكردن بوو. ئەو رۆژەش نزیكەی چوار سەعات پێكەوە بووین، كاتێكیش لە دادگا مامەڵەی گرێبەستی هاوژینیمان دەكرد، برایەكی لەگەڵ خۆی هێنابوو، بۆیە ئەوكاتیش بوار نەبوو قسەی لەگەڵ بكەم، بۆیە هیچ شارەزای ئەو كوڕە نەبووم تاوەكو دوای گواستنەوە.

ئەو ئافرەتە كە نزیكەی هەفتەیەك بوو گواسترابووەوە، درێژەی بە بەسەرهاتەكەی دا و گوتی ژیانی بووەتە دۆزەخ، چونكە بۆی دەركەوتووە ئەو پیاوە نەخۆشیی دەروونی هەیە، بۆیە ئەو تاوەكو ئێستاش هەر كچە. جگە لەوە ئەو كوڕە لە ماڵەوە وەكو سفری دوای فاریزەیە و هیچ حیسابێكی بۆ ناكەن. ئێستا بۆی روون بووەتەوە كە فێڵی لێكراوە. لە ترسی لۆمەی خەڵك ناوێرێ‌ داوای تەڵاق بكات و دەڵێن رەنگە عەیبێكی هەبێ‌ بۆیە تەڵاقدراوە.

ئافرەتەكە داوای راوێژی لە سەنتەری راوێژكاریی خێزانی دەكرد، ئەوان پێیانگوت ئەگەر زۆر دڵنیای لەوەی مێردەكەت نەخۆشە و فێڵت لێكراوە، داوا تۆمار بكە بۆ جیابوونەوە، ئەمەش بۆ