^{رێبوار كەریمی}

^{ساڵی 1985 بوو. 25ی گەلاوێژ، جەژنی چلەمین ساڵیادی دامەزرانی حیزبی دێمۆكراتی كوردستانی ئێران لە گەورەدێی ناوچەی شارباژێڕ. لەوێ، لەو جەژنەدا بۆ یەكەمینجار مام جەلال و بۆ یەكەمین و دوایەمین جار شەهیدی گیانشاد دكتۆر عەبدولڕەحمانی قاسملووم بینی. ئەوەی لەو جەژنەدا زیاتر سەرنجی منی راكێشا، ئەو دوو كەسایەتییە مێژووییە نەبوون. دوو كەسی تر بوون. یەكەمیان، ژنێكی قژڕووت بە پانتۆڵێكی كاوبۆیی رۆژئاواییەوە (ئەگەر باشم لەبیرمابێ)، كە تاوناتاو بە كامێرا گەورەكەی سەرشانی وێنەی لە بۆنەكە و بەشدارانی دەگرت. بە مەزندەی دواتری خۆم، ئەو ژنە، هاوسەرەكەی مام جەلال بوو: هێرۆ خان و كەسی دووەمیش ''ئاخوندێك'' بوو!}

^{لەڕاستیدا ئەوی زۆر زیاتر سەرنجی منی راكێشا ئەو ''ئاخوندە'' بوو. ئاخوندێكی بەلەباریكی ریشدرێژ. ئاخوندێك كە لەكاتی هاتن و ڕۆیشتندا، شانبەشانی ڕێبەرە شۆڕشگێڕەكانی كورد - بە عەبای شۆڕ و ریشی درێژ و دوودەستی لە پشتەوەڕا لەیەكترقوفڵكراو- متمانەبەخۆیی و دڵنیاییەكی تایبەتی لێ بەدی دەكرا. من بەسەرسوڕمانەوە پرسیارم كرد، ئەو مەلایە كێیە؟! وەڵامی پرسیارەكە هیچی لە سەرسوڕمانەكەم كەم نەكردەوە: مەلایەكی عەباشۆڕ و ریشدرێژ و بە ویقار، لە جەرگەی شاخ و شۆڕشێكدا كە شابەیتی دروشمەكانی ئەو سەردەمەی ''خەبات دژی كۆنەپەرستیی ئاخوندی'' بوو، كوجا مەرحەبا؟! سەرم سوڕمابوو، ئاخر بۆ ئێمەی منداڵانی ساڵانی هەشتاكانی كوردستانی ئێران - كە ئیسلام و حكومەتی ئیسلامیمان بە بەر سێبەری ریشە درێژەكەی ئیمام خومەینی و هاوڕیشەكانییەوە ئەزموون كردبوو-، هەموو سمێڵ سوورێك هەمزاغا بوو. ئاخوند هەر ئاخوند بوو!}

^{ساڵان تێپەڕین و من بەسەرهاتی زیاترم لەسەر ئەو مەلا سەیرە بیست. دایكم دەیگێڕایەوە، ئەو كاتەی ''مامۆستا'' هاتبوو بۆ شاری بانە، خەڵكی گەڕەك تێكڕا، بە ژن و منداڵەوە، چووبوون بە بەرەوپیرییەوە. بۆ سەلماندنی بایەخی رووداوەكە، دایكم دەیگوت تەنانەت نەنكیشت ئۆقرەی نەگرت و چوو! قسەی ساڵەكانی جەرگەی شۆڕشی ئیسلامی لە ئێرانە و باس باسی مامۆستا شێخ عیزەدینی حسەینی.}

^{من زۆر دواتر بەوەم زانی كەوا مامۆستا شێخ عیزەدین هەر تەنیا خۆشەویستی ناو كوردەكان نەبووە. وەك دەگێڕنەوە، لە تارانیش پێی سەرسام بوون. ئاخر لەو رۆژگارانەی جەرگەی شۆڕشی ئێراندا كە باو باوی ئیسلامی ئیمام خومەینی و مەلاسالاری بوو، ئەو راست دژ بە ئایدیای دامەزرانی "كۆماری ئیسلامی" راوەستابوو. كاتێك لە هەڵوێستێكی مێژووییدا، جیاواز لە هەموو ئێران، كوردستان رێفراندۆمی دەنگدان بۆ دامەزراندنی كۆماری ئیسلامیی بایكۆت كرد، شێخ عیزەدین، كۆماری ئیسلامیی بە ''قوتوویەكی سەرداخراو'' چواندبوو. روو لە لایەنگرانی خومەینی گوتبووی: "ئێوە دەتانەوێ دەنگ بە قوتوویەكی سەرداخراو بدەین بەبێ ئەوەی بزانین قوتووەكە چی تێدایە!". تەنانەت شاعیر و رۆشنبیری لائیكی ئێرانی، ئەحمەدی شاملووش كە بۆخۆی دژی بیرۆكەی كۆماری ئیسلامی بوو، هەڵوێستی "پێشەوای رۆحانیی خەڵكی كوردستان"ی كردبووە بەڵگەی هەڵوێستی رەخنەگرانەی خۆی.}

^{شێخ عیزەدین هەر ئەو دەمە، روو لە خوێندكارەكانی ''زانكۆی شەریف''ی تاران گوتبووی: "كۆنەپەرستی لە هەر جلوبەرگێكدا و بە هەر رەنگێك بێت، مەحكوومە!". ئەو گوتبووی: "«ئەو ئایینەی خەڵك بە گژ یەكدا دەكات، ئایینی ئیلاهی نییە". كاتێك دوای رووخانی دەوڵەتی پاشایەتی، "حكومەتی ئایەتوڵڵاكان"ی ئێران پەلاماری كوردستانی دا، شێخ عیزەدین روو بە نوێنەرانی حكومەتی ناوەندی گوتبووی "فەرقی تاج و عەمامە چیە؟!" پێی گوتبوون: "حكومەت نەگۆڕدراوە، تەنیا تاجی پاشایەتی لاچووە و عەمامە هاتووەتە جێگای!".}

^{شێخ عیزەدین ئەگەر پێشەوای ئایینی بوو، رێبەرێكی نەتەوەییش بوو. جارێك لە قوم، كاتێك دوای دیداری بێ ئاكامی دەستەی نوێنەرایەتیی كورد، ئایەتوڵڵا خومەینی لە كاتی رۆیشتندا یەخەی عەباكەی دەگرێ و پێی دەڵێ "من ئارامیی كوردستانم لەتۆ دەوێ!". ئەو لەجێدا وەڵامی دەداتەوە: "منیش خودموختاریی كوردستانم لەتۆ دەوێ!".}

 ^{شێخ عیزەدین بەڵام، لە هەر مافێكی سیاسی زیاتر، بۆ دادپەروەریی كۆمەڵایەتی تێدەكۆشا، دادپەروەری بە مانا فراوانەكەی. هەر ئەم باوەڕەش وای كردبوو ببێتە باوكێكی مەعنەوی بۆ هێزە چەپ و كۆمۆنیستەكانی كوردستان. هێندێك لە دەربڕینەكانی شێخ عیزەدین هێشتاش وێردی سەر زمانانن. جارێك گوتبووی: "دەشێ لە دەستێكمدا قورئان ڕابگرم و لە دەستەكەی ترمدا سەرمایە-ی ماركس"! ئەوانەی سەر بە "حكومەتی ئایەتوڵڵاكان" بوون، ناو و ناتۆرەی وەك "شێخی سوور" و "ئایەتوڵڵای سوور"-یان شوێن خستبوو. لە كوردستان بەڵام خەڵك دەیانگوت "ئیسلامی راستەقینە، ڕێگای شێخ عیزەدینە!".}

^{من لە قوتابیی حوجرەی خۆیم بیستووە كە "ئەو لە ئیسلامی تێپەڕاندووە". شێخ عیزەدین بەڵام لە قووڵایی ئیمانەوە داوای جیاكردنەوەی ئایین لە سیاسەتی دەكرد. شێخ نموونەی هەرە گەشاوەی مرۆڤێكی سێكولار بوو. روانگەكانی ئەو دژایەتیی ئایین نەبوون. ئەو بە پێچەوانەوە دەیەویست ئایین بۆ مرۆڤی مۆدێرن و تەنانەت دژە-ئایینیش، شتێك بێت سازگار و شیاوی وێكهەڵكردن. بەبڕوای ئەو، ئەركی ئایین بەپێی رۆژگار گۆڕانی بەسەردا دێت. بۆ ئەم سەردەمە، ئایین دەشێ پرسی مەعنەویی تاكەكەس بێت و بنەمای ئەخلاق رێكبخات. بەبڕوای ئەو، پرسە گشتییەكانی سەردەمی ئەمڕۆ دەبێ هەر بە دەستی مرۆڤی پێگەیشتووی ئەم ڕۆژگارە چارەسەر ببن.}

^{دالای لاما، پێشەوای رۆحیی تێبێتییەكان گوتەنی: "خودا وا دەخوازێ كە ئەو كێشانەی مرۆڤ بۆ خۆی سازی كردوون، هەر بۆ خۆی چارەسەریشیان بكات". شێخ عیزەدین تەنانەت واوەتر دەچێ و دەڵێ: ئاستی تێگەیشتنی مرۆڤ گەیشتووەتە رادەیەك كە چیتر خوا بۆ هیچ بوارێكی ژیان بەپێویستی نازانێ راسپێردراو (پێغەمبەر)یان بۆ بنێرێ. بەبڕوای ئەو ''كۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بەڕادەیەك گەشەی كردووە كە خۆی، خۆی بەڕێوە بەرێت.'' ئەمەیە ڕاڤەی شێخ عیزەدین بۆ ئەوەی كە بۆچی پێغەمبەری ئیسلام بە دوایەمین پێغەمبەر ناوزەد كراوە! ئەم روانینە ''شۆڕشگێڕانە''یەی مامۆستا شێخ عیزەدین‌ بۆ ئایین، حورمەتی ئاوەزی ئینسان لەبەرچاو دەگرێ، بەبێ ئەوەی لە بایەخی ڕۆحیی ئایین كەم بكاتەوە. هەڵبەت ڕوونە ئایینێك كە كەلێنە رۆحییەكانی ئادەمیزاد پڕبكاتەوە، لەوپەڕی ئاسمانیبوونی خۆشیدا هەر ئینسانییە و شیاوی ستایشی ئینسان.}

^{هەڵوێستەكانی شێخ، هەموو جارێ سەرسامییەكەی یەكەمین بینینی لە مندا ژیاندووەتەوە. من قەت لە نزیكەوە بەختی بینینی دووبارەی مامۆستا شێخ عیزەدینم بۆ نەڕەخسایەوە، بەڵام ساڵی 2002 دەنگە نووساو و گیراوەكەیم لە "رادیۆ زایەڵە"ی سوێدەوە، بیست. ئەو رۆژانە باسی گەرمی میدیا، باسی فادیمە شاهینداڵ بوو، كچە كوردێكی باكووری كە بەناهەق (گۆیا لەسەر شەرەف)، لە سوێد بەدەستی باوكی خۆی كوژرا. رادیۆ رای شێخ عیزەدینی وەردەگرت. رای شێخ لەم پێوەندییەشدا، بۆخۆی شۆڕشێك بوو. لەناو وەڵامەكەیدا شێخ عیزەدین رستەیەكی ئاوای گوت: "لەسەر هەر موسوڵمانێك واجبە، لە هەر وڵاتێك ژیا، كتومت بەگوێرەی یاسای ئەو وڵاتە رەفتار بكات". دەبێ مرۆڤ تۆزێك لە یاساكانی وڵاتانی سكاندیناڤیا شارەزا بێت تا بزانێ جەوهەری ئەو وتەیە بۆ حاڵی مرۆڤێكی گۆشبوو بە دابونەریتی دواكەوتووانە، چی دەگەیەنێت! شێخ بەڵام بۆ خۆی هەوبوو: "موسوڵمانێكی سوێدی" بە تەواوی مانای وشە، كوردێكی تا سەر ئێسقان مۆدێرن و دێمۆكرات، بەهەمان عەبای شۆڕ و ریشی درێژ و ئەخلاقیاتی شۆڕشگێڕە جەربەزەكەی ساڵەكانی شۆڕش و شاخەوە!}

^{شێخ عیزەدین یادگار و میراتگری هزری ئایینی و جیهانبینییەكی ورشەدار بوو، كە پێموابێ لە كوردەواریی خۆماندا، تۆرمەی دەچێتەوە سەر مەلای گەورەی كۆیە. بە دوو ئەستوندەكی پتەو لە مەعاریفی ئیسلامی و، بە دوو كۆڵەكەی‌ رۆحیی مەزنی وەك مەلای گەورەی كۆیە و مامۆستا شێخ عیزەدینی حوسەینی-یەوە، من زۆرجار بە حەسرەتەوە لەخۆم دەپرسم، دەبێ خەتای كەمتەرخەمیی كێ بێ كە ئەم هەموو باوەپیارە نامۆ و نەیارانە لە ئایینی سەدەی بیستویەكی خەڵكی ئێمەدا هەڵتۆقیون؟! دەپرسم: بۆ دەبێ‌ هێز و رێكخستنێكی بەرپرسی ئەوتۆمان نەبێ كە لە گۆڕەپانی ژیانی سیاسی و كۆمەڵایەتیدا، لەو میراتە مەزنە بەخاوەن دەربكەوێ و تەرجەمەی ژیانی رۆژانەی بكات؟}

^{شێخ عیزەدین ئەوێستا شەش زستانە بەجێی هێشتووین. دەنگە نووساوەكەی ئەو بەڵام هێشتا و بۆ هەمیشە، لەناو شاخەكانی شۆڕش و شەقامەكانی شارستانیەتدا، زایەڵەی "موڕاعاتی ئینسان" بەگوێی ویژدانماندا دەدات. ئینسان خۆی ئەگەر – ئەحمەدی شاملوو گوتەنی – ''شاكاری خودا بووبێت/ یان نەبووبێت''!}

^11/2/2017