^{زریان رۆژهەڵاتی}

^{توركیا بەرەو گشتپرسییەك سەبارەت بە 18 ماددەی دەستووریی دەچێت كە لە ماوەی رابردوودا بە هاوپەیمانییەكی ئاكەپە- مەهەپە لە پەرلەمانی ئەو وڵاتە پەسەند كرا. ئەمەش رووداوێكی گرنگی مێژووی سیاسیی توركیایە كە لەوانەیە گۆڕینی سیستەمی لێبكەوێتەوە. گەلۆ ئەم گۆڕانكارییە چی بۆ كورد تێدایە و دەتوانێت چ كاریگەرییەكی لەسەر دابنێت؟}

^{مەسەلەی گۆڕینی دەستوور و ئەو پاكێجە 18 ماددەییەی كە بە رێككەوتنی ئاكەپە- مەهەپە لە پەرلەمان دەرچوو، رێگەی بۆ گشتپرسییەك لەسەر ئەو بابەتە كردووەتەوە كە  لە مانگی نیساندا دەكرێت. ئەمەش تای سیاسەتی ناوخۆی توركیای بەرزكردووەتەوە و جەمسەربەندییەكی لەو وڵاتە دروستكردووە.}

^{رەوتی موحافزەكاری ئیسلامی- نەتەوەگەرای توركی كە لەلایەن ئاكەپە- مەهەپەوە نوێنەرایەتی دەكرێن، خوازیاری پەسەندكردنی دەستكارییەكەی دەستوورن و بلۆكی بەڵێ- یان دروستكردووە. رەوتی چەپ- كەمالیستی، لەگەڵ ئەو كوردانەی لە فەلەكی پەكەكەدا سیاسەت دەكەن، لە بلۆكی نەخێردان‌.}

^{ئەگەر ئەنجامی هەڵبژاردنی پێشووی پەرلەمانی توركیا بكەینە پێوەرێك، ئەوا بلۆكی بەڵێ (49.48%+ 11.90%) دەنگی هەیە و بلۆكی نەخێر (25.31%+ 10.75%)ی دەنگەكانیان هەیە. بەڵام بارودۆخەكە هەروا  نەماوەتەوە و لەو وەختەوە تا ئێستا گۆڕانی گەورە روویانداوە كە ناهێڵن رێژەی دەنگەكان وەك خۆیان بمێننەوە.}

^{بلۆكی "بەڵێ" سێ تەگەرەی لەبەردەمدایە:}

^{1- رێككەوتنی ئاكەپە- مەهەپە و بەیەكگەیشتنی دووانەی ئیسلامی- نەتەوەگەرای توركیا، لەگەڵ گرتنی پەرلەمانتارەكانی هەدەپە و ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات چ كاریگەرییەك لەسەر ئەو جەماوەرە كوردە دادەنێت كە دەنگیان بە ئاكەپە داوە؟ ئەمە پرسیارێكی جیدییە كە ئێستا قسەوباسی لەسەر دەكرێت.}

^{2- دابەشبوونی جەماوەری مەهەپە و ناكۆكیی سەركردەكانی ئەو حیزبە لە ماوەی رابردوودا وایان كردووە گومان هەبێت لەوەی كە ئەو حیزبە هەمان رێژە‌ی دەنگ بەدەست بهێنێتەوە. باڵی دەوڵەت باخچەلی لەناو مەهەپە لەگەڵ ئاكپارتی رێككەوتوون و هەوڵەكانی باڵی مەرال ئاكشەنەر- سینان ئۆغان و سەركردە ناڕازییەكان بۆ یەكلاكردنەوەی كێشەكان بە كۆنگرە سەری نەگرت، بەڵام درزە ناوخۆییەكانی ئەو حزبە هێشتا دانەپۆشراون.}

^{3- نیگەرانییە ناوخۆییەكانی ئاكەپە وەك فاكتەرێكی دیكە كە لەوانەیە كاریگەری لەسەر رێژەی دەنگەكانی ئەو حیزبە دابنێت.}

^{چاوەڕوان دەكرێت لە بلۆكی "نەخێر"دا رێژەی دەنگەكانی جەهەپە بە فەرقێكی كەمەوە وەك خۆی بمێنێتەوە. بەڵام بەهۆی شەڕ و بارودۆخی نائاسایی و كۆچ و سیاسەتی هەدەپە، گومان هەیە كە دەنگەكانی ئەو حپزبە وەك خۆی بمێنێتەوە.}

^{ئەمە وای كردووە كە بەپێی ئاماری هەندێك لە ناوەندەكانی راپرسی و زانینی رای گشتی، باس لە جەماوەرێكی 20%ی بكرێت كە دوودڵ و راڕایە. ئەمەش دەتوانێت رۆڵێكی كلیلیی هەبێت لەوەی كە داخۆ بلۆكی بەڵێ دەیباتەوە یان بلۆكی نەخێر. بۆیە چاوەڕوان دەكرێت كەمپینەكان گەرموگوڕ بن.
با واز لە ئەنجامەكە بهێنین و پرسیارێكی جەوهەری بكەین: ئایا پاساوی كورد بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەم گۆڕانكارییەی دەستوور چییە؟}

^{ئەگەر گۆڕینی سیستەم لە پەرلەمانیی بۆ سەرۆكایەتی هۆكاری دژایەتیكردنی گۆڕانكارییەكە بێت، دەكرێ بڵێین كە سیستەمە پەرلەمانییەكەی توركیاش شتێكی ئەوتۆی بۆ كورد پێ نەبووە. بگرە حكومەتە ئیئتیلافییەكان و فرەیی ناوەندەكانی بڕیار ئاستەنگێكی گەورە بوون لەبەردەم ئەوەی كورد بەردەنگێكی بڕیاربەدەستی هەبێت دانوستاندنی لەگەڵ بكات. ئەگەر سەیری نموونەی تورگوت ئۆزال بكەین، زۆر بە روونی بۆمان دەردەكەوێت كە بەرەنگاربوونەوەی سەرۆك وەزیران و سوپا رۆڵێكی گرنگیان لە پەكخستنی هەوڵەكانی ئۆزال بۆ دانوستاندن لەگەڵ پەكەكە هەبوو.}

 ^{ئەگەر سیستەمی توركیا ببێتە سەرۆكایەتی، ئەوسا دەسەڵاتەكان لە مەرجەعێكدا كۆدەبنەوە (ئەمە واتای نادیموكراسی نادات)، بگرە بڕیاردان لەسەر شەڕ و ئاشتیش لەگەڵ كورد ئاسانتر دەكات. جگە لەوە، هەرچەندە ئێستا باس لە حكومەتی یونیتەر و مەركەزی دەكرێت، بەڵام لامەركەزیكردن یەكێك لە پێداویستییە سەرەكییەكانی سیستەمی سەرۆكایەتییە و لە زۆربەی ئەزموونەكانی دنیاشدا بەمجۆرەیە. ئەمەش وادەكات كە ئەم سیستەمە ئەگەر ئێستاش نەبێت، لە ماوەی درێژخایەندا بەرەو لامەركەزیی زیاتر بڕوات كە ئەوەش بە قازانجی كورد دەبێت.}

 ^{خاڵێكی دیكە ئەوەیە كە نیگەرانیی چەپ- كەمالیستەكانی توركیا لەگەڵ نیگەرانیی كورد یەكناگرێتەوە. هەڵبەت مرۆڤ دەتوانێ لەوە تێبگات كە بۆ هەدەپە ئاسان نییە لە بلۆكی بەڵێ- دا جێ بگرێت، بەڵام چەندی دوای چەپ و كەمالیستەكانی توركیا بكەوێت، لەو بنەمایە دووری دەخاتەوە كە لەسەری دامەزراوە و ئەویش كێشەی كوردە. هەدەپە دەتوانێت لانیكەم بێلایەن بێت و دەتوانێت ئەمەش لەڕێی بایكۆتی ریفراندۆمەوە بكات. ئەمە دەتوانێت بە جۆرێك پەیوەندییەكانی ئەو حیزبە لەگەل ئاكەپە پینە بكات كە ئێستاشی لەگەڵدا بێت بە بەراورد لەگەڵ جەهەپە و مەهەپە، باشترین حیزبی توركیایە كە كورد بتوانن بۆ وەرگرتنی مافەكانیان دانوستاندنی لەگەڵ بكەن.}

^17/2/2017