یادگار ئیسماعیل

^{ریفراندۆمی سه‌ربه‌خۆیی یا جیابوونه‌وه‌ له‌ عێراق
ریفراندۆمی سەربەخۆیی ھەرێمی كوردستان (نەك جیابوونەوە لە عێڕاق) دیموكراسیترین ھەنگاو بۆ بەدەستھێنانی مافێك كە نزیكەی 100 ساڵە بۆ كورد بە ڕەوا نەبیندراوە.} ئەنجامدانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان زوو نییە، بەڵام 25 ی ئەیلوولیش ئەو پرۆسە دیموكراتییە ئەنجام بدرێت، باشترە لەوەی زیاتر چاوەڕێ بكەین، سبەینێش بووایە زۆر باشتر دەبوو، بەڵام ئەو بۆچوونەش ھەیە، كە كورد دەتوانێ بە بێ ریفراندۆمیش سەربەخۆیی رابگەیێنێت.

^{لێكدانەوەكانی ریفراندۆمی سەربەخۆیی ھەرچییەك بن، ھیچ شتێك لەوە جوانتر نییە ھاونیشتیمانیان خۆیان بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن: چارەنووسێك كە داھاتووێكی باشتر و دڵنیاتر بۆ خۆیان و نەوەكانی داھاتوویان دیاری بكەن. لەوەش گرنگتر، لە 25 ی ئەیلوول، گەل و پێكھاتەكانی كوردستان بە بژاردەی بەڵێ و نەخێر دەنگ بە سەربەخۆیی كوردستان، یان مانەوە لە عێراق دەدەن. كوردستانییەكان لەو رۆژە مافێكی سەرەتایی پەیڕەو دەكەن كە لە سەرەتای سەدەی بیستەم وڵاتانی داگیركار و كۆلۆنیالیست ئەو ماف/ حەقەیان لێ سەندوونەتەوە، كە بە ھۆیەوە نزیكەی 100 ساڵ دەبێت ھیچ مەینەتی و شێوازی دەسەڵاتداری نەماوە تاقیان نەكردبێتەوە و ھیچیشیان بە عێڕاقی فیدڕاڵیش ئەرێنی نەبوون.}

^{ھەر دوای كۆبوونەوەی سەرۆكی ھەرێمی كوردستان، مەسعود بارزانی و نوێنەری پارتەكان، كاردانەوەیه‌كی ئەرێنی زۆر، تەواوی كۆمەڵگەی گرتەوە. لە بەرامبەریش كاردانەوە ھەبوون كە نەرێنی بوون و چەند پاساوێك دەھێننەوە، پاساوی ھەرە دیاریش كارا نەبوونی پەرلەمانە. ئەو پاساوە ئەگەرچی لە رووی پەیڕەوكردنی ئەو مافە سیاسییە گرنگی خۆی ھەیە، بەڵام زیاتر لە پاساوێكی بەسیاسیی-كراوی نا بابەتی دەچێت، كە ئەمانج و مەبەستی سیاسی زیاتری لە پشتە. پەرلەمانی كوردستان، بەداخەوە، لە دەسپێكەوە ئەو پەرلەمانە نەبووە خواست و پێداویستی سەرەكی ھاونیشتیمانیان تێیدا بوبێت و مژاری سەرەكی بن. لە سەردەمی بەشداری بەرھەڵستكارەكانیش ئەوەندەی پەرلەمان شوێنی بەرژەوەندی سیاسی لایەنەكان بووە ئەوەندە ئەو شوێنە نەبووە، كە سەرەتاییترین مافەكانی ھاونیشتیمانیان وەك پەروەردە و تەندروستی و پێویستی خانەنشینان و ھتد.. ی تێدا باس بكرێت. بەگشتی، كوردستان لە ئێستادا ئەوەندەی پێویستی بە كۆدەنگی لایەنە سیاسییەكانە ئەوەندە پێویستی بەو رۆتیناتە نییە و دەكرێت بەستنەوەی ئەو پرۆسەیە بە پەرلەمان تەنھا كات بەفیرۆ بدات.}

^{ئێستا كاتی كاركردنە، كارتی ئەوەیە واز لەو ترس و فۆبیایە بهێنین لەسەر سەربەخۆیی ھەمانە، کە چۆتە ناو دی ئین ئێی هەموومان. بێجگە لەوەش، باش دەزانین هەرگیز کورد و هیچ نەتەوەیەک لەسەر هیچ پرسێک کۆدەنگ نابن، با دیموکراسی زۆرینە لەو بڕیارە ڕێزی بگیردرێت و ئەو پرسە بە ریفراندۆم یەكلایی بكرێتەوە، وەک سکۆتلاند. ئەوەی پەیوەندی بە چارەنووسی ئەو ھاونیشتیمانیانەوە ھەیە كە دەنگ لە دژی سەربەخۆیی دەدەن و دەیانەوێت لە عێڕاق بمێننەوە، دەبێت لەگەڵ بەغداد رێكەوتنێكی ھاوشێوەی ھیندستان و پاكستان ھەبێت. واتا دەكرێت بە سوود وەرگرتن لەو ئەزموونە، وەك چۆن موسڵمانەكان لە جیاكاری دەترسان و بژاردەی چوونیان بۆ پاكستان پێدرا، كوردەكانیش بتوانن بێنە كوردستانی سەربەخۆ. ھاوكات ئەو بژاردەش ھەبێت كە پێكھاتە ناكوردەكان و كوردەكانیش كە لەگەڵ سەربەخۆیی نین، بژاردەی ئەوەیان بدرێتێ لە عێڕاق بژین، چونكە ئەمە زۆر ھاریكارتر دەبێت وڵاتێك دروست بكەین ئەو گەل و پێكھاتانە تێدا بژین كە باوەڕیان بە سەربەخۆیی ھەیە و خۆشەویستییان بۆ نیشتیمانە نوێیەكەیان دەبێت لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی سەربەخۆ، نەك ھەرێمێكی پاشكۆ لە وڵاتێكی پاشكۆی دروستكراو كە تاڵترین مێژووی مامەڵەكردنی ھەیە لەگەڵ ئەو پێكھاتانەی فەرمانرەوایی ناكەن یان كەمینەن.}

^{لە ماوەی سێ ساڵی رابردوو، ھەرێمی كوردستان لە بارودۆخێكی خراپدا ھەوڵی سەركەوتنی بەسەر چەندین كێشە داوە، لەوانە شەڕی داعش، پرژانی شەپۆلی ئاوارەكان و قەیرانی ئابوری و بڕینی بودجە لە لایەن حكومەتی بەناو فیدڕاڵی عێڕاق. سەرەڕای ئەوەش كوردستان بێجگە لەو سنوورەی لەگەڵ داعش ھەیەتی و لەجەنگ بووە لەگەڵی، لە وڵاتانی ئەوروپا ئارامتر بووە. سەرەڕای ئەو مێژووە تالەشی لەگەڵ عەرەب ھەی بووە، كورد باشتریین نمونەی پێكەوە ژیانی نیشان داوە، واتا كورد و پێكھاتە نیشتیمانییەكانی تری ھەرێمی كودستان شایانی ئەوەن لە وِڵاتێكی سەربەخۆ بژین، وڵاتێك كە داھاتووی روون بێت.}

^{دەبێت لەوەش تێبگەین، سەربەخۆیی بەهەشت دروست ناکات و ئەرکی سەرشانی تاکەکان بۆ بە کەلتورکردنی دیموکراسی قورستر دەکات، بەڵام سەربەخۆیی کوردستان وا دەکات کوردستانییەکان بە کورد و ناکورد، لە شەڕی ئایین و ئایینزای و هەرێمی بەدوور بێت: سەربەخۆیی وا دەکات لە بری گەڕان بە دوای ناوەندێكی هەرێمیی و پەرتەوازە، ناوەند و ماڵێک بۆخۆمان بدۆزینەوە تێیدا، هەر هیچ نەبێت، لە داعش و ھاوشێوەکانی دوور بین، وڵاتێک بێت ڕەنگ و هزرە جیاوازەکان، پێچەوانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، تێیدا گەشە بکەن و ڕێزیان بگیردرێت.}

^11/6/2017