فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2025-04-12-15-24-28 کۆچی دواییکرد و تەرمەکەی ناگەڕێندرێتەوە رۆژهەڵاتی کوردستان. رەنج پشدەری، چالاکڤانی کورد لە سوێد، ئەمڕۆ هەینی بە تۆڕی میدیایی رووداوی گوت: "سەید عەلی رەحیم پوور،...
2025-04-12-15-16-19ناوەڕاست لە عومان بە نێوەندگیری وەزیری دەرەوەی عومان دەستیان پێكردووە.  ئیسماعیل بەقایی، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە راگەیەندراوێكدا وتوشیەتی، گفتوگۆكان بەشێوەی "ناڕاستەوخۆ" لەو شوێنەی كە پێشبینی...
2025-04-12-15-08-33 زیانی یەکجار زۆری پێکەتووە و دەبێت چاوەڕوان بکات لە یەمەن و عێراقیش هەمان زیان و خراپتریشی پێ بکرێت. لەهەمان کاتدا نایشارنەوە "ئەوان دژی گفتوگۆ لەگەڵ...
2025-04-12-15-08-28 زیانی یەکجار زۆری پێکەتووە و دەبێت چاوەڕوان بکات لە یەمەن و عێراقیش هەمان زیان و خراپتریشی پێ بکرێت. لەهەمان کاتدا نایشارنەوە "ئەوان دژی گفتوگۆ لەگەڵ...
2025-04-12-15-06-23 داواکاری تایبەت"ی ئەمریکای بۆ ئێران تێدابووە. ئەم داواکاریانە بریتین لە: داواکارییەکانی ئەمریکا لە ئێران 1- هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی بەرنامە ئەتۆمییەکەی ئێران. 2- وەستاندنی تەواو و پشتڕاستکردنەوەی سیاسەتی پاڵپشتیکردنی...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

ژیان به‌بێ ئازادی بۆ نووسه‌ر مانای زیندانێكی رانه‌گه‌یه‌نراوه‌، له‌به‌رامبه‌ریشدا نووسه‌ره‌ جدییه‌كان هه‌ستیان به‌وه‌ كردووه‌ كه‌ یه‌كێك له‌ مه‌ترسییه‌كانی ئه‌و فه‌زایه‌ی به‌ ناوی ئازادییه‌وه‌ هاتووه‌ته‌ ئاراوه‌، دواڕۆژێكی خراپی لێ چاوه‌ڕوان ده‌كرێت.

كۆتایی سه‌ده‌ی رابردوو، سه‌ده‌ی گه‌شه‌ و هه‌ڵدانی ته‌كنۆلۆژیا بوو، به‌شێكی زۆر له‌ بیرمه‌ندان هه‌ستیان به‌ مه‌ترسییه‌ك كرد كه‌ له‌ ئه‌نجامی ئه‌و گه‌شه‌یه‌ سه‌ره‌تای بێبه‌هاكردنی ئه‌و شتانه‌یه‌ كه‌ ئینسان شانازیی پێوه‌ ده‌كات و به‌تایبه‌تیش نووسین، هه‌ر یه‌ك له‌ بیرمه‌ندانی وه‌كو (ئه‌ریك فرۆم و هابرماس) دركیان به‌و مه‌ترسییه‌ گه‌وره‌یه‌ كردبوو كه‌ به‌ ناوی شۆڕشی ته‌كنۆلۆژی و جیهانگه‌راییه‌وه‌ هێرشی هێناوه‌ و هه‌رچی به‌های فكری هه‌یه‌ رای ده‌ماڵێ، چونكه‌ ته‌كنۆلۆژیا پانتاییه‌كی فراوانی فه‌راهه‌م كرد بۆ به‌شداربووه‌كانی خۆی، له‌وێشه‌وه‌ هه‌ركه‌س بیه‌وێ ده‌توانێ ببێته‌ خاوه‌ن ئیمێڵ و ده‌ستكه‌وتنی داتا له‌ رێگه‌ی كۆمپیوته‌ر و ئینته‌رنێته‌كه‌ی له‌ ماڵه‌كه‌ی خۆیه‌وه‌، كه‌ كۆمپانیا درۆزنه‌كان به‌خۆڕایی پێیان ده‌به‌خشن، ئه‌مه‌ به‌بێ هیچ ماندووبوونێك، ئه‌م دیارده‌یه‌ كه‌ سه‌ره‌تاكه‌ی دیار بوو به‌ نیازه‌ هیچ به‌هایه‌ك

Read more...

هێمن عەبدوڵڵا

قسەكانی سەردار حوسێن سەلامی قسەی كاتی تووڕەبوون یان خۆهەڵكێشان نەبوون، بەڵكو هەڕەشەیەكی دووبارە بوو كە رەنگە یەكەمجار لە كۆبوونەوە لەگەڵ سەركردایەتیی كوردستاندا بە زمانێكی موحتەرەم گەیەندرابێت. وا دیارە سوپای پاسداران هەست ناكات پەیامەكە گەیشتبێت. بۆیە لەسەر مینبەر و لە رۆژی قودسدا بە دەنگێكی رەساتر دەیگەیەنێت. پرسیاریش ئەوەیە: پێویستە هەڕەشەكە بەجدی وەربگرین و بترسین یان وەك ئەو هەڕەشانەی دیكە بیبینین كە لەوەتەی ئەزموونی باشووری كوردستان هەیە دەكرێن و هەندێكیان نابنە كردەوە؟

ئەوەی كە ئێران سەروەریی خاكی باشووری كوردستان پێشێل بكات شتێكی نوێ نییە. زۆرتر لە 25 ساڵە حكومەتی هەرێمی كوردستان هەیە و لە یەكەم رۆژەوە ئیتیلاعاتی ئێران لەم بەشەی كوردستاندا تەراتێنی كردووە. رۆژێك بۆ تیرۆركردنی پێشمەرگەكانی رۆژهەڵات و رۆژێكی دیكەش بۆ پشتیوانیكردن لەم پارتی باشوور لەدژی ئەویدیكە لە شەڕی براكوژیدا. هەر لەو 25 ساڵەشدا كەم هاوین تێپەڕیوە كە سوپای پاسداران بە هەزاران گوللە تۆپ و كاتیۆشای بەسەر سنوورنشیناندا نەباراندبێت. لەوەش گەڕێ كە لە نیوەی دووەمی نەوەتەكاندا كار گەیشتە ئەوەی سوپای پاسداران لەسەر چیای هەیبەت سوڵتانەوە بارەگا و ماڵی ئەندامانی حیزبی دیموكرات لە كۆیە بكەنە ئامانج.

Read more...

رابەر تەڵعەت

بەدرێژایی مێژووی ناسیۆنالیزم، بنیاتنانی دەوڵەتی نەتەوە و توندوتیژی دوو رووی یەك دراو بوون. لەقاڵبدانی دانیشتووان و خەڵك لەدوای رووخانی ئیمراتۆرییەكان لەنێوان سەدەی نۆزدەهەم و بیستەمدا، چ لە رۆژئاوا و چ لە رۆژهەڵات، بە جیاوازیی پێكهاتەیی و زمان و كولتوورەوە، پرۆسەیەكی توندوتیژ بووە بەرەو دامەزراندنی دەوڵەتی نەتەوەیی و بنیاتنانی نەتەوەگەلێك كە هەموو شتێكیان لەیەك بچێت، نەك هەر ئەوەندەش، بگرە كێشانی سنووری دەوڵەتی نەتەوەیی و داڕشتنەوەی چەندبارەی جوگرافیای سیاسیی وڵاتان هاوكات بووە لەگەڵ چەندین جەنگی خوێناوی و توندوتیژیی ناوخۆیی و دەرەكی بە هەردوو جەنگە جیهانییەكەشەوە.

جیاوازیی زمان، نەتەوە و ئیتنیك، ئاین و مەزهەب و پەرەپێدانی ئایدیۆلۆژیای نەتەوەی سەردەست، گرنگترین رەگەزەكانی توندوتیژین لە پرۆسەی جیاكردنەوە و بنیاتنانی دەوڵەتی نەتەوەییدا. ئەوروپا تاوەكو دوای جەنگی دووەمی جیهانی، لەسەر هەموو ئەو ئاستانەدا قورسترین قۆناغەكانی توندوتیژی و پێكدادانی لەڕێگای بنیاتنانی دەوڵەتی نەتەوەییدا تێپەڕاند و رۆژهەڵاتیش هێشتا لەناو پرۆسەكەدایە. لەم نێوانەدا بەبێ ئەوەی بچمە سەر باسی وردەكارییەكانی ئەو مێژووە،

Read more...

بەهرۆز جەعفەر

یەکەم: ھەموو پەیوەندییەکی تورکیا و ئیسرائیل لەسەر حیسابی کوردی باکور و پەکەکەیە. چونکە فاکتەرە نێوخۆییەکان ھەمیشە ھۆکاری بەستنی پەیوەندیین لەگەڵ جیھانی دەرەوەدا. لە نەوەدەکاندا تێچووی شەڕی پەکەکە بۆ تورکیا ساڵانە (٨-١٠) ملیار دۆلار بو. ئیسرائیل باری تورکیای سووککرد.بە پوختی ئەم ڕێککەوتنە دژی پشتیوانی نێودەوڵەتی یە بۆ ڕۆژئاڤا. وە لەدەقەکانیشیدا نەوتراوە ئیسرائیل ئەمە بۆ تورکیا ئەکات، باسی ئەو شتانە کراوە کە تورکیا بۆ ئیسرائیلی ئەکات.

دووەم: خاڵەکانی ڕێککەوتنەکە زۆربەیان بۆ چاوبەست کردنن. بەتایبەتی ئەوەی تورکیا ھاوکاری حەمماس نەکات. بەپێچەوانەوە قەتەر و تورکیاو سعودییەش لە (٢٠١٥) ەوە ئیش لەسەر ئەوە ئەکەن حەمماس لەگەڵ ئیسرائیل پەیوەندیی ستراتیجی ببەستێت. ھەروەکو یەکەمین جار بەسەرۆکایەتی "جیمی کارتەری سەرۆکی ئەمریکا لە ویلایەتی میریلاندی ئەمریکا ڕێککەوتننامەی کامپ داڤید-١٩٧٨ مۆرکرا لەنێوان میسر (وەک سەری جیھانی عەرەبی) لەگەڵ ئیسرائیل. ساڵی دوای ئەوەش خەڵاتی نۆبڵی ئاشتی بەو بۆنەیەوە درایە

Read more...

فاروق حه‌جی مسته‌فا 

بانگه‌وازه‌كه‌ی سه‌رۆكی كوردستان مه‌سعود بارزانی، كاریگه‌ریی تایبه‌تی هه‌بوو بۆ سه‌ر ویژدانی كورد. بۆ یه‌كه‌مین جاره‌ كورد هه‌ست ده‌كات بانگه‌وازه‌كه‌ ئازادانه‌یه‌ و له‌ سه‌رچاوه‌یه‌كی ئازاده‌وه‌ رێچكه‌ی گرتووه‌. خۆ ره‌نگه‌ بۆ یه‌كه‌مین جاریش بێت كه‌ كورد هه‌ست ده‌كات، ئیدی له‌ ژیانی سیاسیی خۆیدا، دوور له‌ ترس و سڵه‌مینه‌وه‌، مافی بڕیاردانی چاره‌نووس پیاده‌ ده‌كات. جێی داخه‌ ئه‌گه‌ر جۆره‌ ترسێكیش هه‌بێت، كه‌ به‌ هۆی هه‌ندێ كورده‌وه‌یه‌، كه‌ سستی ده‌نوێنن و به‌هانه‌ی بێجێ ده‌هێننه‌وه‌ و له‌بری كرۆك، به‌ توێكڵی شتانه‌وه‌ سه‌رقاڵن.

له‌ راستیدا، گه‌ڵاڵه‌نامه‌ی مافی مرۆڤ رێ له‌ هیچ لایه‌نێك، كورد بێت یان لایه‌نی دی، ناگرێت كه‌ زاتی گشتپرسیی هه‌بێت، تا په‌ی به‌ راز و خواستی خه‌ڵك ببه‌ن. خۆ له‌ وڵاتانی پێشكه‌وتوودا، له‌باره‌ی هه‌ڵوێستی خه‌ڵك سه‌باره‌ت به‌ بڕیارێك یان مه‌رسوومێكی سیادی یان كارێكی حكوومه‌ت، ده‌چن گشتپرسی ده‌كه‌ن. ئیدی ئێمه‌ نازانین هه‌ندێ وڵاتانی دراوسێ بۆچی هێنده‌ له‌و گشپرسییه‌ی كورد نیگه‌رانن؟ پێشتر خه‌ڵكی كوردستان له‌ رێی بزووتنه‌وه‌ی ریفراندۆمه‌وه‌، گشتپرسیی كردووه‌، كه‌ هاوكات له‌گه‌ڵ هه‌ڵبژاردنێكی سه‌رتاسه‌ریی عیراقدا،

Read more...

هێمن عەبدوڵڵا

تۆپبارانكردنی دەوروبەری سیدەكان و حاجی ئۆمەران لەلایەن ئێرانەوە رووداوی چاوەڕواننەكراو نییە. كارێك كراوە و ئێستا كاردانەوەی بەدوادا هاتووە. كاتێك حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران و دوای ئەویش حیزبی دیموكراتی كوردستان لەسەر سنوور نمایشی سەربازییان دەكرد، پرسیاری كەمتر پرسراو بەڵام هەمیشە ئامادە ئەوەبوو كە بۆچی ئێران بێدەنگە؟ بەڵام پرسیاری ئەوەشی بەدوای خۆیدا دەهێنا كە: تاكەی تەڤگەری رۆژهەڵات لەبەر خاتری باشوور بێدەنگ بكرێت؟

لێدوانی نوێنەری حكومەتی كوردستان لە تاران، كە لەگەڵ دەستپێكردنی تۆپبارانەكان قسەی بۆ رووداو كرد، سەرنجڕاكێش بوون. چونكە قسەكانی دروست ئەوە بوون كە چاوەڕوان دەكرێت كاربەدەستێكی كۆماری ئیسلامیی ئێران لەسەر ئەو رووداوانە بیكات. جا مادام كاربەدەستانی ئێرانی لە میدیاكاندا وا بەڕاشكاوی قسە ناكەن، نازم دەباغ باش دەكات قسەكانی ئەوانمان بە كوردییەكی رەوان بۆ تەرجەمە دەكات. هۆشداریی تاران، وەك دەباغ بۆ رووداو باسی كرد، ئەوەیە كە رێككەوتنیان لەگەڵ هەولێر هەیە و نابێ باشووری كوردستان بۆ "تێكدانی ئاسایشی ئێران" بەكار بهێنرێ. ئەمەشیان لە رۆژانی رابردوودا لە جڤینی تایبەتدا بە سەركردایەتیی كوردستان گەیاندووە.

Read more...

کارزان گلی 

موراد قه‌ره‌یلان له‌ دیمانه‌یه‌كدا له‌گه‌ڵ كه‌ناڵی ته‌له‌ڤزیۆنی ستێرك كه‌ له‌ 22_6_2016 ئه‌نجامی داوه‌، به‌ ئاشكرا حكوومه‌تی توركیا تۆمه‌تبار ده‌كات به‌وه‌ی 300 چه‌كداری گروپی تیرۆرستی داعشیان هێناوه‌ بۆ جه‌زیره‌ و چه‌ند شارێكی دیكه‌ی باكوور، تا دژی په‌كه‌كه‌ شه‌ڕیان پێ بكات. به‌ گوێره‌ی زانیارییه‌كانی قه‌ره‌یلان ئه‌و سه‌ربازانه‌ ده‌موچاویان پێچراوه‌ و، به‌ زمانی عه‌ره‌بیش قسه‌ ده‌كه‌ن.

له‌ ماوه‌ی یه‌ك ساڵی شه‌ڕی نێوان په‌كه‌كه‌ و ده‌وڵه‌تی توركیادا، تا مانگی حه‌وته‌م په‌كه‌كه‌ به‌رگرییه‌كی زۆر باشی ده‌كرد و، سه‌ربازانی توركیا نه‌یانتوانیبوو ئه‌و خه‌نده‌قانه‌ی كه‌ په‌كه‌كه‌ له‌ باكوور هه‌ڵیكه‌ندبوو پڕ بكه‌نه‌وه‌، به‌ڵام له‌ ماوه‌ی 3 مانگدا ئاڕاسته‌ی شه‌ڕ گۆڕا و ئیدی ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی سوپای توركیا توانییان خه‌نده‌قه‌كان دابخه‌ن و ته‌واوی ئه‌و شوێنانه‌یش له‌ ده‌ستی په‌كه‌كه‌ وه‌ربگرنه‌وه‌ كه‌ پێشتر په‌كه‌كه‌ ده‌سه‌ڵاتی ته‌واوی به‌سه‌ریاندا هه‌بوه‌.

ره‌جه‌ی ته‌ییب ئه‌ردۆگان و حكوومه‌تی توركی به‌ ئاشكرا و به‌ به‌ر چاوی میدیاكارانه‌وه‌ ده‌ڵێن ئێمه‌ پشتگیری له‌ به‌ره‌ی نوسره‌ ده‌كه‌ین له‌ سووریا و چه‌كیان بۆ ده‌نێرین. ته‌نانه‌ت چه‌ندین جار ئه‌ردۆگان

Read more...

شورش عزیز سورمێ

رۆژی ٢٣ حوزەیرانی ٢٠١٦ بوو بە رۆژێکی خەمناک بۆ ولاتانی ئەندام لە یەکێتیی ئەوروپا، ئەویش لە دوای ئەو دەنگدانەی کە لە بەریتانیا ئەنجام درا سەبارەت بە دەرچوونی لە یەکێتیی ئەوروپا، کە لە ئاکامدا لە %٥١.٩ دەنگدەران دەنگیان دا بۆ دەرچوونی بەریتانیا لە یەکێتییەکە، بەرامبەر بە %٤٨.١ دەنگ کە پاڵپشتی مانەوەیان دەکرد. دوای جەنگی جیھانیی دووەم خەونی (ئەدناوەر، دێگاسپەری، مۆنێت و شومان) ئەوەبوو کە یەکێتییەکی بەھێز لەنێوان ولاتانی ئەوروپادا دروست ببێت، بۆ ئەوەی جارێکی تر شەر و ناکۆکیی و تراژێدیا لە ئەوروپا روو نەداتەوە، بەلام بەداخەوە دوای زیاتر لە ٤٣ ساڵ لە ئەندامێتیی بەرتیانیا لەو یەکێتییە، خەونەکەیان بەرەو نەمان دەچێ. راستە شەر لە نێوان ئەو ولاتانەدا نەماوە،‌ بەلام ناکۆکی و ململانێی سیاسی ھێشتا لە نێویاندا بەردەوامە. ئێستاش دوای تێپەڕبوونی شەست ساڵ بەسەر دروستبوونی بەردی بناغەی یەکێتیی ئەوروپا، ھەر ولاتێکی ئەندام لەو یەکێتییە بە شێوەیەکی جیاواز سیاسەتی دەرەوەی ولاتەکەی پەیرەو دەکات، بێ گوێدان بە بنەما یاساییەکان و بەرژەوەندیی وولاتانی تری یەکێتییەکە، کە ئەمەش بۆتە ھۆی نەبوونی سیاسەتێکی ھاوبەش لەنێوان ولاتانی ئەندام.

Read more...

دلشاد میران

به‌هۆی ئه‌و قه‌یرانه‌ ئابوورییه‌ی هه‌رێمی كوردستان تێی كه‌وتووه‌، زۆر جار له‌ناو سیاسییه‌كانی كورد و و هاووڵاتییان تا لایه‌نه‌كانی تریش، ده‌نگ به‌رز ده‌بێته‌وه‌ بۆ ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان هه‌رێم و به‌غدا به‌ هیوای ده‌رچوون له‌م قه‌یرانه‌ ئابوورییه‌ كه‌ په‌یوه‌ندییه‌كی زۆری هه‌یه‌ به‌ پرسی مووچه‌ی خه‌ڵكه‌وه‌. ئه‌م بۆچوونه‌ یاخود له‌ نه‌زانینه‌وه‌ هاتووه‌، یا خۆ هه‌ڵخه‌له‌تاندنه‌، به‌غدا بودجه‌ی هه‌رێمی كوردستانی نه‌بڕیوه‌ له‌به‌رئه‌وه‌ی هه‌ریم نه‌وتی فرۆشتووه‌ به‌بێ ئاگاداریی به‌غدا، فرۆشتنی نه‌وت له‌ رێگای بۆڕیی نه‌وتی كوردستان ده‌ستی پێ نه‌كرد تا شه‌ش مانگ پاش بڕینی بودجه‌ی هه‌رێم له‌لایه‌ن به‌غداوه‌. ئه‌مه‌یش راگه‌یاندنی شه‌ڕه‌، شه‌ڕێكی ئابووریی سه‌خته‌ ئه‌مڕۆ به‌سه‌ر كوردستاندا سه‌پێنراوه‌، شه‌ڕێكه‌ بۆ رێگه‌گرتن له‌ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان كه‌ نه‌ك ته‌نها به‌غدا، لایه‌نی تری ناوخۆیی و ده‌ره‌كییش تێیدا به‌شدارن. بڕینی بودجه‌ و رێگه‌گرتن له‌ هه‌نارده‌كردنی نه‌وت و ته‌قاندنه‌وه‌ی بۆڕیی نه‌وت و هێرشی داعش بۆ سه‌ر هه‌رێم و ناكۆكیی سیاسیی ناوخۆیی، ئامرازی ئه‌م شه‌ڕه‌ن.

له‌ كاتی دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تی عێراق، حكوومه‌تی به‌غدا هه‌موو رێگایه‌كی گرته‌ به‌ر بۆ سه‌ركوتكردنی داخوازیی سه‌ربه‌خۆیی كورد، هه‌ر له‌ گرتن و كوشتن و به‌عه‌ره‌بكردنی ناوچه‌ كوردستانییه‌ خاوه‌ن نه‌وته‌كانی وه‌كو كه‌ركووك و مووسڵه‌وه‌ بگره‌، تا

Read more...

رەزا شوانreza shwan11

تا ئیستا دوو جاری تر .. باسم لەوە کرد کە پیلانێک لە دژی دابڕانی کەرکوک لە کوردستان لە لایەن نەیارانی کوردەوە لە ئارادایە .. لە (١١ ی/ مای/ ٢٠١٥) دا، لە ژێر ناوی ( پیلانێک لە دژی کەرکوک لە ئارادایە ) لە سایتە کوردییەکاندا بڵاوم کردەوە .. ئاماژە بەوە کرد، کە نەیارانی دژی گەڕانەوەی کەرکوک بۆ باوەشی کوردستان، بە پاڵپشتی دەوڵەتە ناوچەییەکان پشتگیری لە بیرۆکەی ( هەرێمی کەرکوک ) ی سەربەخۆ دەکەن .. ئەوە بوو ( حەسەن تۆران ) جێگری بەرەی تورکمانی و ئەندامی پەڕلەمانی عێراق، پار (٢٠١٥ ) ئەم باسەی وروژاند، عەرەبە شۆڤێنییەکانی کەرکوکیش پاڵپشتی لەم پرۆژەیە دەکەن .. ئێستا ئەم پرۆژەیە ( هەرێمی کەرکوک ) ی سەبەخۆ بە ئاشکرا باسی لێدەکرێت، پرۆژەكەش، پرۆژەیەکی تورکییە و پاڵپشتی لێدەکات، بۆ دابڕینی کەرکوک لە کوردستان .

کوا دەنگ و هەڵوێستی ئەو پارتە کوردییە دەسەڵاتدارانەی کوردستان، کە لە کاتی بانگەشەکانی هەڵبژاردنەکاندا، درۆشمی ( کەرکوک دڵی کوردستانە )  و ( کەرکوک قودسی کوردستانە ) یان بە گوێی خەڵکی کوردستان، تایبەتیش بە گوێی کەرکوکییەکاندا دەدا ؟! .. ئەی ئێوە

Read more...

رابرت بی تلیس

فه‌لسه‌فه‌ی سیاسیی: كلاسیك و مۆدێرن

جگه‌ له‌و ئه‌سڵه‌ زێده‌وێژانه‌ و دڵنشینه‌ له‌ سه‌ره‌تای كتێبی “ما بعد الطبیعه” دا كه‌ ده‌ڵێ: “هه‌موو مرۆڤه‌كان به‌ پێی سروشتیان خوازیاری زانستن”، به‌ناوبانگترین وته‌ی ئه‌ره‌ستوو ئه‌م وته‌یه‌ی له‌ ناو كتێبی سیاسه‌تدایه‌ كه‌ ده‌ڵێ: “مرۆڤ به‌ پێی سروشته‌كه‌ی حه‌یوانێكی سیاسییه‌”.(Aristotle 1997, 1253a3). ره‌نگه‌ ئه‌م رسته‌یه‌ زیاتر له‌وه‌ی لێی تێبگه‌ن، پشتی پێ ده‌به‌سترێ. ئه‌گه‌ر واتای ئه‌م رسته‌یه‌ روون بكه‌ینه‌وه‌، ده‌رده‌كه‌وێ كه‌ به‌ ئاشكرا هه‌ڵه‌یه‌. ئه‌م وته‌یه‌ی ئه‌ره‌ستوو به‌لای ئێمه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌كی ئاشكرایه‌، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هزری سیاسیی ئێمه‌، ته‌نانه‌ت له‌ سه‌ره‌تاییترین و ئاشكراترین ئاستی خۆیدا، هه‌ڵگری تێڕوانینێك بۆ سیاسه‌ته‌ كه‌ له‌ بنه‌ڕه‌ت دا جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ تێڕوانینی ئه‌ره‌ستوو بۆ سیاسه‌ت. له‌م به‌شه‌ دا ئێمه‌ تێگیشتنی ئه‌ره‌ستوو له‌ فه‌لسه‌فه‌ی سیاسی، و جێگرێكی مۆدێرن و ئاشنا، واتا لیبرالیسم، له‌به‌ر یه‌ك رۆده‌نێین.

تێڕوانینی كلاسیك بۆ سیاسه‌ت: تیۆریی ئه‌ره‌ستوو

مه‌به‌ستی ئه‌ره‌ستوو چ بوو كاتێك ده‌یكوت ئێمه‌ به‌ پێی سروشتمان سیاسیین؟ فه‌لسه‌فه‌ی سیاسیی ئه‌ره‌ستوو، له‌سه‌ر بنه‌مای فه‌لسه‌فه‌یه‌كی گشتی تر و ئاراسته‌به‌ندیی

Read more...

فه‌رید زامدار 

له‌نێوان ساڵانی (1975 و 1976)ی سه‌ده‌ی ڕابردوودا، دوای نسكۆی شۆڕشی ئه‌یلوول و گه‌ڕانه‌وه‌مان به‌ناچاری بۆ ژێر ده‌سه‌ڵاتی ڕژێمی به‌عس، كه‌وتینه‌ ناو بۆشاییه‌كی گه‌وره‌ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و بووینه‌ هاووڵاتییه‌كی عێراقیی پله‌ دوو.

به‌حوكمی ئه‌وه‌ی من هێشتا هه‌ر له‌ ڕێكخستنه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی (م.ل) بووم، شه‌هید ڕه‌نجبه‌ر لێپرسراوم بوو، ناوه‌ ناوه‌ له‌ هه‌ولێر یه‌كترمان ده‌دیت، ڕێنماییه‌كانی ڕێكخستن وابوو، ده‌بوایه‌ ته‌نیا دوو كه‌س یه‌كتر بناسن، هه‌ر له‌و ساڵانه‌دا شه‌هید (جه‌میل) ده‌ستگیر كرا و پاشان ئازاد كرا و هاته‌ لام و پێی ڕاگه‌یاندنم كه‌ په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ لایه‌نێكی دیكه‌ی كۆمه‌ڵه‌ بكه‌م، هێنده‌ی نه‌برد شه‌هید (جه‌میل) بۆ جاری دووه‌م ده‌ستگیر كرا و حوكم درا تا ساڵی (1979) به‌ لێبوردنی گشتی خۆی و چه‌ند هاوڕێیه‌كی دیكه‌ی ئازاد كران، له‌وان (ئه‌رسه‌لان بایز و جه‌بار فه‌رمان و فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر) و چه‌ندانێكی دیكه‌.

دوای ده‌ستگیركرانی شه‌هید (جه‌میل) بۆ جاری دووه‌م چوومه‌ ناو ڕێكخستنه‌كانی (كۆمیته‌ی راپه‌ڕین)ی كۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌رانی كوردستان له‌ شاری هه‌ولێر و سه‌رله‌نوێ ده‌ستم به‌ خه‌باتی نهێنیی ناوشار كرد و ڕۆژانه‌ و بگره‌ شه‌وانیش له‌گه‌ڵ برا و هاوڕێی دێرینم ئازاد جوندیانی

Read more...

هێمن عەبدوڵڵا

ئەو تەرحەی دكتۆر نەجمەدین بۆ بەهەرێمكردنی كەركووك كردوویەتی، هێندەی كاردانەوەی سۆزدارانەی بەدوای خۆیدا هێناوە، هێندە هەڵسەنگاندنی ژیرانەی بۆ نەكراوە. لە پەنجا ساڵی رابردوودا سەبارەت بە كەركووك، كورد بە سیاسی و رۆشنبیر و شارەزا و ناشارەزاوە، هێندەی بە دڵ بیری كردووەتەوە هێندە بە عەقڵ هەنگاوی نەهاویشتووە. ئێستا كاتی ئەوەیە نوقورچێك لەخۆمان بگرین و خەواڵوویی دەرماگیریی كوێرانە بەرمانبدات.

جارێ بەر لە هەموو شتێك كەركووكی پەنجاكان و شەستەكان و نیوەی یەكەمی حەفتاكانیش گوزەشت. خۆ دەمێكە گوتوومانە "نان ئەو نانەیە ئەمڕۆ لە خوانە". ئێستا كەركووك شاری كورد و توركمان و عەرەبە و كەسیش ئەم واقیعە نوێیەی پێ ناگۆڕدرێت. جا مرۆڤی عاقڵ مامەڵە لەگەڵ واقیعدا دەكات نەك لەگەڵ ئەو فانتازیایەی حەزی دەكرد واقیع بێت. پارێزگاری كەركووكیش مامەڵە لەگەڵ واقیعە نوێیەكەدا دەكات و ئەوەی دەیڵێت ئەوەیە كە دەكرێ بكرێت نەك ئەوەی دەبووایە بكرێت.

كەس ئەو راستییەی بیرناچێتەوە كە شۆڕشی كوردستان لە حەفتاكاندا لەسەر كەركووك تێكچوو. دكتۆر نەجمەدین كە خۆی ماوەیەكی ئەگەر كورتیش بێت لە ئەمریكا هاوەڵی مەلا مستەفا بووە، باش دەزانێت ئەو پیاوە چەند هەستیار بووە لەسەر كوردستانیبوونی كەركووك. بەڕادەیەك كە مەرگی شۆڕش و خەباتی چەندین ساڵەی خۆی دیت، بەڵام رازی نەبوو كەركووك بكاتە ناوچەی

Read more...

The National Interest

هێرشە نێودەوڵەتییەكان بە سەركردایەتی ئەمریكا- لە یۆگوسلاڤیا، ئەفغانستان و عێراق- ئەو راستییەیان ئاشكرا كرد كە واشنتن مەیلێكی ئەوتۆی بۆ گۆڕینی رژێم و بەدیموكراتیكردن بەهۆی گوشاری دەرەكی نییە، بەڵكو بەردەوام پێی باشتر بووە دۆخە باوە نێودەوڵەتییەكەی سنوورەكان بپارێزێت (كە رەنگە جودابوونەوەی كۆسۆڤۆ لە سربیا تاكە حاڵەتی بەدەر لەم رێسایە بێت).

لە سێ لەسەر چواری حاڵەتەكانی دەستێوەردانی دەرەكیدا هیچ سنوورێك دەستكاری نەكراوە و دانیش بە داواكاریی جیابوونەوەدا نەنراوە. لەم چوار حاڵەتە، لە دوو حاڵەتیاندا كۆمەڵگای نێودەوڵەتی (بە سەركردایەتی ئەمریكا) جۆرێك لە سیستەمی فیدراڵییان بەسەر وڵاتاندا سەپاندووە كە ئەمەش خۆی بەشێكە لە پێكەوە ژیانی زۆرەملێی كۆمەڵگا ئاینی و ئیتنیكە جیاوازەكان.

ساڵی 1995، بۆسنی هێرزگۆڤینا بووە وڵاتێكی كۆنفیدراڵی كە تێیدا سێ گەلی جیاواز بەسەر دوو هەرێمدا دابەش بوون، ئەگەرچی سربەكانی بۆسنە لە گشتپرسییەكەی 1991دا خواستی خۆیان بۆ مانەوە لە چوارچێوەی یۆگوسلاڤیادا دەربڕی، ساڵی 1992یش بەفەرمی بایكۆتی گشتپرسی سەربەخۆیی بۆسنەیان كرد.

Read more...

عادل باخەوان

كچە خوێندكارێكی بەریتانی، بە ریشە كورد، كە نامەی دكتۆراكەی لەسەر پرسی كورد ئامادە دەكات، هەفتەی رابردوو رووبەڕووی پرسیارێكی گرنگی كردمەوە: تا چەند ئیسلام بەرپرسە لە دواكەوتنی پرسی كورد؟ بایەخی ئەم پرسیارە لەوەدایە كە ئێمە دەباتەوە سەر پرسیاری: ئیسلام چییە و چۆن ناسیۆنالیزمی كوردی مامەڵەی لەگەڵ ئیسلامدا كردووە؟ بێگومان من لێرەدا ناتوانم پێناسەی ناسیۆنالیزمی كوردی بكەم و ئەمە هەڵدەگرم بۆ كات و شوێنێكی دیكە و راستەوخۆ دەڕۆمە سەر خودی پرسیارەكە و ناوەڕۆكە ئاڵۆزەكەی.

خەیاڵدانی كۆلێكتڤی ناسیۆنالیزمی كوردی مەخزەنێكی لێوانلێوە لە "بڕیاری پێشینە" و یەكێكیش لەوانە بریتییە لە تاوانباركردنی ئیسلام بەوەی كە بەرپرسیارە لە دواكەوتنی پرسی سیاسیی كورد. من نەك هەر بۆچوونەكەم پێ هەڵەیە، بەڵكو میتۆدی گەیشتن بەو بۆچوون و دەرئەنجامەشم پێ هەڵەیە. ئیسلام ستراكتۆرێكی بەستراكتۆركراوی ستراكتۆر دروستكەر نییە تا بەشێوەیەكی ترانساندانس بێت و پرسی نەتەوەیەك بەرز بكاتەوە بۆ ئاسمان و پرسی نەتەوەیەكی دیكە غەرقی نێو دەریاكان بكات. ئیسلام وەك ئاینێكی یونیڤێرسال، دۆستی نەتەوەیەك نییە و دوژمنی نەتەوەیەكی دیكە، كولتوری نەتەوەیەك نییە و دژە كولتوری نەتەوەیەكی دیكە.

Read more...

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان