فه‌رید زامدار
له‌نێوان ساڵانی (1975 و 1976)ی سه‌ده‌ی ڕابردوودا، دوای نسكۆی شۆڕشی ئه‌یلوول و گه‌ڕانه‌وه‌مان به‌ناچاری بۆ ژێر ده‌سه‌ڵاتی ڕژێمی به‌عس، كه‌وتینه ناو بۆشاییه‌كی گه‌وره‌ی سیاسی و نه‌ته‌وه‌یی و بووینه هاووڵاتییه‌كی عێراقیی پله دوو.
به‌حوكمی ئه‌وه‌ی من هێشتا هه‌ر له ڕێكخستنه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی (م.ل) بووم، شه‌هید ڕه‌نجبه‌ر لێپرسراوم بوو، ناوه ناوه له هه‌ولێر یه‌كترمان ده‌دیت، ڕێنماییه‌كانی ڕێكخستن وابوو، ده‌بوایه ته‌نیا دوو كه‌س یه‌كتر بناسن، هه‌ر له‌و ساڵانه‌دا شه‌هید (جه‌میل) ده‌ستگیر كرا و پاشان ئازاد كرا و هاته لام و پێی ڕاگه‌یاندنم كه په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ لایه‌نێكی دیكه‌ی كۆمه‌ڵه بكه‌م، هێنده‌ی نه‌برد شه‌هید (جه‌میل) بۆ جاری دووه‌م ده‌ستگیر كرا و حوكم درا تا ساڵی (1979) به لێبوردنی گشتی خۆی و چه‌ند هاوڕێیه‌كی دیكه‌ی ئازاد كران، له‌وان (ئه‌رسه‌لان بایز و جه‌بار فه‌رمان و فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر) و چه‌ندانێكی دیكه.
دوای ده‌ستگیركرانی شه‌هید (جه‌میل) بۆ جاری دووه‌م چوومه ناو ڕێكخستنه‌كانی (كۆمیته‌ی راپه‌ڕین)ی كۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌رانی كوردستان له شاری هه‌ولێر و سه‌رله‌نوێ ده‌ستم به خه‌باتی نهێنیی ناوشار كرد و ڕۆژانه و بگره شه‌وانیش له‌گه‌ڵ برا و هاوڕێی دێرینم ئازاد جوندیانی یه‌كترمان ده‌دیت و له كاروباری ڕێكخستنه‌كان و پێداویستییه‌كانی پێشمه‌رگه و شۆڕشی نوێمان ده‌كۆڵییه‌وه، من دوو ئه‌ركم گرته ئه‌ستۆ، مانگانه له ده‌رمانخانه‌كانی هه‌ولێر كۆمه‌ڵێك پێداویستیی پزیشكی له داووده‌رمان و شتی ترم ده‌كڕی و ئاماده‌م ده‌كرد تا كاك نیازی جه‌لال به‌گی ده‌رگه‌ڵه‌یی هاوڕێم ده‌هات و ده‌یگه‌یانده پێشمه‌رگه و ناوچه ئازادكراوه‌كان، ئه‌ركی دووه‌مم كۆكردنه‌وه و ڕه‌وانه‌كردنی پێداویستییه‌كانی كاروباری ڕاگه‌یاندنی شۆڕش بوو، هه‌ر له كاغه‌ز و شریتی چاپ و (ئیستێسل)ی ڕۆنیۆ و حوبر و كاربۆن و شتی تر، له ڕێگه‌ی ناهیده خانی هاوسه‌ری كاك ئازاد ده‌گه‌یه‌نرایه ماڵه‌وه و له‌وێشه‌وه له ڕێگه‌ی ڕێكخستنه‌كانمان ده‌گه‌یشته شوێنه‌كانی خۆیان له ناوچه ئازادكراوه‌كان، دیاره ئه‌و هه‌موو كه‌ره‌ستانه‌ش مانگانه له دائیره‌كه‌ی خۆم (المنشأه العامه للتسویق الزراعی) بوو له هه‌ولێر، كه به‌ڕێوه‌به‌ری كارگێڕی و خۆیه‌تی بووم.
كاك ئازادیش زیاتر خه‌ریكی كاروباری ڕێكخستن و هه‌ندێ جاریش ئه‌نجامدانی چه‌ند چالاكییه‌كی پێشمه‌رگانه‌ی ناوشار بوو، به هاوكاریی هاوڕێیانی تری ڕێكخستن و له‌گه‌ڵ بڵاوكردنه‌وه‌ی (منشورات)ی سیاسی و چالاكییه‌كانی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان و شۆڕشی نوێ.
له‌نێوان ساڵانی (1978 ـ 1979) سه‌رگه‌رمی خوێندنه‌وه‌ی كتێبه‌كه‌ی شاعیری فه‌ره‌نسی (ئه‌راگۆن) بووم به‌ناوی (ئه‌راگۆن.. شاعیری به‌ره‌نگاری) كه (عبدالوهاب البیاتی)ی شاعیر وه‌ریگێڕابووه سه‌ر زمانی عه‌ره‌بی. (ئه‌راگۆن) له ساڵانی بیسته‌كان و سییه‌كانی سه‌ده‌ی ڕابردوو وه‌كو سه‌ركرده‌یه‌كی حزبی شیوعیی فه‌ره‌نسی چه‌ندین بڵاوكراوه و گۆڤار و ڕۆژنامه‌ی نهێنیی ده‌رده‌كرد و بڵاوی ده‌ركردنه‌وه، وه‌كو به‌ره‌یه‌كی ڕۆشنبیری و به‌ره‌نگاری به‌رامبه‌ر ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی ئه‌وسای فه‌ره‌نسا و دیارترینیان به ناوی (بڵاوكراوه‌كانی نیوه‌ی شه‌و) بوو.
جه‌نگی ئه‌ڵمانیا و فه‌ره‌نسا كه ئه‌ڵمانیا وه‌كو هێزێكی داگیركه‌ر شه‌ڕی فه‌ره‌نسای ده‌كرد، (ئه‌راگۆن) جگه له قه‌ڵه‌می به‌ره‌نگاری له به‌ره‌كانی جه‌نگیش دژی ئه‌ڵمانیا جه‌نگاوه و برینداریش بووه، ئه‌گه‌رچی ده‌سه‌ڵاتی فه‌ره‌نسی زۆر بڕوای پێ نه‌بووه و زوو زوو له شوێنێكه‌وه بۆ شوێنێكی تری ده‌گواسته‌وه و له كۆتاییدا هه‌ر به‌یه‌كجاری دووری خسته‌وه و پله‌كه‌شی (ئه‌فسه‌ری پزیشك) بووه.
له‌ژێر كاریگه‌ریی (ئه‌راگۆن) ئه‌و كاته بیرۆكه‌یه‌ك له‌لام سه‌ری هه‌ڵدا و چرۆی كرد، ئه‌ویش دامه‌زراندنی ڕێكخراوێك به ناوی (قه‌ڵه‌می به‌ره‌نگاری) بوو. ئازاد جوندیانی به‌حوكمی ئه‌وه‌ی هه‌م هاوڕێ و هه‌م له یه‌ك ڕێكخستنی نهێنیی كۆمه‌ڵه‌دا كارمان ده‌كرد، بیرۆكه‌كه‌م له‌گه‌ڵ تاوتوێ كرد و باسمان لێوه كرد و گه‌یشتینه ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه ئێمه به 2 كه‌س ئه‌و كاره‌مان پێ هه‌ڵناسووڕێ و پێویستمان به یه‌ك دوو براده‌ری دیكه هه‌یه، ئه‌وه بوو (كاكه‌مه‌م بۆتانی)مان هه‌ڵبژارد، من و كاكه‌مه‌می برا و هاوڕێی دێرینم له یه‌ك دائیره فه‌رمانبه‌ر بووین و ڕۆژانه له كاتی ده‌وام یه‌كترمان ده‌دی.
له‌گه‌ڵ كاكه‌مه‌م بووین به 3 كه‌س و ده‌ستمان به دانیشتن و كۆبوونه‌وه كرد و زۆربه‌ی كۆبوونه‌وه‌كان له ئێواره‌وه له ماڵی كاكه‌مه‌م بوو، نازه‌نین خانی هاوسه‌ری، زۆربه‌ی ئێواره‌كان نانی ئێواره‌ی بۆ ئاماده ده‌كردین، زۆر جاریش هه‌ر به پیاسه و به‌ڕێوه قسه‌مان ده‌كرد و هه‌ندێ جاریش له باره‌گای (كۆمه‌ڵی هونه‌ر و وێژه‌ی كوردی) داده‌نیشتین و بڕیاریشمان دا گۆڤارێك به ناوی (قه‌ڵه‌می به‌ره‌نگاری) به‌نهێنی له‌ناو شاری هه‌ولێردا چاپ و بڵاو بكه‌ینه‌وه و پاشان ده‌ستمان كرد به ئاماده‌كردنی لیستێك به ناوی ئه‌و ئه‌دیب و نووسه‌ر و شاعیرانه‌ی كه له نزیكه‌وه ده‌مانناسین و متمانه‌مان پێیان هه‌بوو له شاره‌كانی هه‌ولێر و سلێمانی و دهۆك و كه‌ركووك و به‌غدا.
كاك ئازاد دوو ڕای هه‌بوو، زۆر جار له كۆبوونه‌وه‌كاندا باسی ده‌كرد، یه‌كیان پێی باش بوو سه‌ر به (كۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌رانی كوردستان) بین، به‌وه‌ی كه من و ئازاد ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه بووین و كاكه‌مه‌میش هه‌واداری یه‌كێتی بوو و هه‌ڵگری فیكری نه‌ته‌وه‌یی و ئازادیخوازی بوو، دووه‌میان كاك ئازاد ڕای وابوو شێركۆ بێكه‌س (كاژیك)ه و هه‌ڵگری فیكری نه‌ته‌وه‌یی ته‌قلیدییه و له‌گه‌ڵ فیكری نه‌ته‌وه‌یی پێشكه‌وتنخوازانه‌ی (كۆمه‌ڵه) ناگونجێ، به هه‌رحاڵ من و كاكه‌مه‌م ڕازی نه‌بووین و پێمان باش بوو ڕێكخراوه‌كه بۆ هه‌موو لایه‌ك بێ جیاوازی كراوه بێت.
منێك كه له فه‌ریكه سیاسییه‌ك و فه‌ریكه ڕۆشنبیرێك تۆزێك به‌ره‌و پێش چووبووم و شتێك له ئه‌زموونی سیاسیی سه‌ركرده‌كانی كۆمه‌ڵه فێر بووبووم.
له ساڵی 1972دا له‌گه‌ڵ شه‌هید جه‌عفه‌ر و شه‌هید جه‌میل ڕه‌نجبه‌ر و سابیر گۆرانی برای شه‌هید جه‌میل، سه‌ردانی به‌غدامان كرد و هه‌ر له‌وێش سه‌ردانی شاسوار جه‌لال، واته (شه‌هید ئارام)مان كرد، كه ئه‌و كاته لێپرسراوی لاپه‌ڕه‌ی سیاسی بوو له هه‌فته‌نامه‌ی (هاوكاری)ی ئه‌وسا، هه‌ر زووش له‌گه‌ڵ شه‌هید ئارام براده‌رایه‌تیمان په‌ره‌ی سه‌ند و هه‌ر جاره‌ی سه‌ردانی به‌غدام بكردبایه دوو به‌دوو داده‌نیشتین و ده‌رباره‌ی ڕه‌وتی سیاسیی عێراق و كوردستان قسه‌وباسی زۆرمان ده‌كرد و پاشان له ساڵی (1974) جارێكی تر یه‌كترمان دیته‌وه و ئه‌و ئه‌ندامی سكرتاریه‌تی یه‌كێتیی لاوانی كوردستان بوو، منیش سه‌رۆكی لقی هه‌ولێری یه‌كێتیی لاوان بووم و ئیتر هه‌تا دوای شه‌هیدبوونی یه‌كترمان نه‌دیته‌وه.
هه‌ر له ساڵی (1974) له‌گه‌ڵ شه‌هید خاڵه شه‌هاب له چۆمان یه‌كترمان ناسی، كه ئه‌و ساڵه به‌ڕێوه‌به‌ری دارایی بوو له ئه‌مینداریه‌تیی گشتیی دارایی شۆڕش، زۆر جار به‌تایبه‌تی شه‌وان له ماڵه‌كه‌ی شێخ دارۆی برای كۆ ده‌بووینه‌وه و هه‌میشه ئه‌وه‌ی دووپات ده‌كرده‌وه كه (كۆمه‌ڵه) به هیچ شێوه‌یه‌ك دژایه‌تیی (پارتی) ناكات و ئه‌وه‌تا ئێمه له‌ناو شۆڕش و له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تیی پارتیداین تا ده‌گه‌ینه ئامانجه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانمان، به‌ڵام ئه‌گه‌ر شۆڕشیش توشی نسكۆ بوو، ئه‌وا ڕێكخستنه‌كانی (كۆمه‌ڵه) ئاماده‌نه ده‌ست به شۆڕش بكه‌نه‌وه.
كاكه‌مه‌م بۆتانی و ئازاد جوندیانی و من، كۆبوونه‌وه‌كانمان درێژه پێدا تا كۆتایی ساڵی 1979، ئه‌و ئێواره‌یه‌ی یه‌كه‌مین به‌یاننامه‌ی یه‌كێتیی نووسه‌رانی شاخمان به‌ده‌ست گه‌یشت له عیاده‌كه‌ی دكتۆر نافع عه‌قراوی كه له لایه‌ن (محه‌مه‌دئه‌مین پێنجوێنی) و (شه‌هاب عوسمان) گه‌یشته ده‌ستمان، ئیتر دوا كۆبوونه‌وه‌مان هه‌ر له ماڵی (كاكه‌مه‌م) بوو، تیایدا له‌سه‌ر داوای (كاكه‌مه‌م) بڕیاری كشانه‌وه‌مان دا له پڕۆژه‌كه، چونكه مادامه‌كی یه‌كێتیی نووسه‌ران له شاخ دروست بووه و گۆڤاریش ده‌رده‌كه‌ن، پێویست ناكات ئێمه له شار ئه‌و ئه‌ركه بگرینه ئه‌ستۆ و ده‌توانین شیعر و نووسین هه‌م بۆ ئێزگه‌ی ده‌نگی گه‌لی كوردستان بنێرین و هه‌م بۆ گۆڤاره‌كه‌ش كه له شاخ ده‌رده‌چێ.
له سه‌ره‌تای ساڵی 1981 من به‌ره‌و شاخ ڕۆیشتم و چوومه ڕیزه‌كانی پێشمه‌رگه‌وه و له‌پاڵ ئه‌ویش له‌گه‌ڵ یه‌كێتیی نووسه‌ران له شاخ كه‌وتمه جموجۆڵ و بوومه ئه‌ندامی ده‌سته‌ی نووسه‌رانی گۆڤاره‌كه‌ش.
دوای زیاتر له 6 مانگ له ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌ی ڕه‌نجده‌رانی كوردستان كه له گوندی (خڕێی نێوزه‌نگ) بوو هیچ ئه‌ركێكیان له‌ناو كۆمه‌ڵه پێ نه‌سپاردم، بۆیه هه‌ستم به‌وه كرد شتێك له ئارادایه، به‌یانییه‌ك سه‌ردانی كاك فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادرم كرد و جانتاكه‌م به كۆڵ دادا و خواحافیزیم لێی كرد، زۆر هه‌وڵی دا بگه‌ڕێمه‌وه به‌ڵام من ڕازی نه‌بووم و ڕۆیشتم و یه‌كسه‌ر گه‌ڕامه‌وه گوندی (ده‌رگه‌ڵه) و (وه‌رتێ) له دۆڵی (خانه‌قا)، دوای ماوه‌یه‌كی كه‌م نامه‌یه‌كی تایبه‌تیم پێ گه‌یشت له مامۆستا نازم عومه‌ره‌وه كه ئه‌وسا ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تیی بزووتنه‌وه‌ی سۆشیالیست بوو، تیایدا داوای لێ كردبووم بگه‌ڕێمه‌وه سه‌ركردایه‌تی و ده‌ستبه‌كار بم، من و مامۆستا نازم كاتی خۆی له یه‌كێتیی قوتابییانی كوردستان باڵی مه‌كته‌بی سیاسی براده‌ر بووین و جۆرێك سۆز و خۆشه‌ویستی له‌نێوانماندا هه‌بوو.
كه گه‌ڕامه‌وه سه‌ركردایه‌تی، سه‌ردانی جه‌نابی مام جه‌لالم كرد له توژه‌ڵه و چوومه ناو ڕێكخستنه‌كانی خه‌تی گشتی كه مام هه‌ر خۆی سه‌رپه‌رشتیی ده‌كرد و پاشان مامۆستا نازم و مامۆستا چه‌تۆ حه‌وێزی و براده‌رانی سه‌ركردایه‌تیی بزووتنه‌وه‌ی سۆشیالیست باڵی ناو یه‌كێتی، داوایان لێ كردم له ده‌زگای ڕاگه‌یاندن ده‌ستبه‌كار بم، هه‌ر له‌وێ له ساڵی 1982 دوو نامیلكه‌م به چاپ گه‌یاند به ناوه‌كانی (شۆڕشگێڕ كێیه) و (پێناس)، هه‌ر له‌و ده‌مانه‌دا بوو كاك فه‌ره‌یدون عه‌بدولقادر نامه‌یه‌كی بۆ ناردم كه بگه‌ڕێمه‌وه ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه و منیش وه‌ڵامم نه‌دایه‌وه، تا ڕۆژێكیان له ماڵی برای به‌ڕێزم كاك حه‌مه‌ی حه‌مه‌باقیی شاعیر له‌گه‌ڵ كاك فه‌ره‌یدون به ئاماده‌بوونی كاك مه‌لا به‌ختیار، داوای لێبوردنی لێ كردم و پێی ڕاگه‌یاندنم كه ئه‌وان به‌هۆی ڕاپۆرتێكی براده‌رێكیانه‌وه به هه‌ڵه‌دا چووبوون.
پاشان وه‌ك كاكه‌حه‌مه بۆی گێڕامه‌وه، له‌و ڕاپۆرته‌دا وا هاتبوو كه گوایه فه‌رید زامدار خه‌ریكی دروستكردنی ڕێكخراوێكه دژی كۆمه‌ڵه، ئه‌و براده‌ره مه‌به‌ستی له ڕێكخراوه‌كه‌ش ئه‌و (قه‌ڵه‌می به‌ره‌نگاری)یه بوو كه له‌گه‌ڵ (كاكه‌مه‌م و ئازاد) خه‌ریكی دروستكردنی بووین له شاری هه‌ولێر، به ڕاستی من تووشی شۆك هاتم، ئافه‌رین سه‌ركردایه‌تیی كۆمه‌ڵه ئه‌ندامێكتان ماوه‌ی 10 ساڵی ڕێك هه‌ر له یه‌كه‌مین خانه‌ی ڕۆشنبیری له هه‌ولێر و پاشان كۆمیته‌ی ڕاپه‌رینی كۆمه‌ڵه كه مانگانه 5 دیناری سویسریشم ئابوونه ده‌دا به ڕاپۆرتێكی بوختانچییه‌ك بڕوا بكه‌ن و بێ لێكۆڵینه‌وه به جۆرێك له جۆره‌كان ئه‌و شه‌ش مانگه‌ی له‌وێ بووم وه‌كو بڵێی ته‌جمید كرابووبم وابوو، بێ ئه‌وه‌ی خۆم بیزانم.
نووسه‌ری ڕاپۆرته‌كه‌ش كه باشی ده‌ناسم و ئێستا (گۆڕان)ه، به‌ڵام ناوه‌كه‌ی لای خۆم ده‌پارێزم. هه‌ر له ساڵی 1981 كاك نه‌وشیروانم ناسی كه له‌گه‌ڵ شه‌هید حه‌سه‌ن كوێستانی سه‌ردانیمان كرد، چونكه كاك حه‌سه‌ن كوێستانی جگه له‌وه‌ی براده‌ر بووین، سه‌رپه‌رشتیاری (كۆمیته‌ی ڕاپه‌رین)یش بوو، كه من تیایدا ئه‌ندام بووم.
تێبینی:
ئه‌و نووسینه‌م زۆر به كورتی نووسیوه، كه ده‌بێته به‌شێك له بیره‌وه‌رییه‌كانم كه له داهاتوودا به درێژی باسیان ده‌كه‌م و له به‌رگێكی سه‌ربه‌خۆ بڵاویان ده‌كه‌مه‌وه.
16/6/2016
