هێمن عەبدوڵڵا
هەفتەی رابردوو لە زانكۆی ئەمریكی لە دهۆك كۆنفرانسێكی گرنگ لەسەر سەربەخۆیی كوردستان سازكرا. هەرچەندە دامنابوو لە دوایین گۆشەمدا لە ساڵی 2016 باسی سیاسەت نەكەم و شتێكی سۆفت بنووسم، بەڵام بۆ دەستپێكی ساڵی نوێ هیچ شتێك گرنگتر نییە لە قسەكردن لەسەر ئەو پرسیارەی بابەلباب و ساڵەوساڵ لە خۆمان و لەیەكدی دەكەین: سەربەخۆیی كوردستان نزیكە؟

تا نیوەی دووەمی ساڵی 2016ش، كاتێك باسی سەربەخۆیی كوردستان دەكرا، سەركردەكانمان دەیانگوت: ئەمە مافی ئێمەیە، بەڵام كاتی نەهاتووە. كەچی لە چەند مانگی رابردوودا و لە سەروبەندی دەستپێكردنی شەڕی مووسڵەوە، تۆنی دەنگەكە گۆڕاوە و بەئاشكرا باسی سەربەخۆیی لەجیاتی ئەوەی لە میدیادا بكرێت، دەبردرێتە سەر مێزی گفتوگۆ لە بەغدا. نێچیرڤان بارزانی لە نوێترین دیداریدا دەڵێت لەگەڵ توركیاش هێشتا "بەفەرمی" باسی سەربەخۆیی كوردستان نەكراوە و ساڵی داهاتوو باس دەكرێت.

لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا بڕوا ناكەم ساڵی 2017 ساڵی سەربەخۆیی كوردستان بێت. فلادیمیر پووتین لە كۆبوونەوەی رۆژانی رابردووی لەگەڵ میدیاكاران، مەسەلەی سەربەخۆیی كوردستانی بە مژارێكی نێوخۆیی عێراق دانا كە رووسیا نایەوێ دەستی تێوەربدات. بەڵام كێشەی درەنگكەوتنی سەربەخۆیی كوردستان لە 2017دا دروست ئەوە دەبێت كە دەستتێوەردان دەكرێ و عێراقییەكان خۆیان بەشی ئەوەندە دەسەڵات و ئیرادەیان نییە بڕیار بدەن دەیانەوێ چۆن پێكەوە

فه‌رحان جه‌وهه‌ر

بارزانی سەرۆك خاوەن كۆمەڵێك خاسیەت و پێدراویی مێژووییە، كە هیچ یەك لە سەركردەكانی تری كورد، خاوەن ئەو تایبەتمەندی و خاسییەتانە نین، وێرایی ئەوه‌ خاوەن میراتێكی رەمزی مێژوویی و دەوڵەمەندە، چونكە كوڕی سەركردەی هەرەگەورەی گەلی كوردستان مەلا مستەفایە، كە بۆ ئەبد گەلی كوردستان خوشەویستی ئەو سەرۆكەیان لە دڵ دەرناچێت، لە هەمانكاتیشدا سەراپای ژیان و تەمەنی بارزانی سەرۆك پێشمەرگایەتی و ماندووبوون و شەونخونی بووە لە پێناوی ئازادی گەلی كوردستان، یەك لەو سەركردانەیە كە لە ماوەی تەمەنی خۆی واپێویست بووە، كە  رووبەرووی تەحدیاتی گەورە ببێتەوە چ لەسەرئاستی ناوخۆیی بێت یان ئاستی نێودەڵەتی و هەرێمایەتی بوو بێت، بۆیە سڵی لە هیچ رووبەڕوونەوەیەك نەكردۆتەوە لە پێناوی بەرژەوەندی گەلەكەی، هەموو خەڵكی كوردستان و دبلۆماتە رۆژئاوایی و ئەمریكییەكانیش، هەڵوێستەكانی ئەویان لەبیرە كاتێك بڕیار بوو رژێمی بەعس بڕوخێنن، لە كونگرەكانی لەندەن و بەیروت وسەلاحەددین، لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی عیراقیدا، كە بە چ شێوەیەك لەسەر مافەكانی گەلی كوردستان و دیموكراتی بوونی دوارۆژی عیراقدا، پێی دادەگرت.

دوای قۆناغی رزگاری عیراقیش بە مانگ لە بەوەغدا دەمایەوە تا توانی لەگەڵ وەفدە یاوەرەكەیدا، مافەكانی گەلی كوردستان بەیاسایی و دەستووری بكات، كێ هەیە نەزانێ‌ لە سەر مافی پێشمەرگە و چەسپاندنی لەدەستووری هەمیشەیی عیراقدا، چۆن رووبەرووی سەرۆكی ئەوكاتەی ئەمەریكا جۆرج بۆش دەبوەوە، هەمیشە لە ناخۆشترین و سەخترین وێستگەكانی

بەرزان فەرەج
لە دیسەمبەری 2010 وە هەژانێكی بێ وێنە جیهانی عەرەبی بەشێوەیەكی دیكە خستە سەر شانۆی جیهان، لە كاتێكدا ئەو ناوچەیە لە دەرەوەی مێژوو دەژیا و گیرۆدە و ژێردەستەی سیستەمە دیكتاتۆرییە نەگۆڕ و نەریتە چەسپاوە كۆمەڵایەتی و ئاینییەكان بوو.

17ی دیسەمبەری 2010 كە بوعەزیزی ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا، بە رۆژی دەسپێكی بەهاری عەرەبی و شۆڕشی كەرامەت دادەنرێت. كڵپەی جەستەیەك تاریكستانێكی رۆشن كردەوە و هیوای شاردراوەی ملیۆنان نەوەی لاوی گەشاندەوە، پێش ئەوەی ئەم كۆمەڵگایانە بكەونەوە ناو بازنەی داخراوی بەها دەسەڵاتییە تەقلیدی و ئاینی و كۆمەڵایەتییە نەگۆڕەكان و مەحكوم ببنەوە بە چەپاندنی كەرامەتیان لەلایەن تاكێك یان توێژێكی حوكمڕانی سیاسیی بنەماڵەیی، كۆمەڵایەتی و ئاینییەوە.

 ئەم شۆڕشە لە خەزانی پاییزەوە گوڵە یاسەمینەكانی لە تونسەوە گەشاندەوە و چوار دەسەڵاتداری تۆتالیتار و سەركردەی خەونبینی بە حوكمڕانیی ئەبەدی و داهێنەری كۆماری میراتییەوە لادا و كورسیی ئەوانی دیكەشی لەرزاند. بەڵام دواجار بە خەزانی پاییزێكی خەمناك كۆتایی هات و ژیانی چەندین ملیۆن كەسی كردە قوربانی و مەرگ و دەربەدەری . چەندین شاری مێژوویی و لانكەی شارستانێتیی هەزاران ساڵەی مرۆڤایەتی وەكو بالمیر، تەدمور ، سەنعا، مووسڵ، شنگال و حەلەب و كۆبانێی وێران كرد، هەموو ئەو نەوانەی خەونی ژیانێكی باشتریان بە كەرامەتێكی پارێزراوەوە لە خاكی خۆیاندا دەبینی، دواجار خواستی ناچاریی پشتكردنە نیشتیمان و رێگای

 عارف قوربانی
قووڵبوونەوەی قەیرانی دارایی هەرێمی كوردستان و كاریگەری و لێكەوتەكانی لەسەر خەڵك، گەیشتووەتە قۆناغێكی زۆر مەترسیدار، بۆ ئەوەی كاردانەوەكانی نەگاتە دۆخێكی نەخوازراوی وا كە مەترسی لەسەر ئەزموونەكە دروست بكات، پێویستە حكومەت هەموو رێگەیەك بگرێتەبەر بۆ دۆزینەوەی دەرچەیەك بۆ دەربازبوون لەو كێشەیە، تەنانەت بەو رێگایانەشەوە كە لێیان بێ ئومێد بووە.

دەكرا پرۆژە یاسای بودجەی عێراق یەكێك لەو دەرفەتانە بووایە كە هەرێمی كوردستان بە پرۆژەیەكی دیراسەتكراو و بە بەكاربردنی قورسایی خۆی و كارەكتەرەكانی كورد لە بەغدا، بە چەند بڕگەیەكی ئەو یاسایە، بەشێك لە ماف و پێداویستییەكانی پێشمەرگە و فەرمانبەرانی هەرێمی دەستەبەر بكردایە، بەڵام بەهۆی ئەو ناتەباییە سیاسیەی لەناو ماڵی كورد هەیە و بەهۆی گواستنەوەی كێشەكانی هەرێمی كوردستان بۆ بەغدا و لێكترازان و ناكۆكیی فراكسیۆنە كوردییەكان كە مەعلومە ئەنجامی ناتەباییش شكستە، هەروەها بەهۆی لاوازی و سستیی رۆڵی كارەكتەرەكانی كورد لە پایتەخت، نەك پرۆژە یاسای بودجەی عێراق نەبووە دەرفەت بۆ باشكردنی ژیان و گوزەرانی خەڵك، بەڵكوو ئەگەر ژیرانە مامەڵەی لەگەڵ نەكەین ئەویش دەبێتە بەڵایەكی تر.

حكومەتی هەرێمی كوردستان لەمەدا زۆر كەمتەرخەم بوون و هیچ ئامادەكاری و تەنانەت هەماهەنگییەكیان لەگەڵ نوێنەرەكانی هەرێم نەكرد بۆ قۆستنەوەی دەرفەتی

گۆران محەممەد

دەی مادام قەول و بڕیار وایە هەر كەسێ لەم وڵاتەدا كە تەمەنی گەیشتە هەژدە مانگ نەك هەژدە ساڵ، ئیتر بێلایەن نییە و حەتمەن كۆیلەیە، نەك هاوسۆزی حیزبێك، كەواتە پیاوی حكومەت ژمارەیان لە بن نایەت.

بۆ ئەو نەوەیەی بەعسی نەدیوە و ئێستا تەمەنی لە بیست ساڵ تێپەڕیوە، پیاوی حكومەت بە كەسێك دەوترا بە دڵ خزمەتی رژێمی سەددامی بكردایە، پیاوی حكومەت، جاران بۆ نموونە شەو لەگەڵ برادەرەكانی دەچووە نادی، بەیانیش راپۆرتی بۆ ئەمن لەسەر دەنووسین. پیاوی حكومەت جاران ئیتر كە دڵۆپێ حەیای پێوە نەدەما، لە بۆنەكانی بەعسدا، قاتێ جلی سەربازیی سەوزیشی لەبەر دەكرد.

ئەمڕۆ دۆخەكە گۆڕاوە، هەم پیاو زۆرتر بوون، هەمیش حكومەت. ئاخر جاران هەم پیاو كەم بوون، هەم یەك حكومەتیش هەبوو، ئەوە بۆیە ئیتر ئەو دەستەواژەیە بەتەنیا بەكار نایەت و پێویستی بە راڤەكردنە، یانی كە وتت پیاوی حكومەت، دەبێ دیاریی بكەی كێهان. ئاخر هەیە پیاوی حكومەتی توركیایە و ئامادەیە رەخنە لە گاندی بگرێ نەك ئەردۆگان. توركیا دە هەزار بێتاوان راپێچی زیندان بكا، تەواوی كەسە دیارەكانی حیزبێكی كوردیی مۆڵەتدار قۆڵبەست بكا، نققە ناكات و بە شەئنی داخیلی لەقەڵەم دەدات، ئەمما یەك كورد لە ئێران لە سێدارە بدرێ فەیسبووك،

^{هاۆنیشتیمانە خۆشەویستەکان}

^{خەلکی مافخوازی کوردستان}

^{شەوی سێشەممە رێکەۆتی 20-12-2016، دوو تەقینەوە لەبەردەم دەفتەری سیاسیی حیزبی دیموکراتی کوردستان لە شارۆچکەی کۆیە روویاندا،و بەداخەوە بوون بە هۆی شەهیدبوونی پێنج پێشمەرگەی حیزبی دیموکرات و کارمەندێکی ئاسایشی هەرێمی کوردستان.}

<sup>لەم پەیوەندییەدا:

بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، دەگەل ئیدانە و مەحکوم کردنی ئەم کردارە تێرۆریستی‌یە، خۆی بەهاۆخەمی برایانی حیزبی دەزانێ،و بەم هۆیەوە پرسە و سەرەخۆشی ئاراستەی بەریوەبەرایەتی حیزبی دیمۆکرات،و برایانی ئاسایشی هەرێم، و گشت پێشمەرگە و ئەندامان،و بنەمالەی سەربەرزی شەهیدەکان دەکات،و هێوا بۆ جێگیربوونەوەی هەرچی زووتری رەوشی تەندروستی بریندارەکان، دەخوازێ.</sup>

^{شورای هەماهەنگی/ بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان}

^21/12/2016

ژیلەمۆ عەبدولقادر

ئافرەتێك پەیوەندی بە سەنتەری راوێژكاریی خێزانییەوە كرد و گوتی كەسێك هاتە خوازبێنیم، تەنیا دوو جار ئەو كەسەم بینی، جاری یەكەم كە بۆ بینینی من هاتبوون نزیكەی سەعاتێك لە ماڵمان بوو، بەڵام نەمتوانی قسەی لەگەڵ بكەم، هەر لە ماڵەوە لەگەڵ دایكی و دایكم و خوشكەكەم پێكەوە دانیشتبووین. جاری دووەمیش بۆ مارەكردن بوو. ئەو رۆژەش نزیكەی چوار سەعات پێكەوە بووین، كاتێكیش لە دادگا مامەڵەی گرێبەستی هاوژینیمان دەكرد، برایەكی لەگەڵ خۆی هێنابوو، بۆیە ئەوكاتیش بوار نەبوو قسەی لەگەڵ بكەم، بۆیە هیچ شارەزای ئەو كوڕە نەبووم تاوەكو دوای گواستنەوە.

ئەو ئافرەتە كە نزیكەی هەفتەیەك بوو گواسترابووەوە، درێژەی بە بەسەرهاتەكەی دا و گوتی ژیانی بووەتە دۆزەخ، چونكە بۆی دەركەوتووە ئەو پیاوە نەخۆشیی دەروونی هەیە، بۆیە ئەو تاوەكو ئێستاش هەر كچە. جگە لەوە ئەو كوڕە لە ماڵەوە وەكو سفری دوای فاریزەیە و هیچ حیسابێكی بۆ ناكەن. ئێستا بۆی روون بووەتەوە كە فێڵی لێكراوە. لە ترسی لۆمەی خەڵك ناوێرێ‌ داوای تەڵاق بكات و دەڵێن رەنگە عەیبێكی هەبێ‌ بۆیە تەڵاقدراوە.

ئافرەتەكە داوای راوێژی لە سەنتەری راوێژكاریی خێزانی دەكرد، ئەوان پێیانگوت ئەگەر زۆر دڵنیای لەوەی مێردەكەت نەخۆشە و فێڵت لێكراوە، داوا تۆمار بكە بۆ جیابوونەوە، ئەمەش بۆ

رێبوار كەریم وەلی
(1)
ئەگەر بە قەتعیش نەبێ، رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان، بە كردەوە خۆی لە سەركردایەتیی بزووتنەوەكە كێشاوەتەوە و، دەسەڵاتەكانی داوە بە جڤاتی نیشتمانیی بزووتنەوەكەی، بە واتایەكی دیكە ئامادەیی گۆڕان (تەنانەت ئەگەر بە مەرجیش بێت) بۆ دانوستاندن لەگەڵ پارتیدا بە پێكهاتەیەكی دیكە كە بڕیاریان بەدەستە و دەسەڵاتیان پێدراوە بۆ چارەكردنی وەزعەكە، مانای ئەوەیە پارتی قسەی خۆی بردە سەر كە دەیگوت مامەڵە لەگەڵ سەركردایەتییەكی نوێ لە بزووتنەوەی گۆڕان دەكەین.

بۆیە تۆنی دەنگی پارتیش گۆڕاوە، بەڵام دیسانیش ئەوە بە مانای ئەوە نییە كە بە پاكێجكردنی هەر سێ سەرۆكایەتییەكە، بە خواست و ویستی گۆڕان كۆتایی بێت، چونكە لە پرۆسەكەدا دیسان دەبێ گۆڕان هەنگاوی یەكەم بهاوێت. دەرئەنجامی ئەو گفتوگۆیانە، گەڕاندنەوەی دۆخی هەرێمی كوردستان دەبێ بۆ پێش 12ی ئۆكتۆبەری 2015، بەو جیاوازییەی كە سەرۆكی هەڵپەسێردراوی پەرلەمان و دەستەی سەرۆكایەتی دەگۆڕدرێن و، وەزیرەكانی گۆڕانیش دەگەڕێنەوە ناو حكومەت.

هەنگاوی یەكەم لە هەر چارەیەكدا، بریتییە لە گۆڕینی دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان، چونكە تا دەستەی سەرۆكایەتیی پەرلەمان دیزاین نەكرێتەوە، باسكردن لە گۆڕینی حكومەت و سەرۆكی هەرێمی كوردستان (كە دیسان دەبێتەوە گرێكوێرەیەكی گەورە) بێ مانایە. تا یاسای

زکری مووسا
جیهان لاریی لەوە نییە كوردستان ببێتە دەوڵەت، كێشەی سەرەكی دابەشبوونی سیاسیی ناوخۆیە لەمەڕ ئەم پرسە چارەنووسسازە. گوتاری سەربەخۆییخوازی لە هزری سەرۆك بارزانی بەرجەستە دەبێت. لەماوەی چەند ساڵی رابردوودا بە ئاشكرا لە میدیاكان و لە كۆبوونەوەی لەگەڵ شاندە بیانییەكان و سیاسییەكانی بەغدا سەرۆك ئەوەی نەشاردووەتەوە كە ئامانجی ستراتیژیی كورد سەربەخۆییە.

بنەمای سەرەكیی هزری سەربەخۆییخوازی لە روانگەی بارزانی بابەتی ماف و قوربانیدانە. سەربەخۆیی مافێكی رەهایە و بەو قوربانییەی گەلی كوردستان بەخشیویەتی رەوا نییە هەر وەك پاشكۆی خەڵكی تر بمێنێتەوە. بارزانی وای بۆ دەچێ تەنیا لەڕێگەی وەدەستهێنانی سەروەریی تەواوە كە كوردستان دەتوانێ خۆی لە هەڕەشەكان بپارێزێت و پاشان بكەوێتە سەر رێڕەوەی پێشكەوتن.

پێداگرییەكانی بارزانی بۆ سەربەخۆیی لە هۆكارێكی دیكەیشەوە سەرچاوە دەگرێ، ئەزموون و بێمتمانەیی. كورد ئەزموونێكی سەدساڵەی ژیانێكی شكستخواردووی لەگەڵ عێراقدا هەیە. تەنانەت چركەساتێكیش وەك شەریك سەیری كورد نەكراوە و بەغدا هەردەم كوردی وەك پاشكۆ بینیوە، هەركات حكومەتی ناوەند بەهێز بووبێت ئەوە پەیمانشكێنی كردووە و مافەكانی گەلی كوردستانی پێشێل كردووە.

ئێستا كێشەكان قووڵترن، تاییفیەت و دەستێوەردانی هەرێمی لە عێراق لە لووتكەدایە. لەو ململانێیەدایە یا دەبێ شیعە بی یان سووننە. بارزانی نایەوێ وڵاتەكەی لەو شەڕە بێپایانە

زوبێر رەسوڵ
ماوەی دوو ساڵە زنجیرە كۆبوونەوە دەكرێ و پرۆژە یاسا تەرح دەكرێ و ناوەندگیریی سیاسی دەكرێت لە نێوان هێزە سیاسییەكانی كوردستان، هەر لە وڵاتانی عێراق و ئێران‌ و توركیاوە بگرە تا دەگاتە ئەمریكا و نەتەوە یەكگرتووەكان، ئەمە بێجگە لەو نێوەندگیرییەی لەلایەن كەسایەتییە سیاسیەكانەوە دەكرێت بۆ كێشەگەلێك كە لە بنەڕەتدا نە كێشەی گەورەن و نە كێشەگەلێكیشن لەگەڵ نەیارانی كورد و وڵاتانی دروسێی وەكو توركیا و ئێران، بەڵام بەداخەوە تا ئێستا دۆخەكە لە خراپ بەرەو خراپتر دەچێت و حیزب و سەركردە سیاسیەكانیش نەبایان دیتووە نە باران.

ژینگەی سیاسی و سیاسەتكردن تا ئەوپەڕی چەواشەكراوە، ئابووریی وڵات تا ئەوپەڕی داڕووخاوە، ژیانی كۆمەڵایەتی و ئابووریی خەڵك گەیشتووەتە ئاستێكی ترسناك لە هەژاری، تا ئەو ئاستەی تەواوی جومگەكانی بەڕێوەبردن و حوكمڕانی شكستیان خواردووە، بۆیە بۆ كەسێكی توێژەری زانستە سیاسییەكان گرنگە بەو پرسیارە دەست پێبكات، ئایا بە جدی لایەنەكان لایان گرنگە و بە پەرۆشن بۆ چارەسەربوونی ئەو قەیرانەی ئێستا؟ ئەگەر ئیرادەیەك هەیە بۆ چارەسەركردن بۆچی تا ئێستا چارەسەر نەبوون؟ لەوانەیە وەڵامە سادە و ساكارەكە ئەوە بێت كە كێشەكان قووڵ بوونەتەوە و ئیرادەیەكیش نییە بۆ چارەسەركردنیان، یاخود نە پارتی نە گۆڕان هیچكامیان نایانەوێت نەرمی بنوێنن بۆ یەكتری، بەڵام لەڕاستیدا ئەو وەڵامە بەشێكی كەمی وێنەیەكی گەورەترە كە من لێرەدا دەمەوێت رۆشنایی بخەمە سەر.

چونكە كێشەكان نە كێشەی دستووری و ناكۆكیە لەسەر پرۆگرامی ئابووری یا