شوكرییه‌ ڕه‌سوڵ

^{ساڵی 2015 له‌ شاری هه‌ولێر كتێبێك به‌ ناوی (ته‌سه‌وف و ره‌وتی نیشتمانی) له‌ نووسینی به‌ڕێز شێخ یه‌حیا به‌رزنجی كه‌وته‌ بازاڕه‌وه‌، ئه‌م كتێبه‌ ئه‌وه‌ دێنی كه‌ ئاوڕێكی وه‌سف و شیكاری و هه‌ڵسه‌نگاندنی بۆ بكرێت.} ـ به‌ ڕای ئێمه‌ ئه‌م كتێبه‌ له‌ دوو رووه‌وه‌ ده‌توانرێ باری سه‌رنج و ورده‌كاریی بۆ بكرێت:

^{یه‌كه‌م دیزاین: ئه‌م كتێبه‌ له‌ به‌رگێكی قه‌شه‌نگ و جواندا دیزاینی بۆ كراوه‌ كه‌ چه‌ند ڕه‌نگێكی له‌خۆ گرتووه‌، هه‌ر ره‌نگه‌ هێمایه‌ بۆ شتێك، شینی ئاسمانی نیشانه‌ی پاك و بێگه‌ردیی سروشتی جوانی گه‌ردوونه‌ و پاك و بێگه‌ردی دوو ته‌ریقه‌تی گه‌وره‌ن كه‌ له‌ كوردستاندا تاكو ئێستا مێژوویه‌كی پڕ له‌ سه‌روه‌ریی بیروباوه‌ڕی ئایینی و نیشتمانیی له‌خۆ گرتووه‌، سه‌وز چ وه‌ك ره‌نگی وه‌رزی به‌هار و سروشتی جوانی كوردستان، چ وه‌ك ره‌مزی پیرۆزی ئایینی له‌ پێڕه‌وی ئیسلامدا پیرۆزه‌، سپی و بێگه‌ردی و خاوێنیی نێوان ئه‌و دوو ره‌نگه‌یه‌ له‌گه‌ڵ ره‌نگی سپیدا كه‌ نیشانه‌ی خاك و نیشتمان و هه‌واره‌، له‌ هه‌مان كاتدا له‌و كۆڕه‌ی له‌ یه‌كێتیی په‌رله‌مانتاران ئه‌نجام درا، به‌لای كاك نه‌وڕه‌س نیشانه‌ی موراده‌ و سواره‌كه‌شی فیكره‌، به‌لای شوان قه‌لادزه‌یی ئه‌سپ به‌لای پێغه‌مبه‌ر ( د.خ) پیرۆز بووه‌ و هانی منداڵه‌كانی داوه‌ فێری سوارچاكی بن... هه‌روه‌ها ئه‌و پیاوه‌ نوورانیه‌ به‌ته‌مه‌نه‌ به‌ڕای ئێمه‌ ده‌بێ ئاماژه‌ بێ بۆ شیخ مارفی نودێ كه‌}

دیدار ئەبوزێد

^{دۆستۆیفسكی له‌ رۆمانی هه‌ژاراندا ده‌ڵێ تۆ گریایت و ژیربوویته‌وه‌، ئه‌م مرۆڤه‌ به‌رازه‌ ده‌توانێ خۆی له‌گه‌ڵ هه‌موو شتێكدا بگونجێنێ. مرۆڤ‌ بوونه‌وه‌رێكی قه‌یراناوییه‌، به‌و مانایه‌ی كه‌ بوونی مرۆڤ هاوكات بووه‌ له‌گه‌ڵ قه‌یران و چاره‌سه‌ركردنی، مێژووی مرۆڤایه‌تی پڕیه‌تی له‌ چیرۆكی شكست و هه‌ستانه‌وه‌، له‌ كێشه‌ی نێوان ئاده‌م و حه‌وا بۆ قه‌یرانی بێ موچه‌یی له‌ كوردستان.}  مرۆڤ چێژ له‌وه‌ ده‌بینێ بێ به‌ربه‌ست به‌ره‌و ئامانجه‌كانی بڕوات و كۆنترۆڵی ته‌واوی به‌سه‌ر ره‌وتی ژیانی هه‌بێ، ئه‌مه‌ش هه‌ستی دڵنیایی ده‌داتێ، به‌ڵام به‌ داخه‌وه‌ ژیان به‌م شێوه‌ جوانه‌ به‌رده‌وام نابێ، نه‌خۆشی جه‌سته‌یی، ته‌لاق، بێكاربوون، بێ مووچه‌یی یان مردنی كه‌سه‌ خۆشه‌ویسته‌كان و ده‌ربه‌ده‌ربوون هاوده‌می هه‌موومان ده‌بن له‌ ساتێك له‌ ساته‌كانی ژیان، كه‌ هه‌موویان حاڵه‌تێك دروست ده‌كه‌ن پێی ده‌ڵێن قه‌یران، به‌درێژایی مێژووی مرۆڤایه‌تی هیچ كۆمه‌ڵگه‌یه‌ك نابینیه‌وه‌ به‌ حاڵه‌تی قه‌یراندا تێنه‌په‌ڕیبووبێ.

^{قه‌یران گۆڕانێكی نێگه‌تیڤی ره‌وتی شته‌كانه، تێكچوونی پرۆسه‌ی باشتربوونی باره‌ جیاوازه‌كانه‌. وشه‌یه‌كی یۆنانیه‌ و مانای جیابوونه‌وه‌ و جیاوازی ده‌گه‌یه‌‌نێ و خراپترین بارودۆخ یان كاته‌ له‌ گه‌شه‌كردندا، هه‌ستكردنه‌ به‌ ناروونی له‌ داهاتوودا و چركه‌ساتێكی پر له‌ به‌دگومانی و تووره‌یی و بێ متمانه‌ییه،}

عارف قوربانی

^{ئەوەی ساڵێك پێش ئەمڕۆ ناوەندەكانی بڕیار و توێژینەوەو چاودێرانی ناوچەكە وێنایان دەكرد، لە ئەگەری گۆڕانكاریی نەخشەی جوگرافیا و هاوكێشەی هێز لە دوای داعش، یەكێك لەو لایەنانەی بەرهەمی شەڕ و قوربانیەكانی دەچنێتەوە، كوردن. بەڵام ئەمڕۆ پێچەوانە بووەتەوە. ئەگەر پێشتر چاوەڕوانییەكان بە ئەندازەی دروستكردنی كیانێكی نەتەوەیی نوێ‌ لە ناوچەكە بوون، ئەمڕۆ ئەو ناوەندە جوگرافیەی چاوەڕێی بوون بە دەوڵەتی لێدەكرا، لەبەردەم لێكهەڵوەشانەوەو دابەشبوونێكی ترسناكدایە.}

^{هۆكارەكان زۆرن، بەڵام هۆكاری سەرەكیی سەرهەڵدانی ئەم مەترسیە تازەیە، پەیوەندی بە بێدەربەستی و هەستنەكردن بە بەرپرسیارێتی دەسەڵاتدارانی ئەم قۆناغەی بزووتنەوەی سیاسی كوردستانەوە هەیە. ئەگەر ساڵی پار كێشەكان چارەسەر كرابان، ناكۆكییەكان بەم ئەندازەیەی ئێستا قووڵ نەدەبوونەوە. قووڵبوونەوەی ناكۆكیی حیزبەكانیش درزەكانی پێكەوەیی گەورەتر كردووە و ئێستا ئەگەرەكانی راگەیاندنی لێكترازان و دابەشبوون زاڵترە لەو ئەگەرانەی دڵنیایی پێكەوەییمان دەستەبەر دەكات.} لە گوتاری میدیاییدا زۆرترین بانگەشە بۆ دروستكردنی ژینگە و كەشێكی سیاسی دەكرێت كە زەمینەی رێگایەكی مەدەنیانە و سەرنجڕاكێشانەی ناوەندەكانی بڕیاری نێودەوڵەتی لێبكەوێتەوە تا كوردستان بە راپرسی بۆ سەربەخۆیی بڕیار لە چارەنووسی خۆی بدات، بەڵام

رابەر تەڵعەت

^{ماكس ڤیبەر لە سیمینارێكدا بەناونیشانی سیاسەت وەك پیشە Politik als Beruf لە ساڵی 1919 دا، بەناوبانگرین بۆچوونی خۆی سەبارەت بە سیاسەت پێشكەش كرد كە تا ئێستاش لە زانستی كۆمەڵناسیی سیاسیدا بە چەمكی ڤیبەرییانە بۆ سیاسەت دەناسرێت.} سیاسەت لە روانگەی ڤیبەرەوە پیشە و بەهرەیە، بەم دوو ناوهێنانەش، ڤیبەر توانی وەرچەرخانێكی گەورە لە تێگەیشتن بۆ چەمكی سیاسەت بهێنێتە دی. لە روانگەی ئەوەوە سیاسەت میراتێكی كۆمەڵایەتی نییە بەڵكو رێگا و ئاراستەیەكی تاكەكەسییە و لە سایەی دەوڵەت و بیرۆكراسیی مۆدێرندا دەكرێت وەك پیشە چاو لە سیاسەت بكرێت.

^{لە سیستەمی ئەرستۆكراسیدا، كۆمەڵێك لە خەڵك و بنەماڵەی بازرگان و خانەدان و دەوڵەمەند كە خاوەنی سەربەخۆیی ئابووریی خۆیان بوون و باجیان دەدایە دەوڵەت، وەك سەرگەرمی و ئارەزوو یان تەنیا بۆ پێگەی كۆمەڵایەتیی خۆیان كاری سیاسەتیان دەكرد، ئەوان وەك كولتورێكی خانەدانی چاویان لە چالاكیی سیاسی دەكرد. بەڵام ماكس ڤیبەر پێشنیاری چاكسازی لە چەمكی سیاسەت و چالاكیی سیاسیدا كرد، بەجۆرێك كە ئیتر سیاسەت بگۆڕدرێت بۆ پیشە و خەڵكانێك دەركەون كە وەك پیشەوەری سیاسی بناسرێن و كاروپیشەیان سیاسەت بێت.}

رەزا شوان

^{( شکسپیر ) دەڵێ : " لە جیهـاندا سەرینـێک نییە .. کە لە بـاوەشی دایـک نەرمـتربێت )
بە لای ئێمەوە، لە کوردستان پیرۆزتر و جوانتر نییە .. لە کورد دڵپاکتر و لێبووردەتر نییە .. لە دایک بەسۆزتر و دڵسۆزتر نییە .. لە پێشمەرگەرە قارەمانتر و گیانبەخشتر نییە .. لە ئازادی و ئاشتی شیرینتر نییە .. لە هیوا و بڕوا و هاندەرتر نییە .. لە یەکێتی و تەباییش بە هێزتر نییە .}

^{دایک پیرۆزترین بوونەوەرەی دونیایە .. دایک وشەیەکی بچووکە و، لە چوار پیت پێکهاتووە .. بەڵام جوانترین و ناسکترین و شیرینترین وشەیە، لەسەر زار و، لە ناخی دڵی هەموومان دایە .. دایک جوانترین وشەیە لە فەرهەنگەکانی زمانەکانی هەموو گەلاندا .. دایک وشەیەکە گەورەترین واتای لەخۆگرتووە، کە بە هەزاران وشە و رستە و دێڕ و هۆنراوە و پەخشان و رۆمان، نایاتە باسکردن و ستایش کردن .. دایک واتای بەزەیی و سۆز و خۆشەویستی و میهرەبانی و دلۆڤانی و بەرخودانی لەخۆگرتووە .. سۆز و خۆشەویستی و دڵسۆزی دایک بێ هـاوتا و بێ سنوورن و.. هەرگـیز لەبن نایەن .. دایک هەمیشە دەبەخشێت و، هیچ کاتێکیش چاوەڕوانی وەرگرتنی پاداشت ناکات .. دایک کانییەکی روونی هەمیشەبەخشی بەخۆڕە .. کە بەزەیی و سۆز و خۆشەویستی لێهەڵـدەقوڵێت .. نە لێڵ دەبێت و، نە وشکیش دەکات.}

دڵشاد میران

^{له‌ رووداوه‌كانی شكستهێنانی كۆده‌تا سه‌ربازییه‌كه‌ی ئه‌م دواییه‌ توركیادا، ئه‌وه‌ی جێگای سه‌رنج بوو، هه‌ڵوێستی هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانی توركیا بوو له‌ پشتگرتنی ئۆردوگان و حزبه‌كه‌ی به‌رامبه‌ر به‌ كوده‌تای سوپا! ئه‌م هێزانه‌ به‌ هه‌موو بۆچوونه‌ جۆراوجۆره‌كانیانه‌وه‌ دژ به‌ هه‌وڵی كوده‌تا وه‌ستان، نه‌ك له‌به‌ر خاتری چاوی ئوردۆگان، به‌ڵكو بۆ توركیا و پاراستنی ئه‌زموونی دیموكراسی، تا چاره‌نووسی وڵات نه‌كه‌وێته‌ مه‌ترسییه‌وه‌، له‌ كاتێكدا ئه‌و ناكۆكییه‌ی كه‌ هه‌یه‌ له‌نێوان ئۆردوگان و حزبه‌كانی ئۆپۆزسیۆن ئه‌وه‌نده‌ قووڵه‌، گه‌یشتووه‌ته‌ لێكترازان و هه‌میشه‌ ئۆردوگانیان به‌ دیكتاتۆر له‌ قه‌ڵه‌م داوه‌ و له‌گه‌ڵ سیاسه‌ته‌كانی ناوه‌وه‌ و ده‌ره‌وه‌ی ناكۆكن، به‌ڵام كاتێ چاره‌نووسی وڵات كه‌وته‌ به‌ر مه‌ترسی، هه‌موو لایه‌ك یه‌ك هه‌ڵویست بوون بۆ پاراستنی وڵات، ئه‌مه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئارامی و سه‌قامگیریی وڵاتیان گه‌لێك پێ گرنگتره‌ له‌وه‌ی كێ له‌سه‌ر كورسیی حوكمڕانییه‌.}

^{ئه‌مه‌ هه‌ستێكی نیشتیمانپه‌روه‌ریی زۆر به‌رزه‌، به‌ڵام ئه‌م هه‌ڵوێسته‌ له‌ هه‌مان كاتیشدا ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌ پارته‌كانی توركیا له‌ ئۆردوگان خۆش بوون و ره‌خنه‌كانیان بۆ شێوه‌ی كاركردنی كه‌متر ئه‌بێته‌وه‌، به‌ڵكو هه‌موو بابه‌تێك ئه‌وله‌ویه‌تی خۆی هه‌یه‌، به‌ پله‌ی یه‌كه‌م سومعه‌ و ناوبانگی وڵات و سه‌روه‌ری دێت، ئینجا مه‌سه‌له‌كانی تر كه‌ ئه‌توانرێت به‌ رێگای سه‌ندووقی ده‌نگدان بگۆڕدرێت.}

^{رێبوار کەریم وەلی}

^{11 رۆژ بەسەر هەڵگەڕانەوە شكستخواردووە سەربازییەكەی توركیادا تێپەڕی. بەڵام رۆژ بە رۆژ پرسیارەكان و گومانەكان لەوبارەیەوە زیاتر و زیاتر دەبن. پرسیاری سەرەكی ئەوەیە كە ئایا ئەوەی روویدا سیناریۆیەكی رێكخراو بوو، یان بەڕاستی هەوڵێكی لەو چەشنە هەبوو؟ لە مێژووی توركیادا، چوار كودەتا هەن كە تەنیا یەكێكیان بە هەڵگەڕانەوەی ناو سوپا (واتا سەرۆكی ئەركانی سوپا لەگەڵ كودەتادا نەبووە) سەری گرتووە. هەڵگەڕانەوەی سەربازیی 1971 كە ژمارەیەك ئەفسەر كردیان و سەری گرت. نموونەی سەركەوتووی ئەو هەڵگەڕانەوانە لە وڵاتانی عەرەبیش گەلێك زۆرن كە زۆربەیان لەژێر ناوی ئەفسەرانی ئازاددا، كران و رێڕەوی مێژوویان گۆڕی.}

^{هەر لە چركەساتی یەكەمی راگەیاندنی كودەتاوە، پەنجەی تۆمەت بۆ فەتحوڵڵا گولەن درێژ كرا. ئەم تۆمەتباركردنە لایەنێكی لۆژیكیی تێدایە، بەوپێیەی لە دەرەوەی پارتە سیاسییەكانی توركیا، تاكە هێزێك كە بتوانێ ئەو هەموو هێزە لە خۆیدا كۆبكاتەوە، تەنیا بزووتنەوەكەی فەتحوڵڵا گولەنە، چونكە لە 2008 ەوە لەژێر ناوی دۆسیەی ئەرگەنەكۆن، ریزەكانی سوپا لە تێكڕای ئەو كەسانە پاك كراوەتەوە كە گومانی كودەتایان لێ دەكرا. ئینجا دوای رووداوەكانی 17 تا 25ی كانوونی}

<sup>نێچیرڤان بارزانی، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان لە دیدارێکدا لەگەڵ بەشی فارسیی دەنگی ئەمەریکا هەندێ پرسی پەیوەندیدار بە هەرێمی کوردستان، ئۆپەراسیۆنی ئازادکردنەوەی مووسڵ، سەربەخۆیی کوردستان و قەیرانی دارایی هەرێمی خستووەتە بەرباس. نێچیرڤان بارزانی لە بەشێکی دیدارەکەیدا لەبارەی پرسی ئازادکردنی مووسڵ دەڵێت "بەڕای من نەبوونی ئامادەیی بۆ ئۆپەراسیۆنی ئازادکردنی مووسڵ، دوو هۆکاەری هەیە، یەکەم جیاوازیی مووسڵ لەگەڵ ناوچەکانی دیکەیە. بۆیە هەم لەباری سەربازی و هەرم بەو هۆیەی کە پاش ئازادکردنی دەبێ چۆن بەڕێوە بچێت، ئەمانە گرنگن و دەبێ سەرنجی وردیان لێ بدرێت. هاوکات هەتا ئێستا سوپای عێراق ئامادە نەبووە و لەوانەیە چەند مانگێک بخایەنێ هەتا ئامادە بن.

لەبارەی پرۆتۆکۆلی نێوان وەزارەتی پێشمەرگەی هەرێمی کوردستان و وەزارەتی بەرگریی ئەمەریکا سەرۆکی حکوومەتی هەرێمی کوردستان گوتوویە "ئەم ڕێککەوتنە دوو بەشە، بەشێکی یارمەتیی داراییە کە ئەمەریکا بە پیشمەرگەی دەدات، بەشێکی دیکەشی پرۆتۆکۆلێکی سەربازییە لە نیوان هەرێمی کوردستان و ئەمەریکادا، بەپێی ئەو ڕێککەوتنە ئە هاوکارییە سەربازییانەی بە هەرێمی کوردستان دەدرێن، نابێ بگەنە دەستی لایەنەکانی دیکە،</sup>

ناسر باباخانی

^{لە توركیا تەنانەت لە سەردەمی ئیمپراتۆریی عوسمانییشدا كودەتا وەك نەریتێكی باو بۆ گۆڕینی دەسەڵاتی سیاسی بەكارهاتووە، تەنانەت سەری چەند سوڵتانێكی عوسمانیشی خواردووە و لە سەردەمی كۆماری توركیاشدا، لە ساڵی 1960ـەوە تا ئێستا نیزیكەی 6-7 كودەتا روویانداوە كە رەنگە كودەتای سەركەوتووی ساڵی 1980 بە سەركردایەتی ژەنڕاڵ كەنعان ئێڤرەن تەنیا وێكچوونی لەگەڵ كودەتای ئەمجارەیان یەك شت بێ، ئەویش ئەوە بوو كە 36 ساڵ لە پاش 12ی ئەیلولی 1980، دیسان تانكەكانی سوپا رژانە سەر شەقامەكان و هیچی دی! بەڵام پرسیار ئەوەیە سەرەڕای بەسەرچوونی سەردەمی كودەتاكان، بۆچی كودەتای 15ی تەمووز سەرنەكەوت؟ بە باوەڕی من دەكرێ سێ یاریكەری سەرەكی بۆ ئەم سەرنەكەوتنە دەستنیشان بكەین:}

^{(1) رای گشتی:}

^{شەقام بە شێوەیەكی راستەوخۆ هەر لە یەكەم ساتەكانی كودەتا لە پاش بانگەوازەكەی ئەردۆغان لە مەڕمەڕەوە كە گوتی: وەرنە مەیدان منیش دێم! دژكردەوەیەكی زۆر خێرای لەخۆی نواند. خەڵك رژانە سەر شەقامەكان بۆ پشتیوانی لە دەوڵەت (ئەوەی من لە ناوەندی ئاناتۆلی بە چاوی خۆم بینیم ئامادەیی ئەم خەڵكە بوو بۆ گیانبەختكردنیان لە پێناو مانەوەی دەسەڵات)، میدیا و}

عەبدوڵڵا حەوێز

^{دوای کۆنترۆڵکردنەوەی فڕۆکەخانەی ئەتاتورک لە ئیستەنبوڵ لە کودەتاچییەکان، ئەردۆغان گوتی" ئەم کودەتایە دیارییەک بوو لەلایەن خوداوە بۆ پاککردنەوەی سوپاکەمان". ئینجا لە رۆژی دوای کودەتاکەوە تا ئێستا زیاتر لە 50 هەزار کەس لە کەرتی حکومی و دادگا و سوپا و پۆلیس و هەوڵگری لەسەر کارەکانیان لابراون.} هەندێک لە میدیا رۆژئاوایی ولۆکاڵییەکانیش پێیانوایە شەپڕێوی لە کودەتاکە و پاککردنەوەی دامەزراوەکانی دەوڵەت ئاماژەن کە ئەردۆغان خۆی کودەتاکەی ئەنجام داوە بۆ ئەوەی پاساوی زیاتری هەبێت بۆ سەرکوتکردنی ئۆپۆزیسیۆن وکۆنترۆڵکردنی ئەو جومگانەی وڵاتیش کە تا ئێستا کۆنترۆڵی نەکردووە.

^{لەراستیدا رووداوەکە بەم شێوەیە نیە، زۆرێک لەوانەی دەیانەوێ لە گەورەیی وترسناکی کودەتاکە کەم بکەنەوە ئایدیۆلۆژیا بەسەریان زاڵە. دوای پێنج رۆژ لە کودەتاکە ئێستا چەندین زانیاری نوێ و سەرنجراکێش لەلایەن میدیای تورکی و جیهانیەوە بڵاودەکرێتەوە کە دەریدەخەن لەراستیدا پیلانی کودەتاکە زۆر بە پتەوی دارێژراوە وخەریک بوو سەرکەوتوو بێت.} بەڵام هۆکاری خراپ جێبەجێکردنی پیلانەکە ئەنجامدانی کودەتاکە بووە چەند کاتژمێرێک پێش وادەی خۆی ئەمەش دوای ئەوەی هاکان فیدان، سەرۆکی دەزگای هەواڵگری تورکیا و یەکێک لە کەسە نزیکەکانی ئەردۆغان کاتژمێر چواری عەسر بە پیلانەکە دەزانێت بەمەش کودەتاچیەکان دەشڵەژێن و پێش وادەی خۆی پیلانەکە جێبەجێ دەکەن.