^{رێبوار كەریم وەلی}

^{لە بنەڕەتدا، هەردوو پەیامەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان(باشیك 16ی نۆڤەمبەر و هەولێر20ی نۆڤۆمبەر) وەكو یەكن و هیچ گۆڕانكارییەك بەسەر هەڵوێستی پارتی و بارزانیدا نەهاتووە، بگرە بەرامبەرەكانی پارتی كە لە دەرفەتێك دەگەڕان بۆ ئەوەی لە گۆشەگیریی سیاسی دەرچن وەكو دەرفەت سەیری دەكەن.} لە هەردوو پەیامەكەدا، تەئكید لەوە كراوەتەوە كە ئیدی بزووتنەوەی گۆڕان و پەرلەمانییەكان، بەم سیاغ و سیاتەی ئێستایان لە هاوكێشەی حوكمڕانیدا جێگەیان نابێتەوە، پەیامەكە وەك پەیامی جۆرج بووش وابوو كە دوای یازدەی سێپتەمبەر پێشكەشی كرد، بارزانیش گووتی:"یان لەگەڵ پارتی، یان دژی پارتی"! پوختەی كەلام ئەوە بوو. ئینجا بارزانی كە زانی پەیامەكەی بە باشی نەگەیشتووە، پەیامی دووەمیشی بڵاوكردەوە.

^{یەكگرتوو، كۆمەڵی ئیسلامی(كە دەمێكە حەز دەكات بێتەوە ناو بازنەوە) و باڵی ناوەندی بڕیار پێشوازییان لە پەیامەکەی دووەم كرد و، هەوڵیان دا وای نیشان بدەن كە شتی تازەی تێدایە! ئەڵبەتە بزووتنەوەی گۆڕان باش لە مەغزای پەیامەكە تێگەیشتووە و، دەزانێ بارزانی مەبەستی چییە، بۆیە لە وەڵامیاندا بۆ پەیامەكە (كە تەناقوزاتی زۆری تێدایە)، جارێ پێش هەموو شتێك، وەڵامی بڕگە بە بڕگەی پەیامەكەی بارزانییان داوەتەوە.}

بەیان عەزیزی

 خوێندنەوەیەک بۆ کوشتنی ژنان لەسەر "شەرەف"
لە سادەترین پێناسە دا دەتوانین باس لەوە بکەیین کە" کوشتن لەسەر بنەمای شەرەف" جۆرێکە لە توندوتیژیی جنسی کە هەم پیاوان و هەم ژنان دەگرێتەوە، بەڵام بە پێی ئامارەکانی "unwomen" زۆرترین رێژە، واتە ٩٠%، تاوانی کوشتن لەسەر شەرەف ژنان دەگرێتەوە نەک کوشتنی پیاوان. زۆربەی جار بەرامبەر بە کچانی لاو یان ژنانێک کە لە مێردەکانیان جیابوونەوتەوە و بە دەستی مێرد، باوک، برا و پیاوانی خزم یان نزیکەکانیانەوە ئەنجام دەدرێت.

ئەم توندوتیژییانە بەدرێژایی مێژوو و لە زۆربەی کۆمەڵگە جیاجیاکانی جیهاندا هەبوون، هەر لە ئەوروپاوە تا کولتورەکانی ئەفریقا و باشور ورۆژهەڵاتی ئاسیاو ئەمریکای لاتین. میتوای گۆڵدێستۆن، توێژەری ئامریکایی باس لەوە دەکات کە کوشتن لەسەر شەرەف لە رۆمی کۆندا رێزی لێگیراوە و لە سەردەمی حەموورابی و شارستانیەتی ئاشووردا، کە دەگەرێتەوە بۆ ١٢٠٠ساڵ بەر لە مەسیحیەت، بوونی ژن پەیوەست بووە بە خێزانەکەیەوە و ئیزن دراوە بە پیاوان کە هەر ژنێکی لادەر لەم سیستمە بکوژن و ئەم کوشتنە شەرەف دەگەرێنێتەوە بۆ پیاوان و خێزانەکەیان. بەم شێوەیە دەردەکەوێت کە کۆمەڵگەی کوردی و کولتوورە ئیسلامییەکان لەم جۆرە توندوتیژییەدا تەنها نین و زۆر خەسڵەتی هاوبەشی فەرهەنگی و کۆمەڵایەتی هەیە لە نێوان ئەو شوێن و کۆمیونیتیانەی کە توندوتیژی و کوشتن لەسەر بنەمای شەرەف پیادە دەکەن، بەڵام سەرەڕای ئەو فۆرمە هاوشێوەیانەی

رەحمان غەریب

^{بانگهێشتكردنی لایەنەكان بۆ چارەسەری قەیرانی سیاسیی هەرێمی كوردستان لە رێگەی گفتوگۆ و كاراكردنەوەی پەرلەمان و هەڵبژاردنەوەی سەرۆكایەتییەكی تازە بۆی و، رێككەوتن بۆ دامەزراندنی حكومەتێكی نوێ، دەستنیشانكردنی كەسێك بۆ سەرۆكایەتیی هەرێم هەتا كاتی هەڵبژاردن، گرنگترین خاڵەكانی پەیامەكەی بارزانی بوون. ئێ ئێستا تۆپەكە هەر لە گۆڕەپانی بارزانییە ؟}

^{بۆ تێپەڕاندنی ئەم دۆخە چەقبەستووە، دەكرێت پەیامەكەی سەرۆك بارزانی بكرێتە هەنگاو بۆ ئامادەكاری و سەرەتایەك بۆ بەستنی چەند كۆبوونەوەیەكی ئامادەكاری و بیروبۆچوونەكانی تێدا نزیكبكرێنەوە، هەروەها ژینگەیەكی لەبار بۆ راستكردنەوەی رێڕەوی پرۆسەی سیاسی بڕەخسێت. دە دانیشن لەسەر مێزی گفتوگۆ و كۆببنەوە، بەڵام كۆبوونەوەی كار نەك پرۆتۆكۆلی.} با پەیامەكە بكرێتە فرسەتێك بۆ دەربازبوون لە قیرانەكان و نۆژەنكردنەوەی ماڵی كوردستانی، وەك هەنگاوێك بۆ كاراكردنەوەی دامەزراوە شەرعییەكانی لێكبدیەنەوە، سەرتایەكیش بێت بۆ پرۆسەی گواستنەوە لە قۆناغی دەستبادان و هەوڵی ملكەچكردنی ئەوی دی، بەرەو گفتوگۆی بنیاتنەرانە، تەنانەت بۆ ئاشتبوونەوەی نیشتمانیش. بۆ نا؟

ڕێبوار سیوه‌یلی

^{ئه‌گه‌ر قسه‌مان به‌ ته‌نیا له‌سه‌ر كورد بێت، ئه‌وه‌ كورد نه‌یتوانیوه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی دیكه‌ هه‌بێت له‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌، بۆیه‌ بوونی كورد جیاوازه‌ له‌ بوونی میلله‌تێكی دی، ئه‌م جیاوازییه‌ ده‌ستنیشانی شێوازی بوونی ئه‌م ده‌كات و ئه‌مه‌ش وا ده‌خوازێت سه‌ربه‌خۆ لێی بكۆڵدرێته‌وه‌ تا شێوازی بوونه‌كه‌ی وه‌ك خۆی ده‌ركه‌وێت، نه‌ك له‌ په‌یوه‌ندیی به‌ بوونی ئه‌وانی تره‌وه‌، یان وه‌ك ئه‌وه‌ی ئه‌وانی تر بۆی ده‌ستنیشان ده‌كه‌ن و به‌سه‌ریدا ده‌یسه‌پێنن‌.}

^{مادام كوردبوونی خۆی ده‌ژی، ئه‌وه‌ بوونی ئه‌و به‌و جۆره‌ی كه‌ هه‌یه‌ شیاوی توێژینه‌وه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی شوناسی جه‌وهه‌ریی ئه‌و له‌سه‌ر ئاستی جیاوازیی بناسین، نه‌ك له‌سه‌ر ئاستی جیاكردنه‌وه‌. شكۆی كوردبوون به‌ به‌راورد به‌ كه‌مكردنه‌وه‌ له‌ شكۆی ئه‌وانی تر ده‌ستنیشان ناكرێت، به‌ڵكو ده‌ستنیشانكردنه‌كه‌ی پابه‌نده‌ به‌و شێوه‌ژیان و بوونه‌ی له‌ خۆیدا وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌. بۆیه‌ توێژینه‌وه‌ له‌ بوونی كورد ده‌بێت ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌مان بداتێ ده‌ستنیشانی شكۆی كوردبوونی بكه‌ین. مادام كورد نه‌یتوانیوه‌ به‌شێوه‌یه‌كی دی هه‌بێت له‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌، كه‌واته‌ ده‌بێت وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌ لێی بكۆڵینه‌وه‌. به‌م جۆره‌ش حه‌ق به‌شێكه‌ له‌ بوونی بوونه‌وه‌ر وه‌ك ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌یه‌ و شتێكی پێشینه‌ییه‌، وه‌ك حه‌قی ژیان و پاراستنی كه‌رامه‌ت، ئاواش مرۆڤبوونه‌كه‌ی حه‌قی ئه‌وه‌ی ده‌داتێ به‌ شێوه‌یه‌كی سیادییانه‌ حوكمڕانیی خۆی بكات.}

عادل باخەوان

^{هەفتەی رابردوو باسم لە گرفتی پرسی نوێنەرایەتی لای حیزبی كوردی كرد. ئەم هەفتەیە دەگەڕێمەوە سەر قەیرانێكی دیكەی هەمان ئەم حیزبە كە خۆی لە دیاردەی "پێرسۆنالیزاسیۆن/ شەخسەنەكردن" دا دەبینێتەوە. لێرەدا، مێژووی حیزب و مێژووی كەسی یەكەم، ژیانی تایبەتی كەسی یەكەم و ژیانی گشتیی حیزب، بەرژەوەندییەكانی كەسی یەكەمی حیزب و بەرژەوەندییەكانی حیزب بەشێوەیەك تێكەڵ بەیەك دەبن كە هیچ كەس و ئۆرگانیزم و دەسەڵاتێك نەتوانێت لەیەكیان جیابكاتەوە.}

^{لە كوردستاندا، هیچ زیادەڕەوی نییە گەر بڵێین: حیزب كۆبوونەوەیە لە دەوری كەسێك، حیزب یەكسانە بە لیدەرێك و "دێپەندانس/ تەبەعیەت" بۆ پرۆگرامێك نییە، بەڵكو بۆ لیدەرێكە و كۆی چالاكییە سیاسییەكان و تەنانەت پرۆگرامێكیش ئەگەر هەبێت، هەر لە بوونی لیدەرەوە شەرعیەت وەردەگرێت. بەزمانێكی سادەتر: ئامادەیی "وجودیی" حیزبێك لكاوە بە ئامادەیی "وجودیی" لیدەرێكەوە و بە نەمانی ئەو لیدەرەش حیزبەكە دەكەوێتە بەر مەترسی لەناوچوونی وجودییەوە‌.} بۆئەوەی حیزبێك لە كوردستاندا "وجودی" هەبێت، پێویستە بە پرۆسێسی "بەئایدیاڵكردنی" مێژووی لیدەرەكەیدا تێپەڕێت! پێویستە لیدەرەكەی بكات بە قوتابخانەی فیكری، رەمزی قارەمانەتی،

رەزا شوان 

^{چەند بەهایەکی بنەمایی هەن، کە مرۆڤ و کۆمەڵگا ناتوانن بەبێ ئەو بەهایانە بژین، سووریشن لەسەر ئەوەی کە ئەو بەهایانە بۆ منداڵەکانیان بکوێزنەوە.. گرنگترینی ئەو بەهایانەش لێبووردنە کە لە لووتکەی ریزبەندی پەیـژەی بەها جوانەکانەوەیە.. پێویستە هەموو مرۆڤێک ئەم بەهـایە لەخۆبگرێت.. چونکە لێبووردن زۆر واتای جوانی لەخۆی گرتووە و، شادی بە مرۆڤ دەبەخشێت. کاتێ کە مرۆڤ لە ئەوپەڕی بەهێزی و توانا و شکۆ و سنگ فراوانیدا لێدەبوورێت.. ئەمە هێندەی تر گەورەیی و شکۆداری و شادی و ویژدان ئاسوودەیی پێدەبەخشێت و، زیاتریش لە ناو کۆمەڵدا رێزدار و رەوشمەند و ناسراو دەبێت.. لێبووردنیش باشترین تۆڵەکردنەوەیە.}

^{ماهاتما گاندی دەڵێ:" لاواز ناتوانێت لێببوورێت، لێبووردن لە خەسڵەتەکانی بەهێزەکانە"
جەواهیر لال نەهرۆش دەڵێ:" تەنیا کەسە مەزنەکانن، کە دەزانن چۆن لێببوورن"
ئێمەی کوردیش لەم رووەوە پەندمان زۆرە، بۆ نموونە:" دۆژمنی خۆی بەشکراو دەخنکێنێ" پەندێکی ترمان دەڵێ:" دۆژمن بکە بە دۆست، دۆست مەکە بە دۆژمن" لێبووردن بە یەکێک لە پرانسیپەکانی مرۆڤایەتی و رەوشتی دەزانرێت، لە راستیشدا لێبووردن و لە یادکردنی ستەم و ناڕەوایی شتێکی ئاسان نییە.. بەڵام هەڵەش بە هەڵە چارەسەر ناکرێت.. ئەو چێژ و خۆشی و شادی و ئاسوودەییەی کە لە لێبووردندا هەیە، لە تۆڵەسەندنەوەدا نییە.}

عارف قوربانی

هیچ كاتێك بە ئەندازەی ئێستا نێوانی هێزە سیاسییەكانی كورد خراپ نەبووە، تەنانەت ئەوكاتەش كە شەڕی براكوژی لەنێوان چەند هێزێكدا هەبوو، لانی كەم ئەوكات هەریەك لە بەرەیەكی شەڕەكە چەند حیزبێك هاوپەیمانی بوون و هەمووشیان پێكەوە دوژمنێكی هاوبەشیان هەبوو. هێزە سیاسییەكانی دیكەی بەشەكانی كوردستانیش ئەگەر رۆڵی نێوەندگیریان نەبووبێت، تاڕادەیەك بێلایەن بوون. بەڵام ئێستا هەموو هێزەكانی كورد لە تەواوی كوردستان خەریكی ململانێی یەكترن و دوژمنە سەرەكیەكانیان لەبیركردووە.

بارودۆخی سیاسی ناوچەكەش لەبەردەم ئاڵۆزیی زۆر و كۆمەڵێك ئەگەر و پێشهاتدان كە راستەوخۆ كاریگەرییان لەسەر كوردستان دەبێت، دەوڵەتە هەرێمایەتییەكان خەریكی خۆكۆكردنەوە و خۆڕێكخستن و خۆپڕچەككردنن، هەموو سەرنجیان لەسەر میراتی ئەم جەنگەیە، هەر یەك دەیەوێ‌ لەوە زیاتریان دەستكەوێت كە ئێستا هەیانە. كوردیش خاوەنی شتێكی دانپێدانراو نین، ئەوەی هەشمانە لەبەردەم مەترسیدایە. لە رۆژهەڵات و باكوور جێ‌ پێیەكمان نەكردووەتەوە، لە رۆژئاوای كوردستان لەگەڵ ئەوەی بناغەی ماڵۆچكەیەك دانراوە، بەڵام بە قۆناغێكی راگوزەری مەترسیداردا تێدەپەڕێت. هەرێمی كوردستانیش سەرباری ئەوەی وا چارەكە سەدەیەك تەمەنی حوكمی خۆبەڕێوەبەرێتی تێدەپەڕێنێ‌، بەڵام ئەمیش دۆخی ناوخۆیی یارمەتیدەرە بۆ داڕووخان.

ڕێبوار سیوه‌یلی 

^{ساڵی 2012 له‌ كۆنفرانسێكی به‌شی فه‌لسه‌فه‌ و گۆڤاری گوڵان، توێژینه‌وه‌یه‌كم له‌سه‌ر كوردستان و ده‌وڵه‌ت پێشكه‌ش كرد. له‌و كاته‌وه‌ تا ئێستا كه‌ ساڵی 2016ه‌یه‌،‌ زۆر گۆڕانكاری به‌ سوود و زیانی بیرۆكه‌ی ده‌وڵه‌ت هاتوونه‌ته‌ ئاراوه‌، به‌ڵام یه‌كێك له‌و گۆڕانه‌ به‌رچاوانه‌ له‌ فه‌زای كولتووری سیاسیی نێوخۆیی و ده‌ره‌كییدا بریتییه‌ له‌ كاریگه‌ریی كولتوور له‌سه‌ر چۆنیه‌تیی قسه‌كردن له‌باره‌ی ده‌وڵه‌ته‌وه‌. له‌گه‌ڵ چاودێریكردنی ئه‌وه‌ی له‌ میدیاكانی هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌ له‌لایه‌ن كه‌سایه‌تی و لایه‌نی سیاسییه‌وه‌ باس ده‌كرێت و ئه‌مێستاش ئه‌م باسانه‌ به‌رده‌وامن، منیش به‌ خوێندنه‌وه‌كانی خۆمدا چوومه‌ته‌وه‌ و له‌به‌ر ڕۆشنایی ئه‌و باسانه‌دا، چه‌ند به‌شێكی دیكه‌م بۆ وتاره‌كه‌م زیاد كردوون و لێره‌دا ده‌یانخه‌مه‌ ڕوو، ئه‌مه‌ش وه‌ك به‌شدارییكردنێكی فیكریی له‌و بواره‌دا. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و باسانه‌ به‌رده‌وامن، ئه‌م باسانه‌ ده‌كه‌ونه‌ چوارچێوه‌ی دیبه‌یت و گفتوگۆكردنه‌وه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌. منیش پێ به‌پێی ئه‌و ده‌رفه‌تانه‌ی بۆم ڕه‌خساون، درێژه‌م به‌ بابه‌ته‌كه‌م داوه‌ و له‌ چه‌ند كۆنفرانسێكدا و هه‌ر جاره‌ی به‌شێك له‌ بابه‌ته‌كه‌ی خۆمم پێشكه‌ش كردووه‌، بۆ نموونه‌ له‌ (دیداری هزری نه‌ته‌وه‌یی) له‌ سۆران، كه‌ كتێبخانه‌ی گشتی و ڕێكخراوه‌ ناحكوومییه‌كانی ئه‌و ده‌ڤه‌ره‌ ڕێكیان خستبوو،}

عارف قوربانی

هەڵوێستەكانی ئەم ماوەیەی پارتی دادوگەشەپێدانی توركیا و رەفتارەكانی ئەردۆغان، راستییەك دەسەلمێنن كە هەڵە تێگەیشتنێك هەبووە لەبارەی سیاسەتی سەركردەكانی ئەم پارتە و ئەو گۆڕانكاریانەی لە 15 ساڵی رابردووی توركیادا هاتوونەتە دی. بەهۆی ئەوەی پێشتر نكوڵی لە بوونی كورد دەكرا و هەموو رێگەیەكی پەرتەوازەكردن و چەوساندنەوە بەرانبەری گیرابووە بەر، گۆرانی و ناو و وشەی كوردی قەدەغە كرابوون و بەكارهێنانیان سزای مردنی لەسەر بوو، كاتێك حیزبێك دێتە سەر حوكم ئەو قەدەغەكراوانە لەسەر كورد هەڵدەگرێت، بواری هەناسەیەك دەدات بە كورد و دان بە بوون و ناسنامەیدا دەنێت، لەژێر پەرچەمی پرۆسەی ئاشتی ئیدیعای چارەسەری پرسی كورد دەكرێت. هەموو لایەك ئەم گۆڕانكاری و كرانەوەیە لە سیاسەتی توركیادا دەگێڕنەوە بۆ سیاسەتی ئاك پارتی، تا رادەی بە پاڵەوانكردن ستایشی ئازایەتی رابەر و سەركردەكانیان دەكرێت كە رەگوڕیشەی كەمالیزمیان هەڵكێشا، ئومێدێكی زۆر لەسەر بەهێزیی پێگە و ئایندەی ئەم حیزبە هەڵچنرا كە تا لەناوخۆی توركیا بەهێز بێت، كرانەوەی زیاتر و مەوداكانی لێكگەیشتن بۆ پێكەوەژیانێكی ئاشتیانە دەستەبەر دەبێت. 

گۆران محەممەد

حیزبی كوردی، رێككەوتن ناكەن تا پلان و بەرنامەی هاوبەش دابڕێژن، رێككەوتنیش ناكەن تا پلاتفۆرمێكی فراوانتری كاركردن بەرهەم بهێنن. نزیكەی هەموو رێككەوتنەكانی نێوانی حیزبە كوردییەكان، بۆ شەڕنەكردن بووە، ئاخر حیزبی كوردی، ئەگەر یەك لیست نەبن شیر و تیر لە یەك دەسوون. ئەگەر یەك بەرە نەبن، تۆپ و خەندەقیان لە نێواندا دەبێ، جا ئیتر تۆپ و خەندەقی راستەقینەی وەك ئەوەی لە نێوانی یەكێتی و پارتیدا هەبوون، یانیش تۆپ و خەندەقی زارەكی وەك ئەوەی لە نێوانی گۆڕان و یەكێتیدا هەیە.

گۆڕان لە بەرامبەر پارتی كە سەرۆكی هەرێمی هەیە توندهەڵوێستە، كەچی لەگەڵ یەكێتی كە جێگری سەرۆكی هەرێمی هەیە هاوهەڵوێستە! گۆڕان سەرۆكایەتی هەرێم بە ترۆزی تێگەیشتووە، ئەگەر سەرە تاڵەكەیت لێكردەوە، ئەوەی دیكەی شیرینە. لای گۆڕان سەرەكە قووت ناچێ، دەنا ئەوەی دی ڕەحمەتە.