The National Interest

^{هێرشە نێودەوڵەتییەكان بە سەركردایەتی ئەمریكا- لە یۆگوسلاڤیا، ئەفغانستان و عێراق- ئەو راستییەیان ئاشكرا كرد كە واشنتن مەیلێكی ئەوتۆی بۆ گۆڕینی رژێم و بەدیموكراتیكردن بەهۆی گوشاری دەرەكی نییە، بەڵكو بەردەوام پێی باشتر بووە دۆخە باوە نێودەوڵەتییەكەی سنوورەكان بپارێزێت (كە رەنگە جودابوونەوەی كۆسۆڤۆ لە سربیا تاكە حاڵەتی بەدەر لەم رێسایە بێت).}

^{لە سێ لەسەر چواری حاڵەتەكانی دەستێوەردانی دەرەكیدا هیچ سنوورێك دەستكاری نەكراوە و دانیش بە داواكاریی جیابوونەوەدا نەنراوە. لەم چوار حاڵەتە، لە دوو حاڵەتیاندا كۆمەڵگای نێودەوڵەتی (بە سەركردایەتی ئەمریكا) جۆرێك لە سیستەمی فیدراڵییان بەسەر وڵاتاندا سەپاندووە كە ئەمەش خۆی بەشێكە لە پێكەوە ژیانی زۆرەملێی كۆمەڵگا ئاینی و ئیتنیكە جیاوازەكان.}

^{ساڵی 1995، بۆسنی هێرزگۆڤینا بووە وڵاتێكی كۆنفیدراڵی كە تێیدا سێ گەلی جیاواز بەسەر دوو هەرێمدا دابەش بوون، ئەگەرچی سربەكانی بۆسنە لە گشتپرسییەكەی 1991دا خواستی خۆیان بۆ مانەوە لە چوارچێوەی یۆگوسلاڤیادا دەربڕی، ساڵی 1992یش بەفەرمی بایكۆتی گشتپرسی سەربەخۆیی بۆسنەیان كرد.}

^{فرانسیس ریچاردۆنی دیپلۆماتكار و باڵیۆزی ئەمریكا بووە لە چەندین وڵات، لەوانەش میسر، فیلیپین، ئەفغانستان و دواتریش لە 2011 بۆ 2014 لە توركیا. هەر بۆیە شارەزای كاروباری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە. ریچاردۆنی یەكێك بوو لە میوانانی ئاهەنگی دەرچوونی خولێكی نوێی قوتابیانی زانكۆی ئەمریكی لە سلێمانی كە هەفتەی كۆتایی مانگی رابردوو لە شاری سلێمانی بەڕێوەچوو. (تۆڕی میدیایی رووداو) لەوێ ئەم هەڤپەیڤینەی لەگەڵ سازكرد.}

^{رووداو: لەوكاتەی كە تۆ لێرەی، عێراق بەناو ژمارەیەك كێشەدا دەڕوات، ژمارەیەك كەسیش پێیانوایە یەكێتیی عێراق بە كردەوە نەماوە، ئایا پێتوایە عێراق هێشتاش دەتوانێت یەكێتی خۆی بپارێزێت؟}

^{فرانسیس ریچاردۆنی: بەڵێ، بە وشەیەكی سادە بەڵێ، بەڵام ئێوەی عێراقی، جا لە كوردستانی عێراق بن یان بەشەكانی دیكە، دەبێ روونی بكەنەوە مەبەستتان لەوە چییە، دەبێ خۆتان داهاتووتان دەستنیشان بكەن و بونیادی بنێن. وەك گوتت، ماوەی چەندین ساڵ وەك}

رەزا شوان

لە ئەمڕۆدا، زۆر دەربارەی ( نێرگزی ) دەبیستین، دەڵێن فڵان کوڕ یا فڵانە کچ نێرگزییە .. زیاتریش لە نەخۆشییەکانی تر، پزیشکانی دەروونی و دەروونناسان پێوەی سەرقاڵن .. بە دەیان لێکۆڵینەوە و توێژینەوەی پراکتیکی و تاقیکردنەوەی زانیاری لە لایەن پسپۆران و شارەزایانی ئەم بوارەوە ئەنجام دراون .. جەخت لەسەر ئەم راستییە دەکەنەوە کە تووشبووان بە نێرگزی لە جیهاندا لە زیادبووندایە .. بە زۆریش لە نێو لاواندا، بە تایبەتیش لە نێو لاوانی وڵاتانی رۆژئاوادا .. شارەزەییان رێژەی تووشبووان بە نێرگزی لە (١ % ) دادەنێن .. ئەم رێژەیەش بە پێی وڵاتان و چۆنییەتی گۆشکردن و پەروەردەکردن و پێگەیاندنی و رێنمایی و ئاراسەکردنی منداڵان و، باردۆخی خێزانی و، ژینگەی کۆمەڵایەتی و، ئابووری لە شوێنێکەوە بۆ شوێنێکی تر جیاوازی هەیە .. تەنانەت پلەی تووشبوون لە کەسێکەوە بۆ کەسێکی تر جیوازی هەیە .

نێرگزی چییە ..؟ ئەم زاراوەیە لە چییەوە هاتووە .. ؟ :

نێرگزی زاراوەیەکە، بە واتا زیادەڕۆیی لە خۆخۆشەویستی و سەرسامبوون بە خود، تا رادەی خۆئەوینداری .. زیادەڕۆییە لە بە خۆنازین و لە گەورەکردنی چەمکی خود .. نێرگزی هێندەش خۆی بە باڵا و گەورە دەزانێت تا ئەو رادەیەی کە بە ( شێـتی گەورەیـی ) ناودەبرێت ..

سەنتەری كارنیگی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست

^{كۆنترۆڵكردنەوەی مووسڵ كاری لەپێشینەی زۆربەی ئەو لایەنانەیە كە لە شەڕی دژی داعشدا بەشدارن. حكومەتی هەرێمی كوردستان و پێشمەرگە لایەنێكی سەرەكی ئەم شەڕەن، بەڵام ئەگەری كەمە حكومەتی هەرێمی كوردستان یەكەكانی پێشمەرگە بنێرێتە نێو سەنتەری شارەكە، لە كاتێكدا زۆربەی دانیشتووانی شارەكە عەرەبی سوننەن و ناوچەیەكی دیاریكراویش لە شارەكەدا نییە كە كورد وەكوو بەشێك لە ناوچەكانی خۆی سەیری بكات، بۆیە چاوەڕێ دەكرێت كورد بیر لە دروستكردنی ژینگەیەكی سیاسی لە مووسڵی دوای دەركردنی داعشدا بكاتەوە.} هەر لە ئێستاوە كورد پێشبینی دروستبوونی بۆشاییەكی سیاسی لەم شارەدا دەكات كە دەبێت پلانی بۆ دابنرێت، لەم پلانەشدا كورد بە دوای سێ ئەولەویەتدا دەگەڕێت:

^{یەكەم: كورد نایەوێت داعش لە هیچ فۆرمێكدا لە نزیك سنوورەكانی هەرێمی كوردستان بمێنێتەوە، هەر بۆیە كێشەكە تەنیا شكستهێنان بە داعش نییە، بەڵكو كورد دەیەوێت گەرەنتی ئەوەش بكات كە جارێكی دیكە داعش لە نزیك سنوورەكانی كوردستان سەرهەڵنەداتەوە.}

^{دووەم: كورد نایەوێت حكومەتی ناوەندی، بە تایبەتیش ملیشیا شیعەكانی حەشدی شەعبی، گرتنەوەی مووسڵ وەكوو هەلێك بۆ سەپاندنی دەسەڵاتی خۆیان لەو پارێزگایە بقۆزنەوە.}

زوبێر رەسوڵ

^{گرنگیی شانشینی سعودیە لەو خاڵەوە سەرچاوە دەگرێت كە هەرێمی كوردستان بەهۆی ئەوەی تا ئێستاشی لەگەڵدابێت بەشێكە لە عێراقی عەرەبی، عێراقی عەرەبیش بەشێكە لە نیشتمانی عەرەبی، كەواتا بە ناڕاستەوخۆ هەرێمی كوردستانیش بەشێكە لە نیشتمانی عەرەبی. هەرچەندە ئەم پرسە لە دەستووری نوێی عێراقدا یەكلاكراوەتەوە، بەڵام لە واقیعدا دۆخەكە بە شێوەیەكی دیكەیە و سیاسەتیش بە زۆری مامەڵە لەگەڵ واقیعدا دەكات. چونكە گەر هەرێمی كوردستان جیاش ببێتەوە، ئەوا تا هەتایە هەر دراوسێی عەرەب دەبێت بە تایبەتیش عەرەبی سوننە و لە ئێستا و داهاتووشدا كوردستان ناتوانێت فەرامۆشیان بكات، ئینجا چ وەك بەشێك بێت لە عێراق یان وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ. ئەم پێوەندییە پێتڤیتریش دەبێت ئەگەر سوننەكان ببنە هەرێمێكی سەربەخۆ كە ئێستا بووەتە ئەگەرێكی بەهێز.}

^{جەنگی عێراق ‌و رووداوەكانی بەهاری عەرەبی، بە تایبەتیش دوای لاوازبوون ‌و لەناوچوونی تەواوی هێزە باڵادەستە ئیقلیمیە عەرەبەكانی وەك میسر و لیبیا و سووریا، ئێستا شانشینی سعودیە تاكە هێزی بێ ركابەرە لەسەر ئاستی جیهانی عەرەبی، دەستێكی باڵاشی هەیە}

هێمن عەبدوڵڵا

^{كۆنگرەی حەوتەمی یەكگرتوو هەرا و زەنای زۆری بەدوادا هات. كار گەیشتە ئەوەی ئەبوو چیچۆی كەسایەتیی ناسراوی سەر یوتیوب و فەیسبووك، كە جاری رابردوو لەداخی رووماڵە گەرموگوڕەكانی رووداو تەلەڤزیۆنەكەی شكاند، ئەمجارە لەداخی كۆنگرەی یەكگرتوو تەلەڤزیۆنێكی دیكەش بشكێنێ! پارتییەكان كە هێشتا تووڕەیی رەنجانی عەلی باپیر و نەوشیروان مستەفا لەگەڵ مەسعود بارزانی بەرینەداون، بە دڵەڕاوكێوە هەواڵی گەڕانەوەی سەلاحەدین بەهائەدینیان وەكو ئەمینداری یەكگرتوو بەگوێدا درایەوە. بەڵام هەم لەو قسانەدا كە لە رۆژی یەكەم و دووەمی كۆنگرەدا كردی و هەم بەوەشدا كە دەركەوت بەر لە كۆنگرە سەلاحەدین بەهائەدین و هەردوو بارزانی یەكدییان دیتووە و دڵڕەنجانەكانی رابردوویان سڕیوەتەوە، ئەمانە وایان كرد پارتییەكان هەناسەیەكی ئارام هەڵكێشن. لەو نێوانەشدا ئەو (یەكێتی+گۆڕان)انەی دڵیان بە گەڕانەوەی مامۆستا سەڵاح خۆشە و گرەوی دروستكردنی بەرەی فراوانتری ئەنتی-بارزانیی لەسەر دەكەن، بە قسەكانی رۆژی كۆتایی كۆنگرە تووشی شۆك بوون. چونكە ئەمینداری سەرلەنوێ گەڕاوەی یەكگرتوو بە كورت و پوختی پێیگوتن: بەتەمای}

لوقمان بەرزنجی

<sup>هەموو هێماکانی سياس و ئابوری لە عيراق ئاماژە بە ئايندەيەکی ترسناک و برسيەتيەکی گەورە بۆ ئەو وولاتە دەکەن ، ڕۆژ لەدوای ڕۆژ قەيرانەکان زۆرترو قوڵتر دەبنەوە، هيچ ترسوکايەکيش لە ئاسۆدا نابيندرێ کە ئەو قەيرانە قورسانە وا بەئاسانی لەو مەودايەکی کورت چارەسەر بکرێن بەتايبەتی لەسەلەی مەزهەبی و تايفەگەری کە دوو ئارستەی زۆر قورسن پەيوەستن بە مەسەلەی بيرو باوەڕێکی ( العقيدة روحانية ) ڕووحيە وە هەيە ، يەکێک لە دەرهاويشتە خراپەکانی ئەو باردوۆخەی عيراق ، ئەوەيە

ئيستا عيراق کەووتخفث ناو گێژاوی قەيرانی ئابوری و بێ پارەيی و بێ معاشی وعيراقيە کانيش گلەيی ئەوە دەکەن ، کە ماوەی پانزە ڕۆژە مووچەيان وەرنەگرتوەو هيچ دەنگۆيەکيش نيە کەی مووچە وەردەگرن . بەڵام بەو پێیەی عيراق دەوڵەتەو کيانێک و ئيعتبارێکی نێودەوڵەتی هەيە . ئيستا حکوومەتەکەی عەبادی لەسەرو بەندی ئەوەيە قەرزێکی 15مليار دۆلاری بەپەلە لە بانکی نێودەولەتی وەربگرێت . بەڵام وەرگرتنی قەرز لەو بانکە هێندە ئاسان و هاکەزای نيە .</sup>

عادل باخەوان

^{ڕۆژ لە دوای ڕۆژ، گفتوگۆ لەسەر پێگەی ئیسلام و موسوڵمانان لە ئەوروپادا فراوانتر دەبێت و بەبۆچوونی نەك تەنها من، بەڵكو چەندین زانا كە لەبواری زانستە كۆمەڵایەتیەكاندا كار دەكەن (تۆماس پیكێتی، ئۆلیڤەر ڕوا، ژان پیەر فیلیو)، ئەم گفتوگۆیە ئاڕاستەیەكی هەڵە وەردەگرێت و دەكرێت بەخێرایی و لە كۆتاییدا سەری لە ئیسلامۆفۆبیاوە دەرچێت.}

^{ئەوەی ئەم ترسە قووڵ دەكاتەوە و شانسی ڕۆیشتن بەرەو ئەم گریمانەیە بەهێز دەكات، لاوازیی توێژینەوەی وردی زانستیە لەسەر ئیسلام و موسوڵمانانی ئەوروپا و پاشان كاركردنی بەهێز و فراوانی میدیاییە لەسەر ئەو رووداوە تراژیدیانەی كە جار جارە دێن و بەناوی شەرعیەتی ئیسلامییەوە خۆیان دەخەنە سەر شانۆكان، بۆنموونە تەقینەوەكانی ژەنیوەری و نۆڤەمبەری 2015 ی پاریس. گومانی تێدا نییە ئەوانەی لە پشت ئەم رووداوانەوەن، كەمینەیەكی یەكجار سنووردارن كە لە هیچ كاتێكدا ناتوانن نوێنەرایەتی كۆی ئەو كەسانە بكەن كە لە ئەووپادا دەژین و خۆیان وەك موسوڵمان پێناسە دەكەن.}

عارف قوربانی 

^{لە دوای رێككەوتنە سیاسیەكەی نێوان یەكێتیی نیشتمانی كوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان، ئەوەی چاوەڕوان نەدەكرا، ئەو هەڵوێستەی پارتی دیموكراتی كوردستان بوو، بەرامبەر بە رێككەوتنەكە، وەك لە راگەیێندراوی دوای كۆبوونەوەی مەكتەبی سیاسیان و لە گوتاری میدیاكانیانەوە هەستی پێدەكرێت.} پارتی ئێجگار ناڕەحەت و نیگەرانە بەو رێككەوتنەی نێوان یەكێتی و گۆڕان، لە كاتێكدا ئەم دوو هێزە پێش زیاتر لە ساڵێك لەسەر ئاستی (زۆنی سەوز) رێككەوتنێكی دیكە لەنێوانیاندا ئیمزا كراوە بۆ دابەشكردنی پۆستەكانی هەردوو پارێزگای سلێمانی و هەڵەبجە و، هەردوو ئیدارەی گەرمیان و راپەڕین.

^{لە رووداوەكانی پارساڵیشدا لە پەرلەمان، لە پێشكەشكردنی پرۆژە یاسای هەمواری یاسای سەرۆكایەتی هەرێم و لە كۆبوونەوەكانی 23ی حوزەیران و لە 19ی ئاب، هەردوولا یەك هەڵوێست بوون و وەك یەك فراكسیۆن مامەڵەیان كردووە.} واتا نزیكبوونەوەی یەكێتی و گۆڕان و هاوهەڵوێستییان بەرامبەر پارتی، شتێكی تازە نییە، ئیتر بۆچی پارتی بەو ئەندازەیە لە رێككەوتنی 17/5 نیگەرانە؟

^{لەكاتێكدا لە چوار پێنج ساڵی رابردوودا، بەتایبەتیش دوای بەشداریكردنی بزووتنەوەی گۆڕان لە كابینەی هەشتەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان، پارتی زۆرترین موعاناتی هەبووە لەوەی چۆن}

کورتەیەک لە مەنشووری بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان

^{بزوتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، له‌پێناوی گرینگی پێدان و چه‌سپاندنی مانا و هه‌وێنی کۆماریخوازیی لە نێو بزووتنەوەدا، پێویستی بە ئیستڕاتیژی ئاشكرا و كارگه‌ره‌‌. مه‌رجی گەێشتن بەئامانجی دڵخواز و خوازراو ئه‌وه‌یه‌، كه‌ ئیستڕاتیژی ئاماژه‌پێكراۆ زۆربه‌ی چێن‌و توویژه‌كانی كۆمه‌ڵگا بگرێته‌وه‌. له‌به‌ر گرینگی ئه‌ۆ هۆكاره‌یه‌، كه‌ دروشمی ئیستڕاتیژیكی بزوتنەوەكه‌مان پێویسته‌ دەنگ ورەنگی پراكتیزه‌كردنی مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسی نه‌ته‌وه‌كه‌مان بێ. بزوتنەوەی کۆماریخوازان، هه‌وڵده‌دا كورده‌ ره‌خنه‌گر و ناڕازییه‌كان به‌رامبه‌ر به‌دۆخی ئه‌مڕۆ له‌ده‌وری سیاسه‌ته‌كانی خۆێ كۆكاته‌وه‌. بزوتنەوەكه‌مان دەتوانێ بۆ سه‌رجه‌م روانگه‌فیكری و باوه‌ڕه‌ سیاسییه‌كانی نێوكۆمه‌ڵگا‌ی موزاییکی کوردستان ببێته‌ چوارچێوه‌یه‌كی گونجاۆ، و پێگه‌یه‌كی جێگای باوه‌ڕ و بگرە مەکۆی خۆ حەوانەوەیەکی پر لەمەدارا بۆ تێگەێشتن و پێکگەیشتنی ئاشتیخوازانە بێت.}