زوبێر رەسوڵ

^{بۆ كورد كە بەرژەوەندییەكانی بەسەر چوار وڵاتی جیاوازدا دابەش بووە، ئاسان نییە مامەڵەكردن لەگەڵ ئێران ‌و توركیا.} رووداوە مێژووییەكان ئەو راستیە دەسەلمێنن كە كورد بەبێ هەماهەنگی ‌و دانی دڵنیایی بەو دوو هێزە و بەبێ گرتنەبەری سیاسەتێكی پراگماتیك، ناتوانێ هیچ دەسكەوتێكی سیاسی بەدەست بهێنێ، چونكە مێژووی خەباتی سیاسی ‌و چەكداریی كورد تا ئێستاشی لەگەڵدا بێت، گرەوكردن بووە لەسەر جیاوازی ‌و ناكۆكییەكانی ئەم هێزانە: بۆ كوردی عێراق ‌و ئێران، گرەوكردن بووە لەسەر ناكۆكییەكانی ئێران و عێراق، كە ناكۆكییەكان نەمان، ئیتر كورد بەری ئەو رەنجەی بەهەدەر دەدرێت، رێككەوتنی جەزائیر دەكرێت باشترین نموونە بێت. لە سووریاش هەركات پێوەندیی نێوان توركیا و سووریا رووی لە ئارامی كردووە، خەباتی كورد تووشی نسكۆ بووە. وەك ئەوەی ئێستا دەگوزەرێت دوای ئەو هەموو قوربانیدانەی كوردی سووریا لە شەڕی دژی داعش، بەڵام بە لێكنزیكبووونەوەی توركیا و ئێران و سووریا رەنگە ریسەكە ببێتەوە خوری.

^{كەواتە مادام ئێمەی كورد ناتوانین هیچ دەسكەوتێك لە دەرەوەی ئەو دوو هێزە بەدەست بهێنین، دەبێت رێگایەك بدۆزینەوە بۆ كاركردن لەگەڵیان كە ئەو كوردۆفوبیایە بڕەوێنێتەوە. كورد دەبێت ئەو بیرۆكەیە لە فەرهەنگ ‌و ئەدەبیاتی حیزبیی خۆی بهێنێتە دەرەوە كە كاركردن لەگەڵ توركیا و ئێران بە خیانەت دەزانێ، چونكە ئەم ئەدەبیاتە كورد ناگەیەنێتە هیچ شوێنێك تەنیا خولانەوە نەبێت لەدەوری كومەڵێك گوتاری دیماگۆجیانە و بەهەدەردانی وزەو خەبات ‌و خوێنی رۆڵەكانمان.}

^{هەڵبەتە ئەو بیرۆكەیەی ئێمە بە هیچ شێوەیەك ئەوە ناگەیەنێت كە ئێمە بە چەك دژی بەرژەوەندی بەشەكانی تری كوردستان بوەستین وەك ئەوەی لە نێوان پارتی ‌و یەكێتی ‌و پەكەكە روویدا لە ساڵانی نەوەتەكاندا، بەڵكو خاڵە سەرەكییەكە ئەوەیە دەبێت ئێمە دڵنیایی سیاسی بدەینە ئەو دوو هێزە كە ئێمەی كورد نابینە سەرئێشە بۆ ئێوە، بەڵكو دەتوانین هاوكاریشتان بین. لە سەرەتادا دەكرێت هەندێك لە دواكاریەكانیشیان جێبەجێ بكەین تاوەكو دەبینە جۆرێك لە دیفاكتۆ، ئەم پرۆسەیە دەكرێت لەم ئاستانەی خوارەوەدا جێبەجێ بكرێت:}

^{- لەسەر ئاستی ناوخۆ: یەكخستن ‌و كۆكبوون لەسەر فۆرمی سیاسەتێكی پراگماتیی دیاریكراو لە نێوان پارتە سیاسیەكاندا لە بەرامبەر ئەم دوو هێزە و خۆ بەدوورگرتن لە گوتاری حەماسی ‌و پۆپۆلیستی دژی هەر یەكە لە توركیا و ئێران.}

^{- لەسەر ئاستی توركیا و ئێران: پتەوكردنی پێوەندیی ئابووری لەگەڵ هەریەكە لەو دوو هێزە تا ئاستی پێدانی ئیمتیازات لە هەندێك بواردا وەك نەوت ‌و گاز، لەپێناوی بەستنەوەی بەرژەوەندی ئابووریی ئەو دوو وڵاتە بە كوردستانەوە هاوشێوەی ئەوەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا كردوویەتی.}

^{- لەسەر ئاستی هەرێمی: كاركردن و هەنگاونان بۆ بونیاتنانی پێوەندیی سیاسی ‌و ئابووری لەگەڵ وڵاتانی دیكەی ناوچەكە لە شێوەی میرنشینەكانی كەنداو كە ئێستا خاوەن پرۆژەی وەبەرهێنانی گەورەن لە ناوچەكەدا، وەك قەتەر و ئیمارات‌ و شانشینی سعودیە.}

^{لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی: بونیاتنانی پێوەندیی سیاسی بە تایبەت لەگەڵ ئەمریكا، یەكێتی ئەوروپا، تا دەگاتە رووسیا و چین.}

^{بەشبەحاڵی خۆم تا ئاستێك گەیشتوومەتە رەشبینی لە سیاسەتی كورد بەرامبەر توركیا و ئێران كە پێموایە ئازایەتی ‌و خەباتی چەكداری دژی توركیا و ئێران ئەوە 100 ساڵە هەر فەشەل دێنێ. ئەوەی ئێستاش هەمانە بەناوی هەرێمی كوردستان، بەرهەمی ئەو شەڕە نییە كە پێشمەرگە زیاتر لە 40 ساڵ لەگەڵ رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق كردی، بەڵكو بەرهەمی ئەو دڵنیاییەیە كە هەرێم داویەتی بە توركیا و ئێران، ئەگەرنا ئێستا هەرێمی كوردستان لە دۆخێكی تردا دەبوو. كورد دەبێت تا ئاستی "ملكەچبوون" پراگماتی بێت. چونكە ئەردۆگان بەو هەموو هەژموونە ناوخۆیی و هەرێمیەی كە هەیەتی، جۆرێك لە ملكەچیی تاكتیكی هەڵبژارد بەرامبەر رووسیا و سووریا، پوتینیش بە هەمان شێوە لەپێناوی بەرژەوەندییەكی گەورەتر، بە داخەوە بۆ بەكارهێنانی ئەو زاراوەیە، بەڵام كوردیش دەبێت فێری هونەری سیاسەت ‌و "ملكەچبوونی كاتی" بێت بۆ دەسكەوتێكی گەورەتر.}

^{كرۆكی ئەم بیرۆكەیە ئەوەیە كە مادام ناتوانین ئەم دوو هێزە تێپەڕێنین، كەواتا دەبێت میكانیزمێك بدۆزینەوە بۆ ئەوەی لەگەڵیان رێككەوین، ناكرێت ئێمە هەر قوربانی بدەین لە پێناوی پرەنسیپێكی سیاسەتكردنی رادیكاڵی كە تائێستا شكستخواردوو بووە. بەرجەستەترین نموونە بۆ ئەو بیرۆكەیەی ئێمە هەرێمی كوردستانە كە هەر لەسەرەتاوە لەژێر كاریگەریی ئێران و توركیادا بووە، لە هەمانكاتدا توانیویەتی بەڵانسی نێوان ئەو دوو هێزەش رابگرێت ‌و سوودیش لە پێوەندییەكانیان ببینێت، تا ئاستێك كە ئێستا بووەتە دیفاكتۆیەكی دەستووری و لە زۆر هەنگاوی سیاسیدا پێچەوانەی بەرژەوەندییەكانی ئێران و توركیاش مامەڵەی كردووە.}

^{تا ئاستێك ئێستا ترسی لەباربردنی ئەو دیفاكتۆیە نەماوە و ناچارن ئەو دوو وڵاتە مامەڵەی لەگەڵ بكەن، بەڵام هەرێمی كوردستان تا ماوەیەكی درێژتریش هەر ناتوانێت لەژێر كاریگەریی توركیا و ئێران دەربچێت، ئێمە لەدوای 2003 ئەو گەف و گوڕانەی توركیامان بینی لە هەرێمی كوردستان تا دەگاتە هەڕەشەی دەستێوەردانی سەربازی، ئەو گوتارە ئاگرینانەی سەركردایەتی كوردیشمان بینی، بەتایبەت لەلایەن بارزانی لە دژی توركیا، بەڵام ئەمە هیچ دەسكەوتێكی سیاسی لێ نەكەوتەوە. ئەوەی دەسكەوتی سیاسی بەدواوەبوو ئەو دڵنیاییە سیاسی ‌و ئەو لێكتێگەیشتنە بوو كە حكومەتی هەرێم لەگەڵ توركیا كردی ‌و دواتریش بووە مایەی سەربەخۆیی دارایی ‌و سەربازی ‌و سیاسی لە بەغدا.}

^{ئەم نموونەیەی هەرێمی كوردستان راستە ئاستەنگی زۆری لەبەرە، بەڵام لەڕووی پێوەندیی ئیقلیمی، بەتایبەت لەگەڵ توركیا و ئێران نموونەیەكی سەركەوتووە، بەجۆرێك كە ئێستا سەرەڕای ئەو قەیرانە دارایی ‌و سیاسییەی هەیە، بەڵام تاكە كیانی نادەوڵەتییە لە ناوچەكە و جیهاندا كە كاندید بێت بۆ سەربەخۆیی ‌و بوونە دەوڵەت. ئەگەرچی كەیسی هەرێمی كوردستان جۆرێك تایبەتمەندیی خۆی هەیە، بەڵام پرۆسەكە بەو ئاستانەدا رۆیشتووە كە باسمان كرد و دەكرێت وەك پرۆسەیەك بۆ پێوەندییە هەرێمیەكانی بەشەكانی تریش سوودی لێ وەربگیرێت بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ توركیا و ئێران.}

^24/9/2016