^{جە وڵاتو چینی یونسکۆ جە ٤٤مین کۆنیشتشەنە گفتوگۆش سەرو دۆسیەو تۆمارکەردەی هەورامانی چوون میراتی جیهانی کەرد و دەرەنجام تۆمارکەردەکەی قبوڵ کریا.}

^{وێرەگاو ئارۆ ٣ شەممەی، جە وڵاتو (چین)ی ڕکوزیاو پەروەردە، زانست و فەرهەنگو سەر بە نەتەوەیۆگێرتەکان کە بە یونسکۆ ئەژناسیان، ٤٤ چوارەمین کۆنیشتش ئەنجامدا و جە میانشەنە سەرو دۆسیەو تۆمارکەردەی هەورامانی چوون میراتیوی جیهانی مرۆڤایەتیی قسێ و باسێ وگفتوگۆی فراوان کریا.
هەرپاسە هەورامییەکی چەمەڕێ بێنێ، یونسکۆ دۆسیەکەش پەسەند کەرد و هەورامانش پێسەو میراتیوی جیهانی مرۆڤایەتیی تۆمار کەرد.}

<sup>یۆنسکۆ جە کۆبییەو ئارۆیشەنە سەرەڕاو هۆرامانی چەنڎین ئاسەوارێ وڵاتانیش چوون میراتێ جیهانیێ پەسەدێ کەردێ.

٢ ساڵێ زیاتەرەن کە دۆسیەو هەرێمو هەورامانی جە دیمو وەرهۆرزو کوردستان (ئێران)ی دریابێ</sup>

هاونیشتمانانی خۆشەویست

^{رۆژی ٢ی رێبەندان، ۷٥سال بەسەر دامەزرانی یەکەم کۆماری کورستاندا تێدەپەرێت، ٢ی رێبەندان و کۆمار بۆ کورد، تەواوکەری بیرەوەریەکی پر لەشانازی و نووختەگۆرانێکی زەق و بەرچاو لەمێژوویی نەتەوایەتی کورد و کوردستانن. مێژووی کۆمار دەگەڵ رووداوە چارەنووس‌ سازەکەی ٢ی رێبەندان، وەبیرهێنەرەوەی قۆناغێکی زێرینی سەروەری‌سازی بۆ نەتەوەی کوردن، یاد و یادمانی ٢ی رێبەندان و کۆمار، واتە گەرانەوەیەکی ئسوولگەرایانە بەڵام رۆمانتیکی لە عالەمی زەین و خەیاڵ، بۆ دوونیای واقیعی سەروەری و سەربەستی کوردانە، واتە گەرانەوەیەکی زەمەنی بۆ قۆناغێکی درەوشین و زێرینی پر لە بەختەوەری، سەربەستی، پر لە ئازادی‌،و ئاسایش و خێر، وە خۆشی نەتەوەیی، هەربۆیەشە ئەم رۆژە لە گشت لایەکی کوردستان وەک لووتکەی هەره‌بەرزی دوونیای بیرەوەریەکانی نەتەوەیی، بەرێزەوە یادی دەکرێتەوە و جێژنی بۆ دەگیردرێت.
گرینگیی مێژووی ٢ی رێبەندان لەمەدایە، کە دروست لەم رۆژەدا بوو کە بۆ یه‌که‌م جار حکوومەتێکی دیفاکتۆی کوردی له‌ ناوچه‌یه‌کی زۆر به‌رته‌سکی نیشتمانی کورددا دامه‌زرا. لەژێر دەسەڵاتی ئەم حکوومەتەدا بوو کە ئازادی و ئاسایشی نەتەوەیی به‌ پێی گونجاویی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ دابین کرا. خوێندنگه‌ ، چاپخانە‌، گۆڤار و ڕۆژنامه‌ دامه‌زران و وەشانی خۆیان بەزمانی کوردی دەستپێکرد، بازرگانی میللی لەپال دەستپێکی هەڵسووکەوتی دیپلۆماتیک بۆ پاراستنی بەرژەوەندی نەتەوەیی گه‌شه‌ی پێدرا. ئیراده‌یه‌کی میللی سه‌ری هه‌ڵدا که‌ تا ئه‌و سه‌رده‌مه‌ لەهەموو مێژووی پر لەنەهامەتی}

^{جەژنێ خاونکارە جەژنی ئائینی کوردان یارسانی
جەژن ڕزگاری و ئاشتی وەل ڕوشنایی و ئازادی لە تیەریکی وە پاوە گەزدان ئەرا دوارە ژیاننوەی ئایین وزوان وفەرهەنگ کوردلە گێشت خەڵکێ کورد پەروەر ئاینزای یارسان لە کوردستان بمارک بوود ،
وە هەر وەی بونەوە وە گێشت یارسانەیل جێهان پیروزبایی ئۊشیم}

^{جمێشت کوماریخوازەیلێ ڕوژهڵاتێ کوردسان : هڵاتنێ شەوق جەژنێ خاونکارە لە کوردستان وەگیانێک زانێ ک لە دروو دۊزەمەوەپاڵویاس وەئاسارەیکە لە ئاسمانێ نەریت و فەرهەنگ کوردەواری، وە تەقەلایکە ئەراپاریزان دابەو هونەرەوئاونگەێ پاکی و ڕاسی" وەدۊرەلە تۆندو تێژی و زەبروزەنگ،
ئاینزایکە هەمیشە وە نێشتمان ونەتەوەو زوان خوەی پیروزی بەخشیە، هەڵکەفتن شوێنوارە پیروزەکان یارسان لە کوردستان نیشانەی فەڕدار (پیروز)زانستن وڵات خوەیە}

^{یاران یار مەیو
دووسان مزگانی، ده‌نگ یار مەیو
سدای که‌ش و کو، به‌ر و بار مەیو
مزگان مزگانه‌ن، خاوه‌نکار مەیو}

^{شووڕای هماهەنگی جمێشت کۆماریخوازەیلێ رۆژهەڵاتێ کوردستان
۷ خەزەڵوەری ۲۷۲۰ی کوردی (آبان ۱۳۹۹)}

^{کتێبی "فەرهەنگی ڕێژنە" تایبەت بە دەنگ و دەنگەناوی کوردی بە هەوڵ و تێکۆشانی چەندساڵەی توێژەری بانەیی"عەبدولخالق تەوەکولی"، لەلایەن توێژینگەی کوردستان‌ناسی و پەخشانگای زانکۆی کوردستانەوە چاپ کرا.}

^{ئەم فەرهەنگە جیا لە کۆکردنەوەی زیاتر لە چوار هەزار دەنگەناوی کوردی کە دەیکاتە یەکێک لەو کتێبە دگمانانەی هەتا ئێستا لەم بوارەدا چاپ کراون.}

^{هەندێ تایبەتمەندیی تریشی هەیە کە بایەخ و گرینگایەتییەکەی زیاتر دەکات. هەندێک لەم تایبەتمەندییانە ئەمانەن:}

^{۱- بەپێی ئەلفوبێی دەنگناسیی نێونەتەوەیی (IPA) دەنگ‌نووسی بۆ کراوە کە دەبێتە هۆی ئەوە هەرکەسێک لە هەر شوێنێکی جیهان، بزانێ وشەیەک چۆن لەلایەن ئاخێوەرانیەوە}

^{ئازاد محه مه د زاده: رێبەری شەهید دقاسملوو دەفەرمووی پرسی کورد لە واشینگتۆن و لەندەن و مۆسکۆ و پاریس چارەسەر ناکرێ بەڵکوو لایەنی بەرامبەرمان تاران و ئانکارا و بەغدا و دەمێشقن، وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازانیش لەو باوەرەداین کە پرسی کورد رووی لە تارانە جا چ شا حوکم بکات یان شێخ یا هەر دەسەڵاتێکی ترلە ناوەندی ئێران، واتە پرسی کورد رووی لە مەرکەزە جا بە دیاڵۆگی ئاشتەوایی بێت یان دیاڵۆگی مسلحانە، ئەمە بۆ بەشەکانی تریش هەمان شتە.}

^{ئازاد محه مه د زاده پێ وایه کۆکردنەوەی هێز لەو ناوچەی زینی وەرتێ و ددان لێک سوون سیمایەکی جوان لە کورد پێشان نادات جا هەر لایەنێک بیکات، هیواداریشه هیچ شەر و گرژییەک روونەدات چۆنکە دڵنیایه کە کورد ئەو پێگە و متمانەیەی هەیەتی لە ئاستی جیهان دا بە تەواوی لەدەستی دەدات و لاواز دەبێت.}

^{قه ندیل پرێس: کاک ئازاد وێرای ده س خۆشی له به رێزتان که ئه م وتووێژه تان قه بوڵ فه رموو وه کوو پرسیاری یه که م ئەگەر دەکرێت بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان بە کورتی بە خوێنەران بناسێنن؟}

^{ئازاد محەمەدزادە: سەرەتا زۆر سپاستان دەکەم بۆ ئەم دەرفەتە.
بە نیسبەت پرسیاری یەکەم، عەرزتان بکەم کە بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ۲۵ی سپتامبەری ساڵی ۲۰۱۱ بە خەسارناسی ورد لە مێژووی بزاوتی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان، خوێندنەوەی سەردەمیانە و واقع گەرایانە، دارشتنی بەرنامەیەکی سیاسی بەهێز و پڕناوەرۆک لەسەر بنەما فکری و فەلسەفیەکانی کۆماری کوردستان و رێبازی کوردانە و پر شکۆ و سەروەری نەتەوەیی پێشەواقازی محەممەد، بزووتنەوە وەک جەریانیکی سیاسی و مەدەنی بۆ رۆژهەڵات تێکەڵ بە گۆڕەپانی سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستان بووە. ئامانجی ستراتیژی کۆماریخوازان ئەکتوالیزە واتە بەرۆژ کردنەوەی هەمان کۆماری کوردستانە لە شکلی مومکین دا ئەوەیش بە رەخساندنی بەستێن و هەلوومەرجی لەبار، ویست، توانا و ئیرادەی کورد لەو بەشەی کوردستان دا، بزووتنەوە تێکۆشاوە کە کەڵک لە میکانیزمی گونجاو و بەسوود وەربگرێت و بۆیە باوەری بە خەباتی گشت رەهەندی هەیە بۆ گۆرانکاری گەورە و بەهێزکردنی کاراکتەری سیاسی کورد لە رۆژهەڵات دا، بزووتنەوەی کۆماریخوازان خۆی بە ئاڵترناتیڤی هیچکام لە هێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەزانیوە و نازانێت، واتە بزووتنەوە کۆی هێز و لایەنە نەتەوەیی، سیاسی و شۆرشگێرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە دۆست و هاوکار دەزانێت چۆنکە ئەوە کە حاشاهەڵنەگرە کە چارەنووسی هەموویان گرێدراوی یەکە و بۆیە پێداگری دەکات کە سەرجەم هێزەکان تێبکۆشن کە پرسی کوردی رۆژهەڵات تێکەڵ بە هاوکێشە سیاسیەکانی ناوچە و جیهان بکرێت.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان هەر لە سەرتاوە نەخشە رێگایەکی وەک پرۆژەیەکی دوکمەی چارەنووسازی}

^{ئا : فرێشتە گەڵوانی}

^{تەمەنم ١٩ساڵ بوو ئەوەڵ جار کە لە دایک و بابم دوور کەوتم و ڕۆیشتم بۆ زانکۆ ، بابم هەموو ئێواران کە لە دوکانێ دەچۆوە بۆ ماڵ و دەیدیت کە من لە ماڵ نیم، تەلەفونی بۆ دەکردم و بەدەم گریانەوە قسەی لەگەڵ دەکردم، دەگریا دەیكوت کەس ئازارت نادا؟ هیچت پێ ناڵێن چون کوردی؟ رەفیقت هەیە؟؟ دەمکوت: "کورە نا نا بابە... ئەو هەمۆ رەفیقەم هەیە لێرە، شەقایەق، مەهدییە، فلۆر، رۆیا، سپیدە و..."ئەوەندە سەرخۆش بووم لەوە کە خەریکم ژیانێکی تازە تەجرووبە دەکەم ،کە بابم بۆم دەگریا و من پێدەکەنیم و دەمکوت:"کورە چ نییە نی، خۆ من هەمیشە بۆ تۆ نامێنم" ، قاقا پێدەکەنیم و بابم بە دڵێکی پڕ لە نیگەرانییەوە گریانەکەی لێ دەبوو به پێکەنینێکی کاتی و دوای}

^{نێوەڕاستی هەفتاکانی هەتاوی(نەوەدەکانی زایینی)بوو کە یەکەمین بەرهەمی شیعریی “فەرید زامدار”م بەردەست کەوت. ئەم بەرهەمە شیعرییە،هیچ ناونیشانێکی لەسەر نەبوو هەر بۆیە بە دەفتەرە شیعری “بێ ناونیشان”ناوی دەرکرد و ساڵی 1990 بڵاو بووەوە. ئەو سەردەمە نازانم هۆکار چبوو ئەوەندە سەوداسەری خوێندنەوەی شیعری نوێ بووم. شتێک لە دەروونەوە بەردەوام هانی دەدام پتر بە نێو ئەو دنیا خەیاڵاوییەدا ڕۆ بچم. ڕەنگبێت وشە و چەمک و دەستەواژە نوێباوەکانی لای فەرید زامدار کە لە ناخێکی پاکژەوە هەڵدەقوڵان،یەک لە هۆکارەکانی ئەم پرسە بووبێت.
هەر لە نێو ئەو بەرهەمە شیعرییەدا،فەرید زامدار خاوەنی جیهانێکی شیعریی تایبەت بە خۆ بوو. کەمتر لە دووی لاساییکردنەوە بوو و هەردەم بیری لە داهێنان و نوێگەری دەکردەوە. دیارە نغرۆبوونی ئەم شاعیرە لە نێو دنیای ڕەنگدا ئەوەندەی دی لەسەر قووڵبوونەوەی لە نێو شیعردا دەوری بینیوە. ئەرچی شیعری فەرید زامدار،هەر لە هەمان سەرەتای نووسینەوە،مۆرکی خۆی پێوە دەبێت و کاتێک ڕوو لە نووسین دەکات،تیف تیفەی ڕۆح دەدات. بۆیە بۆ خۆی دەنووسێت:”نووسین،شێوەیەکە لە شێوەکانی کڕنۆش بردن بۆ وەحی ڕووح،تا حاڵەتی ڕووحیانەی شیعر پێنەگا و دروست نەبێ،شاعیری ڕەسەنیش دروست نابێ”.}

^{هەر ئەم خاڵە جەوهەرییە کە فەرید زامدار ئاماژەی پێ دەدات واتە”کڕنۆش بردن بۆ وەحی ڕووح”لە شیعری ئێستادا کەمتر دەور دەبینێت هەر بۆیە مەودایەک کەوتووەتە نێوان شیعر و بەردەنگ و هەتا دێت خوێنەری شیعر کەم دەبێتەوە. هەڵبەت شیعری هەنووکە بەدەست گەلێک ئارێشەوە دەناڵێنێت کە دیارە ئەم پرسە پێویستی بە خەسارناسیی هەیە و لێکۆڵینەوەی تایبەتی گەرەکە. لەم ئاشووفتە بازاڕەی شیعردا پڕ ڕوونە کە خراپ دەکارگرتنی تەکنۆلۆژیایش دەور دەگێڕێت.شیعری ئێستا}

^{فه‌وزیه‌ سوڵتانبه‌گی}

^{به‌ چاوخشاندنێك به‌ مێژووی رۆژهه‌ڵاتی ناویندا، به‌تایبه‌ت كوردستان، ئه‌و راستییه‌مان لا روون ده‌بێته‌وه‌ كه‌ فه‌رهه‌نگی زاڵی كۆمه‌ڵایه‌تی له‌و به‌شه‌ی جیۆگرافیادا فه‌رهه‌نگێكی دژه‌ ژن و پیاوانه‌ بووه‌، تێیدا ژن پێگه‌ی شیاوی خۆی به‌دی نه‌كردووه‌. داونه‌ریته‌ باڵاده‌سته‌كانی پیاو ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی به‌ ژن نه‌داوه‌ خۆی بداته‌ به‌ر خوێندن و فێربوون، تا بتوانێ هاوشانی پیاو قۆناغه‌ فیكری و زانستی و ئه‌ده‌بییه‌كان تێپه‌ڕ بكات، تا ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی سیستمی قوتابخانه‌ هاته‌ ئاراوه‌ و ده‌رفه‌تی خوێندن بۆ ژنیش ره‌خسا.}

^{هه‌رچه‌ند له‌ ئه‌ده‌بی فولكلۆردا ژن ئاماده‌یی مێژوویی هه‌یه‌، به‌ڵام له‌ كۆتایی سه‌ده‌ی بیسته‌مدا به‌شێوه‌یه‌كی رژد و به‌ربڵاو هاته‌ مه‌یدانه‌وه‌ (ئه‌وه‌ جیا له‌ مه‌ستووره‌ی ئه‌رده‌ڵان كه‌ به‌هۆی بارودۆخی ماڵباته‌كه‌ی و پێگه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی جیاوازییه‌كی به‌رچاوی له‌گه‌ڵ ژنانی تری كۆمه‌ڵگه‌ هه‌بوو)، هه‌رچه‌ند ئه‌و هه‌وڵه‌یش دیسان زۆرتر له‌ ژێر كاریگه‌ری و هاندانی پیاوان و ده‌سه‌ڵاتی پیاوسالاریدا بووه‌، به‌جۆرێك ژن به‌رده‌وام ناچار به‌ خۆ سانسۆركردن بووه‌ و له‌ رووی نه‌هاتووه‌ یان نه‌یوێراوه‌ به‌ ئاشكرا و بێ په‌روا هه‌ست و ویستی خۆی ده‌رببڕێ.}

^{لێره‌دا مه‌به‌ست ئه‌وه‌ نییه‌ ئه‌ده‌بیاتێكی جودا له‌ ئه‌ده‌بیاتی پیاو له‌ رۆژهه‌ڵات له‌سه‌ر ژن بخه‌ینه‌ به‌رباس، ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ له‌ رۆژهه‌ڵاتدا باس له‌ ره‌وتێكی شێلگیر و گشتگیر له‌ ئه‌ده‌بیاتی}