فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2023-12-02-14-03-35به‌ڕێزان ( عوسمان عه‌به‌ پێنجوێنی یان عوسمان قه‌ڵادزه‌یی) و( جه‌واد حه‌یده‌ری) به‌داخه‌وه‌ وتیان به‌ڵێ ڕاسته‌ و كۆچی دوایی كردووه‌؟ هونه‌رمه‌ند و پێشمه‌رگه‌ ، سروودبێژ و گۆرانیبێژ...
2023-10-06-04-44-47کۆڕەوو شەنگال وتووەو دەیڵێت و بەشداریی کاریگەری لەئاهەنگەکانی سەرفیرازیدا بووەو دەبێت. مستەفا داداری موکریانی مەهابادی خۆی بەخوێندکاری (مام هێمنی شاعیر ١٩٢١-١٩٨٦) دەزانێ و کاتێک قسە دەکا...
2024-01-22-22-45-36باسمان بۆ بکەن، ئەو ئۆرکێسترەی ئێوە چەنساڵێک ژەنیاری بوون؟ئەو ئۆرکێسترە بە ئۆرکێستری رادیۆ کرماشان ناسراو بوو و لە سەرەتاشەوە سەرپەرەشتییەکەی بەدەستی بەڕێز عەبدولسەمەدیان بوو کە...
2024-01-22-22-46-29بەر دەکەوێت بەڵام لەو لایشەوە هەر بە پاڵپشتی ئەو سامانە دەوڵەمەندە،خۆی دوو هێندە لە نێو ڕووبەری فەرهەنگیی کورددا دەردەخات. هێشتاکەیش کتێبخانەکەی پڕیەتی لە دەیان بەرهەمی...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

 

ئازاد محه مه د زاده: رێبەری شەهید دقاسملوو دەفەرمووی پرسی کورد لە واشینگتۆن و لەندەن و مۆسکۆ و پاریس چارەسەر ناکرێ بەڵکوو لایەنی بەرامبەرمان تاران و ئانکارا و بەغدا و دەمێشقن، وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازانیش لەو باوەرەداین کە پرسی کورد رووی لە تارانە جا چ شا حوکم بکات یان شێخ یا هەر دەسەڵاتێکی ترلە ناوەندی ئێران، واتە پرسی کورد رووی لە مەرکەزە جا بە دیاڵۆگی ئاشتەوایی بێت یان دیاڵۆگی مسلحانە، ئەمە بۆ بەشەکانی تریش هەمان شتە.

ئازاد محه مه د زاده پێ وایه کۆکردنەوەی هێز لەو ناوچەی زینی وەرتێ و ددان لێک سوون سیمایەکی جوان لە کورد پێشان نادات جا هەر لایەنێک بیکات، هیواداریشه هیچ شەر و گرژییەک روونەدات چۆنکە دڵنیایه کە کورد ئەو پێگە و متمانەیەی هەیەتی لە ئاستی جیهان دا بە تەواوی لەدەستی دەدات و لاواز دەبێت.


قه ندیل پرێس: کاک ئازاد وێرای ده س خۆشی له به رێزتان که ئه م وتووێژه تان قه بوڵ فه رموو وه کوو پرسیاری یه که م ئەگەر دەکرێت بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان بە کورتی بە خوێنەران بناسێنن؟


ئازاد محەمەدزادە: سەرەتا زۆر سپاستان دەکەم بۆ ئەم دەرفەتە.
بە نیسبەت پرسیاری یەکەم، عەرزتان بکەم کە بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە ۲۵ی سپتامبەری ساڵی ۲۰۱۱ بە خەسارناسی ورد لە مێژووی بزاوتی کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان، خوێندنەوەی سەردەمیانە و واقع گەرایانە، دارشتنی بەرنامەیەکی سیاسی بەهێز و پڕناوەرۆک لەسەر بنەما فکری و فەلسەفیەکانی کۆماری کوردستان و رێبازی کوردانە و پر شکۆ و سەروەری نەتەوەیی پێشەواقازی محەممەد، بزووتنەوە وەک جەریانیکی سیاسی و مەدەنی بۆ رۆژهەڵات تێکەڵ بە گۆڕەپانی سیاسی رۆژهەڵاتی کوردستان بووە. ئامانجی ستراتیژی کۆماریخوازان ئەکتوالیزە واتە بەرۆژ کردنەوەی هەمان کۆماری کوردستانە لە شکلی مومکین دا ئەوەیش بە رەخساندنی بەستێن و هەلوومەرجی لەبار، ویست، توانا و ئیرادەی کورد لەو بەشەی کوردستان دا، بزووتنەوە تێکۆشاوە کە کەڵک لە میکانیزمی گونجاو و بەسوود وەربگرێت و بۆیە باوەری بە خەباتی گشت رەهەندی هەیە بۆ گۆرانکاری گەورە و بەهێزکردنی کاراکتەری سیاسی کورد لە رۆژهەڵات دا، بزووتنەوەی کۆماریخوازان خۆی بە ئاڵترناتیڤی هیچکام لە هێزەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان نەزانیوە و نازانێت، واتە بزووتنەوە کۆی هێز و لایەنە نەتەوەیی، سیاسی و شۆرشگێرەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان بە دۆست و هاوکار دەزانێت چۆنکە ئەوە کە حاشاهەڵنەگرە کە چارەنووسی هەموویان گرێدراوی یەکە و بۆیە پێداگری دەکات کە سەرجەم هێزەکان تێبکۆشن کە پرسی کوردی رۆژهەڵات تێکەڵ بە هاوکێشە سیاسیەکانی ناوچە و جیهان بکرێت.
بزووتنەوەی کۆماریخوازان هەر لە سەرتاوە نەخشە رێگایەکی وەک پرۆژەیەکی دوکمەی چارەنووسازی نەتەوەیی ئاراستەی سەرجەم حیزب و لایەن و تاکە ئاکادێمی و سیاسیەکانی رۆژهەڵات و تەنانەت ناوەندی هاوکاری حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستانیش کردووە کە لە ناوەرۆکی خۆیدا باس لە چێ کردنی حکومەتێکی دیفاکتۆی تەوافقی و ئینتقلالی لە تەبعییددا دەکات، دەسەڵاتێکی فرە حیزبی دیفاکتۆ کە رۆڵی مەرجەعێکی سیاسی و نەتەوەیی و مودیریەتی بێت بۆ رۆژهەڵاتی کوردستان کە بەم شێوە لە داهاتوودا بتوانین لە رێگای پراکتیزە کردنی ئەم حکومەتە دیفاکتۆیەوە ئەسڵی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی بۆ کورد لە رۆژهەڵاتی کوردستان دەستەبەر بکەین، گرنگی ئەم حکومەتە لەوەدایە کە کوردی رۆژهەڵات لە چوارچێوەی پلەتفۆرمێکی هاوبەش و سیستەمی نەتەوەیی فراحیزبی دا کۆدەکاتەوە، کە لێرەدایە دەتوانین خاوەن یەک هێزی پێشمەرگە، دیپڵۆماسی موحەد، میدیایی نەتەوەی، بریاری شەر و ئاشتی رووبەتاران، مودیریەتی جەماوەری کوردستان و هاوپەیمانی لەگەڵ ئۆپۆزسیۆن، بەگشتی کوردی رۆژهەڵات وەک حکومەتێک لەدەرەوە سیاسەتی خۆی دادەرێژێ، و هەموو لایەکان تێبکۆشن کە ئەم حکومەتە بە رێگا و میکانیزمی گونجاو بگەرێننەوە رۆژهەڵاتی کوردستان بۆ بەرێوەبەری سیاسی و ئیداری ئەو بەشەی کوردستان چ ئێستا و چ داهاتوو لە هەر ئەگەر و پێشهاتێک دا و روو بەیار و نەیار ببێت، کە ئادرەسێکی موحەد و موسەخەسی کورد بێت.
بۆ زانیاری زیاتر پێشنیار بە خوێنەران ی بەرێز دەکەم کە مەنشووری بزووتنەوەی بخوێننەوە.


قه ندیل پرێس: هەروەک دەزانین پارتە سیاسییەکانی کوردستان نێوان دوو مۆدێلی نەتەوە – دەوڵەت و کۆنفدرالیزمی دێمۆکراتیک دابەش بوون، بەڕای ئێوە کام یەک لەم مۆدێلانە بۆ ئایندەی سیاسی کوردستان زۆرتر لە واقیعی سیاسی نێزیکترن؟


ئازاد محەمەدزادە: سەبارەت بە درووشم و ئامانجی ستراتیژی پارتە سیاسیەکان لە چوار بەشی کوردستان دا، ئەوە دیارە کە هەر پارتەی بە پێی باوەرمەندی خۆی خاوەنی بەرنامەی سیاسی تایبەتە، بەڵام بە گشتی زۆرینەی حیزب و لایەنە کوردیەکان لەسەر مافی دیاریکردنی چارەنووس بۆ نەتەوەی کورد کۆکن، ئاشکر

اشە کە دیاری کردنی چارەنووسی سیاسی هەر گەلێک بێگومان لە کەشی ئازاد و دیموکراتیک بە شێوەی هەڵبژاردن لەسەر سەندوقی دەنگدان دێتە ئەنجام، هەرچەند ئیدەئالی بەرزی هەموو تاکێکی تێکۆشەر و نەتەوەیی و وڵات پارێزی کورد گەیشتە بە سەقفی سەروەری سیاسی/ نەتەوەیی لە شکلی ساغ کردنەوەی دەولەت_نەتەوەی دێموکراتیک دا وەک خواستێکی دیرۆکی و بەرحەقی کورد. با ئەوەش بێژم کە سەروەری سیاسی چوار شکلی هەیە کە ئەوانیش( خودگەردانی، خودموختاری، فیدراڵی، سەربەخۆیین) کە ئایا لە هەلومەرجی ئێستا دا کام جۆریان دەتوانێ ببێتە ئەمری واقع بۆ کورد لە هەرکام لەبەشەکانی کوردستان دا. لە پەیوەندی بە کۆنفیدرالیزمی دێموکراتیک، نموونە زۆر و بەرچاو هەیە، کە بە هاوپەیمانی کەلانی نێوان چەند سیستەمی سەربەخۆ یان توافقی سیاسی گەلان، و نێوان چەند دەوڵەت_نەتەوە سەبارەت بە پرسگەلی ستراتیژ وەک (ئابووری، سیاسی، نیزامی)نموونە یەکێتی ئەورووپا، سۆڤیەتی پێشوو، کۆمکاری عەرەبی، هەموویان مۆدێلن لە کۆنفیدرالیزم.
سەبارەت کۆنفیدرالیزمی دێموکراتیک وەک مۆدێلێکی نوێ بۆ کورد کە تێئۆری رێزدار ئۆجەلانە بەرای من ئەمە ئیدەیەکی بەهێز و تیرە بۆ داهاتووی کورد و ناوچەکە، بەڵام دەبینن کە هێشتا کۆمەڵگای کوردی بە گەشتی و کوردستان به تایبەتی ئازاد و رزگار نەکراوە، واتە خاوەنی چەندین خۆبەرێوەبەری ناوچەیی و هەرێمی و زاراوەیی و ناوچەیی نین کە دەسەڵاتی کورد بەشێوەی دێموکراتیک دابەش کرابێت بەسەر چەندین یەکەی سیاسی و ئیداری و کارگێری بچووک و گەورەدا، لە کوردستان جیا کورد زۆر کەمینە نەتەوەیی تریش دەژین یان چەندین شاری دو نەتەوە هەیە کە تەنیا دەتوانین بە ئاشتی و تەوافق و رێگەدان بە بەشداری ئەوانیش لە خۆبەرێوەبەریەکاندا مافیان تەزمین بکرێن. بۆیە بە گشتی کۆنفیدرالیزمی دێموکراتیک خۆی لەخۆی دا مۆدێلێکی باشە بۆ دوارۆژی نێوان گەلان و سیستەمە سەربەخۆکان لە ناوچە و کوردستانیش دا ، بەڵام ئەمە بۆ کورد دەتوانرێ بۆ قۆناغی دوای رزگاری نەتەوەیی بێت لە هەر بەشەی کوردستان دا یان لەسەر ئاستی کوردستانی گەورەدا، یان بەواتەیەکی تر جۆری تەعامولی کورد لە گەڵ سیستەم و حکومەتەکانی دەورووبەر کە لە چوارچێوەی سیستەمێکی کۆنفیدرالی دا بتوانن هاوپەیمانیەتێکی ستراتیژیک پێک بهێنن.


قه ندیل پرێس: لەم دوایانە لەناوچەی زینی وەرتێ رووبەڕووبوونەوەی پارتی و پەکەکە دەبینین، هۆکاری ئەم رووبەڕووبوونانە لەم کات و قۆناخەدا بە چی دەزانن؟


ئازاد محەمەدزادە: بە باوەری من زینی وەرتێ قوڵایی ستراتیژی کورد نیە بۆ هیچ دەسەڵات و هێزێکی کوردی، بەڵکوو قوڵایی ستراتیژی کورد حەمرین ، دەریای رەش، کەناراوی دەریای ناوەراست و هەمەدان و لۆرستانن.
کۆکردنەوەی هێز لەو ناوچەی زینووی وەرتێ و ددان لێک سوون سیمایەکی جوان لە کورد پێشان نادات جا هەر لایەنێک بکات، هیوادارم هیچ شەر و گرژییەک روونەدات چۆنکە دڵنیاتان دەکەمەوە کە کورد ئەو پێگە و متمانەیەی هەیەتی لە ئاستی جیهان دا بە تەواوی لەدەستی دەدات و لاواز دەبێت. وەک خۆم و بزووتنەوەی کۆماریخوازانیش پێشنیار دەکەم با سەرجەم لایەنەکان بگەرێنەوە سەر مێزی دیاڵۆگی ئاشتەوایی، واتە بە دانووستاندن و لێکتێگەیشتن چارەسەری ئەم بابەتە بکەن. چاوەروانین و داواکاریشین کە پارتی دێموکرات و پەکەکە و یەکێتی بە رووحێکی نەتەوەیی، لێبوورین و ئاشتی، تەفاهوم و وتووێژ و سازان هەنگاوی جدی هەڵبگرن، ئەوان سێ هێزی گەورەی کوردستانن و کە لە ئاستی ناوچە و جیهاندا خاوەن پێگە و وەزن و قورسایین، نابێت خۆیان و کۆمەڵگای کوردستان سەرقاڵی ئەو بابەتە بکەن چۆنکە داگیرکەران لێی سوودمەند دەبن و زەرەرمەندی سەرەکیش هەر کورد دەبێت. پێویستە سەرکردایەتی ئەم هێزانە بەرپرسیارانەتر هەڵسوکەوت بکەن. چۆنکە ئەوان ئەرکێکی قورس و رەساڵەتێکی مێژووی گەورەیان لەسەر شانە، هەر بۆیە پێویستە کۆتایی بەم گرژی و شەری رەوانیە بێنن کە ئێستا سەرتاپای کۆمەڵگای کوردی داتەنیوە، تا متمانەی کۆمەڵگای کوردیان لەدەست نەداوە زوو چارەسەرێکی ئەم دۆخە بە گرتنەبەری رێکاری دیاڵۆگی ئاشتەوایی بکەن. ئەگەر لەمە زیاتر درێژەبخایەنێت ئەوە خەسارێکی گەورەی بەداوادا دێت، تێچوو و هەزینەشی زۆرە کە بێ ئاکام و بێ دەستکەوتە و هیچ خزمەت بە دۆزی کورد لە هیچ کام لە بەشەکانی کوردستان دا ناکات، واتە ئەمە بەزیانی کوردە کە کۆی هێز و توانا و پتانسێل و بیر و هۆشی گەلی کورد بە چەند تەپۆلکە لە زینووی وەرتێ یان هەندێک باسی پەراوێزی لاوەکی سەرقاڵ بکرێن. کورد دەبێت دوورتر بنوارێ بۆ بابەتەکان و خۆی بۆ پێشهاتەکان ئامادە بکات و هەوڵ بدات گۆرانکاری مەزن و دەستکەوتی بەرچاو مسۆگەر بکات. ئێستا کورد لە ئاستی جیهان و ناوچەدا بە گەلێکی ئاشتی خواز و خۆراگر لە بەرامبەر تیرۆریزم دا ناسراوە، رای گشتی کۆمەڵگای جیهانی لەگەڵ کوردە، پرسی کورد بۆتە بابەتێکی جیهانی. لێرەدا زۆرترین ئەرک دەکەوێتە سەر شانی سەرکردایەتی سیاسی حیزبە کوردیەکان لە چوار بەشی کوردس

تان دا کە بە مەنتقی سیاسی تعامول و ژیرانەتر هەڵوێست بگرن لەپەیوندەی بە پرسە چارەنووسازەکانی کورددا.

قه ندیل پرێس: رۆلی تورکیا لەم رووبەڕووبوونەدا چۆن هەڵدەسەنگێنن؟

ئازاد محەمەدزادە: لە پەیوەندی بەم پرسیارە دا ئەوە حاشاهەڵنەگرە کە دەسەڵاتە ئیقلیمیەکان و بەتایبەتی دوو رێژیمی ئێران و تورکیە، وەک دوو زلهێزی ناوچەیی و داگیرکەری کوردستان لە پێنسەد ساڵی رابردوودا زۆرترین هەوڵیان داوە کە هێزی کورد بەکاربێنن دژ بەیەک و بۆ زیاتر هێژموونخوازی، تۆکمە کردن و چەسپاندنی دەسەڵاتی خۆیان بەسەر ناوچە و بەتایبەتی چواربەشی کوردستاندا، لەو ململانێ دا نە ئێران و نە تورکیە نەیانتوانیوە ئامانجەکانیان سەتاسەد بپێکن، بەڵام تا ئاستێک لێی سوودمەند بوون کە دەبینین کە کوردستانی گەورە بۆتە مەیدانی یەکلاکەرەوەی ململانێی مێژووی نێوان ئێران و تورکیە، و تۆز و خۆڵ و دووکەڵ و ماڵوێرانی و دابەشکاری نەبێت هیچی بۆ کورد لێنەکەوتۆتەوە و ئەنجامێکی ئەوتۆی نەبووە.

لەنێوان ئێران و تورکیە دا کام لایەنیان قەبووڵی مافە سیاسی و نەتەوەییەکانی کوردیان کرد و دانیان بە کۆنفیدراسیۆن لەگەڵ کورد دانا، ئەوە کورد دەبێت بێ هیچ لاریەک و بەتوافق قەبووڵی بکات، بە بروای ئێمە تا پرسی نەتەوەیی و سیاسی کورد لە باکوور و رۆژهەڵاتی کوردستان بە شێوەی ئاشتیانە و بە دیاڵۆگ و دانپێدانانی فەرمی ، واتە یاسامەندکردنی مافی کورد چارەسەر نەکەن، ئێران و تورکیە هیچ کات ناتوانن متمانەی ۶۰ کورد لە ناوچەدا بەدەست بهێنن.
سەیر کەن رێژیمی ئێران لە لایەک خۆی بە دۆستی کورد لە باشوور و باکوور و رۆژئاوا دەزانێ و فرمێسکی تیمساحیان بۆ دەرێژی، بەڵام لە رۆژهەڵات سەرەتایی ترین مافەکانی کورد پێشێل دەکات و حیزبە کوردیەکان یاساغ و بە موشک لێیان دەدات، تێکۆشەران و رێبەرانی کوردی رۆژهەڵات تیرۆر دەکات، هەموو جۆرە ئازادیەکی سیاسی قەدەغەیە و سێدارە و گرتن و بێکاری و تاڵان کردنی کوردستان و راونانی کورد بۆتە پیشەی سەرەکی ئەم رێژیمە بەرامبەر بە کورد، بەم زێهنیەتە تاران لە کوردستان نە خاوەن ماڵە و میوانیش نیە بەڵکوو داگیرکەرە و وەک زۆردار و سەرکوتکەر و قیوم لەگەڵ کورد و کوردستان رەفتار دەکات، ئەمە شموولی تورکیەش دەکات کە دەبینین بە دڕندەترین شێوە سەرکوت و ئینکاری کورد دەکات لە باکوور، کەچی خۆی بە دۆستی کورد لە باشوور و بەشەکانی تری کوردستان نیشان دەدات.
ئێستا تورکیە و ئێران خەریکی سیناریۆیەکی مەترسیدارن دژ بە کورد واتە دابەشکردنی کوردستان بەسەر دووبەشدا، بەڵام ئەمجارە کۆمەڵگای کوردی و هێزە سیاسەکان وشیارترن، بە گشتی سەردەمی سیاسەتی دوورنوارینی کورد دەستی پێ کردووە و کوردیش فاکتەرە لە ناوچەدا و ناتوانن بیخەنە ژێر رکێفی خۆیان. دەسەڵاتی تاران و ئانکارا دوو پارچەی گەورەی کوردستانیان داگیر کردووە و هەموو مافێکی سیاسی و نەتەوەیی و خۆبەرێوەبەرییان لەو دوو بەشە گەورەی باکوور و رۆژهەڵاتی کوردستان دا لە کورد زەوت کردووە، ئەم دوو بەشە بوونەتە پادگانێکی گەورەی چەک و هێزی نیزامی ئەو دوو وڵاتە و بەچاوی ئەمنیەتی و لەرێگای ئۆرگانە ئەمنیەکانەوە دەرواننە پرسی کورد.
لای ئەوان باس کردن و چارەسەر کردنی دۆزی کورد گوناحی کەبیرەیە، تا ئێستا هیچکامیان بە جدی نیازپاکیان بەرامبەر بە چارەسەری مەسەلەی کورد لەو بەشە پێشان نەداوە، بۆیە چاوەروانین بەخۆیان دا بچنەوە، چۆن ناتوانن تا سەر شەر و ئینکاری کورد بکەن. لە نیهایەتی خۆیدا ئەم دوو سیستەمە ناچار دەبن دان بنێن بە مافی سیاسی و نەتەوەیی کورد و مل بدەن بە داخوازییەکانی کورد، سەرەنجام بە دیاڵۆگی ئاشتەوایی بگەنە ئەنجامێک بە رەزایەت و دڵخوازی دوولایەنە لەگەڵ نوێنەرانی راستەقینە و هێزە سیاسیەکان کە پێشەنگایەتی تەڤگەری نەتەوەیی کورد دەکەن لە رۆژهەڵات و باکووری کوردستان دا.


قه ندیل پرێس: هەندێک لەکارناسان بڕوایان وایە کە پرسی زینی وەرتێ دەبێت لە چوارچێوەی رکابەری ناوچەیی ئێران و ئەمریکا لێکبدەینەوە، بەم چەشنە کە ئەکتەری سەرەکی لەپشتی پەردەی پرسی زینی وەرتێ ئەمریکایە چوونکە زینی وەرتێ لەبواری پێگەی جۆگرافی و تۆپۆگرافییەوە ناوچەیەکی ستراتژیکە و بۆ نموونە زاڵە بەسەر ئەو ناوچەیە کە ژمارەیەکی زۆری هێزی ئەمریکی تێدا جێگیر کراون و پنتاگۆن نیگەرانی هەڵکردنی چرای سەوزی پەکەکە بۆ هێزە سەر بەئێرانییەکانه کە لەوێیەوە هێرش بکەنە سەر بنکەی حەریر و بۆیە دەیەوێت لەڕێگای پارتییەوە زینی وەرتێ لەکۆنترۆڵی پەکەکە دەربێنێت، ئێوە ئەم شرۆڤەیە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟


ئازاد محەمەدزادە: لە پرسیاری پێشوودا وڵامی بەشێک لەو پرسیارەی بەرێزتانم دایەوە.
بەڵام بە نیسبەت ئامریکا، بە گشتی کورد نابێت تەواو سیاسەتی خۆی تێکەڵ بە ململانێ ئامریکا یان هیچ زلهێزێکی دیکە لەگەڵ وڵاتانی ناوچەکە دا بکات، ستراتیژی و مانەوەی ئامریکا و زلهێزان لە ناوچەدا کاتین.
ئامریکا گەر پشتیوانی راستەقینەی دۆزی کوردە دەتوانی عەلەنی و بە فەرمی لە سەر ئاستی جیهان

ی دا پرسی کورد رابگەیەنێت و کورد لەو گێژاو و شەر و بێ چارەنووسیە دەرباز بکات.
بەداخەوە کورد ئێستا بە جۆرێک ناراستەوخۆ کارتێکە بە دەست ئامریکا و زلهێزان کە روو بە وڵاتانی ناوچە بەکاری دێنن بۆ دەستەبەر کردنی بەرژەوەندی خۆیان.
لە خۆمان بپرسین کە ئامریکا چەندە پشتیوانی دۆزی کوردە و تا چەندە گارانتی پاراستنی مافەکانی کوردی کردووە، کورد دەتوانێ چ بەرژەوەندیەک بۆ ئامریکا دابین بکات.
لێرەدا نموونە رێفراندۆمی باشووری کوردستان کە ۹۳% دەنگیان دا بەسەر بەخۆیی، هیچ وڵاتێک پشتیوانی لە کورد نەکرد تەنانەت ئامریکاش، کوردیش نەیتوانی دوای رێفراندۆم سەربەخۆیی رابگەیەنێت، بە وتەی خودی سەرکردایەتی باشوور ئەساسەن رێفراندۆم بۆ سەربەخۆیی نەبوو بەڵکوو هەڵسەنگاندن و پیشاندانی ویستی سیاسی کورد بوو کە ئەوەش مافی سروشتی و رەوای کوردە سەربەخۆ بێت، کەچی بە بریاری ئامریکا و زلهێزان و لە ئەنجام دا گەلەکۆمێی ئیقلیمی دژ بە باشوور کرا و بێ هیچ بەرگریەک کورد گەڕایەوە هێڵی تەماسی پێش شەری داعش واتە کەرکووک و شەنگال و خانەقین کە ناوچەی ستراتیژی و دەوڵەمەندی کوردستانن کەوتنەوە ژێر دەسەڵاتی عێراق و داگیر کرانەوە و بەداخەوە پێشمەرگە یەکێتی نیشتمانی کەوتنە ژێر دەبابە و تانکی عێراقێک کە کورد دەستی باڵای هەبوو لە دروستکردنەوەی لە دوای رووخانی رێژیمی سەددام دا. نمونەی تر رۆژئاوای کوردستانە کە ئامریکا کوردی لەم بەشە تووشی کارەساتێکی مرۆیی کرد و پشتی لە کورد کرد و رێگای دا سوپای تورکیە بەشێک لە رۆژئاوا داگیر بکا، لە نیهایەت دا کورد بۆ پاراستنی دەستکەوتەکانی کە بەخوێنی دەیان هەزار رۆڵەی شەرڤانی کورد هاتبوونە بەرهەم لەگەڵ دەسەڵاتی سوریە کەوتەوە گفتگۆ و رێککەوتن کە ئەمەش وای کرد هێرشەکانی تورکیە دژ بە رۆژئاوا بوەستێندرێن، با ئەوەش بڵێین کە هۆکاری سەرەکی مانەوەی ئامریکا لە بەشێک لە رۆژئاوای کوردستان تەنیا نەوت و سەرچاوە ژێرزەویەکانن کە ئەمریکا دەڵێت من هەزینەم بۆ کورد کردووە و بۆیە لەباتی نەوتی کوردم دەوێت.
بە بروای من نە ئامریکا و نە هیچ زلهێزێکی تری جیهانی لە ناوچە ئەولەویەتیان دۆزی کورد نەبووە و نیە، بە گشتی زلهێزان و ئامریکا بە دوای ئابووری و قازانج و بەرژەوەندی زیاتر دەگرێن، نەک چارەسەری پرسی کورد، پرسی کورد رووی لە وڵاتانی حاکم و داگیرکەر بەسەر کوردستان دایە، رێبەری شەهید دقاسملوو دەفەرمووی پرسی کورد لە واشینگتۆن و لەندەن و مۆسکۆ و پاریس چارەسەر ناکرێ بەڵکوو لایەنی بەرامبەرمان تاران و ئانکارا و بەغدا و دەمێشقن، وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازانیش لەو باوەرەداین کە پرسی کورد رووی لە تارانە جا چ شا حوکم بکات یان شێخ یا هەر دەسەڵاتێکی ترلە ناوەندی ئێران دا، واتە پرسی کورد رووی لە مەرکەزە جا بە دیاڵۆگی ئاشتەوایی بێت یان دیاڵۆگی مسلحانە، ئەمە بۆ بەشەکانی تریش هەمان شتە.
بەڵام دیسانیش کورد پێویستی بە پشتیوان و هاوکار و یار هەیە لەسەر ئاستی جیهانی دا، واتە دەبێت کورد لە سەر ئاستی جیهان دا بەهێز دەربکەوێت و دیپڵۆماسی بەهێز و موحەد و لابی بەهێز دروست، و هاوپەیمان و دۆست بۆ خۆی پەیدا بکات، کە ئەمەش مافی بێ ئەملاوئەولای هەر گەل و دەسەڵاتێکە.


قه ندیل پرێس: بەڕای بەڕێزتان رێگا چارەی دەرچوون لەم قەیرانە چییە؟


ئازاد محەمەدزادە: بەڕای من رێگا چارەی دەربازبوون لەو قەیرانەی کە ئێستا بەرۆکی نەتەوەی کورد و وڵاتەکەمانی لە چوار بەشی کوردستان دا گرتۆتەوە، یەکگوتاری نەتەوەیی، یەکریزی نیشتمانی و دیاڵۆگی ئاشتەوایی ناوماڵی کوردە. پێویستە بگەینە خاڵی هاوبەش، واتە بەرژەوەندی باڵای نەتەوەیی ئەولەویتی تێکۆشانی سیاسی، نەتەوەیی و خەباتی گشت رەهەندی و فرە مێتۆدی هەموو لایەکمان بێت، زەروورە کە کۆتایی بە ململانێ ناتەندروستی حیزبی و خۆسەپاندن، فەرزی ئیرادە، ئینکار و پشت گوێ خستنی یەکتر بهێندرێت. ئەو پەری هاوکاری و هاوفکری و یارمەتی دانی یەکتر ببێت بە بنەما، و هیچ حیزب و ئایدیایەک پیرۆز نەکرێت، بەڵکوو خاک و وڵات و گەل هێڵی سوور بێت بۆ گشت لایەکمان.
دەبێت رەخنەی سازندە بگیرێن و پێشنیاری بەسوود پێشکەش بکرێن. خەسار ناسی ئەخلاقی و زانستی بۆ مێژوو بکرێت و شەری مێژوو فرۆشتنەوە کۆتایی پێ بێت، و هیچ کەسی تێکۆشەر و ئازادیخوازە و وڵات پارێز بەهۆی را و بۆچوونی جیاواز نەخرێتە تەرازووی کورد بوون و کورد نەبوون. هەموو دەزانین کە کوردایەتی واتە تێکۆشان بە دژی هەرجۆرە ستەمێکی سیاسی و نەتەوەیی و ئابووری و کولتووری و چینایەتی سەر کورد کە هەموو دەبێت بەو ئاراستەیە تێکۆشانی سیاسی و نەتەوەیی خۆمان درێژە پێدەین و لە هەر دەرفەتێک کە بەسوودی گەلەکەمان بێت ئەگەر کەمیش بێت ئەو پەری کەڵک وەربگرین.
بە باوەری من دەبێت هەموو ئایدیا و فیکر و بیر و باوەرێکی حیزبی و سیاسی و ئایینی لە خزمەت بردنەپێشی دۆزی کورد دابێت.


قه ندیل پرێس: وەک پرسیاری کۆتایی، ئەم دوایانە هەروەک ئاگادارن بەیانییەیەک لەژێر ناوی یەکگرتنی چالاکانی سیاسی و سڤیلی ئێران لەهەندێک لەئاژانسەکانی هەواڵ و تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاو بووەوە کە دوای چەند کاژێرێک زۆربەی واژۆکەرانی بەدرۆیان خستەوە، زۆرێک بڕوایان وایە کە هۆکاری ئەم بەدرۆخستنەوەی ئەم بەیانییە کە بریتی بووە لە پێناسەکردنی بنەمای سەرەکی مافی چارەی خۆنووسین بۆ هەموو نەتەوەکانی ئێران بووە، رای ئێوە لەمبارەوە چییە؟


ئازاد محەمەدزادە: لە پەیوەندی بە دەنگۆی ئەو بەیاننامەیەی کە بڵاو کراوتەوە، ئەگەر چی مافی دیاریکردنی چارەنووسی سیاسی بۆ هەموو گەلێک رەوایە بەڵام بەگشتی لە هیچ سەرچاوەیکی فەرمی ئەو راگەیاندنەم نەمبیستووە و نەبینیوە و تەنیا لە هەندێک تۆری کۆمەڵایەتی و سەرچاوەی ناروون نەبێت کە بڵاوەیان کرۆتەوە ، کە تا ئەو جێگایەی ئاگادارم زۆرینەی ئەو کەسایەتیانە ئەوەیان رەد کردۆتەوە و بە ساختەی لەقەڵەم دەدەن.

 

7/5/2020

 

 

 

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان