ئاراس جەواد

^{هاوكات له‌گه‌ڵ فه‌توای (عه‌لی سيستانی)ی گه‌وره‌ مه‌رجه‌عی شيعه‌، سه‌باره‌ت به‌ پێكهێنانی ميليشیاكانی حه‌شدی شه‌عبی، به‌شێكی زۆر له‌ هاوكێشه‌ سياسیيه‌كان گۆڕانيان به‌سه‌ردا هات، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆربه‌ی پارت و لايه‌نه‌ شيعه‌كان لانی كه‌م پاساوێكی ئايینيیان بۆ فه‌راهه‌م كرا تا ميليشاكانيان ئاشكرا بكه‌ن. ئه‌وه‌ بوو له‌ په‌رله‌مانی عێراقيش حه‌شدی شه‌عبی له‌ ڕووی ياساييه‌وه‌ شه‌رعيیه‌تی پێ درا و كرايه‌ هێزێكی ياسايی و به‌شه ‌بودجه‌يه‌كی زۆريشی له‌لايه‌ن به‌غداوه‌ بۆ ته‌رخان كرا. به‌و شێوه‌يه‌ حه‌شدی شه‌عبی كرايه‌ هێزێك كه‌ به‌ناو له‌ژێر ده‌سه‌ڵاتی حكوومه‌تدا بێت، به‌ڵام له‌ڕاستيدا ببێته‌ كارتێكی فشار و‌ له‌لايه‌ن هێزه‌ شيعه‌كانه‌وه‌ بۆ‌ مه‌رامی سياسی به‌كار بهێنرێت. حه‌شدی شه‌عبی كۆپيیه‌كی سوپای پاسدارانی ئێرانه،‌ كه‌ ئێستا تاكه‌ هێزی ده‌سه‌ڵاتداره له‌ ئێراندا و هه‌موو ئيمكانیاتێكی سه‌ربازی و لۆجستی بۆ دابين ه‌كرێت. هه‌روه‌ها بودجه‌يه‌كی زبه‌لاحیشی له‌لايه‌ن حكوومه‌تی تارانه‌وه‌ بۆ ته‌رخان ده‌كرێت، بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێت ئه‌گه‌ری هه‌ر مه‌ترسيیه‌ك له‌سه‌ر حكوومه‌ت كه‌م بكاته‌وه‌.}

^{ئه‌مڕۆكه‌ سوپای پاسداران له‌ يه‌مه‌ن، عێراق، سووريا، به‌حرێن، لوبنان، فه‌ڵه‌ستين، ئه‌فغانستان و ته‌نانه‌ت له‌ باكووری ئه‌فريقاش كاريگه‌ریی به‌رچاوی هه‌يه‌ له‌ سه‌پاندنی سياسه‌ته‌كانی ئێران و پاراستنی به‌رژه‌وه‌نديیه‌كانی له‌ ناوچه‌كه‌ و جيهاندا. لێره‌دا ده‌مه‌وێت ئه‌وه‌ بڵێم كه‌ مه‌به‌ست له‌ پێكهێنانی ميليشياكانی حه‌شدی شه‌عبی له‌ عێراقدا بێ شك به‌ هه‌مان ئامانجه‌ و گومانی تێدا نييه‌ كه‌ بيرۆكه‌ی دروستكردنی ئه‌و هێزه‌ له‌ تارانه‌وه‌ داڕێژراوه‌ و به‌رنامه‌ی بۆ داده‌نرێت.}

بەرزان فەرەج

^{خولی یەكەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی فەرەنسا كۆتایی هات و وەك چاوەڕوان دەكرا لە نێوان چەپێكی پەرتەوازە و پارتێكی سۆشیالیستیی لەتوپەت و راستێك كە شەرمنانە بەرگری لە كاندیدێكی ئابڕووبراو و گەندەڵ دەكرد، ئیمانوێل ماكرۆن و مارین لوپێن وەكو دوو ركابەر بۆ خولی دووەم مانەوە. بێگومان بە ماتماتیكی دەنگدان پاش ئەوەی كاندیدە شكستخواردووەكانی خولی یەكەم پێكەوە لە سەنگەرێكدا لەگەڵ ماكرۆن بەرامبەر مارین لوپێن كۆدەبنەوە، چاوەڕوان دەكرێت زۆرینەی ڕەهای فەرەنسییەكان لە خولی دووەمدا پێكەوە ببنە بەربەست لە بەردەم مارین لوپێن و نەهێڵن فەرەنسا لە بەهاكانی دابماڵێت و لە جیهانی داببڕێت. سەركەوتنی ماكرۆن لە خولی دووەمدا چاوەڕوانكراو و پێویستی و ئەركێكی مێژووییشە بۆ فەرەنسییەكان كە هێشتاش زۆرینەی هەرە زۆریان پابەندی سەروەرییەكانی پێشوو، هەروەها ئەو بەها جیهانییانەن كە شۆڕشی فەرەنسی جاڕی بۆ داو جیهانی نوێی لەسەر بنیاتنرا.}

^{فەرەنسییەكان جیهانێك كە لەسەر بنەمای پێكەوەژیان و لێبووردەیی و هەمەڕەنگی بنیاتنراوە، ناڕووخێنن لەكاتێكدا خۆیان بنیاتنەری ئەو جیهانەن، بۆیە مارین لوپێن نمایشێكی بێهوودە دەكات لەناو جیهانێكدا كە پیرۆزیی بەهاكان تێیدا گرنگترە لە ناسیۆنالیزم و پۆپۆلیزم و چاوەڕوان ناكرێت ئەزموونی ترامپ و تێرێزا و (فرانكزیت) لە فەرەنسا رووبدات.}

سامان شالی

^{جه‌نگی یه‌كه‌می جیهانی
مێژووی په‌یوه‌ندییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌گه‌ڵ كورد، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكی (ودرۆو ویلسون). له‌ 8ى كانوونى یه‌كه‌می 1918 بۆ یه‌كه‌م جار حكوومه‌تی ئه‌مه‌ریكی له‌ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی هاوبه‌شی كۆنگرێسدا پشتگیریی كوردی كرد و له‌ به‌یاننامه‌یه‌كی 14 خاڵیدا ئاماژه‌ی به‌ مافی رزگاركردنی میلله‌تی كورد و ئه‌رمه‌ن كرد له‌ژێر ده‌ستی ئیمپراتۆریه‌تی عوسمانی، به‌و پاساوه‌ی كه‌ ده‌وڵه‌ت بۆ نه‌ته‌وه‌ بێ ده‌وڵه‌ته‌كان دروست بكرێت. هه‌رچه‌ندە ئه‌م به‌یاننامه‌یه‌ له‌لایه‌ن دیبلۆماتكارانی ئاماده‌بوو له‌ كۆنفرانسی ئاشتیی پاریس له‌ فه‌ره‌نسا به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ وه‌رگیرا، به‌ڵام هاوپه‌یمانه‌كان هیچ بایه‌خێكیان به‌م پشتگیرییه‌ نه‌دا، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا رۆڵێكی گرنگی له‌ ناوچه‌كه‌دا نه‌بوو. ده‌وڵه‌ته‌ زلهێزه‌كان به‌ ئه‌مه‌ریكاشه‌وه‌ له‌پێناو ئاشتیی ناوچه‌كه‌ پێیان باشتر بوو كه‌ توركیا رازی بكه‌ن و مه‌سه‌له‌ی كورد بچووك كرایه‌وه‌ بۆ مه‌سه‌له‌یه‌ك كه‌ له‌دواییدا له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌ نوێیه‌كانی ناوچه‌كه‌ بڕیاری له‌سه‌ر بدرێت، نه‌ك ده‌وڵه‌ته‌ زلهێزه‌كان.}

^{داكوتانی ده‌سه‌ڵات له‌ ده‌وڵه‌ته‌كانی رۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست پابه‌ندە به‌ پشتگیریی ده‌ره‌كی و ئه‌وه‌ش به‌زۆری به‌ستراوه‌ به‌و ململانێیه‌ی كه‌ له‌ ناوچه‌كه‌دا به‌هۆی جه‌نگی سارد و دابه‌شبوونی ئایدیۆلۆژی و ئۆردوگاكانی راست و چه‌پ سه‌ری هه‌ڵدابوو.}

^{ئەمڕۆ چوارشەممە مه‌سروور بارزانى راوێژكارى ئه‌نجوومه‌نى ئاسايشى هه‌رێمى كوردستان لە میانی وتارێكی جەماوەریدا رايگه‌ياند بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ سه‌ربه‌خۆ بین، ده‌بێت سه‌ر به‌ خۆمان بین، نابێت سه‌ر به‌ هیچ لایه‌كی دیكه‌ بین. له‌ پرۆسه‌ی سەربەخۆییش پاشه‌كشێ ناكه‌ين و به‌ قسه‌ى ئه‌وانه‌ ناكه‌ين كه‌ دژى ريفراندۆمن.}

^{له‌ وتارێكدا، كه‌ ئه‌مڕۆ له‌ كه‌رنه‌ڤاڵێكى يه‌كێتى قوتابيانى كوردستان بۆ پشتگيريى له‌ ريفراندۆم، كه‌ له‌ هه‌ولێر به‌ڕێوه‌چوو، مه‌سروور بارزانى باسى له‌ گرنگى سه‌ربه‌خۆبوونى هه‌رێمى كوردستان كرد و گوتى "نابێت ئێمه‌ چاومان له‌وه‌ ‌بێت كه‌ هه‌ر پاشكۆ بین، یان خه‌ڵكی دیكه‌ حوكمڕانی به‌سه‌ر ئێمه‌دا بكات، كه‌سێك ناتوانێت چاوی له‌ پۆستی وڵاتێكی دیكه‌ بێت و بێت لێره‌ رێنماییمان بكات له‌سه‌ر چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی ریفراندۆم".}

^{ئەمەی خوارەوە دەقی وتارەكەیە:}

^{به‌ناوی خوای گه‌وره‌و میهره‌بان}

^{خوشك و برایان خۆشه‌ویست ئاماده‌بووانی هێژا هه‌مووتان زۆر زۆر به‌خێر بێن}

^{خۆم زۆر به‌ خۆشحاڵ ده‌زانم به‌ ئاماده‌بوون له‌گه‌ڵ ئێوه‌ و باسكردن بۆ چه‌ند پرسێك كه‌ گرنگن بۆ ئێستا و ئایینده‌ی ناوچه‌كه‌ به‌تایبه‌ت گه‌له‌كه‌مان.}

^{پێش ئه‌وه‌ی بچینه‌ ناو ئه‌م باس و بابه‌تانه‌، پێمخۆشه‌ كه‌ سڵاو و رێزی خۆمان بنێرین بۆ هه‌موو ئه‌و پێشمه‌رگه‌ قاره‌مانانه‌ی كه‌ ئێستا له‌ سه‌نگه‌ردان، بۆ ئه‌وه‌ی}

یاسین نادر رەحمان 

^{نامەوێت بەمشێوەیە مێژووی ئەم ڕۆژەیە کە لە ١ی ئایاری ١٨٨٦ز لە شیکاگۆی ئەمریکا ڕوویداوە و تیایدا چینێکی داماو و ھەمیشە ماندووی ڕۆژگار کە مافەکانیان لەو ساڵانەدا بەھۆی بارەکێشی و کارلێکێشانی زۆرەوە پێشیلکراوە و لە سەر خواستێکی سەرەتایی خۆیان واتە: کەمکردنی کاتەکانی ئیشکردنیان لە ١٤ کاتژمێرەوە بۆ ٨ کاتژمێر، بەس بەتەنیا بخەمە ڕوو، ھەر چەندە لەم پێناوەشدا پاش چەند ڕۆژێک بەردەوامی لە ناڕەزایەتییان چەند کرێکارێک بەھۆی تەقەی پۆلیس و دەزگا ئەمنیەکانی ئەمریکاوە کوژرا و پاش ئەم مێژووە و تا ڕادەیەکیش ڕابردووتر لەم مێژووە، بزوتنەوە و حیزبگەلێک دروست بوون کە ھەمیشە خۆیان بانگەشەکار و داکۆکیکەر لە مافی کرێکارەکان، خۆیان زانیوەو دروشمەکانیان ھەمیشە لە مافی ئەم چینە ماف زەوتکراوە پیشانی ھەموو دونیا داوە، کە ڕوویەکی سەرەکی ئەمەش لە بەرژەوەندیخوازی زیاتر ھیچی تری لێ بەدی ناکرێت، چوونکە دۆخی کرێکارەکان و تەندروستبوونی شوێنی کار و خزمەتکردنی زیاتر بەوان لە ڕووی ژینگەی ژیان و ئاسوودەیی کۆمەڵایەتیەوە ئێستاکەشی بەدواوە بێت نەک سەقامگیر نەبووە، بەڵکوو خراپتر بووەو ڕۆژانە ھەواڵە دڵتەزێن وناخۆشەکان لە بارەی ژیانی ناخۆشی ئەم توێژە ھەر دەبیستین و ئیتر چۆن چارە دەکرێت وچۆن کاری بۆ کراوە، وا ئەنجامەکەی لە ئێستادا لە دۆخی ئەواندا دەبینین کە بە داخەوە شتانێکی دڵخۆشکەر نەک نین بەڵکوو ھەژێنەر و ناخۆشیشن، کاتێک کە ئێمە دۆخێکی وا نەخوازراو دەبینین لەپاش ئەم مێژووە سەد و چەند ساڵەی ئەم ڕووداوەیە،}

هۆگر ئیبراهیم حەکیم

^{تا دێت داواكاریی لایه‌نه‌ عیراقییه‌كان بۆ گۆڕینی كۆمسیۆنی باڵای سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان زیاد ده‌بێت. ئێستا زۆربه‌ی لایه‌نه‌كان سه‌ره‌ڕای جیاوازییه‌ سیاسییه‌كانیان، كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی چیدی ئه‌و كۆمسیۆنه‌ بێلایه‌ن نییه‌ و رۆڵی له‌ چۆنیه‌تیی به‌رێوه‌چوونی هه‌ڵبژاردنه‌كان و ده‌ره‌نجامه‌كانى باش نییه‌. ئەمە له‌كاتێكدا كه‌ ئێستا له‌ قۆناغی ئاماده‌كارییه‌ بۆ ئه‌نجامدانى دوو پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن له‌ماوه‌ی كه‌متر له‌ ساڵێك. یه‌كێكیان كه‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی پارێزگاكانه‌ن كه‌ وا بڕیاره‌ له‌ ئه‌یلوولی ئه‌مساڵ به‌ڕێوه‌ بچێت. ئه‌وه‌ی دیكه‌یان هه‌ڵبژاردنی ئه‌نجومه‌نی نوێنه‌رانی عێراقه‌ كه‌ له‌ به‌هاری ساڵی داهاتوو ئه‌نجام ده‌درێت. ناڕه‌زاییه‌كان به‌رامبه‌ر ئه‌و کۆمسیۆنه‌ به‌شێوه‌یه‌ك زیاد بووه‌، ته‌نانه‌ت له‌ ماوه‌ی رابردوو چه‌ندین خۆپێشاندان له‌ به‌غداى پایته‌خت بۆ ئه‌و مه‌به‌سته‌ رێكخرا. ئه‌و لایه‌نه‌ سیاسییانه‌ى له‌پشت كۆمسیۆنن، به‌تایبه‌ت سه‌رۆكایه‌تیی ئێستاى ئه‌نجومه‌نی وه‌زیرانی عێراق، ئه‌و ناڕه‌زاییانه‌ به‌ به‌شێك له‌ ململانێی پێشوه‌ختی هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌قه‌ڵه‌م ده‌دات و به‌ كارێكی ناڕه‌واى ده‌زانێت. هه‌رچه‌نده‌ به‌شێك له‌ چاودێران چاوه‌ڕوانى ئه‌وه‌یان ده‌كرد كه‌ به‌هۆی شه‌ڕی مووسڵ و مانه‌وه‌ی داعش له‌ به‌شێكی ناوچه‌ عیراقییه‌كان، ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ دوا بخرێت، به‌ڵام كۆمسیۆن ئه‌وه‌ی دووپات كرده‌وه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌ كاتى خۆیاندا ئه‌نجام ده‌درێن. به‌ڵام ئه‌وه‌ی لێره‌دا شوێنی پرسیار و هه‌ڵوه‌سته‌كردنه‌ ئه‌وه‌یه‌، ئایا ئه‌و هه‌ڵبژاردنانه‌ چ پێگه‌یه‌كیان ده‌بێت له‌ پرۆسه‌ی دیموكراسیی عێراقدا؟ له‌ كاتێكدا ئێستا ململانێی نێوان لایه‌نه‌ سیاسییه‌ جیاوازه‌كان گه‌یشتووەته‌ دوا ئاستی خۆی، ده‌شێ ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ چ شتێك له‌ هاوكێشه‌ى هێز له‌ عیراقدا بگۆڕێت؟}

فاروق حه‌جی مسته‌فا

^{قسه‌كردن له‌باره‌ی كۆتاییهاتنی داعش قسه‌ی ئه‌مڕۆ نییه‌، هه‌ر له‌گه‌ڵ په‌یدابوون و قوتبوونه‌وه‌ی داعش، هه‌مووان گوتیان ئه‌م (ده‌وه‌ن به‌ ئاشه‌) سه‌ر ناگرێت. رێكخراوێكی له‌م چه‌شنه‌ به‌رده‌وام نابێت، مه‌رجه‌كانی مانه‌وه‌ی تێدا نییه‌، هه‌ر زوو هه‌موو شتێك له‌ده‌ست ده‌دات ته‌نیا مێژوویه‌كی ره‌ش نه‌بێت، ته‌نیا مێژوو باسی ده‌كات و هیچی دی نا.}

^{سه‌باره‌ت به‌ كورد ئه‌وه‌ چه‌ندین مانگه‌ داعش كۆتایی هاتووه‌، به‌ تایبه‌تی له‌ كوردستانی سووریا، ماوه‌ی چه‌ندین مانگه‌ كورد به‌ ئاراسته‌ی دوورخستنه‌وه‌ی داعش كاری كردووه‌، ئێستا له‌نێو لانه‌ی خۆیدا چ له‌ ره‌ققه‌ یان له‌ گونده‌كانی باشووری منبج، كورد راوه‌دوویان ده‌نێت، كه‌سیش له‌و باوه‌ڕه‌دا نییه‌ كه‌ جارێكی ]d دێنه‌وه‌، هه‌ر بۆیه‌ گه‌لێك كه‌س له‌به‌ر ئه‌م دوو هۆیه‌ی دادێ، گه‌لێ دڵنیان:}

^{یه‌كه‌م: داعش له‌ ناوچه‌كانی ئه‌وان به‌ته‌واوی كۆتایی هات.}

^{دووه‌م: هه‌وادارانی داعش زه‌حمه‌ته‌ به‌ سیما و ره‌نگ و رووی داعشه‌وه‌ په‌یدا ببنه‌وه‌.}

^{په‌ند له‌ كۆتاییهاتنی داعشدا نییه‌، به‌ڵكوو په‌ند له‌ چۆنیه‌تیی كار و ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی دوای نه‌مانی ئه‌ودایه‌، ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ و بنیاتنانی پاش مه‌حفبوونه‌وه‌ی ئه‌وان،}

چۆمان تەقێدین 

^{له‌ ساڵی 1990ه‌وه‌ جیهان گوڕانكارییه‌كی زۆری به‌دوای خۆیدا هێنا، له‌و ساڵه‌وه‌ تا ئێسته‌ 28 وڵات سه‌ربه‌خۆییان وه‌رگرتووه، كه‌ بەشێک له‌و وڵاتانه‌ نیو هێنده‌ی گه‌لی كورد خه‌باتیان نه‌كردووه‌ و قوربانییان نه‌داوه‌. هاوكات له‌ ساڵی 1990ه‌وه‌ دوو ده‌وڵه‌ت كۆتاییان پێ هات كه‌ ئه‌وانیش یه‌كێتیی سۆڤیه‌تی پێشوو و ‌كۆماری یۆگسلاڤیای پێشوو بوون. هه‌روه‌ها ئه‌و گوڕانكارییانه‌ی باشووری كوردستانی گرته‌وه‌، گه‌لی كورد له‌و به‌شه‌دا له‌ ڕێكه‌وتی 5/3/1991 له‌ ڕانیه‌وه‌ ڕاپه‌رینی سه‌رتاسه‌ریی ده‌ستی پێ كرد و توانرا له‌ ماوه‌ی كه‌متر له‌ مانگێكدا سه‌رجه‌م خاكی باشووری كوردستان ئازاد بكرێ. به‌ڵام سوپای عێراق له‌ 31-3-1991 هێرشی كرده‌وه‌ سه‌ر كوردستان، به‌مه‌ش گه‌لی كورد له‌ هه‌مان ڕۆژدا كۆڕه‌وه‌ مه‌زنه‌كه‌ی ده‌ست پێ كرد.}

^{پاشان فەڕه‌نسا پڕۆژه‌بڕیاره‌كه‌ی دایه‌ ئه‌نجومه‌نی ئاسایشی نێوده‌وڵه‌تی بۆ پاراستنی گه‌لی كورد و له‌ (5/4/1991) به‌ زۆرینه‌ی ده‌نگ پڕۆژه‌بڕیاره‌كه‌ی فەڕه‌نسا بڕیاری له‌سه‌ر درا كه‌ دواتر به‌ بڕیاری (688) ناسرا. دواتر له‌ (19-5-1992) یه‌كه‌م هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كرا و به‌ دوایدا یه‌كه‌م كابینه‌ی حكوومه‌تی كوردستان پێكهات، له‌ (4-10-1992) په‌رله‌مانی كوردستان بڕیاری فیدڕاڵیی هه‌رێمی كوردستانی دا له‌ چوارچێوه‌ی عێراقدا، هه‌رێمی كوردستان له‌و كاته‌وه‌ تا ئێسته‌ له‌ڕووی سیاسی و سەربەخۆیی بڕیارەوە، لە گه‌شه‌سه‌ندن به‌رده‌وامدایە.}

^{ئێسته‌ وا چاوەڕوان دەکرێ سێ وڵاتی نوێ كه‌ هه‌رێمی كوردستان یەکێک بێت لەوانە، لە ڕیێ ریفراندۆمەوە رابگەیەنرێن:}

^{هەلوێستی‌ بزووتنه‌وه‌ی‌ كۆماریخوازانی رۆژهه‌لاتی‌ كوردستان له‌ سه‌ر هه‌لبژاردنه‌كانی‌ ئێران}

^{هاوەلاتیانی‌ مافخوازی كوردستان!}

^{چالاكوانانی‌ سیاسی‌، مه‌ده‌نی‌‌، ئاینی!}

^{‌حیزب‌و رێكخراوه‌ كوردستانیه‌كان!}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان، هەلبژاردن وەک یەکێک لە گرینگترین میکانیزمەکانی سازو کاری سیستەمگەلی سیاسی دێمۆکراتیک سه‌یر ده‌كات و پێوایە لە پرۆسەی هەلبژاردن دا، شارۆمەندان دەرفەتی بەشداری و مشارکەتی فەرمی و رێک‌و پێکیان لە ئاست دیاریکردنی داهاتووی سیستەمی سیاسی وەلات‌و چاره‌نووسی‌ خۆیان بۆ دەرەخسێت. وەک ئاشکراشە زۆرینەی نیهاد و دامەزراوەکانی سیستەمگەلی دێمۆکراتیکی جیهانی، بە سوودوەرگرتن لە پرۆسەی هەلبژاردن شکل دەگرن، به‌لام هه‌ڵبژاردن دەگەل ئەوەش کە رۆلی سەرەکی لە پرۆسه‌ی دامه‌زراندنی ئۆرگان‌و نیهادە دیموكراتیک‌و ناوه‌ندگەلی بریاردانی وەلاتدا دەگێرێت، به‌ڵكوو له‌هه‌مان كاتیشدا ده‌رفه‌تێك ده‌خولقێنێ‌ كه‌ شارۆمه‌ندان بتوانن به‌ شێوازی‌ دیموكراتیك‌و ئاگایانه،‌ ئیرادەی سیاسی خۆیان، وەک دەنگ بخه‌نه‌ ناو سه‌ندووقه‌كانی‌ ده‌نگدان‌و بەم‌چەشنە ته‌عبیر له‌ ویست‌و داواكانی‌ خۆیان بكه‌ن.}

^{بزووتنه‌وه‌ی‌ كۆماریخوازانی‌ رۆژهه‌لاتی‌ كوردستان سه‌ره‌رای‌ هه‌موو ره‌خنه‌كانی‌ له‌سازوكاری‌ سیستەمی هه‌لبژاردنه‌كانی‌ ئێران، هه‌لبژاردنه‌كانی‌ داهاتووی‌ شوورای شار و گووندەکان، و}

پۆڵا عومەر 

^{دوای سەرکەوتنی ریفراندۆم لە کۆماری تورکیا و بە دەستھێنانی دەنگی زۆرینەی کوردان، سەرکۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان، لە لێدوانێکیدا ئاماژەی بە گرنگی رۆڵی کورد کرد کە ئەوان لە ھەموو جار زیاتر گرنگن لە داھاتووی پڕۆسەی سیاسی وڵاتەکەیدا.} دوای کودەتایی ١٥ی تەمووزی ٢٠١٦، ئەنقەرە بەرەو ئاراستەیەکی دی ھەنگاوی نا و دەوڵەتمەداران دووپاتیان کردەوە کە تورکیای داھاتوو تورکیای دوێنێ نابێت، گۆڕانکارییەکانیش بریتی دەبن لە چاکسازی لە نێو حکوومەت و گۆڕینی سیاسەتی دەرەویی و پتەوکردنی پەیوەندیی بازرگانی لەگەڵ ھەرێمی کوردستان، ئەمەش لە شەش مانگی داھاتوو روون دەبێتەوە.

^{ھەرێمی کوردستان تاکە حکوومەت بوو کە لە سەرەتای کودەتاکەوە ھەڵوێستی پشتگیری بۆ ئەنقەرە راگەیاند، دوای کودەتاکەش حکوومەتی تورکیا بە ئاڵای کوردستان پێشوازی لە سەرۆکی ھەرێمی کوردستان و سەرۆکی حکوومەتی ھەرێم کرد، دواتر شاندی باڵای تورکیا بەسەرۆکایەتیی سەرۆکوەزیران بیناڵی یڵدرم، سەردانی ھەرێمی کرد و وەزیری ئابووری، وزە، وەزیری بەرگری و سەرۆکی ھەواڵگری یاوەرییان کرد. لەم شاندەدا بواری ئاسایش، ئابووری، وزە، پەروەردە و پەرەپێدان قورسایی تایبەتیان ھەبوو.} دوای کودەتا و ریفراندۆم، تورکیا بەرەو سیستمی سەرۆکایەتی بە کرداری ھەنگاو دەنێت، ئامانجی ٢٠٢٣ی پارتی دەسەڵاتدار بەرەو نزیک بوونەوە، خێرایی بەخۆیەوە دەبینێت.