^{كۆڵن پاوڵ}

^{له‌ باشترین حاڵه‌تی ئێمه‌دا بوون به‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كی مه‌زن هه‌میشه‌ مانای وابووه‌ پابه‌ندبین به‌ بنیاتنانی جیهانێكی باشتر و ئارامتره‌وه‌- نه‌ك هه‌ر بۆ خودی خۆمان، به‌ڵكو بۆ منداڵه‌كانی خۆمان و منداڵی منداڵه‌كانمان. ئه‌مه‌ش ئه‌وه‌ی گه‌یاندووه‌ كه‌ سه‌ركردایه‌تیكرنی جیهان له‌ پێشخستنی هۆكاری ئاشتی و وه‌ڵامدانه‌وه‌ له‌كاتی نه‌خۆشی و ڕوودانی كاره‌ساته‌كاندا، بریتی بووه‌ له‌ده‌رهێنانی ملیۆنان كه‌س له‌ هه‌ژاریی و هیوابه‌خشین به‌وانه‌ی ئاره‌زووی ئازادی ده‌كه‌ن.}

^{ئه‌م بانگه‌وازه‌ له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌دایه‌.
پێشنیاره‌كه‌ی ئیداره‌ی دۆناڵد تره‌مپ كه‌ رۆژی سێشه‌ممه‌ بڵاوكرایه‌وه‌ بۆ بڕینی نزیكه‌ی له‌سه‌دا 30ی بودجه‌ی هاوكاری وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا ئاماژه‌یه‌كه‌ بۆ پاشه‌كشه‌یه‌كی ئه‌مریكی، و بۆشاییه‌ك به‌جێده‌هێڵێت كه‌ وامان لێده‌كات سه‌قامگیریی و خۆشگوزه‌رانیمان كه‌مترببێته‌وه‌.} ئه‌م پێشنیاره‌ زیانی له‌ سودی زیاتره‌ و ئه‌وه‌ ده‌گه‌یه‌نێت بریاردان بۆ بڕینی به‌شێكی بچووكی پاره‌ كه‌ڕه‌نگه‌ وه‌كو شتێكی ژیرانه‌ ده‌ربكه‌وێت، به‌ڵام كه‌ دواجار ده‌بێته‌ هۆی خه‌رجی و تێچوونێكی زۆرتر شتێكی گه‌مژانه‌یه‌.

^{د. دیاكۆ  (مسته‌فا شه‌مامی)}

^{له‌ به‌شی 1كه‌می نه‌ته‌وه ‌و ناسیۆنالیزم دا، له‌مه‌ر گرینگی پرسی سه‌روه‌ری سیاسی و ده‌ۆله‌تی نه‌ته‌وه‌یی،و ره‌ۆتی ساغكردنه‌وه‌ی پرۆژ‌ه‌ی ده‌ۆله‌ت/ نه‌ته‌وه له لایه‌ك، و هەروەها فەقری ئه‌ده‌بیاتی سیاسی كورد له هه‌مبه‌ر پرسێكی ئاوه گرینگ‌و چاره‌نووس سازدا له لایه‌كی دیكه‌وه، ئاماژه به‌م خالانه‌‌ی خواروو كرابوو:}

^{•1/ خه‌لك وه‌ك تووخم و ئێلێمێنتی سه‌ره‌كی ده‌ۆله‌ت.}

^{•2/ ئیده‌ی نه‌ته‌وه: نه‌ته‌وه‌ی سیاسی.}

^{•3/ ئیده‌ی نه‌ته‌وه: نه‌ته‌وه‌ی كولتووری.}

^{•4/ پرۆسه‌ی مێژوویی سه‌رهه‌لدان‌و شكلگیری(فۆرماسێون)سه‌روه‌ری سیاسی‌و نه‌ته‌وه‌یی له چه‌شنی ده‌ۆله‌تی نه‌ته‌وه‌یی.}

^{به‌شی 2هه‌م ته‌رخان كراوه به ناسیۆنالیزم له ره‌وه‌نگه‌گەلی لیبرال-دێمۆكراسی وه ماركسیستی، پرینسیپی میلییه‌ته‌كان، وه ئه‌سلی مافی دیاریكردنی چاره‌نووس.}

^{به‌شی 3هه‌م  ته‌رخان ده‌كرێت به لایه‌نی حقووقی ئه‌م پرسه، له چوارچێوه‌ی نیزامی حقووقی نێۆنه‌ته‌وه‌یی.}

^{5/ ناسیۆنالیزم له ره‌وه‌نگه‌ی لیبرال- دیمۆكراسی}

^{ناسیۆنالیزم بۆ یه‌كه‌م جار وه‌ك ئیدیۆلۆژیه‌كی سیاسی ئاكتیف، توانی له ژێر كارتێكردنی شۆرشی مه‌زنی فه‌رانسه وه‌ك ‌دیارده‌یه‌كی نوێ واریدی ژیانی سیاسی ئۆروپیه‌كان بێ، دیاره چه‌مكی ناسیۆنالیزم له سه‌ره‌تا دا، وه‌ك ده‌ستمایه‌یه‌ك له بواری خولقاندنی ئه‌ندیشه‌یه‌كی نوێ كه بتوانێ پووششێكی تێئۆریكی مووناسیب بۆ داخوازی مافی نه‌ته‌وایه‌تی فۆرموله بكات، هاته ئاراوه.}

<sup>رەزا شوان

سواڵکردن دیاردەیەکی کۆنی ناشارستانی و نامرۆڤایەتییە کە تا ئەمڕۆش بەردەوامە. سواڵکەران لە هەموو وڵاتێکدا هەن، شێوە و شێوازی سواڵکردنیش زۆرە.. سواڵکردن دیاردەیەکی ترسناکە و ئەنجامێکی نەرێنی و مەترسیداری لەسەر ئەمڕ و داهاتووی کۆمەڵگادا هەیە.. هۆکاری سەرەکی سواڵکردنیش نەبوونی و هەژاری و بێکاری و برسێتییە.. بەڵام بە داخەوە لەم دواییەدا بەشێکی زۆری سواڵکەران سنووری شەرم و شوورەییان بەزاندووە و ئالوودەی سۆاڵکردن بوونە و، سواڵکردن بووە بە پیشەی رۆژانەیان.. گەر ئیشیشیان بۆ هەڵبکەوێت ئیش ناکەن و سۆڵکردنیان پێ خۆشترە.
ئەوەی ئێمە لەم نووسینەماندا مەبەستمانە، بەکارهێنانی منداڵانە بۆ سواڵ پێوەکردن و ساوڵکردن پێیانەوە کە سواڵکەرە پیشەییەکان دڵپاکی و ساوێلکەیی و نەزانی منداڵانیان قۆستوونەتەوە و بۆ پارە پەیداکردن دەیان چەوسێننەوە و بازرگانییان پێوە دەکەن.. ئەم منداڵانانە دڵپاک و بێتاوانن، هێشتا باش و خراپ، راست و هەڵە لێک ناکەنەوە.
لە ئەمڕۆدا لە شارەکانی ئەو عێراق و کوردستانەی کە لەسەر دەریایەکی نەوت و گازی سروشتیدان، بە شێوەیەکی بەرچاو ژمارەی سواڵکەران زیادیان کردووە و لە زیادبوون دان.. بە هۆی نەداری و هەژاری و بێکاری و لەیەک جیابوونەوەی ژن و پیاوەوە.. بە تایبەتیش رێژەی سواڵکەرانی ژنان و منداڵان زۆر زیادیان کردووە..</sup>

دەروون رەحیم 

^{ئەگەر ئەو خەمڵاندنەی بۆ گازی سرووشتیی هەرێمی كوردستان كراوە، ورد و دروست بێت كە بە 5.8 تریلیۆن مەتر سێجا مەزەندە كراوە، ئەوا هەرێمی كوردستان خاوەنی حەوتەم گەورەترین یەدەگی گازی سروشتییە لە جیهاندا.} ئەم یەدەگە گەورەیەی گاز بۆ خاوەن سامانە سروشتییەكە و بۆ بازاڕەكانی گازیش جێی بایەخە. بۆ وڵاتی بەرهەمهێن دەبێتە سەرچاوەی داهات و دارایی و پەیوەندی و هاوپەیمانێتی، بۆ بازاڕەكان و كڕیارە تینووەكانی گازی سروشتیش بەدەستخستنی سەرچاوەیەكی وزەی زیاترە. 

^{زوو بێت یان درەنگ، هەرێمی كوردستان گازی سروشتی هەناردە دەكات، چونكە ئەو یەدەگەی گاز كە لەژێر خاكی هەرێمی كوردستاندا هەیە، لەوە گەورەترە لەژێر خاكدا بمێنێتەوە. بەردەوامیش بازاڕ پێویستی بە گازی سروشتیی زیاتر هەیە.} لە شوێنێك كە گازی سروشتیی تێدا نییە و لە شوێنێكی دیكە كە گازی سروشتی هەیە بەڵام پێویستی بە سەرچاوەی داهات و دروستكردنی ژێرخان هەیە، بە گشتی ئەم هاوكێشەیە بنەمای دروست بۆ پەیوەندی بازرگانیی نێوانی كورد و بازاڕەكانی وزەیە لەناوچەكە و جیهاندا. 

هێرۆ موحسن گه‌ردی

^{ئه‌و بیرۆكانه‌ى كه‌ له‌ ساڵانى سی و چله‌كانی سەدەی رابردوودا به‌ جیهاندا بڵاو بوونەوه‌، به‌شێكى زۆر له‌ نیشتمانپه‌روه‌ران و رۆشنبیرانى كورد بوو كه‌ له‌و كاته‌دا كه‌وتنه‌ ژێر كاریگه‌رییانەوە، هه‌ر به‌و هۆیه‌شه‌وه‌ توانییان چه‌ندین كۆمه‌ڵه‌ و رێكخراوى سیاسى دابمه‌زرێنن. ئه‌و كۆمه‌ڵه‌ و رێكخراوانه‌ رۆڵێكى گه‌وره‌ و گرنگیان گێڕا له‌ هۆشیاركردنه‌وه‌ى كۆمه‌ڵانى خەڵکی كوردستان بۆ هه‌ستى نه‌ته‌وایه‌تى و رزگاربوون له‌ ژێرده‌ستیى ئیمپرالیزم.}

^{له‌ گرنگترین و دیارترین رێكخراو و حزبى سیاسیى ئه‌وكاته‌، حزبى (هیوا) بوو كه‌ له‌ ساڵى 1939 دامه‌زرا و له‌لایه‌ن (ره‌فیق حیلمى) سه‌رۆكایه‌تى ده‌كرا. ئه‌و حزبه‌ شان به‌شانى بزووتنه‌وه‌ى رزگارخوازییه‌كانى جیهان، سه‌ركردایه‌تیى بزووتنه‌وه‌ى رزگاریخوازى كوردى كردووه‌، له‌گه‌ڵ پارتى هیوادا، چه‌ندین رێكخراوى ترى چه‌پڕه‌و دامه‌زران، له‌وانه‌ (كۆمه‌ڵه‌ى میلله‌ت) كه‌ دوابه‌دواى دامه‌زراندنى به‌ چه‌ند مانگێك هه‌ڵوه‌شایه‌وه‌. (یه‌كێتیى تێكۆشین) له‌ ساڵى 1943 به‌سه‌رۆكایه‌تیى (ساڵح حه‌یده‌ری) دامه‌زرا، هه‌ر له‌و ساڵانه‌دا ڕاپه‌ڕینى بارزانییه‌كان به‌سه‌رۆكایه‌تیى (بارزانیى نه‌مر) بەرپا کرا و له‌ ئه‌یلوولى ساڵى 1943 ئه‌نجامێكى باشی هه‌بوو به‌ تێكشاندنى هێزه‌كانى عێراقى. دواتر داواى گفتوگۆ كرا له‌ بارزانى، له‌وكاته‌شدا حزبى هیوا رۆڵێكى گرنگى بینى له‌ سه‌ركه‌وتنه‌كانى شۆڕشدا.}

فه‌رید زامدار

^{من هه‌میشه‌ به‌ چاوێكى عادیلانه‌ ته‌ماشاى ژیان و حوكمه‌كانى ژیانم كردووه‌، ژیان عه‌داله‌تى تیادا نییه‌، ئه‌گه‌ر له‌ناو پێشكه‌وتووترین و ئازادترین و دیموكراتیترین سیسته‌مى كۆمه‌ڵایه‌تىدا بژیت تا ده‌گاته‌ ترۆپكى ئاواته‌كانى مرۆڤایه‌تى كه‌ سیسته‌مى یه‌كسانیى كۆمه‌ڵگایه‌، له‌وێدا تا (نه‌زعه‌ى) كه‌سانى لێنه‌هاتووى تاك و نه‌زعه‌ى سه‌ركردایه‌تیى له‌ ناخ و ده‌روون بیرى لێنه‌هاتووانه‌ى كه‌س و تاكى كۆمه‌ڵگه‌ بمێنێت، به‌خته‌وه‌رى و خۆشگوزه‌رانیى مرۆڤ له‌ خه‌ته‌ردا ده‌بێت، چونكه‌ من و منه‌كانى ترى ناو كۆمه‌ڵگا له‌وه‌ گه‌یشتوون كه‌ ئه‌و جۆره‌ (نه‌زعه‌)یه‌ لاى ئه‌و تاك و كه‌سه‌ لێ نه‌هاتووانه‌ نه‌زعه‌یه‌كى وێرانكه‌ره‌.}

^{دوور نه‌ڕۆین، وێنا و نموونه‌ى ئه‌و جۆره‌ كه‌سانه‌ له‌ خودى سه‌رۆكه‌ فاشیله‌كه‌ى په‌رله‌مانى هه‌رێمى كوردستانه‌ و زۆرێكیش له ‌هاوشێوه‌كانى خۆى له‌ ده‌وربه‌ره‌كه‌ى، واز له‌و (نه‌زعه‌) سه‌ركردایه‌تییه‌ فاشیله‌ى خۆیان ناهێنێن، خۆ ئه‌وه‌ خه‌ریكه‌ ماوه‌ى یاسایی خولى په‌رله‌مان به‌ره‌و كۆتایی ده‌ڕوا، به‌ڵام ئه‌و هه‌ر هه‌ڵپه‌هه‌ڵپیه‌تى ئه‌گه‌ر بۆ ڕۆژێكیش بێت بگه‌ڕێته‌وه‌ سه‌ر كورسییه‌كه‌ى.. لێره‌وه‌ ناعه‌داله‌تى سه‌ر هه‌ڵده‌دا و مه‌گه‌ر له‌ (كون فه‌یه‌كونێك)ى (یۆتابیاییه‌) خه‌یاڵییه‌كه‌ى (تۆماس مۆر) بكه‌ینه‌وه‌ و ببێ به‌ ئه‌مرى واقیع و دروست ببێ، ئه‌وه‌شیان دیاره‌ ده‌كه‌وێته‌ خانه‌ى مه‌حاڵ و هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاكانى خه‌لیقه‌ته‌وه‌ تا ئێستا مرۆڤ كۆمه‌ڵگه‌یه‌كى (یۆتۆبیایی) نه‌بینیوه‌ و ناشی بینێ.}

شاڵاو عەبدولخالق محەمەد

^{له‌ ڕۆژی هه‌ینیی19/5/2017 دوازده‌مین خولی هه‌ڵبژاردنه‌كانی كۆماری ئیسلامیی ئێران به‌ڕێوه‌ ده‌چێت. پرسیاری گرنگ ئەوەیە: ئایا ئایندە و کاریگەریی دەرچوونی کاندیدەکانی ناو ئەم هەڵبژاردنە گرنگترە بۆ فراوانبوونی هیلالی شیعی، یان بەرژەوەندیی نەوت و گاز لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا؟}

^{له‌ مێژووی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا له‌ ساڵی 1979وه‌ تا ئێستا 11 خولی سه‌رۆكایه‌تی بەڕێوە چووە. بەپێی دەستوور و سیستەمی سیاسیی ئێران، سه‌ركۆمار مافی هەیە بۆ ماوه‌ی 4 ساڵ و بۆ دوو خولی یه‌ك له‌دوای یه‌ك خۆی هه‌ڵبژێرێته‌وه‌. له‌م خولەی هه‌ڵبژاردنه‌كانی ئێراندا، له‌ كۆی 16366 كه‌س، شوورای پاراستنی ده‌ستوور، ته‌نیا مافی بە شه‌ش كه‌سایەتیی سیاسی و سەربازی داوە کە خۆیان بۆ سەرکۆماری بپاڵێون، ئەوانیش بریتیین لە حه‌سه‌ن‌ ڕۆحانی (لە بەرەی چاکسازەکان)، ئیبراهیم‌ ڕه‌ئیسی (لە بەرەی محافزکارە توندڕەوەکان)، محه‌مه‌د باقر قالیباف (لە بەرەی محافزکارەکان)، ئیسحاق جه‌هانگیری، سەید مسته‌فا هاشمی ته‌با و سەید مسته‌فا میرسه‌لیم (ئەو سێ کەسەش بە هەمان شێوە لەنێوان چاکسازەکان و محافزکارەکان و میانڕەوەکاندا دابەش بوون).}

شەریف فەلاح 

^دەسپێک

^{بڕیارە دوازدەیەمین خولی ھەڵبژادنی سەرکۆماریی ئێران و پێنجەمین خولی ئەنجومەنی شار و گوندەکانی ئێران ڕۆژی ھەینی ١٩ی ئایاری ٢٠١٧ و لە ٣١ پارێزگای ئێران و لە ٦٣ ھەزار ناوەندی دەنگدان بەڕێوە بچێت.}

^{ئەم خولەی ھەڵبژانی سەرکۆماریی ئێران لە بارودۆخێکدا بەڕێوە دەچێت، کە ناوچەکە و بەتایبەت لە ئاستی عێراق، سووریا و ھەرێمی کوردستان کۆمەڵێک گۆڕانکاریی سیاسی لە گۆرێدان، بۆیە ھەم بەرپرسانی باڵای سیاسی و سەربازیی ئێران و زلھێزەکانی جیھان و کاراکتێرە سیاسییەکانی ناوچەش بە گرنگییەوە لەم خولەی ھەڵبژاردن و داھاتووی ئیران لە ناوچە دەڕوانن.}

^{ھەڵبژاردنی سەرکۆماریی ئێران دوای ئەوە دێت کە پرۆسەی ڕێککەوتنی ئەتۆمی و ھەڵگرتنی سزاکانی سەر تاران لە دوو ساڵی ڕابردوودا لەئارادا بوون و ئێران و بەتایبەت حەسەن ڕۆحانی وەک دەسکەوتێک لێی دەڕوانێت. ھەرچەندە ڕێککەوتنەکە لە ڕوانگەی ئەمریکا و بەتایبەت دۆناڵد ترەمپەوە، بە لاواز وەسف کراوە و ڕووبەڕووی ڕەخنەی توند بووەتەوە و ئەمە دیسان خاڵێکی زەقی ناکۆکیی نێوان ئێران و ئەمریکایە، چونکە کۆمەڵێک ئاستەنگ لەبەردەم جێبەجێکردنی بەندەکانی ڕێکەوتنی ئەتۆمی ساز بوون.}

^{بەیاننامەی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەلاتی کوردستان، سەبارەت بە ئازادیی تێکۆشەر و ماف پەروەری گەلەکەمان محەمەد سەدیقی کبودوەند}

^{کۆمەڵانی خەڵکی تێکۆشەری کوردستان}

^{ئاشتیخوازان و ماف پەروەرانی وڵات؛}

^{ئەمرۆ بەخۆشیەوە دوای تەواوبوونی دە ساڵ حوکم و سزای بە ناحەق سەپاۆ، بەسەر سەرۆکی ڕێکخراویی مافی مرۆڤی کوردستاندا، سەرئەنجام تێکۆشەر و ماندوونەناسی گەلەکەمان محەمەد سەدیقی کبودوەند لە زیندان ئازاد کرا.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، هاوشان لە گەڵ گشت نیشتمانپەروەران و چالاکوانانی رەوتی خەباتی مەدەنی و مافی مرۆڤ، پر بەدڵ پیرۆزبایی لە بنەماڵەی کبودوەند و سەرجەم تێکۆشەرانی رێگای رزگاری خەلکی کوردستان دەکات، و هاۆکاتیش بزووتنەوەی کۆماریخوازان ئاواتەخوازە کە خەباتی ڕزگاریخوازانەی گەلەکەمان بەدوور لە زەبر و زەنگ،و}

فه‌رید زامدار

^{لاى ئێمه‌ى كورد، هه‌ر له‌دێر زه‌مانه‌وه‌ بوارى موخابه‌راتگه‌رایی و كاركردن به‌ شێوه‌یه‌ك له‌ شێوه‌كان تیایدا كارێكى زۆر عه‌یب بووه‌. نه‌ك هه‌ر عه‌یب، بگره‌ به‌ مرۆڤى خائین و خۆفرۆش حسابیان بۆ ده‌كرا. به‌ڵام ئه‌وه‌یان ته‌نیا لایه‌نێكیان ده‌گرێته‌وه‌ له‌ مێژووى نوێى گه‌له‌كه‌مان، كه‌ به‌ڕاستى له‌ خزمه‌تى دوژمنان و له‌ دژى گه‌له‌كه‌مان كاریان ده‌كرد، به‌ڵام ئه‌گه‌ر له‌ ڕووه‌ زانستى و سیاسییه‌كه‌ى شیكارییه‌كى بۆ بكه‌ین، ئه‌و ده‌زگا موخابه‌راتیانه‌ ئه‌گه‌ر له‌ خزمه‌تى گه‌ل و نیشتماندا بن، گرنگیی تایبه‌تى خۆیان هه‌یه‌ و كاریگه‌ریى خۆیان ده‌بێت.} بوارى موخابه‌راتگه‌رایی ئه‌گه‌ر پۆلینى بۆ بكرێ به‌شێكه‌ له‌ كاره‌ دیبلۆماسییە‌كان، وه‌كو ئه‌وه‌ى له‌ هه‌ر له‌ باڵوێزخانه‌یه‌ك له‌ سه‌رجه‌م وڵاتانى دونیا فه‌رمانبه‌رێك به‌ ناو و ناونیشانێكى خوازراو كارى موخابه‌راتى ده‌كات و مانگانه‌ زانیاریى گرنگ ده‌داته‌ وڵاته‌كه‌ى خۆى، كه‌ له‌ به‌رژه‌وه‌ندیى وڵاته‌كه‌یاندایه‌ له‌ مه‌ترسییه‌كانى ئاینده‌ به‌ئاگا ده‌بێت و كارى له‌سه‌ر ده‌كات.

^{له‌به‌ر ئه‌و هۆیه‌ و زۆر هۆكارى تر، زۆربه‌ى وڵاتانى دونیا و به‌تایبه‌تى وڵاته‌ زلهێزه‌كانى جیهان به‌ ده‌وڵه‌تى موخابه‌راتى ناو ده‌برێن، له‌وانه‌: (ئه‌مەریكا، ئیسرائیل، به‌ریتانیا ، فه‌ره‌نسا، پەیمانى ناتۆ، ئیتاڵیا و زۆر له‌ وڵاتانى تر). كه‌واته‌ كارى موخابه‌راتى كه‌ ئه‌ركێكى زۆر گرنگه‌، به‌ چه‌مكه‌ سیاسییه‌كه‌ى كارێكى دیپلۆتگه‌راییه‌ و كارێكى ئاساییه‌ وه‌ك هه‌ر كارێكى سیاسى، به‌ڵام له‌سه‌رووى سیاسه‌تى گشتیى وڵات بۆ به‌رژه‌وه‌ندییه‌ سیاسىییه‌كه‌ى كار ده‌كات.}