مامەند رۆژە

^{کوردستان ببێ بە دەوڵەتیش، دەولەتێکی داخستەیە، واتە Landlocked Country. ئەمە بە دەوڵەتێکی خاوەن سەروەریی کامڵ دەگوترێ کە چواردەوری بە وشکانی گیراوە و هیچ دەروویەکی دەریایی نییە. ئێستا لە دنیادا 49 دەوڵەتی داخستە هەن کە بە زۆری لە ئاسیا و ئەفریقا هەڵکەوتوون.}

^{یەک لە دەرچە دەریاییە نزیکەکان لە کوردستان عێراقە، سەرچاوەی کێشەکەش دیسان عێراقە! کەوابوو چارەسەر چۆن بەرهەمدەهێنرێت و بارزانی چۆن دەتوانێ عێراقییەکان دڵنیابکاتەوە؟}

<sup>پرسیاری ئێمە ئەمەیە: گەلۆ هەرێمی کوردستان چۆن دەتوانێ نیگەرانیی لایەنی عێراقی بڕەوێنێتەوە؟ هەروەها گریمانەشمان ئەمەیە کەوا هەرێمی کوردستان لە توانایدایە بە تێزی کۆنفیدراسیۆنی نوێ ئەم نیگەرانییە عێراقییە بڕەوێنێتەوە.

تێزی کوردستان: کۆنفیدراڵیی ناوەڕاست</sup>

^{هەموو پرۆژەیەکی ستراتیژی هەڵگری بۆچوونی جیۆسیاسییە. ئەگەر هزر لەپشت پرۆژە سیاسییەکانەوە بێ، ئەوە نەک قەیرانساز نییە، بەڵکوو قەیرانڕەوێنیشە. هەندێجار تێزێکی گەورە رەهەندە سیاسی و ستراتیژییەکانی وڵاتێک بەرفراوان دەکا و کۆتایی بە بنبەستی ستراتیژی دەهێنێت.}

^{بۆ نموونە: رووسیا بە تێزی نۆئۆراسیایی خەریکە حەوزی نفوزی پەرەپێدەدات، فەرەنسا بە تێزی ئەورۆناوەڕاستی پەیوەندییەکانی ئەمبەر و ئەوبەری دەریای ناوەڕاستی بەسوودی خۆی رێکخستووە، تورکیا بەتێزی نۆئۆسمانی دەیەوێ بە فاکتەری ئیخوان گەمە بکات، عەرەبستان تێزی ماکی سوننەی ناوچەکەی پێیە و ئێران خەریکە بە تێزی هیلالی شیعە پەلدەهاوێت.}

^{هەموو دەوڵەتێک بۆ ئەوەی بەهێز بێ، بۆ ئەوەی ببێتە مۆدێلی ناوچەیی، پێویستە تێزی جیۆسیاسیی خۆی ئامادە بکات. عێراق بەدەست نەبوونی تێزی جیۆسیاسییەوە دەناڵێت. عێراق وڵاتێکە ئەزموونێکی دەوڵەمەندی لە تەنگژەی ناوخۆیی و ناوچەیی هەیە، بەڵام توانای ئەوەی نییە ئەم ئەزموونە بقۆزێتەوە.}

^{هەموو عێراقییەکان دەزانن ئەم وڵاتە خەریکە دەبێتە کۆڵۆنییەکی نوێی ئێران.
هەرچەندە ئەم پرۆژەیە پشت بە تیۆری هاوبەرژەوەندیی شیعە دەبەستێ، بەڵام وڵاتی ناوەند ئێرانە و وڵاتی وابەستەش عێراق. بۆیە عێراق بۆ دەرچوون لە دۆخی نۆکۆڵۆنیی ئێران، پێویستی بەوەیە تێزی جیۆسیاسیی خۆی دابڕێژێت.}

^{لێرەدا کورد بەتایبەتی بارزانی دەتوانێ هەڵگری پرۆژەی کۆنفیدراڵییەکی نوێ بێت.}

^{عێراق: کۆنفیدراڵیی ناوەڕاست}

^{عێراق ئەگەر بتوانێ لەگەڵ هەرێمی کوردستان لەسەر سیغەیەکی نوێ پەیوەندییەکانی پێناسە بکات، ئەوە دەتوانێ لە ناوچەکەدا ببێتە مۆدێل. بەڵام ئەمە چۆن دەکرێت؟ جارێ عێراق دەبێ واز لە تێزی ناوەندخوازیی ستوونی بهێنێ، چونکە ئەم مٶدێلە لە ئەزموونەکانی پادشایی، قاسمی، سەددامی و مالیکیدا شکستی هێناوە. بۆیە هەرجۆرە ناوەندخوازییەکی نوێ کە پشت بە قۆستنەوەی هێزە چەکدارەکان دەبەستێ، مەحکووم بە شکستە.}

^{عێراق پێویستە مێژووی دەوڵەمەندی نیوسەدەی رابردووی بکاتە سەنگی مەحەک بۆ خۆی. پێویستە پشت بە تێزی مۆدێلی کۆنفیدڕاڵیی ئاسۆیی لەگەڵ کورد و سوننە ببەستێ. پێویستە پشت لە تێزی داگیرکاری و ناوەندگەرایی چڕی عەسکەرتاری بکات. ئەم تێزە دەیان ساڵە هەموو سامانی مرۆیی و سامانی ماددیی عێراقی هەڵلووشیوە و کارەساتی بەرهەمهێناوە.}

^{ئەگەرعێراق بتوانێ ئەم تێزە سەربخات و پیادەی بکا، ئەگەر بتوانێ لەگەڵ کورد و سوننە نموونەیەکی نوێ لە دابەشکاریی دەسەڵات جێبەجێ بکا، ئەوە لە ناوچەکەدا دەبێتە وڵاتێکی سەرمەشق. بەمجۆرە عێراق بە بنیاتنانی کۆنفیدراڵی عێراقی – کوردستانی دەتوانێ بۆ سەرانسەری ناوچەکە ببێتە نموونەی چارەسەرکردنی تەنگژە دەیان ساڵییەکان.}

^{ئەنجام: ئەم مۆدێلە چۆنە؟}

^{مۆدێلی کۆنفیدراڵی عێراقی – کوردستانی دەکرێ بەناوی کۆنفیدراڵیی ناوەڕاستیش بناسرێ، چونکە عێراق واتە میزۆپۆتامیا، ناوجەرگە، قیبلەگا یاخود هارتلاندی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستە. عێراق ئەزموونی مێژوویی گەورەی بۆ ئەمە هەیە. رۆحی ئیمپراتۆری عەباسی کە جۆرێک لە کۆنفیدراڵی بووە، لەگەڵ رۆحی تێزی ناوچەگەرایی ئەم سەردەمەدا وێکدێتەوە.}

^{کۆنفیدراڵیی ناوەڕاست دەتوانێ بەچارەسەرکردنی کێشەی دێرینەی کوردی – عەرەبی و کێشەی دێرینەی شیعە – سوننە، بۆ سەرانسەری ناوچەکە ببێتە سەرمەشق.}

^{ئەگەر عێراق ئەمە بکا، ئەگەر بارزانی بتوانێ ئەم تێزە دابڕێژێ، ئەوە کورد لە "هێزی راکردن لە ناوەند"ەوە دەبێتە "هێزی راکێشان بۆ ناوەند". هەروەها سوننە لە هێزی راکردن لە ناوەندەوە دەبێتە هێزی راکێشان بۆ ناوەند. بەمجۆرە عێراق دەتوانێ لە سیاسەتی ناوچەیی خۆیدا قەڵەمبازێک باوێ و کوردی ئێران، تورکیا و سووریاش بۆ لای خۆی رابکێشێ و بیکاتە ئامرازی سیاسەتی ناوچەیی خۆی. هەروەها دەبێتە وڵاتی دایک بۆ سوننە و شیعەی سەرتاسەری ناوچەکە.
عێراق دەتوانێ بە دەستەبەرکردنی چارسەرێک لەنێوان کورد – عەرەب و شیعە - سوننە، سەنتێزێک بهێنێتەکایەوە.}

^{لەم دۆخەدا کوردستان دەبێتە خاوەن سەروەریی ناوەکی و دەرەکی، پارەی خۆی چاپ دەکا، سوپای خۆی دادەمەزرێنێ، پەیوەندییە دیپلۆماسییەکانی خۆی پیادە دەکا، بەڵام لەگەڵ عێراق دەبێتە یەک کۆنفیدراسیۆن.}

^{لەم فیدراڵییە ناوەڕاستییەدا عێراق و کوردستان سیاسەتی بەرگریی هاوبەش دادەڕێژن، ناوچەی بازرگانیی هاوبەش پێکەوەدەنێن کە دەتوانرێ بۆ تێکڕای خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ببێتە بەردی بناغەی پێکەوەنانی یەکێتی ناوچەیی. ئەم پرۆژەیە لە توانایدایە کە بۆ هەموو خۆرهەڵاتی ناوەڕاست ببێتە سەرمەشقی یەکلاکردنەوەی پرسە ستراتیژییەکان.}

^{ئەم ئەرکە لەسەر بارزانییە و ئەگەر بەم پرۆژەیەوە بگەڕێتەوە بەغدا، دەتوانێ دەروازەیەک بە رووی دەوڵەتێکی دیفاکتۆی داخستەدا بکاتەوە.}

^{This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.}

^19/7/2017