<sup>پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ هەینی 18 - 3 - 2016، “نێچیرڤان بارزانی”، سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە “برێت مەكگۆرك”، نوێنەری تایبەتیی “باراك ئۆباما”ی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە هاوپەیمانیەتیی نێودەوڵەتیی شەڕی دژی داعش و شاندێكی یاوەری كرد و شاندەکەی ئەمریکا پشتیوانیکردنیان بۆ هەرێمی کوردستان دووپات کردەوە.

بەپێی ڕاگەیاندراوێکی ئەنجومەنی وەزیران کە وێنەیەکی بۆ (باسنیوز) نێردراوە، لەو دیدارەدا، کە هەریەک لە “ستیوارت جۆنز”، باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و چەند بەرپرسیارێكی دیكە لەگەڵ شاندە ئەمریکییەکەدا بەشدار بوون و “قوباد تاڵەبانی”، جێگری سەرۆکی حکوومەت و “فوئاد حوسێن”، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، وەزیری ناوخۆ و کاروباری پێشمەرگەش بەشدار بوون، مەكگۆرك خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و باسی لە دوا پێشهاتەكانی بەرەكانی جەنگی دژی تیرۆرستانی داعش و پتەوتركردنی كۆمیتەی هەماهەنگیی نێوان هێزەكانی هاوپەیمانان و بەغدا و هەولێر كرد، بە مەبەستی ئـۆپەراسیۆنی ئازادكرنی شاری مووسڵ لە دەستی ڕێکخراوی توندڕەوی داعش.
نوێنەرەکەی ئۆباما لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، جەختی لەوە کردەوە کە پشتگیریكردنی هێزی پێشمەرگە بەردەوام دەبێت، بە تایبەتی كە هەرێمی كوردستان دووچاری قەیرانێكی سەختی دارایی بووەتەوە و ئەوان ئاگاداری ئەو دۆخە سەختەن و ئێستا تاوتوێی ئەوە دەكەن كە بە چ شێوەیەك، بتوانن هاوكاریی هەرێمی كوردستان بۆ تێپەڕاندنی قەیرانەكە بکەن.</sup>

^{لە بەرامبەردا، نێچیرڤان بارزانی سوپاسی ئەو سەردانە و هاوكارییە بەردەوامەكانی ئەمەریكای بۆ پێشمەرگە كرد و هیوای خواست، ئەو هاوكارییانە فراوانتر و باشتر بكرێن. گوتیشی: “ئێستا هەرێمی كوردستان بە قەیرانێكی سەختی داراییدا تێدەپەڕێت و پێویستییەكی زیاتری بە هاوكاری لە ڕووی سەربازی و مرۆییەوە هەیە، بەتایبەتی كە ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە و پەنابەری دەستی تیرۆر ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە”.}

^{سەبارەت بە ڕەوشی سیاسیی ناوخۆی هەرێمی كوردستانیش، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە دا، ئەوان ئامادەن بۆ چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكان گفتوگۆ لەگەڵ هەموو لایەنەكاندا بكەن و لەمبارەیەشەوە دەست بە هەڵنانی هەنگاوی پێویست کراوە و هیوای خواست لە داهاتوویەكی نزیكدا هەموو كێشەكان بگەنە چارەسەری گونجاو.}

^{تاوتوێكردنی پێشهاتە سیاسی و ئەمنییەکانی ناوچەكە و وڵاتانی هاوسێی هەرێمی كوردستان و چەند بابەتێكی پەیوەندیداری وەك ئازادكردنی شاری مووسڵ و پێویستیی بەردەوامبوونی گفتوگۆ و دیالۆگ لە نێوان هەولێر و بەغدا بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵواسراوەكان، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.
19/3/2016}

<sup>هەر چەند لە پێناسەكردنی كۆمەڵكوژی بیر و بۆچوونی جیاواز هەیە؛ بەڵام بە شێوەیەكی گشتی بە لەناوبردنی بە ئەنقەست و دوور لە رەوشتی مرۆڤایەتی لە دژی نەژادێك یا خود نەتەوەیەك وەسفكراوە كە لە كۆمەڵگەی كۆن و مۆدێڕندا بە شێوازی جیاواز كراوە و نەتەوەی كوردیش بەشێكی هەرە بەرچاوی ئەو كۆمەڵكوژییانەی جیهانی بەركەوتووە. بە پێی سەرچاوە مێژووییەكان؛ كۆمەڵكوژییەكان لەسەر ئاستی جیهان لە مێژوودا بەم شێوەیەن:

1. كۆمەڵكوژیی هۆلوكۆست: لە سەردەمی كۆنەوە؛ جولەكەكان لەلایەن مسرییەكانەوە تووشی ئازار و ئەشكەنجە هاتن؛ بەڵام كۆمەڵكوژیی هۆلوكۆستەكان لە سەردەمی ئەدۆلف هیتلەرەوە روویدا. رەوشی ئابووری و كۆمەڵایەتیی ئەڵمانیا لە ساڵەكانی دوای جەنگی جیهانیی یەكەم ئاڵۆزتر بوو و هیتلەریش پەیامی نەفرەت ئامێزی خۆی ئاراستەی جولەكەكان دەكرد و دەیوت؛ بەڵای لەدەستدانی شۆكی ئەڵمانیان. جولەكەكان گروپ گروپ رەوانەی ناوچەكانی گەمارۆدراوی "گتو" دەكران و دواتریش لە رێگەی شەمەندەفرەوە رەوانەی كۆمەڵگەكانی بە زۆرە مڵی دەكران و تووشی ئەشكەنجە و كوشتن دەهاتن. تا لە ساڵی 1945 كاتێك كۆمەڵگەكان ئازاد بون؛ بەلانی كەم 6 ملیۆن جولەكە كوژران .

2. كۆمەڵكوژیی بوسنییەكان: رووخانی یەكێتی سۆڤیەت؛ كاردانەوەی سیاسی و كۆمەڵایەتیی زۆری لێكەوتەوە؛ بەڵام هیچ كامیان وەك ئەوەی لە یوگسلاڤیای پێشوو روویدا دەنگی نەدایەوە. لە دەستپێكی ساڵی 1990؛ وڵات دابەش بوون بۆ چەند كۆمارییەك و ناكۆكییەكانی مەزهەبی و نەتەوەیی ئاڵۆزتر بوون. ترسناكترین تاوان كە لە بۆسنیا روویدا؛ بە سەرپەرشتیی ژەنەرال راتكو ملادیچ؛ هەزاران موسلمانی بۆسنی و سربی لەبەرامبەر پاكسازیی نەتەوەیی؛ كۆمەڵكوژ كران.

3. كۆمەڵكوژیی ئەرمەنەكان: ئیمپراتۆریەتی عوسمانی بەرپرسیاری ژمارەیەكی یەكجار زۆر پێشێڵكردنی مافەكانی مرۆڤە؛ بەڵام هیچ كامیان لە كۆمەڵكوژیی ئەرمەنەكان ترسناكتر نییە؛ لە دەستپێكی ساڵی 1915 لە كاتێكدا كە هەموو جیهان خەریكی جەنگی جیهانیی یەكەمە؛ عوسمانییەكان؛ ئەرمەنییەكانیان كردە ئامانج. ئەم كۆمەڵكوژییە هەر چەند بە ئەندازەی هۆلۆكۆستەكان نەناسێنرا؛ بەڵام زۆر ترسناك بوو چونكە هەزاران كەس كوژران و ملیۆنانان ئاوارە كران و هەزاران گوندیش بە تەواوی دانیشتووانییەوە سووتێنران و دەیان كەشتیی ئەرمەنەكان لە دەریای رەش دا نغرۆ كران.

4. كۆمەڵكوژیی ئەمەریكییەكانی بومی: دەستنیشانكردنی ژمارەی ئەمەریكییە بومییەكان بەر لە هاتنی كریستۆڤەر كلمبوس ئەستەمە؛ بەلام لە ساڵەكانی دوای 1492ی زایینی ئەورووپییەكان بۆ بەدەستهێنانی بەرژەوەندییەكانیان روویان لە ناوچەكانی بومییەكان كرد. لە ئەمەریكای باكوور؛ فرانسیسكۆ پیزارو ؛ خەڵكی ئینكا قەتلوعام كران؛ بەڵام وێرانترینیان بۆ خەڵكی بومی؛ نەخۆشی بوو بە تایبەت پەتای سوریكە بوو كە هیچ چارەسەرییەكی لەو كاتەدا نەبوو. ملیۆنان بومی شوێن بزر بوون و بوونە خۆراكی گۆرگەكان و بەو شێوەیەك بۆ هەمیشە ئەو نەژادە لەناوچوو.

5. كۆمەڵكوژیی كەشتیی پیگمی: هۆزەكانی پێگمی لە ئەفریقای ناوەندی سەریان هەڵدا؛ بەهۆی ئەوەی زۆربەیان بەدەوی و دارستان نشین بوون؛ لە شەڕەكانی ناوخۆی كۆنگۆ لە ناوچەكەدا تووشی زیانی زۆر هاتن. نوێنەرانی پیگمی پەیوەندییان بە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكانەوە كرد و رایانگەیاند كە لایەنەكانی شۆڕشگێڕیی وەك بزووتنەوەی ئازادیی كۆنگۆ؛ پەلاماری خەڵكی دەدەن و بە كۆمەڵ دەكوژرێن و تەنیا 500 هەزار پیگمی ماون و ژمارەیان بە هۆی كۆمەڵكوژییان بەرەو نەمان چووە.

6. قاتوقوڕی پەتاتەی ئیرلەندا: لە كاتێكدا كە بەریتانیا نەیتوانی راستەوخۆی بەرپرسیاریەتی قاتوقوڕیی پەتاتە كە ئیرلەندا توشی ببوو؛ بناسێنێت؛ بەڵام مورخانەكان وتوویانە كە كەمتەرخەمیی بەریتانیا وەك كۆمەڵوژی وەسف دەكرێت. بۆ ماوەیەكی زۆر خوێنڕشتن لە نێوان بەریتانیەكانی پرۆتستان و ئیلەندییەكانی كاتۆلیكی روویدا و تا ئەمرۆ لە نیوان جوداخوازەكانی وەك سوپای كۆماریخوازانی ئیرلەندا بەردەوامە. لە نێوان ساڵانی 1846--1852 هەزار كەس بە هۆی نەخۆشی و برسیەتی گیانیان لەدەستدا و سەرمایەدارانی بەریتانیا ئامادەی هاوكاریی جوتیارانی ئیرلەندی نەبوو و لە ناوچەكانیان دوورخرانەوە لە ئەنجامدا؛ یەك ملیۆن ئیرلەندی مردن و یەك ملیۆنی دیكەش ئاوارە بوون.

7. كۆمەڵكوژیی رواندا: وەك مائوری و موریورییەكان؛ هۆتووەكان و توتسییەكان كە نەژادی هاوبەشیان هەیە؛ تا بەر لە هاتنی ئیمپریالیستەكانی بەلژیكی و ئەڵمانی؛ ناكۆكیی زۆر نەبوو و ئەورووپییەكان ئەو دوو گروپەیان لەسەر شێوازی ئابووری دابەشیان كرد و توتسییەكانیان دەوڵەمەند كرد. توتیسیەكان كە دەسەڵاتدارانی رواندا بوون؛ هوتوییەكانیان سەركوت دەكرد و لە دەستپێكی دەیەی 1990 شۆڕش دەستیپێكرد و هوتوییەكان توشی كۆمەڵكوژیی توتسییەكان هاتن و سەدان كەسیان لە سێدارە دران.

8. كۆمەڵكوژیی موریوری: مائۆرییەكان هاووڵاتیی بومیی جەزائیر پلینزی نیوزلەندان؛ كە نزیكەی 800 ساڵ لەو ناوچەكە ژیان. نزیكەی 500 ساڵ بەر لە ئێستە؛ گروپێكی مائورییەكان ئاوارەی جەزائیر چاتام بوون و كۆمەڵگەیەكی ئاشتیخوازییان بە ناوی :موریوری" دامەزراند. لە دەستپێكی ساڵی 1835 ژمارەیەكی زۆر مائورییەكان چەكیان هەڵگرت و دەستیان بە كوشتن و بڕینی هاووڵاتیانی بێ تاوانی خۆیان كرد كە ئەوانەی بە زۆر هاوسەرگێرییان لەگەڵ دا نەدەكرد دەیان كوشت و ئەوانی دیكەشیان وەك بەندە خرانە خزمەتی خۆیانەوە . لە كەمتر لە 30 ساڵ تەنیا 101 موریوری لە ژیان دا مان؛ دوایین كەس لە موریورییەكان لە ساڵی 1935 كۆچی دوایی كرد.

9. ئەنفالی گەلی كورد: لە 22ی شوباتی ساڵی 1988 یەكەم قۆناغی ئەنفالكردنی گەلی كوردستان لە ناوچەكانی دۆڵی جاڤایەتی دەستیپێكرد و هێزە ئەمنییەكانی رژێمی سەدام حوسێن؛ بە بێ گوێ دانە بەها مرۆییەكان هەزاران كوڕ و كچ و پیر و منداڵی كوردستانی عێراقی ئەنفال كرد و پرۆسەی بە 8 قۆناغ بەرێوەچوو و تێدا 182 هەزار كەس بێ سەر و شوێن كران.

10. كۆمەڵكوژیی كوردانی ئێزدی: دوای ئەوەی هێزی سوپای عێراق نەیتوانی پارێزگاری لە موسل بكات و ئەو شارەی رادەستی تیرۆریستانی داعش كرد، تیرۆستانی داعش هەوڵی ئەوەیان دا كە تەواوی پارێزگای نەینەوا داگیر بكەن و لەو چوارچێوەیەشدا لە 4ی ئابی 2014 دەڤەری شنگالیان داگیر كرد و زیاتر لە 5 هەزار كوردی ئێزیدیان شەهید كرد. بەشێكی دیكەی دانیشتوانی شنگال روویان لە چیای شنگال كرد و بۆ ماوەیەك لە لایەن تیرۆریستانی داعش گەمارۆ دران و چەندین رۆژ بێ‌ خواردن و خۆراك مانەوە و بەشێك لە مندالان و بە سالاچووان بەو هۆیەوە گیانیان لە دەستدا.
19/3/2016</sup>

پێشنیوەڕۆی ئەمڕۆ هەینی 18 - 3 - 2016، “نێچیرڤان بارزانی”، سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان، پێشوازی لە “برێت مەكگۆرك”، نوێنەری تایبەتیی “باراك ئۆباما”ی سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمەریكا لە هاوپەیمانیەتیی نێودەوڵەتیی شەڕی دژی داعش و شاندێكی یاوەری كرد و شاندەکەی ئەمریکا پشتیوانیکردنیان بۆ هەرێمی کوردستان دووپات کردەوە.

بەپێی ڕاگەیاندراوێکی ئەنجومەنی وەزیران کە وێنەیەکی بۆ (باسنیوز) نێردراوە، لەو دیدارەدا، کە هەریەک لە “ستیوارت جۆنز”، باڵیۆزی ئەمەریكا لە عێراق و چەند بەرپرسیارێكی دیكە لەگەڵ شاندە ئەمریکییەکەدا بەشدار بوون و “قوباد تاڵەبانی”، جێگری سەرۆکی حکوومەت و “فوئاد حوسێن”، سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان، وەزیری ناوخۆ و کاروباری پێشمەرگەش بەشدار بوون، مەكگۆرك خۆشحاڵیی خۆی بە سەردانی هەرێمی كوردستان دەربڕی و باسی لە دوا پێشهاتەكانی بەرەكانی جەنگی دژی تیرۆرستانی داعش و پتەوتركردنی كۆمیتەی هەماهەنگیی نێوان هێزەكانی هاوپەیمانان و بەغدا و هەولێر كرد، بە مەبەستی ئـۆپەراسیۆنی ئازادكرنی شاری مووسڵ لە دەستی ڕێکخراوی توندڕەوی داعش.
نوێنەرەکەی ئۆباما لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی، جەختی لەوە کردەوە کە پشتگیریكردنی هێزی پێشمەرگە بەردەوام دەبێت، بە تایبەتی كە هەرێمی كوردستان دووچاری قەیرانێكی سەختی دارایی بووەتەوە و ئەوان ئاگاداری ئەو دۆخە سەختەن و ئێستا تاوتوێی ئەوە دەكەن كە بە چ شێوەیەك، بتوانن هاوكاریی هەرێمی كوردستان بۆ تێپەڕاندنی قەیرانەكە بکەن.

لە بەرامبەردا، نێچیرڤان بارزانی سوپاسی ئەو سەردانە و هاوكارییە بەردەوامەكانی ئەمەریكای بۆ پێشمەرگە كرد و هیوای خواست، ئەو هاوكارییانە فراوانتر و باشتر بكرێن. گوتیشی: “ئێستا هەرێمی كوردستان بە قەیرانێكی سەختی داراییدا تێدەپەڕێت و پێویستییەكی زیاتری بە هاوكاری لە ڕووی سەربازی و مرۆییەوە هەیە، بەتایبەتی كە ژمارەیەكی یەكجار زۆری ئاوارە و پەنابەری دەستی تیرۆر ڕوویان لە هەرێمی كوردستان كردووە”.

سەبارەت بە ڕەوشی سیاسیی ناوخۆی هەرێمی كوردستانیش، سەرۆک وەزیرانی هەرێمی کوردستان ئاماژەی بەوە دا، ئەوان ئامادەن بۆ چارەسەركردنی كێشە ناوخۆییەكان گفتوگۆ لەگەڵ هەموو لایەنەكاندا بكەن و لەمبارەیەشەوە دەست بە هەڵنانی هەنگاوی پێویست کراوە و هیوای خواست لە داهاتوویەكی نزیكدا هەموو كێشەكان بگەنە چارەسەری گونجاو.

تاوتوێكردنی پێشهاتە سیاسی و ئەمنییەکانی ناوچەكە و وڵاتانی هاوسێی هەرێمی كوردستان و چەند بابەتێكی پەیوەندیداری وەك ئازادكردنی شاری مووسڵ و پێویستیی بەردەوامبوونی گفتوگۆ و دیالۆگ لە نێوان هەولێر و بەغدا بۆ چارەسەركردنی كێشە هەڵواسراوەكان، لایەنێكی دیكەی دیدارەكە بوو.
19/3/2016

^{جۆن كیربی گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا رایگەیاند پشتیوانی له‌ هیچ هەرێمێكی فیدراڵی ناكه‌ین له‌ سووریا. هەروەها گوتی "ئه‌وه‌ی ئێمه‌ خوازیاری بینینی ده‌كه‌ین، سووریایه‌كی یه‌كگرتووه‌ كه‌ به‌شار ئه‌سه‌د رابه‌رایه‌تی نه‌كات.}

^{كیربی رایگه‌یاند "پشتیوانیمان له‌و فیدراڵیه‌تە نه‌كردووه‌ كه‌ په‌یه‌ده‌ له‌ ناوچه‌كانی ژێر ده‌سه‌ڵاتی خۆی له‌ باكووری سووریا رایگه‌یاندووه‌".}

^{ئەمڕۆ هەینی كیربی، له‌ میانی كۆنگره‌ی رۆژنامه‌وانیدا، وه‌ڵامی چه‌ند پرسیارێكی دایه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ راگه‌یاندنی فیدراڵی تاكلایه‌نه‌ی په‌یه‌ده‌ له‌ سووریا، به‌ڵێنه‌كانیشی وه‌بیرهێنایه‌وه‌ بۆ یه‌كێتی و یه‌كپارچه‌یی خاكی سووریا و گوتی "له‌ سووریادا پشتیوانی له‌ ناوچه‌ی خۆسه‌ری، نیمچه‌ خۆسه‌ری ناكه‌ین".}

^{گوته‌بێژی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئه‌مریكا ئاماژه‌ی به‌وه‌ش كرد كه‌ ئه‌مریكا له‌گه‌ڵ به‌ره‌وپێشبردنی قۆناخی گواستنه‌وه‌ی سیاسییه‌ كه‌ پشت به‌ دانوستانه‌كان ببه‌ستێت و گوتیشی "ئه‌وه‌ی ئێمه‌ خوازیاری بینینی ده‌كه‌ین، سووریایه‌كی یه‌كگرتووه‌ كه‌ به‌شار ئه‌سه‌د رابه‌رایه‌تی نه‌كات، حكوومه‌تێكی هه‌بێت هه‌ستیار بێت به‌رامبه‌ر گه‌لی سووریا. سووریایه‌كی یه‌كگرتوو كه‌ پشت به‌ مه‌زهه‌بگه‌ری نه‌به‌ستێت. ئامانجه‌كه‌ ئه‌وه‌یه‌".}

^{كیربی، باسی له‌وه‌ش كرد كه‌ ده‌زانن بۆ گه‌یشتن به‌و ئامانجه‌ كاتیان پێویسته‌، ئه‌وه‌شی وه‌بیرهێنایه‌وه‌ كه‌ زۆر بابه‌ت هه‌ن پێویسته‌ هه‌ڵوێسته‌ی له‌سه‌ر بكه‌ن و سه‌ربكه‌ون به‌سه‌ریدا، له‌به‌رئه‌وه‌ "لێره‌دا باوه‌ڕ ناكه‌ین ناوچه‌كانی خۆسه‌ری، نیمچه‌ خۆسه‌ری وه‌ڵامێك بن"
18/3/2016}

^{پێشنیوەڕۆی رۆژی پێنجشەممە 17-3-2016 فیلیپ هامۆند، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا گەیشتە هەولێر و لە فڕۆکەخانە لەلایەن نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكوەزیرانی هەرێمی كوردستانەوە پێشوازی لێكرا.}

^{دواتر فلیپ هامۆند وەزیری دەرەوەی بەریتانیا لە پیرمام لەگەڵ مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و دواتریش لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، سەرۆكوەزیرانی هەرێمی کوردستان کۆبووەوە.}

^{فیلیپ هامۆند پشتگیری وڵاتەکەی بۆ هاوکاریی دارایی و تێپەڕاندنی قەیرانەکە دووپات کردووەتەوە و رایگەیاند "جگە لە داعش دووژمنێكی دیكەش بەرۆكی هەرێمی كوردستان گرتووە، كە ئەویش دابەزینی نرخی نەوتە".}

^{هاوكات سەرۆكی هەرێمی كوردستان رایگەیاند، بوونی داعش لە موسڵ هەمیشە هەڕەشەیە بۆ سەر هەرێمی وردستان، پێشمەرگەش رۆڵی سەرەکی دەبێت لە شەڕی موسڵدا.}

^{وەزیری دەرەوەی بەریتانیا پێش ئەوەی بێتە هەولێر لەگەڵ هەریەک لە فوئاد مەعسووم، سەرۆککۆماری عێراق و حەیدەر عەبادی، سەرۆکوەزیرانی عێراق کۆبووەتەوە ، پێش جێهێشتنی باشووری کوردستانیش ئەو راهێنەرە سەربازییە بەریتانیانەی بەسەر کردەوە، کە لەچوارچێوەی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی دژی داعش مەشق بە پێشمەرگە دەکەن ، بەجۆرێک تاوەكو ئیستا 3 هەزار پێشمەرگە ئەزموون و زانیاری سەربازییان لە راهێنەرە بەریتانییەکان وەرگرتووە.
18/3/2016}

^{رووداو ناوی 31 ئەندامی دەستەی رێكخستنی ئەنجوومەنی دامەزرێنەر، لە سیستەمی فیدراڵی دیموكراتی رۆژئاوا- باكووری سووریا، بڵاو دەكاتەوە.}

^{رۆژی پێنجشەممە 17-3-2016، لە كۆنگرەی ئەنجوومەنی دامەزرێنەری سیستەمی فیدراڵی دیموكراتی رۆژئاوا- باكووری سووریا، دەستەیەكی رێكخستنی ئەنجوومەنی دامەزرێنەری 31 كەسی لە پێكهاتەكانی (كورد، عەرەب، ئاشووری، سوریانی، ئەرمەن، توركمان و كوردی ئێزدی) وەك ئەندام هەڵبژێردران.}

^{هەدیە یوسف(كورد) هاوسەرۆكی كانتۆنی جزیرە و مەنسور ئەلسەلوم (عەرەب)هاوسەرۆكانی بەڕێوەبەرایەتی خۆسەری گرێ سپی، وەكو هاوسەرۆكانی سیستەمی فیدراڵی دیموكراتی رۆژئاوا- باكووری سووریا هەڵبژێردران.}

^{هەریەكە لە كانتۆنی جزیرە 15 كەس، كانتۆنی كۆبانێ 4 كەس، هەرێمی گرێ سپی 4 كەس، كانتۆنی عەفرین 4 كەس و هەرێمی شەعبا لە 4 كەسیان وەكو نوێنەر لە دەستەكەدا دەبێت.}

^{ناوی ئەندامەکان:}

^{- كانتۆنی جزیرە: حەنیفە حوسێن، شاهۆز حەسەن، لوقمان حەمێ، نەسرەدین ئیبراهیم، دەریا رەمەزان، زەیدین خێر ئەل- تایی، ئەبیر عەبدۆ، وەسفیە دەندە، ئەحمەد موتحیب سەلمان، شەمێ یۆخەنا سۆمۆ، مالیك ئەسمەر، سەنحاریب بەرسووم، ئێلیزابێس گەوریا، ئاكیف موستەقفا و جبێر جەندۆ.}

^{- كانتۆنی كۆبانێ: هێلین هاچم، سەلوا عوسمان، فەرهاد دێرك.}

^{- گرێ سپی: محەمەد ئەلتایی، زەلال داود، لوسیان ماتسۆیان، ئەساد بەشیر.}

^{- كانتۆنی عەفرین: ریما قەرمۆ، هێلین حوسێن، حەنیف سەیدۆ، نادر خەلیل رەشید، رۆژهەڵات عارف.}

^{- هەرێمی شەعبا: محەمەد عەلی رەشۆ، ئەمەل بەرهۆ، جەمال عەلۆ و مەحمود حەمدك.
18/3/2016}

<sup>ناوەندی بەڵگەکانی مافی مرۆفی ئێران ئاشکرای کردووە حکوومەتی ئیسلامیی زیاتر لە 820 چالاکی سیاسی، مەدەنی و عەقیدەتی لە گرتووخانەکانی ئێران ڕاگرتووە.

بەپێی هەواڵی ئاژانسی کوردپا، نوێترین ئاماری بڵاوبۆوە دەرخەری ئەوەیە کە 290 ‌هاووڵاتیی کورد لە زیندانەکانی ئێراندا بە تاوانی "چالاکی سیاسی و مەدەنی" دەستبەسەر و حوکمی زیندانیان بۆ بڕاوەتەوە.

ئامارەکە کۆمەڵێک زانیاری نوێ لەخۆ دەگرێت، بەڵام لە هەندێ شوێن دیارە کە زانیاری لەسەر زیندانیانی کورد ورد نییە، لە هەندێ زیندانی ئێران جالاکوانی سیاسیی سەر بە پارتە کوردییەکان بەند کراون کە زیاتر لە 20 ساڵە لە زیندانن و هیچ میدیا و ناوەندێکی مافی مرۆڤ زانیاریی لەبارەی رەوش و بارودۆخیانی نییە.

بێجگە لە کورد، چالاکانی تورکی ئازەری، عەرەب، بەلووچ و تورکمەن و عەرەبیش لە دووتۆی ئەو ڕاپۆرتەدا وەک زیندانیی سەر بە نەتەوەکانی ئێران تۆمار کراون.

ئەو ئامارە لەلایەن ناوەندی بەڵگەكانی مافی مرۆڤی ئێرانەوە بڵاو کراوەتەوە و نووسیویەتی بەهۆی ناڕوونیی دەزگای دادوەری و بوونی هەڕەشە و گوڕەشە لەلایەن ناوەندە ئەمنییەکانی حکوومەت، ئەو ڕاپۆڕتە کەموکوڕیی پێوە دیارە.

هەر بەپێی ئەو ئامارە، کۆمەڵیک چالاکی یارسانی دەستبەسەر و زیندان کراون کە ڕەچەڵەکیان نەنووسراوە و تەنیا وەک چالاکوانی مەزهەبی هاتووە.

نەتەوەی کورد لەناو هەموو نەتەوەکانی ئێران پشکی زیاتری لە گرتن و زیندانی کران پێبڕاوە و لە دواییشدا نەتەوەی عەرەب و بەلووچ دێن.

ناوەندی بەڵگەكانی مافی مرۆڤی ئێران تا ئێستا دوو راپۆرتی لەسەر پێشێڵكاریی مافی مرۆڤ لە كوردستانی رۆژهەڵات وەكوو لەسێدارەدانی كوردەكان لەلایەن حكوومەتی ئێرانەوە لەبارەی دەستبەسەركردن و سێدارەی چالاكوانانی كورد بڵاو کردووەتەوە.

پێشتر سەرپەرەستی ئەو ناوەندە لە وتووێژێک بە هەواڵدەریی کوردپای گووتبوو: بەشی هەرە گەورەی پێشێلكردنی مافی هاووڵاتیانی كورد بە شێوەی نایاسایی و ڕێگری لە دەربڕینی مافی دەربڕینی ڕای ئازاد و رێگری لە كۆڕ و كۆبوونەوەكاندا چڕ كراوەتەوە، بەپێی ئەوەی كە ئەو دۆخە بۆ هاووڵاتیانی غەیری كوردیش وەكوو یەكە، بەڵام كوردەكان زەرەرمەندی سەرەكیی ئەو دۆخە بوون.
17/3/2016</sup>

<sup>وەزیری دەرەوەی بەریتانیا رایدەگەیەنێت، کە وڵاتەکەی لە ناردن و دابینکردنی پێویستییەکانی هێزی پێشمەرگەی کوردستان “بەردەوام دەبێت”.

رۆژی پێنجشەممە 17ـی ئاداری 2016، دوای کۆبوونەوەیان، “مەسعود بارزانی”، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و “فیلیپ هامۆند”، وەزیری دەرەوەی بەریتانیا کۆنگرەیەکی رۆژنامەوانییان سازکرد.

فیلیم هامۆند رایگەیاند، کە “خۆشحاڵ”ـە بەوەی لەگەڵ سەرۆکی هەرێمی کوردستان “ئەو هەڕەشانەی رووبەڕووی هەرێمی کوردستان و عێراق دەبنەوە”ی باسکردووە و “دڵنیایی” خۆیشی لەوە نیشانداوە، کە “داعش کۆتایی دێت”.

وەزیری دەرەوەی بەریتانیا ئاماژەی بەوەکرد، کە “زۆر ڕوون و ئاشکرایە”، هێزی پێشمەرگەی کوردساتان لە شەڕی دژی داعش “سەرکەوتنی گەورە”ی بەدەستهێناوە و داعش “لە تێکشکانە” و ئەمەشی “بۆ ئازایەتیی پێشمەرگە” لە بەرەکانی شەڕ گێڕاوەتەوە.

فیلیپ هامۆند بەڵێنی بەردەوام بوونی وڵاتەکەی لە هاوکاریکردنی هێزی پێشمەرگەی کوردستان لە بواری سەربازی داوە و رایگەیاندووە، سێ ھەزار پێشمەرگە مەشق پێکراون، لەگەڵ ئەوانەی ڕووبەڕووی تەقەمەنی و بۆمبی چێندراو دەبنەوە و “لەسەر ناردنی پێویستییەکانی پێشمەرگەش بەردەوام دەبین”.
17/3/2016</sup>

^{ساڵح موسلیم هاوسه‌رۆكى په‌یه‌ده‌ لە لێدوانێكیدا بۆ (باسنیوز) دووپاتی كردەوە ئەوان پشتیوان لە دامەزراندنی دەوڵەتی كوردی دەكەن. هەروەها لەباره‌ى په‌یوه‌ندییه‌كانى نێوان په‌یه‌ده‌ و ڕژێمى سوریاشەوە گوتی لەباشیدا نییە.}

^{ساڵح موسلیم هەروەها گوتی "په‌یوه‌ندییه‌كانى نێوان ڕژێمى سووریا و په‌یه‌ده‌ باش نییه‌٬ چونكه‌ ئێستە شه‌ڕه‌ و گرژى و ئاڵۆزى زیاتر دروست بووه‌ و ڕه‌نگى داوه‌ته‌وه‌، به‌ڵام ئێمه‌ وه‌كو كوردانى ڕۆژئاوا خوازیارین ناكۆكییه‌كانى هه‌موو لایه‌نە سیاسییەكان له‌سه‌ر مێزى گفتوگۆ چاره‌سه‌ر بكرێت".}

^{لەباره‌ى ئه‌وه‌ى تا چه‌ند ڕاسته‌ دوو فڕۆكه‌خانە له‌ كۆبانێ دروست ده‌كرێن. ساڵح موسلیم گوتى "نه‌خێر ئه‌وه‌ ڕاست نییه‌٬ ئه‌گه‌ر شتێكى وا بكرێت٬ بێگومان ئێمه‌ ده‌یزانین و ئاگادارى هه‌موو شتێكى له‌و جۆره‌ین".}

^{لەباره‌ى كێشه‌ى نێوان په‌یه‌ده‌ و ڕژێمى سوریاشەوە له‌سه‌ر پرسی فیدڕاڵى٬ هاوسه‌رۆكى په‌یه‌ده‌ بۆ (باسنیوز) گوتى "تا ئێستە كارێكى وه‌هامان نه‌كردووه‌، دژایه‌تى دروست بكرێت، چونكه‌ ئێستە به‌نیازین له‌سه‌ر ئه‌و پرسه‌ كۆبوونه‌وه‌ى فراوان بكه‌ین".}

^{ساڵح موسلیم وەڵامی پرسیارێكی (باسنیوز)ی دایەوە لەبارەی دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى كوردییەوە و دووپاتی كردەوە"ئێمه‌ له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى كوردیداین٬ به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ى به‌شێوازێكى پۆزه‌تیف ئه‌و ده‌وڵه‌ته‌ ڕابگه‌یه‌ندرێ".
زیاتر لەلایەن عیماد بیلال
17/3/2016}

<sup>بارزانی له‌دیداری كه‌ناڵی"سكای نیوز"دا له‌باره‌ی كۆتایی سایكس بیكۆوه‌ گوتی: " له‌راستیدا سایكس بیكۆ نه‌ماوه‌، داعش سنوره‌كانی گۆڕیوه‌، بۆیه‌ پێویسته‌ به‌سودوه‌رگرتن له‌هه‌ڵه‌كانی وێناكردنی سنوره‌كان له‌سه‌رده‌می سایكس بیكۆدا، سنوره‌كان وێنا بكرێنه‌وه‌".

هه‌روه‌ها گوتی: " ئه‌و وێناكردنه‌وه‌یه‌ ئاره‌زووی كورده‌و، پێویسته‌ به‌وتوێژ بێته‌دی".

له‌باره‌ی پێكهاته‌ی ده‌وڵه‌تی عێراقه‌وه‌ گوتی: " له‌سه‌ره‌تای 1921ه‌وه‌ له‌سه‌ر بنه‌مای هاوبه‌شایه‌تی كورد و عه‌ره‌ب عێراق دروستكرا، به‌ڵام به‌شی ئێمه‌ وێرانكاری و جینۆسایدبوو. له‌دوای 2003ش، وامانزانی ئه‌وه‌ هه‌لێكی تازه‌یه‌، بۆیه‌ چوینه‌وه‌ بۆبه‌غدا، به‌ڵام به‌داخه‌وه‌ ئه‌وانه‌ی حوكمی عێراقیان كرد، به‌داخه‌وه‌ به‌دوژمنكارانه‌ له‌گه‌ڵ كورددا جوڵانه‌وه‌، بژێوی خه‌ڵكی كوردستانیان بڕی. به‌ڵام من له‌هه‌موو ناوه‌نده‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان ده‌پرسم، كه‌ئیتر چی بكه‌ین؟ ئه‌گه‌ر بیرله‌شێوه‌یه‌كی تر له‌پێكه‌وه‌ ژیان نه‌كه‌ینه‌وه‌، ئه‌وا شه‌ڕو پێكدادان ده‌ست پێده‌كاته‌وه‌".

له‌باره‌ی ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی كوردستانه‌وه‌ گوتی: " ئه‌گه‌ر خه‌ڵكی كوردستان داوای ده‌وڵه‌ت بكات وبڕیاری لێ بدات، بێگومان واده‌كه‌ین و بڕیاره‌كه‌ جێبه‌جێده‌كه‌ین".

هه‌روه‌ها گوتی: " باله‌گه‌ڵ عێراق دوو دراوسێی باش بین".

له‌باره‌ی كۆمه‌كی نێوده‌وڵه‌تییشه‌وه‌ گوتی: " چاوه‌ڕوانیمان وایه‌ له‌دروستكردن و ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تی كوردیدا، هاوكارمان بن".

مه‌سعود بارزانی له‌باره‌ی ئه‌زمونی عێراقی 2003ه‌وه‌ گوتی: " گه‌یشتومه‌ته‌ ئه‌و ئه‌نجامه‌ی كه‌ ئه‌زمونه‌كه‌ شكستی هێناوه‌، ده‌ستور پێشێل ده‌كرێت، جێبه‌جێ ناكرێت، ئێمه‌ جارێكی تر ملكه‌چی به‌غدا نابین. به‌غداش ڕێز له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی كورد ناگرێت".

له‌باره‌ی ئه‌و وڵاتانه‌وه‌ كه‌پشتیوانی ده‌وڵه‌تی كوردستان ده‌كه‌ن، گوتی: " چه‌ندین ده‌وڵه‌ت پشتیوانی ده‌كه‌ن كه‌ناتوانم ناویان بێنم له‌ئێستادا، هه‌ندێكی تریان كێشه‌یان له‌گه‌ڵ كاته‌كه‌دا هه‌یه‌، بێگومان هه‌ندێكی تریان دژن".

هه‌روه‌ها گوتی: " ئێمه‌ به‌رپرس نین له‌دابه‌شبوونی عێراق، عێراق خۆی دابه‌شبووه‌ به‌كرده‌وه‌".

له‌باره‌ی پرسیارێكه‌وه‌ ئایا حیزبه‌كانی كوردستان قایلن به‌وه‌ی "مه‌سعود بارزانی" ده‌وڵه‌ت ڕابگه‌یه‌نێت، گوتی: " هه‌ركه‌س ڕایبگه‌یه‌نێت گرنگه‌ كورد به‌مافه‌كانی بگات".

گوتیشی: " زۆرینه‌ی ڕه‌های كورد له‌گه‌ڵ ڕاگه‌یاندنی ده‌وڵه‌تدان، هیچ كوردێكم پێ شك نایه‌ت بوێری ئه‌وه‌ی هه‌بێت له‌دڵی خۆیشیدا له‌دژی ئه‌و مافه‌ی نه‌ته‌وه‌كه‌ی بێت".

له‌باره‌ی دۆسیه‌ی جه‌مسه‌رگیری ناوچه‌كه‌شه‌وه‌، سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان گوتی: "به‌ڕاشكاوی ئه‌وه‌ ڕه‌ت ده‌كه‌ینه‌وه‌، كه‌ببینه‌ به‌شێك له‌و جه‌مسه‌رگیریه‌".
گوتیشی: " مامه‌ڵه‌ و هاوكاری له‌گه‌ڵ شیعه‌و سوننه‌ش ده‌كه‌ین".

زیاتر گوتی: " به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ڕیگه‌ناده‌ین به‌وه‌ی كورد ببێته‌ به‌شێك له‌و ململانێیه‌".

سه‌رۆكی هه‌رێم له‌باره‌ی كوردانی ڕۆژئاوایشه‌وه‌ گوتی: " ئه‌وه‌ی ئه‌وان زیانیان لێكرد دابه‌ش بوونی خۆیانه‌، نه‌ هاوپه‌یمانی ئۆپۆزسیۆنن، نه‌هاوپه‌یمانی ده‌سته‌ڵاتن، هیچكامیان وه‌ك گه‌لێك دان به‌كورددا نانێن".

هه‌روه‌ها گوتی: " ئه‌و واقیعه‌ی هه‌یه‌ كاتییه‌و ده‌گۆڕێت".

جگه‌له‌وه‌ش گوتی: " من زۆر نیگه‌رانم له‌سه‌ر دۆخی كورد له‌سوریا، دوودڵم، له‌ودۆخه‌ی هه‌یه‌".

بارزانی له‌باره‌ی دۆسیه‌ی گه‌نده‌ڵیشه‌وه‌ گوتی: " نكولی ئه‌وه‌ ناكه‌م كه‌له‌هه‌موو ده‌زگاكاندا گه‌نده‌ڵی هه‌یه‌، به‌ڵام بڕیاری یه‌كلاكه‌ره‌وه‌مان داوه‌ كه‌ بنه‌بڕی گه‌نده‌ڵی بكه‌ین،شه‌ڕی گه‌نده‌ڵی ده‌كه‌ین وه‌ك چۆن شه‌ڕی داعشمان كرد".</sup>

<sup>زیاتر گوتی: " نكولی له‌وه‌ ناكه‌م كه‌ چه‌ند كه‌سایه‌تی هه‌ن پۆسته‌كانیان قۆستۆته‌وه‌، هه‌موو تواناكانم ده‌خه‌مه‌ به‌رده‌ستی ئه‌و ده‌ستانه‌ی كه‌دانراون بۆ جێبه‌جیكردنی شه‌ڕی گه‌نده‌ڵی".

هه‌روه‌ها گوتی: " شه‌ڕم له‌دژی گه‌نده‌ڵی ڕاگه‌یاندووه‌".
17/3/2016</sup>