
هەندێک ڕووداو بەتێپەڕبوونی کات دەبنە بەهای مێژووی کۆمەڵگا. کۆماری کوردستان لە مەهابادیش یەکێک لەو ڕووداوانە بوو. پێشەوا قازی محەمەد یەکەم سەرۆک کۆماری کوردستان بوو.
پێشەوای نەمر قازی محەمەد لە ١ی ئازاری ١٨٩٣ لە مەهاباد لەدایکبووە. لەوێ خوێندنی ئایینی و زانستیی خوێندووە. جگە لە زمانەکانی عەرەبی و فارسی، فەرەنسی و ئینگلیزی و ڕووسیشی دەزانیی. بنەماڵەی قازی بنەماڵەیەکی زانا و نەتەوەپەروەر و خاوەنی ڕۆشنبیری بوون. قازی دوای کۆچی دوایی باوکی بوو بە قازیی شاری مەهاباد و لە ساڵی ١٩٤١دا بوو بە بەرپرسی کاروباری ڕۆشنبیری. قازی محەمەد بایەخێکی زۆری بە خوێندن و زانست دەدا. لە کاتی بەرپرسیارێتیدا کاری زۆری بۆ پەرەپێدانی خوێندن و فێربوون و زانست کردووە. یەکێک لە کارە گرنگەکانی ئەو کاتە ئەوەبوو، کە یەکەم قوتابخانەی کچانی کردەوە.
لەگەڵ جەنگی جیهانی دووەمدا سۆڤیەت و ئینگلتەرا ئێرانیان داگیرکرد. لە حکومەت و دەسەڵاتی ئێران دا بۆشایی دروستبوو. رەزا شای پەهلەوی لە ئەیلولی ١٩٤١ بەهۆی فشارەکانی بەریتانیاوە ناچار بوو دەست لەکار بکێشێتەوە و ئێران بەجێبهێڵێت. دوای ئەوە حکومەت کەوتە دەست محەمەد رەزا شای کوڕی. کاتێک ئێران لەلایەن سۆڤیەت و ئینگلتەراوە داگیرکرا، دەسەڵاتی حکومەتی ناوەندی بەسەر ناوچەکانی ڕۆژئاوای ئێرانەوە کەمبوویەوە. هاوکات سۆڤییەتەکان پشتیوانیی خۆیان بۆ گەلانی چەوساوە و بندەست و ستەمدیدە نیشاندا. ئەمەش دەرفەتێکی بۆ گەلانی کورد و ئازەری ڕەخساند