عارف قوربانی
هەڵوێستەكانی ئەم ماوەیەی پارتی دادوگەشەپێدانی توركیا و رەفتارەكانی ئەردۆغان، راستییەك دەسەلمێنن كە هەڵە تێگەیشتنێك هەبووە لەبارەی سیاسەتی سەركردەكانی ئەم پارتە و ئەو گۆڕانكاریانەی لە 15 ساڵی رابردووی توركیادا هاتوونەتە دی. بەهۆی ئەوەی پێشتر نكوڵی لە بوونی كورد دەكرا و هەموو رێگەیەكی پەرتەوازەكردن و چەوساندنەوە بەرانبەری گیرابووە بەر، گۆرانی و ناو و وشەی كوردی قەدەغە كرابوون و بەكارهێنانیان سزای مردنی لەسەر بوو، كاتێك حیزبێك دێتە سەر حوكم ئەو قەدەغەكراوانە لەسەر كورد هەڵدەگرێت، بواری هەناسەیەك دەدات بە كورد و دان بە بوون و ناسنامەیدا دەنێت، لەژێر پەرچەمی پرۆسەی ئاشتی ئیدیعای چارەسەری پرسی كورد دەكرێت. هەموو لایەك ئەم گۆڕانكاری و كرانەوەیە لە سیاسەتی توركیادا دەگێڕنەوە بۆ سیاسەتی ئاك پارتی، تا رادەی بە پاڵەوانكردن ستایشی ئازایەتی رابەر و سەركردەكانیان دەكرێت كە رەگوڕیشەی كەمالیزمیان هەڵكێشا، ئومێدێكی زۆر لەسەر بەهێزیی پێگە و ئایندەی ئەم حیزبە هەڵچنرا كە تا لەناوخۆی توركیا بەهێز بێت، كرانەوەی زیاتر و مەوداكانی لێكگەیشتن بۆ پێكەوەژیانێكی ئاشتیانە دەستەبەر دەبێت.
تەنانەت ئەم هەڵە تێگەیشتنە لای زۆر لە سەنتەرەكانی توێژینەوە و ناوەندەكانی بڕیار لە ئاستی جیاجیای وڵاتانیش دروست بوو، پێیان وابوو پارتێكی ئیسلامیی میانڕەوە و دەكرێت ببێتە نموونە بۆ زۆر وڵاتی دیكەی ناوچەكە. بێ ئەوەی خوێندنەوەیەكی ورد بۆ ئاك پارتی و كۆمەڵگەی توركی و ئەو هەلومەرج و واقیعە بكرێت كە ئەم پارتە تێیدا هاتە سەر حوكم. بێ ئەوەی كەس لەوە وردبێتەوە كە كۆمەڵگەی توركیش بە نەتیجە بەشێكن لە كۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی و ناكرێ و نابێت نموونەیەكی جیاواز بن.
ئەوەی وای كرد جیاواز دەربكەون، سیاسەتە تاكتیكییەكانی ئاك پارتی بوو، ئەویش لەسەر بنەمای ئومێدێك بوو بۆ بوون بە بەشێك لە ئەوروپا. كاتێك بێ هیوابوو لەوەی بچێتە ئەوروپاوە، گەڕایەوە سەر ئەسڵی مەعدەنەكەی خۆی كە نەك جیاواز نییە لە هێز و دەسەڵاتەكانی پێش خۆی، بگرە لە هەلومەرجێكی گۆڕاودا، بەعەقڵیەتێكی دەسەڵاتخوازانەی مەترسیدارترەوە دەیەوێ توركیا بگەڕێنێتەوە بۆ سەردەمانی تاریكی. ئێستا توركیا هاوشێوەی سەرەتاكانی دەوڵەت و دەسەڵاتە مەترسیدارەكانی سەردەمی سەدام حوسێن لە عێراق و بەشار ئەسەد لە سووریا، بەرەو ئیستیبداد دەچێت.
ئەمەش ئەوە دەردەخات كە ئەوەی لەم پانزە ساڵەدا وەك گۆڕانكاری دەركەوتوون، تاكتیك بووە نەك ستراتیژ. ئەو كرانەوەیەش كە لە بەرامبەر دۆزی كورد هەبووە، پەیوەست بووە بە قۆناغی دوای دەستگیركردنی ئۆجەلانەوە، كورد زۆرترین مرونەتی بەرامبەر بە توركیا نواندووە، لەم حەڤدە ساڵەدا چەند جارێك تاك لایەنە شەڕی لە دژی دەوڵەت راگرتووە، لەسەر داوای ئۆجەلان بەشی زۆری گەریلاكانیشی لەناو خاكی توركیا كشاندەوە و نیەتی ئەوەشیان پیشاندا كە ئامادەن چەك دابنێن، ئەمەشی بۆ ئەوە بوو تا زەمینە بۆ پرۆسەی ئاشتییەك خۆش بكات كە گفتوگۆیەكی راستەقینە لەسەر چارەسەری كێشەی كورد بهێنێتەدی.
كاتەكان تێپەڕین و دۆخی كوردیش خراپتر بوو، خۆدزینەوەی دەوڵەتی توركیا لە بەرپرسیارێتییەكانی بەرامبەر بە كورد، پاساوی ناڕەوابوون و ئۆباڵەكەی دەخستە ملی نەیارەكانی. بەڵام دوای پاكتاوكردنی نەیارەكانی لە سوپا و دامەزراوەی دەوڵەتی، ئەوەی ئێستا لە توركیا دەگوزەرێت لە بەرتەسككردنەوەی ئازادیی كاری سیاسی و میدیا و پاشەكشێی دیموكراسی و حوكمی تاكڕەوانە، ئەمە جەوهەری ئەردۆغان و پلان و ستراتیجی راستەقینەی ئاك پارتییە.
پێچەوانەی ئەو تێگەیشتنەی رابردوو كە دەگوترا ئەگەر ئاك پارتی بەهێز بێت لە بەرامبەر نەتەوەپەرستەكانی توركیا، دەتوانێت بڕیاری ئازایانە بدات لە چارەسەری كێشەی كورد، ئێستا ئەو حیزبە كۆنترۆڵی تەواوی سوپا و دەزگا ئەمنییەكانی وڵاتی لە دەستدایە، ئەگەر نیەتی هەبووایە ئێستا كاتی بوو. بەڵام لەو ساتەوەی بەهێزتر بووە لە بەرامبەر نەیارەكانی، كۆتایی بە پرۆسەی چارەسەری هێنا و هاوشێوەی دەسەڵاتەكانی پێش خۆی كەوتە نكوڵیكردن لە كێشەی كورد، حوكمی عورفی لە بەشێك لە شارە كوردییەكان سەپاند و سوپای هێنایەوە سەر شار و شارۆچكە و گوندەكانی كوردستان و سیاسەتی بە سوتماككردنی پەیڕەو كرد. رێگا و رێكارە یاسایی و دەستوورییەكانی بەكاربرد بۆ نەهێشتنی كەناڵ و دامەزراوەی میدیایی كوردی، كەوتە لابردنی سەرۆك شارەوانییە هەڵبژێردراوەكانی كورد لە ناوچە كوردییەكان و زۆربەیانی خستووەتە بەندیخانەوە.
لە تازەترین هەڵوێستیدا، سەڵاحەدین دەمیرتاش، دووەم گەورە رابەری كورد لە دوای ئۆجەلان و ركابەری ئەردۆغان بۆ سەرۆكایەتی كۆمار و هاوسەرۆكی هەدەپ و ژمارەیەك پەرلەمانتاری كوردی رووبەڕووی دادگا كردەوە و خرانە زیندانەوە. گەرچی ئەمجارە لە ئاستی ناوخۆیی توركیا و لە ئەمریكا و ئەوروپا ناڕەزایەتی زۆری لێكەوتووەتەوە و ئەم رەفتارانەی ئەردۆغان بە دیكتاتۆری وێنا دەكەن، بەڵام ئەوە یەكلایی بووەتەوە كە ئەردۆغان گوێ بە كاردانەوەی نێودەوڵەتی و ناڕەزایەتی ئەوروپا نادات، تەمەنی سیاسی بەشی ئەوەی پێوە نەماوە خەون بە بوون بە بەشێك لە ئەوروپاوە ببینێ تا پابەندی پرەنسیپ و یاسا و رێسا نێودەوڵەتییەكان بێت، ئێستا دەیەوێ وەك سوڵتانێكی عوسمانی مومارەسەی دەسەڵات بكات، بۆیە ئەوەی زیاتر چاوەڕوانكراوە، ئەوەیە كە لە ئێستا بەدواوە ئەردۆغان وەك دیكتاتۆرێك مامەڵە دەكات و یەكەم نێچیریشی كورد دەبێت.
چاوەڕوانی بەهیوای چارەسەری ئاشتیانەی پرسی كورد، خەونێكی بەدی نەهاتووە. بۆیە پێویستە لە ئێستاوە كورد خۆی بۆ ئەو ئەگەر و پێشهاتانە ئامادە بكات كە رووبەڕووی دەبنەوە. ئێستا پەكەكە لە بەردەم بەرپرسیارێتی گەورەدایە، ئایا چی دەكات؟ لەم رۆژانەدا رایانگەیاند كە سێ هەزار گەریلایان ئامادەیە بۆ شەڕی موسڵ، لەم هەلومەرجەدا موسڵ و جەلەولا و داقوق و شەنگال و هەورامان، پێویستی بە پەكەكە نییە، موش و شڕناخ و هەكاری چاوەڕێی دەست و بازووی گەریلان. ئایا پەكەكە لێدەگەڕێت توركیا لە ناوخۆدا سەركوتكردن و سیاسەتی سوتماككردنی كوردستان پەیڕەو بكات و شەڕی پەكەكەش بەرێتە دەرەوەی سنووری توركیا، یاخود هێزەكانی لە قەندیلەوە دەباتەوە قووڵایی توركیا؟
تەنانەت ئەگەر پەكەكە باوەڕی بەو تێزەش ماوە كە چارەسەری پرسی كورد بە ئاشتی دەبێت، پێویستە ئەوەی لە بەرچاو بێت كە ئاشتی زادەی شەڕە، شەڕ زەمینەی گفتوگۆ دەڕەخسێنێت. ئەگەر ئەوە راست بێت كە چارەسەری پرسی كورد لە توركیا لە ئاشتیدا دەستەبەر دەبێت، پێویستە بەدوای وەڵامی ئەو پرسیارەدا بچین ئەی ئاشتی چۆن بەدی دێت؟ لە مێژە باوەڕم وایە دەبێت پەكەكە شەڕ بەرێتە ناو توركستانەوە، بۆ ئەوەی توركەكانیش هەست بە ئازاری جەنگ بكەن، با خانوو ماڵی ئەوانیش بسووتێ، با جەرگی دایكی ئەوانیش هەڵقرچێ بۆ مەرگی ساوای ناو بێشكە، تەنها بە كاردانەوەی هاوشێوە دەتوانرێت سنوورێك بۆ جەنگ دابنرێت و ئاشتییەكی هاوسەنگ بەدی بێت. تەنها لەم رێگەیەوە كورد دەتوانێت سنوور بۆ سەرەڕۆییەكانی ئەردۆغان دابنێت و كوردستان لە كاولكاری بپارێزێت.
12/11/2016
