^{لە سەروبەندی جەنگی جیهانی دوەمدا، بە پشتگیریکردنی رەزا شای پەهلەوی لە بەرەی نازییەکان، سۆڤییەت لە باکوری ئێرانەوە و بریتانیاش لە باشورەوە هێزەکانیان ناردە ناو خاکی ئێرانەوە و ئێرانیان داگیرکرد، لە ساڵی 1941دا ڕەزا شاه لە پاشایەتی دور خرایەوە و کوڕەکەی، محەمەد رەزا شاه وەک جێگرەوە بۆی دانرا.}

^{لەکاتی داگیرکردنی ئێراندا لەلایەن سۆڤییەت و بریتانیاوە، سه‌رنجی حکومەتی ناوەندی لە سەر ناوچەکانی ڕۆژئاوای ئێراندا کەم بوەوە، هەر ئەوە ئەو هەلەی ڕەخساند، کە لە شارەکانی مهاباد و تەبرێز دو کۆمار بە ناوەکانی کۆماری کوردستان و کۆماری ئازەربایجان دابمەزرێن.
ساڵی 1943 كۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک‌ یەکەم کۆنگرەی خۆی لە شاری مهاباد بەست، كه‌ زیاتر له‌ 100 كه‌س تیایدا به‌شداربون
له‌و سه‌روبه‌نده‌دا و له‌گه‌رمه‌ی ململانێدا 11 کەسایەتی و ڕۆشنبیری کورد لە ساڵی 1942دا کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان (ژ.ک)-یان بە مەبەستی ڕزگاریی گەلی کورد دامەزراند، ساڵی 1943 كۆمه‌ڵه‌كه‌ یەکەم کۆنگرەی خۆی لە شاری مهاباد بەست، كه‌ زیاتر له‌ 100 كه‌س تیایدا به‌شداربون.
مانگی ئابی ساڵی 1945دا کۆمەڵەی ژ.ک ناوی خۆی بە حزبی دیموکراتی کوردستان گۆڕی
لە مانگی ئابی ساڵی 1945دا کۆمەڵەی ژ.ک ناوی خۆی بە حزبی دیموکراتی کوردستان گۆڕی، لەکاتێکدا کە هاوکات لە شاری تەبرێزی ئازەربایجانی ئێرانیش هەوڵی هاوشێوە هەبو بۆ رزگارکردنی گەلی ئازەری و ڕاگەیاندنی سەربەخۆیی ئازەربایجان.}

^{هەر لە ساڵی 1945دا شاندێکی حزبی دیموکراتی کوردستان بە سەرۆکایەتیی قازی محەمەد سەردانی شاری تەبرێزیان کرد، بۆ ئەوەی لەوێ چاویان بە کونسوڵی سۆڤییەت بکەوێت و سەبارەت بە دامەزراندنی کۆماری کوردستان لە مهاباد دانوستانیان لەگەڵ بکەن، پاشان لە تەبرێزەوە بەرەو شاری باکۆی ئازەربایجان بەڕێكکەوتن بۆ ئەوەی دانوستانەکانیان لەگەڵ بەرپرسانی سۆڤییەت بە ئەنجام بگەیەنن.}

^{ڕۆژی 10ی کانونی یەکەمی 1945 حزبی دیموکراتی ئازەربایجان بە سەرۆکایەتیی جەعفەر پیشەوەری پارێزگای ئازەربایجان (ناوەندی تەبرێز)یان لە چنگی سوپای ئێران ڕزگار کرد و کۆماری ئازەربایجان ڕاگەیاند.
لە ڕۆژی 22ی کانونی دوەمی ساڵی 1946دا کۆماری کوردستان به ‌به‌شداری‌ نوێنه‌رانی‌ پارچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان راگەیەندرا
پێنج ڕۆژ پاش ئەوە لە هەوڵێکی هاوشێوەدا، مەهاباد لە چنگی هێزەکانی سوپای ئێران ڕزگارکرا و لە ڕۆژی 22ی کانونی دوەمی ساڵی 1946دا کۆماری کوردستان به ‌به‌شداری‌ نوێنه‌رانی‌ پارچه‌كانی‌ دیكه‌ی‌ كوردستان، له‌سه‌ر ده‌ستی قازی محه‌مه‌د له‌ مه‌یدانی چوارچرای مه‌هاباد به‌ هه‌ڵکردنی ئاڵای کوردستان راگه‌یه‌نرا و قازی بوه‌ سه‌رۆك کۆمار.}

^{دواتر كابینه‌ی‌ حكومه‌ت راگه‌یه‌نراو راییكردنی‌ كاروباری وڵات به‌شێوه‌ی فه‌رمی‌ ده‌ستیپێكرد و هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ به‌فه‌رمی‌ به‌جلوبه‌رگی‌ سه‌ربازی‌ تایبه‌ته‌وه‌ دامه‌زرێنرا، قازی‌ محه‌مه‌د وه‌ك له‌ وه‌سیه‌ته‌كه‌یدا هاتوه‌ برایه‌تی‌ و یه‌كگرتویی كوردی‌ به‌ گرنگترین هۆی‌ سه‌ركه‌وتن داناوه‌.
قازی‌ محه‌مه‌د سه‌رۆك كۆماری‌ كوردستان بو، چه‌ندین جار گفتوگۆی‌ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتدارانی‌ ئێران ئه‌نجامدا بۆ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌كان
له‌و ماوه‌یه‌دا كه‌ قازی‌ محه‌مه‌د سه‌رۆك كۆماری‌ كوردستان بو، چه‌ندین جار گفتوگۆی‌ له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتدارانی‌ ئێران ئه‌نجامدا بۆ چاره‌سه‌ری‌ كێشه‌كان، به‌ڵام گفتوگۆكان نه‌گه‌یشتن به‌ئه‌نجام و دواجار حكومه‌تی‌ ئه‌وكاته‌ی‌ ئێران له‌ساڵی‌ 1946 هێرشی‌ بۆ روخاندنی‌ هه‌ریه‌كه‌ له‌ كۆماری‌ ئازه‌ربایجان و كۆماری‌ كوردستان ده‌ستپێكرد.}

^{هێزه‌كانی‌ حكومه‌ت پاش شه‌ڕێكی‌ كورت گه‌یشتنه‌ شاری‌ ته‌ورێزو كۆنتڕۆڵیان كرد، پاش هه‌ڵهاتنی‌ سه‌ركرده‌كانی‌ كۆماری‌ ئازه‌ربایجان بۆ سۆڤیه‌ت و ئه‌و كۆماره‌ روخێنرا، دواتر ئه‌و هێزانه‌ به‌ره‌و ناوچه‌ كوردییه‌كان كشان و ئامانجی‌ سه‌ره‌كیان شاری‌ مه‌هاباد بو.
قازی‌ محه‌مه‌د ئه‌وكات فه‌رمانیداوه‌ خۆیان له‌شه‌ڕ بپارێزن به‌و پێیه‌ی‌ كه‌ نه‌هامه‌تی‌ گه‌وره‌ی‌ پێوه‌یه
به‌پێی گێڕانه‌وه‌ مێژوییه‌كان، قازی‌ محه‌مه‌د ئه‌وكات فه‌رمانیداوه‌ خۆیان له‌شه‌ڕ بپارێزن به‌و پێیه‌ی‌ كه‌ نه‌هامه‌تی‌ گه‌وره‌ی‌ پێوه‌یه‌، به‌ڵام هێزه‌كانی‌ رژێمی‌ شا به‌رده‌وام بون له‌شه‌ڕ.}

^{دوای دابڕانی کۆمار و سۆڤیەت، خێڵە کوردەکان کە لە سەرەتادا پشتگیرییان لە کۆمار دەکرد، بەرھەم ‌و سەرچاوەی‌ داراییان نەما، ئیتر خێڵەکان به‌رژه‌وه‌ندیان بۆ پشتگیریکردنی قازی محەمەد نه‌ما، هەربۆیە زۆرێک لە خێڵەکان قاز‌یان بەجێھێشت، لە 5ی‌ کانونی یەکەمی 1946، ئەنجومەنی شەڕ بە قازی محەمەدیان ڕاگەیاند کە ڕێگە لە ھەر پەلامارێکی سوپای‌ ئێران دەگرن کە بکرێتە سەر ناوچەکە.
ەنجومەنی شەڕی کۆماری کوردستان لە مەهاباد، بڕیاری شەڕیان دابو لە ئەگەری هێرشکردنە سەر کۆماردا
هەرچەندە ئەنجومەنی شەڕی کۆماری کوردستان لە مەهاباد، بڕیاری شەڕیان دابو لە ئەگەری هێرشکردنە سەر کۆماردا، بەڵام لە کاتی گەیشتنی هێزە ئێرانییەکان بۆ سەر سنور، زۆربەیان رایان کرد و بەرەکانی بەرگری لە مهابادیان چۆڵ کرد.}

^{لە ڕۆژی 15ی کانونی یەکەمی 1946دا، سوپای ئێران توانی بچێتە ناو شاری مهاباد کە ناوەند و پایتەختی کۆماری کوردستان بو، دەستی بەسەر شارەکەدا گرت، دواتریش لە ڕۆژی 31ی ئازاری 1947دا، قازی محەمەد و سێ لە هاوەڵانی له‌و شوێنه‌ی که‌ کۆماری تێدا راگه‌یه‌ندرابو لە سێداره‌دران.}

^{قازی‌ محه‌مه‌د به‌حه‌وت هه‌نگاو رێگه‌ی‌ به‌ره‌و په‌تی‌ سێداره‌ بڕی‌، داوایكرد له‌كاتی‌ له‌سێداره‌دانیدا چاوی‌ نه‌به‌ستن، تا به‌ سه‌ربه‌رزی‌ و چاوكراوه‌ییه‌وه‌ له‌ نیشتیمان بڕوانێت، کۆمارەکە ڕوخا و قازی لە سێدارە درا، بەڵام گیانی سەربەخۆخوازی کورد و ناوی قازی محەمەد وەک پێشەوایەکی مەزن بۆ رزگاری کوردستان بەدرەوشاوەیی مایەوە.}

٢١/١/٢٠٢١

^{لە ڕێکەوتی ١٧ هەتا ٢٩ی بەفرانبار، شەپۆلێک لە دەسبەسەری و بانگهێشتکردنی هاووڵاتییانی کورد لە شارەکانی مەهاباد، مەریوان، سەردەشت، سنە، بۆکان، سەوڵاوا و تاران، لەلایەن هێزە ئەمنییەتییەکانی حکوومەتی ئێران ڕووی داوە کە پێ دەچێت هەروا بەردەوام بێت.}

^{ئەم شێوازە دەسبەسەرییە هەڕەمەکانە و سەرەڕۆیانە، سەرکوتی سیستماتیکی چالاکان لە سنە، ناڕوونیی چارەنووسیان و لەژێر لێپرسینەوە و ئەشکەنجە بوون لەلایەن ناوەندە ئەمنییەتییەکان بە مەبەستی وەرگرتنی دانپێدانانی زۆرەملێ، دەبێ بە شێوەی جیددی لەلایەن ناوەندە}

<sup>رۆژی دووشەممە 2021/01/18 هەشت کۆڵبەری خەڵکی گوندی کۆڕان لە ناوچەی سۆمای برادۆست کە بۆ کۆڵبەری چووبوونە باکووری کوردستان، کەوتنە ژێر رنوو و تاوەکو ئێستا سێ کەسیان رزگار کراون و چارەنووسی پێنج کەسیان دیار نییە.

کەسوکاری کۆڵبەرەکان بە تۆڕی میدیایی رووداویان راگەیاند، رنووەکە لە دیوی باکووری کوردستان بووە و تاوەکو ئێستا سێ کەس رزگاریان بووە.

کەسوکاری ئەو کۆڵبەرانە ئاماژەیان بەوە دا، دیار نییە پێنج کەسەکەی دیکە چیان بەسەرهاتووە و، خەڵکێکی زۆر بەرەو ناوچە سنوورییەکان رۆیشتوون، بەڵام بەهۆی ئەوەی کە بەفری زۆر باریوە، چوونە</sup>

^{هاوکاتی زیادبوونی ئاڵۆزییەکان لەسەر بەرنامەی ناوکی ئێران و هەڵمەتی فشارەکانی ئەمەریکا دژ بە کۆماری ئێسلامی، ڕۆژی شەممە تەلەفیزیۆنی دەوڵەتی ئێران ڕایگەیاند سوپای پاسداران مانۆڕێکی سەربازی ئەنجامداوە، تیایدا موشەکی بالاستیکی دژە کەشتی جەنگی بۆ شیانی ئامانجێک لە ئۆقیانوسی هندیدا هەڵداوە.}

^{گرتە ڤیدیۆییەکان نیشانیان دا دوو موشەکەکان بەر ئامانجێک کەوتوون کە تەلەفیزیۆنی دەوڵەتی ئێران بە " پاپۆڕەکانی گریمانەی جەنگی " ناوی بردن لە دووری هەزارو 800 کیلۆمەتر.}

^{بەڵام ڕاپۆرتەکە ئاماژەی بەوە نەکردووە چ جۆرە موشەکێک بەکار هاتووە.}

^{بەم دوواییانە گرژی و ئاڵۆزییەکانی نێوان تاران و واشنتن لەسەر}

^{دەوڵەتێکی دانپیانەنراو: کۆماری مهاباد
سرود: ئەی‌ رەقیب.
پایتەخت: مهاباد.
زمان: کوردی.
ئایین: موسوڵمان .
حوکمڕانی: کۆماری.
سەرۆک: قازی محەمەد.
سەرەک وەزیر: حاجی بابە شێخ.
سەردەمی مێژوویی: جەنگی سارد.
راگەیاندنی سەربەخۆیی: 22 ی‌ کانوونی یەکەمی 1946 پاشەکشێ‌ی‌ سۆڤێت: حوزەیرانی 1946 دەستبەسەراگرتنی لەلایەن ئێرانەوە: 15ی کانوونی دووەمی.1946
لەسێدارەدانی سەرکردەکان: 30ی ئازاری‌ .
1947 رووبەر: لە ساڵی‌ 1946 دا 37437 کیلۆمەتر دووجا بووە.
دراو: ریاڵی‌ ئێرانی.}

^{کۆماری مھاباد کە بە فەرمیی بە کۆماری‌ کوردستان ناسراوە‌و لە کوردستانی ئێران دامەزرێنراوە، دەوڵەتێکی کوردی کەمتەمەن بوو کە لە سەدەی بیست دا‌و لە دوای کۆماری ئارارات-لە تورکیا، دامەزرا. پایتەختەکەی شاری‌ مھاباد بووە کە ئەکەوێتە باکوری‌ خۆراوای‌ ئێران. دامەزران‌و لەناوچوونی کۆمارەکە بەشێک بوو لە قەیرانی ئێران، ئەو ململانێ‌یەی‌ لە نێوان ئەمریکا‌و سۆڤێت دا ھەبوو کە جەنگی ساردی لێکەوتەوە. پێشینە لە مانگی ئابی 1941، راپەڕینێکی جەماوەریی کۆنترۆڵی‌ ناوچە کوردییەکانی لە دەستی حکومەتی ناوەندی ئێران دەرکرد. لە شاری‌ مھاباد، کە زۆرینەی دانیشتوانەکەی}