د.پشکۆ ئاغجەلەری

^{(ئالا، العلم، flag) لە رووی زمانەوانیەوە شتێكە هەلدەدرێت بە مەبەستی رێنمویی كردن نەشارەزایان یاخود ناساندن، ئەوەی لە تەنیشت ریگاكان دادەنرێت بۆ رێنوێنیكردن لەسەر زەوی یاخود لەسەر شاخ، ئالا ئەوەیە كە جەنگاوەرو سەربازەكان لەسەری كۆدەبنەوە یاخود ئەوەیە كە بەسەر رمەكانەوە دادەنرێت، لەو ناوانەی بە ئالا وتراوە زۆرن وەك ( دەرفش "ئالایەكی مەزن بووە" ، بەند، بەیرق، سنجق، الرایە، بەیداخ، بەیداغ،بێراق و ...تاد...). ناساندنەكان بۆ ئالا جۆراوجۆرو زۆرن بەپێی سەردەمەكانیش دەگۆرێن، (ابن منڤور) لە پەرتوكی (لسان العرب) لە ناساندنی ئالادا نووسیوێتی: (ئالا ئەوەیە كە لەسەر رمەكان هەلدەدرێت)، هەروەها لە بابەتی ( حكم الرایه‌ و اللوائ)دا دەلێت:(( ئالا ئەو شتەیە كە كۆمەلێك سەرباز لەسەری كۆدەبنەوەو وەكو نیشانەیەك هەلیدەدەن)). لە فەرهەنگی كوردیشدا ئالا پاچەیەك قوماشە وهەرچیەك و هەرچۆنێك و هەرچەندێك بێت، یاخود كەولێك بووە بەسەری رم و نێزەوە دەكراو شێوەی گیاندار یان شتێكی}

عه‌لی حه‌یده‌ری

^{٩ی ئه‌پریلی ٢٠٠٣ بوو که په‌یکه‌ره‌ی سه‌دام له گۆڕه‌پانی سه‌ره‌کی شاری به‌غدا هێنرایه خواره‌وه‌و لاپه‌ڕه‌یه‌کی نوێ له مێژووی عیراقدا هه‌ڵدرایه‌وه. ئه‌م بارودۆخه بۆ ئێرانیش هه‌لێکی نوێ بوو که به له‌ناوچوونی یه‌کێک له گه‌وره‌ترین دوژمنانی ناوچه‌یی خۆی حکومه‌تێکی نزیک له تاران هاته سه‌ر ده‌سه‌ڵات و له رووی سیاسی، ئابووری و فه‌رهه‌نگییه‌وه له باشترین بارودۆخی خۆیدا وه‌ستا. چه‌ندین بواری جیاجیا بۆ هاوکاری نێوان هه‌ردوولا بوونی هه‌یه که له بواری ئابووریدا ده‌توانین باس له ئاڵوگۆڕی که‌ل و په‌لی به‌رهه‌مهێنراو، به‌رهه‌می کشتوکاڵی، چالاکی کۆمپانیا ئه‌ندازیاری و بیناسازییه‌کان، کۆمپانیا خزمه‌تگوزارییه‌کان و ... بکه‌ین، بواری نه‌وت و وزه‌ش یه‌کێکه له‌م بوارانه. بۆ باسکردن له گرنگی ئه‌م بواره ناسینی توانا و ئیمکانیاتی دوو وڵات له بواری وزه‌دا گرنگه‌و لێره‌دا باسی ده‌که‌ین:}

^١: رێژه‌ی نه‌وت و گازی سروشتیی یه‌ده‌کی ئێران و عیراق

سەروەت هەڵەبجویی

^{کاتێک که‌ ناوی سه‌رۆک بارزانیم له‌ ڕیزی ئه‌و کاندیدانه‌دا بینی که‌ گۆڤاری تایم بۆ ده‌سنیشان کردنی که‌سایه‌تی کاریگه‌ری ساڵی 2014 هه‌ڵیبژاردوون، شانازیم به‌و کوردستانه‌وه‌ کرد که‌ پێشمه‌رگه‌یه‌کی ماندوونه‌ناس سه‌رکردایه‌تی ده‌کات و به‌ خۆشحاڵییه‌وه‌ ئه‌مڕۆ به‌و ئاسته‌ گه‌یشتووین که‌ جیهان سه‌ری ڕێز و نه‌وازش بۆ ئه‌و داده‌نێت و وه‌ک که‌سێکی کارا و لێهاتوو و ئه‌ڵبه‌ت تێکۆشه‌ر، دۆزی ڕه‌وای کوردی به‌ جیهانیان ناساند و ئیدی کوردستان ئه‌و وڵاته‌ نییه‌ که‌ له‌ ژێر چه‌مکی کاریگه‌ری داگیرکه‌راندا نه‌ناسراو بێت، به‌ پێچه‌وانه‌وه‌ له‌ سایه‌ی سه‌رکردایه‌تی حه‌کیمانه‌ی سه‌رۆک، ئه‌مڕۆ کوردستان له‌ جه‌مسه‌ره‌ به‌هێز و هه‌ستیاره‌کانی جیهانی دا باسی لێده‌کرێت و وه‌ک گه‌لێک و وڵاتێک که‌ زۆرترین خه‌بات و ئه‌ڵبه‌ت زۆرترین قوربانیشی له‌ پێناو ده‌سته‌به‌رکردنی ئازادی دا داوه‌ سه‌یری ده‌کرێت. بۆ کاریگه‌ربوونی که‌سایه‌تی سه‌رۆک و به‌هێزبوونی دیپلۆماسییه‌تی به‌ڕێزیان له‌ ئاستی}

هێمن عەبدوڵڵا

^{سەرەنجام ئاشكرابوو حیزبەكانی رۆژهەڵات و كۆماری ئیسلامیی ئێران پێكەوە دانیشتوون. سەرنجڕاكێشیش ئەوەیە كە وەزیری ئیتیلاعات نهێنییەكەی ئاشكرا كردووە و دەڵێت "ئەگەر پێویستی كرد لەگەڵ تیرۆریستانیش دادەنیشین". ئەو دانیشتنانە هەرچییەكیان تێدا گوترابێت دانیشتنی مێژوویین، چونكە هەردوولا جاران یەكدییان بە شەیتان دەزانی، متمانەكردنیش بە شەیتان ئاسان نییە. مەرجیش نییە بەرهەمدار بێت.} 

^{حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان بە جیاواز لەگەڵ ئێرانییەكان دانیشتوون}

^{لە رۆژانی رابردوودا لەگەڵ كاربەدەستێكی ئێرانیی ئاگادار قسەمكرد. ئەو دەیگوت ئێستا لەنێو بەرپرسانی كۆماری ئیسلامیی ئێراندا دوو روانگە لەبارەی كێشەی كوردەوە دروستبووە.}

 عوسمان بایدەمیر

^{ڕژێمی تورکیا هەرچەند خۆی لەسەر بناغەی ماف و دیموکراسی خۆی پێناسە بکاتیش بەڵام ڕاستیەکەی ئەوەیە کە لەهەموو کاتەکاندا حکومەت و ڕژێمەکانی خۆیان لەسەر پاشماوەی کەلەپوری دەوڵەتێکی تولیتار خۆیان دامەزراندووە. پارتی دادو گەشەپێدان "ئاکەپە"ش هەمان فەنی حکومەتەکانی پێشوو بۆ بەرژەوەندییەکانی خۆی و بەردەوامی ڕژێمەکەی لەسەر هەمان کەلەپور و کۆنەپارێزی دەوڵەتە تۆلیتارەکانی پێشوو خۆی سوود وەردەگرێت و دەست لەو هێڵە هەڵناگرێت. کودەتای ١٢ی ئەیلولیش، بۆ پاراستن و بەردەوامی ڕژێمە تۆلیتارەکان بەندی ڕێژەی١٠% هەڵبژاردنەکانیان دانا. هەموو حکومەتەکانیش، خاواندارییان لەو بەند کرد.ئارمانجی ئەو بەندە لەژێرناوی ئارامیدا بوو،بەڵام لە ڕاستیدا ئارمانجی ئەوان ئەوە بوو کە کورد لە پەڕلەمانی تورکیادا لەبەرامبەر ڕژێمەکاندا نەبنە خاوەن دەنگ. بەڕاست ئەمە ئەوە دەگەیەنێت کە ئارامی هەیە؟}

ئاریتما موحەممەدی 

^{(بیروهزری نوێ بە مەزنترین ویستگەی خێراگۆڕی ژیان پێناسە دەکرێت و ئامانج لەوەش تەپاوتل کردنە بە زانست و ژیانبینی مرۆڤەکان و هێنانەئارای گۆڕانکاری و ڕووداوی نوێ؛ 
نەوەی نوێ و پێناسە؛
پێناسەی نەوه‌ی نوێ به‌ شێوه‌یه‌كی زانستیی ئه‌وه‌یه‌ کە هه‌ر کەسایەتییه‌كی نوێخواز بەبێ لەبەرچاو گرتنی تەمەن ڕۆڵی گرینگ و چارەنووسساز لەنێو کۆمەڵگادا دەگێڕێت و بیروهزری نوێ دێنێتە کایەوە و کێشەکان بەرەو چارەسەریی دەبات و بە هزروبیری خزمەت بە کۆمەڵگا دەکات و کۆمەڵ به‌ره‌و‌ گەشانه‌وه‌ی سیاسیی، زانستیی، كۆمه‌ڵایه‌تیی و ئابووریی دەخاتەڕێ و دەبێتە پێشەنگ و پێشڕەوی گەل و‌‌ له‌ ڕۆژگارەکانی دژوار و پڕ لە هەورازونشیودا هیوای ترووسكایی و ڕووناکیی كۆمه‌ڵگا دەبێت‌، هاوکات هەمیشە ئاسانترین ڕێ بۆ چارسەریی کێشەکان دەدۆزێتەوە و ته‌نیا به‌ بیری‌ تیژ و وردی له‌ که‌سایەتییەکانی دیکە جیا ده‌كرێته‌وه‌ و هەردەم بۆ پێشکەوتنی زانست و باییخە کۆمەڵایەتییەکان بە}

^{زۆری نەمابوو ئەو شارەی بووە سیمبولی بەرەنگاربوونەوەی كورد بەڕووی پەلاماری داعشدا، بەتەواوی لەدەست دەربچێ، بەڵام هێزی پێشمەرگە لە ئانوساتی خۆیدا گەیشتنە كۆبانی و لەگەڵ گەیشتنیان بەڵانسی شەڕەكەیان لەو شارەدا گۆڕی. فەرماندەیەكی هێزی پێشمەرگە كە لەگەڵ وەجبەی یەكەمی ئەو هێزە گەیشتە كۆبانی و ئێستا گەڕاوەتەوە هەرێمی كوردستان، دەڵێ "لەنێو گەرمەی شەڕدا پێشمەرگەكان و شەڕڤانان هەڵپەڕین و هەلهەلەیان لێدا". چوونی هێزێكی 150 كەسی بەنێو خاكی توركیادا بۆ بەرگری لە شارێكی كورد، رووداوێكی دەگمەن و مێژوویی بوو كە تەنانەت لە میدیای جیهانیشدا دەنگدانەوەیەكی زۆری هەبوو. ئەو فەرماندەیە باسی تۆماركردنی هەندێ رووداوی مێژوویی دیكە دەكات كە تائێستا بۆ میدیاكان و رای گشتی ئاشكرا نەبووە. ئەو دەڵێت "سەربازانی توركیا بۆ یەكەمجار لەمێژووی توركیادا تەلبەندی سنووری خۆیان بۆ دەربازبوونی هێزی پێشمەرگە شكاند".}

قوباد تاڵه‌بانی‌

^{خۆشبه‌ختانه‌، وه‌ك وه‌فدی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان توانیمان له‌گه‌ڵ حكومه‌تی به‌غدا بگه‌ینه‌ رێككه‌وتنێكی گرنگ كه‌ دواجار ده‌بێته‌ مایه‌ی خێر بۆ گه‌لانی عیراق چ له‌هه‌رێمی كوردستان و چ له‌شاره‌كانی تری عیراق.ماوه‌یه‌كی زۆره‌ قه‌یرانی دارایی و ئه‌منی به‌رۆكی گرتووین كه‌ به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ك كاریگه‌ریی نه‌گه‌تیڤی له‌سه‌ر بارو ژیانی رۆژانه‌ی هاووڵاتیان دروست كردووه‌و بۆته‌ گه‌وره‌ خه‌می ئێمه‌ش له‌حكومه‌ت كه‌ به‌هه‌موو توانایه‌كمان هه‌وڵمان ده‌دا ئه‌و كاریگه‌رییه‌ له‌سه‌ر هاونیشتمانیان نه‌مێنێت و به‌هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت چاره‌سه‌ری بكه‌ین، وه‌ك بینیشتان چه‌ندینجار له‌حكومه‌تی هه‌رێم نه‌رمی نواندن و ده‌ستپێشخه‌ریمان كردووه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ و هه‌وڵمانداوه‌ به‌زوویی حكومه‌تی عیراقیش وه‌ك ئێمه‌ درك به‌قه‌باره‌ی ئه‌و ره‌وشه‌ ناله‌باره‌ بكات و بگه‌ینه‌ چاره‌سه‌رێك وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستا كراوه‌.به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ له‌گه‌ڵ سه‌رۆكی حكومه‌تی هه‌رێم دوای گفتوگۆیه‌كی ورد له‌كاتی كۆبوونه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ وه‌زیری نه‌وتی عیراق د.عادل عه‌بدولمه‌هدی}

 بورهان شێخ ره‌ئوف

^{هاوپه‌یمانیه‌تیه‌كی‌ به‌ هێز و فراوانتر له‌ ئه‌مه‌ی‌ ئێستا هه‌یه‌ كۆنگره‌ی‌ برۆكسل به‌سترا له‌ 3 دیسه‌مبه‌ری‌ ئه‌مساڵ بۆ به‌ گژاچوونه‌وه‌ی‌ تیرۆرو ڕه‌فتاره‌كانی‌ داعش به‌ به‌شداری‌ 60 ده‌وڵه‌ت و له‌ سه‌ر ئاستێكی‌ بڵند , له‌ چه‌ند مانگی‌ ڕابردوودا داعش له‌ عێراق و سوریا و ڕۆژئاواو باشووری‌ كوردستان به‌ شێوه‌یه‌كی‌ زۆر دڕندانه‌ به‌ربووه‌ته‌ گیانی‌ خه‌ڵكی‌ سڤیل و بێدیفاع هه‌ر له‌ كه‌مه‌ نه‌ته‌وه‌كاوه‌كان و ئتنیكه‌ جیاوازه‌كانی‌ ئێزیدی‌ و مه‌سیحی‌ و شه‌به‌ك و شیعه‌و هه‌موو بۆچوون ئاینزا جیاوازه‌كانی‌ خۆیان كه‌ بۆ سه‌رجه‌م مرۆڤایه‌تی‌ جێگه‌ی‌ شه‌رمه‌زاریه‌ كه‌له‌م سه‌ره‌تای‌ سه‌ده‌ی‌ بیست و یه‌كه‌دا هێزێك سه‌ر هه‌ڵبدات وه‌كو قه‌واره‌یه‌كی‌ نامۆ به‌م جیهانه‌ په‌لاماری‌ هه‌موو شته‌ جوانه‌كان بدات له‌ هونه‌رو فه‌لسه‌فه‌و شوێنه‌وارو ئایین و ژن و ئازادی‌ و جیاوازییه‌كان كه‌ جوانیان به‌ ژیان به‌خشیووه‌ .....تد}  سه‌ره‌ڕای‌ هه‌مووئه‌وانه‌ خه‌لیفه‌ی‌ ده‌وڵه‌ته‌كه‌یان ئه‌بوبه‌كر به‌غدادی‌ له‌ دوایین تۆماری‌ ده‌نگی‌ كه‌ بڵاوی‌ كرده‌وه‌ له‌ چه‌ندرۆژی‌ پێشوودا تا داگیر كردنی‌

سەروەت هەڵەبجەیی

^{ده‌مێکه‌ له‌ کۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا پرسی یه‌کلایی کردنه‌وه‌ی پۆسته‌ ئیدارییه‌کانی هه‌ردوو پارێزگای سلێمانی و هه‌ڵه‌بجه‌ باسی لێ ده‌کرێت و چاوه‌ڕوانی زۆری به‌ دوای خۆیدا هێنابوو. په‌یوه‌ندی ئه‌و پۆستانه‌ به‌ سه‌ر ژیان و گوزه‌رانی ڕۆژانه‌ی خه‌ڵک، گرنگی تایبه‌تی به‌خشیوه‌ته‌ پرسه‌که‌ و خه‌ڵک به‌ گشتی، دانانی که‌سانی پسپۆڕ و لێهاتوو بۆ ئه‌و پۆستانه‌ به‌ تایبه‌ت پۆستی پارێزگار به‌ پێویست ده‌زانن. لێره‌دا چاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ له‌ ئارادا بوو که‌ که‌سانی به‌ ئه‌زموون و لێهاتوو بۆ ئه‌و پۆستانه‌ ده‌س نیشان بکرێن، به‌ تایبه‌ت ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ که‌متر له‌ ژێر کاریگه‌ری ماف و ئیمتیازاتی حیزبی، ڕێگاکانی سه‌رکه‌وتنیان بڕیوه‌ و به‌و ئاسته‌گه‌یشتوون که‌ ئاماده‌بوونیان له‌و مه‌نسه‌به‌ حکومییانه‌ که‌رتی خزمه‌تگوزاری به‌رفراوانتر بکات. له‌م وڵاته‌ی ئێمه‌دا که‌ ته‌نانه‌ت حیزبه‌کان له‌ سه‌ر ئاسمانه‌که‌شی نه‌خشه‌ و پلانیان بۆ دابه‌شکردنی هه‌یه‌، به‌داخه‌وه‌ به‌ فۆرمی ته‌کنیکی سه‌یری حکومه‌ته‌ خۆجێیه‌کان ناکرێت که‌ کاریگه‌ری زۆریشی له‌ سه‌ر بارودۆخی کۆمه‌ڵگای کورده‌واری به‌ عام و شار و گونده‌کان به‌ تایبه‌تی هه‌یه‌. وه‌ک ئاماژه‌م داوه‌، دوو پارێزگای سلێمانی و}