فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

باراك ئۆباما، سەرۆكی ویلایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا لە توویتێكدا سەردانەكەی پشتڕاستكردەوە و بە مێژوویی ناویبرد.

ئۆباما رایگەیاند، سەردانەكەی بۆ وڵاتی كوبا دەكەوێتە رۆژانی 21 و 22ی مانگی ئازاری ئەمساڵ .

ئۆباما دەبێتە دووەم سەرۆكی ئەمریكا لە مێژووی ئەو وڵاتە كە سەردانی كوبا بكات، ئەوەش لەكاتێكدا كاڵڤین كولیج، 30ـیەمین سەرۆكی ئەمریكا لە ساڵی 1928 سەردانی هاڤانای كردبوو.

كۆمارییەكانی ئەمریكا رەخنە لە سەردانەكەی ئۆباما دەگرن و پێیانوایە نابێت ئەو سەردانە ئەنجامبدرێت تاوەكو ئەو كاتەی بنەماڵەی كاسترۆ لە دەسەڵاتدا بن.

واشنتن و هاڤانا پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانیان لە مانگی تەمموزی رابردووەوە بەرەو ئاساییكردنەوە برد، ئەوەش پاش لابردنی گەمارۆكانی ئەمریكا لەسەر كوبا، دوای 54 ساڵ.

ئۆباما دەڵێت "سەردانەكەی مانگی داهاتووی بۆ كوبا دەتوانێت ژیانی خەڵكی كوبا بەرەو باشتر ببات".

بڕیارە میشێل ئۆبامای خانمی یەكەمی ئەمریكا هاوڕێیەتی سەردانەكەی ئۆباما بكات و، كە بڕیارە هەر لەو گەشتەدا سەردانی ئەرجەنتینیش بكات.
19/2/2016

 

دوای هەڵگرتنی سزاکانی، ئێران دەخوازێت گرێبەستی کڕینی چەک لەگەڵ رووسیا فراوانتر بکات و گرێبەستی کڕینی مووشەکی ئێس 400 و فڕۆکەی سیخوی 30 لە گەڵ مۆسکۆ واژۆ بکات. لەلایەکی دیکەوە رووسیا رەتیکردەوە مووشەکەکانی S300 کە بڕیار بوو رۆژی پێنجشەممە بۆ ئێران بنێردرێت رادەستی ئەو وڵاتەی بکات.

حوسێن دێهقان وەزیری بەرگری ئێران رۆژی چوارشەممە 17-2-2016 گەیشتە مۆسکۆ و رایگەیاند: "هێزی ئاسمانی ئێران پێویستی بە مووشەکی سیخوی 30 هەیە، لە چەند رۆژی داهاتوودا گرێبەستێک لەگەڵ رووسیا واژۆ دەکەین کە بەهای ئەو گرێبەستانەی ئێران پێشکەشی رووسیای کردووە، دەگاتە 8 ملیار دۆلار".

سەرچاوەیەک لە وەزارەتی بەرگری رووسیا رایگەیاند ئێران داوایکردووە کە رووسیا فڕۆکەی سیخۆی (ئیس ئێم ئەی- 30) پێبفرۆشێت، ئەو سەرچاوەیە ئاماژەی بەوەکرد کە هەروەها ئێران داوای لە کۆمپانیای ئارکوتسک کردووە 60 فڕۆکەی سیخوی MK پێبفرۆشێت.

دەیڤ ماجومدا پسپۆڕی سەربازی لە واشنتن رایگەیاند"کڕینی سیستەمی ئێس 400 و فڕۆکەی سیخوی30 لەلایەن ئێرانەوە دێوەزەمەیکی گەورە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دروستدەکات، هاوسەنگی هێز کە خۆی لاسەنگە هێندەی دیکە لەبەرژەوەندی ئێران دەشکێتەوە".

سەرچاوەیەکی هەواڵگری لە واشنتن ئاماژەی بەوەکردووە ئێران تەنیا فڕۆکەی سیخوی 30 ناکڕێت بەڵکو دەیەوێت لەگەڵ رووسیادا رێکبکەوێت ئەم جۆرە فڕۆکانە لە ئێران بەرهەمبهێنرێت، بەپێی راپۆرتی هەواڵگری ئەمریکا پێشکەوتووترین فڕۆکەی ئێران ئێستا ئیف 14 یە هەروەها فڕۆکەی میگ 29 یشی هەیە.

ئەم گرێبەستە سەربازییەی مۆسکۆ و تاران لەکاتێکدایە قەیرانەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە لێواری تەقینەوەدایە بەتایبەتی لە نێوان سعودیە و ئێران.

لەلایەکی دیکەوە دوای هەشت ساڵ لە واژۆکردنی گرێبەستی کڕینی مووشەکی S300 لە نێوان تاران و مۆسکۆ، بڕیار بوو یەکەم کاراونی مووشەکی S300 رۆژی پێنجشەممە 18-2-2016 بگاتە ئێران، بەڵام وەزارەتی بەرگری رووسیا رەتیکردەوە کە شتێکی وا رووبدات.

بەپێی هەواڵێکی ئاژانسی هەواڵی (تاس)-ی رووسی کە میدیاکانی ئێرانیش بڵاویانکردووەتەوە، بەرپرسێکی باڵای وەزارەتی بەرگری رووسیا رایگەیاندووە: "بەهیچ شێوەیەک بڕیار نییە رۆژی پێنجشەممە مووشەکەکانی S300 رادەستی ئێران بکرێت چونکە تاوەکو ئێستا ئێران پارەی مووشەکەکانی رادەستی رووسیا نەکردووە".

لە ساڵی 2007 رووسیا و ئێران رێککەوتن لەسەر ئەوەی کە لە کۆتایی ساڵی 2010 مووشەکەکان رادەستی ئێران بکرێت، بەڵام بەهۆی سزاکانی ئەنجوومەنی ئاسایش، ڤلادیمیر پوتین سەرۆکی رووسیا رەتیکردەوە ئەو مووشەکانە رادەستی ئێران بکات، لە بەرامبەردا تاران داوای چوار ملیار دۆلار قەرەبووی لە رووسیا کردووە.
18/2/2016

 

رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆكۆماری توركیا رایگەیاند، بۆردوومانكردنی یەپەگە لە رۆژئاوای كوردستان ناوەستێنن. وێڕای ئەوەی ئەردۆغان ئاماژەی بە بۆردوومانەكانی وڵاتی رووسیا كرد لە سووریا و گوتی مۆسكۆ لە سەروبەندی ئەنجامدانی تاوانی جەنگە، جەختیكردەوە كە دەبێت ئەمریکا لەنێوان یەپەگە و تورکیا یەکێکیان هەڵبژێرێت.

سەرۆککۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان نیگەرانە لە هەڵوێستی ئەمریکا بەرانبەر بە پەیەدە و رایدەگەیێنێت، تۆپبارانی سوپای وڵاتەکەی بەردەوام دەبێت.

لە گوتارێکدا لە کۆبوونەوەی پارێزگار و قایمقامانی تورکیا، سەرۆککۆماری تورکیا گوتی: "تێناگەم لەو ئەمریکایەی کە دەڵێت هاریکارییەکانمان بۆ یەپەگە بەردەوام دەبێت، لە تۆمارەکانی پەکەکەدا بە ئاشکرا دەستنیشانکراوە کە کێ دامەزرێنەری پەیەدە و یەپەگەیە."

ئەردۆغان جارێکی دیکەش داوای لە ئەمریکا کرد لە هەڵبژاردنی تورکیا و پەیەدەدا خۆی یەکلایی بکاتەوە و گوتی: "ئایا ئێمە لەگەڵ ناتۆ نین؟ ئێمە هاوپەیمانی ئەمریکاین یان پەیەدە؟ ئادەی ئەمە بە ئاشکرا بڵێ؛ پەیەدە دۆستمە و چەکی بۆ دەنێرم."

ئەردۆغان هێرشی کردە سەر مارک تۆنەر، جێگری گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا کە رایگەیاندبوو "هاریکاری ئەمریکا بۆ پەیەدە بەردەوام دەبێت و گوتی: "دوێنێ گوتەبێژەکەی ئەمریکا گوتی؛ (هاریکارییەکانمان بۆ پەیەدە بەردەوام دەبێت، بەڵام نابێت کارەکانمان لەوێ قورس بکات.)

تەماشای ئەو لێدوانە. دەبینین کە جیاوازی لە نێوان رێکخراوە تیرۆریستییەکاندا دەکرێت. پەیوەندی نێوان قاعیدە و ئەلنوسرە چیبێت، پەیوەندی نێوان پەکەکە و پەیەدە هەمانشتە."

ئەردۆغان راشیگەیاند کە تورکیا گوێ بە داواکارییەکانی ئەمریکا و ئەنجوومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان نادات و بەردەوام دەبێت لەسەر تۆپبارانکردنی یەپەگە و گوتی: "دەڵێن تۆپبارانکردنی یەپەگە و پەیەدە بوەستێنن، بەڵام ئێمە وابیرناکەینەوە."

چوار رۆژە تۆپبارانی توركیا بۆ سەر شەڕڤانانی یەپەگە لە رۆژئاوای كوردستان بەردەوامە و چەندینجار ئاگاداری كردوونەتەوە لە شارۆچكەی عەزاز نزیك نەكەونە كە دەكەوێتە سەر سنووری توركیا، ئەمە لەكاتێكدا شەڕڤانانی یەپەگە لە شەڕدان بەرامبەر گرووپی ئەحرار شام و پێشڕەوەی زۆریان كردووە، رۆژی دووشەممەش شارۆچکەی تەلڕەفعەت-یان كۆنترۆڵكرد كە دەکەوێتە باشووری شارۆچکەی ئەعزاز لە دەشتاییەکانی باکووری حەلەب.
18/2/2016

 

ئاڵوگۆڕی زیندانیانی نێوان وڵاتی ئێران و هەرێمی كوردستان تاوەكو ئێستا لەلایەن وڵاتی ئێرانەوە جێبەجێ‌ نەكراوە، بەگوتەی بەرپرسان وڵاتی ئێران هێشتا رێكارە یاساییەكانی تەواو نەكردووە بۆ گەڕاندنەوەی زیندانییەكانی هەرێمی كوردستان.

سەعدڵا مەسعودیان، كۆنسوڵی ئێران لە سلێمانی، بە (تۆڕی میدیایی رووداو)ی راگەیاند: "تاوەكو ئێستا لە شاری سلێمانی 59 زیندانی گەڕێنراونەتەوە وڵاتی ئێران، بەڵام زیندانیانی هەرێمی كوردستان هێشتا رێكارە یاساییەكانیان ماوە كە بگەڕێنرێنەوە".

شێركۆ عارف، بەڕێوەبەری چاكسازی گەورانی سلێمانی بە(تۆڕی میدیایی رووداو)ی راگەیاند"ئێمە داوای 21 كەسمان كردووە كە لەگەڵ زیندانیانی ئێرانی ئاڵوگۆڕیان پێبكرێت، بەڵام كەسوكاری 11 زیندانی دیكە داوایانكردووە كە ئەو بەندکراوانەی لە زیندانەكانی وڵاتی ئێرانن لەو ئاڵوگۆڕەدا ئەوانیش بگەڕێنرێنەوە" .

بەڕێوەبەری چاكسازی گەورانی سلێمانی، گوتیشی "ئێمە لە رابردوودا 59 زیندانی وڵاتی ئێرانمان گەڕاندووەتەوە كە سەرجەمییان خەڵكی رۆژهەڵاتی كوردستانن، بۆیە لە چاوەڕوانی وڵاتی ئێرانین كە زیندانییەكانی ئێمەش بگەڕێنێتەوە تاوەكو لێرە ماوەی زیندانییەكەیان تەواو بكەن".

بەپێی ئامارەكان هەرێمی كوردستان 150 بەندکراوی ئێرانی لە زیندانەكانی سلێمانی، هەولێر و كەركووك بوو، لەو ژمارەیەش 96 زیندانی رادەستی وڵاتی ئێران كراونەتەوە، بەڵام وڵاتی ئێران بە بیانووی رێوشوێنە یاساییەكان تاوەكو ئێستا هیچ زیندانییەكی نەگەڕاندووەتەوە هەرێمی كوردستان".

18/2/2016

 

بەپێی دەزگاكانی راگەیاندنی ئیسرائیل، نوێترین پلانی دابەشكردنی عێراق بۆ سەر چوار هەرێمی كوردی، سوننی، شیعی و بەغدا لەدوا ساتەكانی جێبەجێكردنیدایە و دەگوترێ حكوومەتی عێراقیش لەسەری رازییە.

عەدنان ساڵحی بەڕێوەبەری سەنتەری موستەقبەل بۆ توێژینەوەی ستراتیجی دەڵێ "سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق لەسەر بەفیدراڵیكردنی عێراق رازیین، بەڵام لە كاتەكەی ناكۆكن"

پلانی دابەشكردنی عێراق بۆ سەر چوار هەرێم و چەسپاندنی سیستەمی فیدراڵییەت لە عێراق چەند رۆژێكە بووەتە رۆژەڤی بەشێك لە راگەیاندنەكانی ئیسرائیل و ئەوانی بەخۆیەوە سەرقاڵ كردووە، پوختەی پلانەكە بەپێی ئەوەی بۆ ئەو دەزگا راگەیاندنانەی دزەی كردووە كەڵكەڵەكردنی عێراقی پاش نەمانی داعشە.

بەرپرسانی هەواڵگری و دەرەوە و لێژنەی ئاسایشی كۆنگرێسی ئەمریكا لە كات و شوێنی جیا لەوانە لەندەن، هەولێر، بەغدا، عەممان لەگەڵ سیاسەتمەدارانی لایەن و كوتلە جیاجیاكانی عێراق كۆبوونەتەوە و پێیان راگەیاندوون چیتر عێراق وا بەڕێوەناچێت.

پوختەی پلانەكە ئەوەیە عێراق بكرێت بە سێ هەرێمی سەرەكی فیدراڵی لەپاڵ هەرێمی بەغدا، بەمەرجی كۆتاییهێنان بە داعش و ئەو دەسەڵاتە لاوەكییانەی قەڵەمڕەویی بەغدایان لاواز كردووە لە چەشنی میلیشیاكانی ئێران.

واشنتۆن بەڵێنی داوە وا بكات ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی پاڵپشتی پاراستنی دەسەڵاتی فیدراڵی لە عێراق و حەیدەر عەبادی وەكو سەرۆكی حكوومەتێكی فیدراڵی كە نوێنەرایەتی عێراق بكات هاوچەشنی نموونەی سویسرا، هاوتەریب عێراقیش وەكو ناوچەیەكی ستراتیجی پلە یەك رادەگەیەنرێت كە ئاسایشەكەی پەیوەستە بە ئاسایشی نەتەوەیی ئەمریكا، بە ئێرانیش رادەگەیەنرێت بۆ سنووری پێش ساڵی 2003 لەسەر هەموو ئاستەكان بكشێتەوە، كاركردنیشی تەنها لە رێگەی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسی رەسمییەكەیەوە لە بەغدا هاوشێوەی نوێنەرایەتی دیپلۆماسی عێراقی لە تاران دەبێت.

بەڕێوەبەری سەنتەری موستەقبەل بۆ توێژینەوە ستراتیجییەكان عەدنان ساڵحی دەڵێ "لەپاش رووخانی رژێمی پێشووی عێراق لە 2003 باسی فیدراڵییەت و دابەشكردنی عێراق گەرم بووە و باس لە شێوازی نوێ بۆ حوكمڕانی دەكرێت".

دەشڵێ "بە فیدراڵیكردنی عێراق لە ئێستادا كێشە بۆ ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی دروست دەكات، چونكە ناوچەكە بەرەو پەرتەوازە بوون دەچێت، هەروەها ئێستا كێشە لە سووریا، لوبنان، یەمەن، میسر و لیبیا هەیە و رەنگە مەغریبی عەرەبیش بگرێتەوە، بۆیە وڵاتە زلهێزەكان لەسەر هەموو ناوچەكە لە رێككەوتن دان، نەك بەتەنها عێراق".

ساڵحی ئەوەش ئاشكرا دەكات كە سێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق (كورد، سوننە و شیعە) لەسەر بەهەرێمكردن و فیدراڵیبەكردنی عێراق كۆكن، بەڵام كاتەكەی ئەوانی پەرت كردووە، لەوبارەیەوە روونی دەكاتەوە "شیعەكان پێیان وایە عێراق بگەڕێتەوە بۆ دۆخی پێش 2003 واتە عێراق هێمن ببێتەوە و دەوڵەتێكی بەرقەرار بێتە ئاراوە دواتر ئەو پرۆژەیە جێبەجێ بكرێت، بەڵام سوننەكان پێچەوانەیان پێ راستە، ئەوان لەگەڵ ئەوەدان كە ئێستا عێراق بەفیدراڵی بكرێت بۆ ئەوەی ئارامی بگەڕێتەوە و دەوڵەتی بەرقەرار دروست ببێتەوە، چونكە بە بۆچوونی ئەوان دادوەری دێتە كایە و پەراوێزخستن كاڵ دەبێتەوە، هەرچی كوردە دوو بەشن كە بەشێكیان لەگەڵ بۆچوونی شیعەكان و هەندێكیشیان لەگەڵ بۆچوونی سوننەكان دان".

ناوبراو لەگەڵ ئەوەدایە كە هێماكانی ئەو پڕۆژەیەی كە دەزگاكانی راگەیاندنی ئیسرائیلی بڵاویان كردووەتەوە دەردەكەوێت، دەشڵێت دروستكردنی حكوومەتی تەكنۆكرات و هێشتنەوەی چەك لەدەستی دەوڵەت دیارترین ئاماژەكانە.

لە ساڵی 1982 گۆڤاری كیفۆنیم كە رێكخراوی زایۆنیستی جیهانی دەری دەكات بەڵگەنامەیەكی بەناونیشانی "ستراتیجییەتی ئیسرائیلی بۆ هەشتاكان" بڵاو كردەوە و تێیدا باس لە دابەشكردنی وڵاتانی عەرەبی دەكات، ئەوەی پەیوەندیی بەعێراقەوە هەیە لەو بەڵگەنامەدا هاتووە عێراق بكرێت بە سێ دەوڵەت.

هەروەها پێشتر پڕۆژەی برنارد لویسیش هەبوو كە باس لە دروست بوونی دەوڵەتی شیعی، سوننی، كوردی لە عێراق دەكات، سەرباری سەرهەڵدانی چەندین دەوڵەتی نوێی دیكە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
بەپێی زانیارییە دزەپێكراوەكان لەسەرچاوە دیپلۆماسییە پلەباڵاكانە، پلانەكە بۆ پاش لەناوبردنی داعشە و خێراكردنی لەناوبردنی داعشیش بەو بەفیدراڵییەت كردنەی عێراق وابەستە كراوە، ئەوە روون كراوەتەوە پلانی رزگاركردنی مووسڵ تەواو بووە، خشتەیەكی كاتی زۆر كورتیش بۆ جێبەجێكردنی هەیە، هەرێمی كوردستانیش ئاگاداری سەرجەم وردەكاریی سەربازی و سیاسییە كە واشنتۆن بۆ یەكپارچەیی عێراقی فیدراڵی لەچوارچێوەی سێ هەرێم لە پاڵ هەرێمی پایتەختی فیدراڵی كە بە هەردوو پیت CP ئاماژەی بۆ دەكرێت رازی بووە.
هاوكات روون كراوەتەوە پایتەختە دیار و گرنگەكانی عەرەبی لەپلانی شێوازی نوێی حوكمڕانی عێراق پاش داعش ئاگادار كراونەتەوە، لە شەش مانگیشدا پاڵپشتی تەواوی هەرێمی سوننەكان لەپێناو ئاوەدانكردنەوەی كە بەهۆی شەڕەوە زیانی زۆری پێ گەیشتووە دەكرێت.

ئەوەشی دیارە بەپێی زانیارییەكان ئەمریكییەكان بۆ دۆزینەوەی ئەڵتەرناتیڤی ناوی سوننی، شیعی بۆ هەرێمەكان دەگەڕێن تا مۆركی تایفییان لێ هەڵماڵن.
18/2/2016

 

دوای تۆپبارانکردنی هێزەکانی سووریای دیموکرات و یەکینەکانی پاراستنی گەل، جەنەڕاڵ مایکڵ باربیرۆ رایگەیاند، پێویستە ئەمریکا بەرامبەر بەتورکیا هەڵوێستی تووندتر بێت.

مایکڵ باربیرۆ کە پێشتر سەرپەرشتیی مەشقی هێزەکانی عێراقی کردووە رایگەیاند: "واشنتن هەڵوێستی تووند نەبووە بەرامبەر بە تورکیا پێویستە، لەگەڵ ئەنکەرەدا تووندتر بێت".

لەبارەی تۆپبارانکردنی رۆژئاوای کوردستان لەوانە یەکینەکانی پاراستنی گەل و هێزەکانی سووریای دیموکرات، رایگەیاند: "کێشەی ئەمریکا ئەوەیە لە چەند ساڵی رابردوودا هەڵوێستی بەرامبەر بە تورکیا نەرمبووە ئێستا کاتی ئەوەیە بەشێوەیەکی یەکلاکەرەوە قسە لەگەڵ ئەنکەرە بکات".

دوای ئەوەی لە چەند رۆژی رابروودا شەڕڤانانی یەکینەکانی پاراستنی گەل و هێزەکانی سووریای دیموکرات بەپشتیوانی هێزی ئاسمانی رووسیا توانیان فڕۆکەخانەی مینگ و ناوچەی تەلڕەفعەت کۆنتڕۆڵ بکەن تورکیا دەستی بە تۆپبارانکردنی شەڕڤانان کرد.

لە ئاستی نێودەوڵەتیدا هەر یەکە لە فەرەنسا، ئەمریکا و رووسیا و ئێران داوایان لە تورکیا کردووە تۆپبارانەکان رابگرێت.
18/2/2016

 

وەزارەتی دەرەوەی ئێران دەستێوەردانی سەربازی تورکیا و سعودیەی لە سووریا بە یەکێک لە خاڵە ناکۆکەکانی تاران و ئەنکەرە ناوبرد و رایگەیاند؛ ئەو بابەتە قەیرانەکە ئاڵۆزتر دەکات.

رۆژی دووشەممە 115-2-2016، حوسێن جابری ئەنساری، گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران لە کۆنگرەی رۆژنامەڤانی هەفتانەیدا، لەبارەی ئەگەری دەستێوەردانی سەربازی تورکیا و سعودیە لە سووریا رایگەیاند: "ئەو بابەتە یەکێک لە خاڵە ناکۆکەکانی نێوان ئیران و تورکیایە".

جابری ئەنساری گوتی: "لە روانگەی ئێرانەوە، قەیرانی سووریا بەهۆی دەستێوەردانی بەرفراوانی هەرێمی و نێودەوڵەتی، زۆر ئاڵۆز و تێکەڵ بووە و هەرجۆرە هەوڵێکی نوێ بەبێ هەماهەنگی لەگەڵ حکومەتی سووریا، تەنیا قەیرانەکە ئاڵۆزتر دەکات و دەبێتە هۆی زیاتربوونی کردەوە تیرۆریستییەکان".

گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئێران راشیگەیاند: "ئێمە لەسەر ئەو باوەڕەین کە درێژەدان بەو سیاسەتانە تەنیا دەبێتە هۆی ئەوەی کە کەیسی سووریا لەوەی کە هەیە، زیاتر لە کۆنترۆڵ دەربچێت و ئەوەش لەڕووی ئاشتی و ئارامی لێکەوتەی خراپی هەرێمی و جیهانی دەبێت".

لە دوو هەفتەی رابردوودا و دوای پێشنیازی سعودیە بۆ ناردنی هێزی وشکانی بۆ سووریا، ئەو پرسە بووەتە پرسێکی جیددی لە وڵاتانی ناوچەکە و ئێران هۆشداریی دەدات لە کردەیی کردنی ئەو پێشنیازەی سعودیە.
18/2/2016

 

بەرپرسێکی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا پەیامێک ئاراستەی رووسیا دەکات و دەڵێت، یان ئەوەی بانگەشەی بۆ دەکەن جێبەجێی بکەن، یان بێدەنگ بن.

”مارک تۆنەر“، جێگری گوتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا رایگەیاندووە، کە رووسیا بەرپرسە لە بۆردومانکردنی نەخۆشخانە و شوێنە خزمەتگوزارییەکانی سوریا.

مارک تۆنەر فڕۆکە جەنگییەکانی رووسیا شوێنە گشتییەکان بۆردومان دەکەن و ”ئێمە دڵنیاین“ و داوا لە بەرپرسانی باڵای رووسیا دەکات، یان ئەوەی بانگەشەیان بۆ دەکرد ئەنجامی بدەن، یان بێدەنگ بن.

رۆژی دووشەممەی رابردوو فڕۆکە جەنگییەکانی رووسیا نەخۆشخانەیەکی رێکخراوی پزیشکانی بێسنووریان لە پارێزگای حەلەبی سوریا بۆردومان کرد و لانی کەم بووە هۆی کوژرانی 10 کەس، کە منداڵ و نەخۆشیان تێدابوو.

لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2015ـەوە، سوپای رووسیا بە بیانووی بۆردومانکردنی بارەگاکانی رێکخراوی توندڕەوی داعش، دەستی خستە شەڕی ناوخۆیی سوریا و لایەنە ئۆپۆزیسیۆنەکانی سوریاش رایدەگەیەنن، کە فڕۆکە جەنگییەکانی سوریا بارەگاکانی نەیارانی رژێمی سوریا بۆردومان دەکەن.
17/2/2016

 

فەرماندەیەکی هێزی پێشمەرگە ئاماژە بەوە دەکات، ڕێکخراوی توندڕەوی داعش دەیەوێت، دزە بکاتە نێو شارەکان، بۆیە هێزە ئەمنییەکان بە توندی سەرجەم ناوچەکانیان بە ڕووی داعشدا داخستووە.
"جەمال مورتکە"، فەرماندەی هێزی پێشمەگە و بەرپرسی میحوەری مەخمور - گوێڕ، بە (باسنیوز)ی ڕاگەیاند: “داعش هێشتا مەترسییە بۆ سەر ناوچەکە، بەڵام هێزی جارانیان نەماوە، بە تایبەتی دوای لەدەستدانی ڕوومادی، داعش ئەوەی پێی دەگوترێت چەک و تەقەمەنی، بەدەستیانەوە نەماوە و بەرەو پووکانەوە دەچن، ئێستاش ناوە ناوە هێرش دەکەن، دەیانەوێت بە کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بڵێن کە هێشتا ماون”. ئەوەشی ئاشکرا کرد کە ئەگەر پرۆسەی ئازادکردنەوەی مووسڵ دەست پێ بکات، داعش لە %10ی تواناکانی پێشوویان نابێت. گوتیشی: “دۆخی ناو مووسڵ تەواو تێکچووە، ئەگەر لەشکری عێراق مەرجەکانی پێشمەرگە جێبەجێ بکات و هاوکاریی پێشمەرگە بکەن، بڕوا ناکەم شەڕی مووسڵ بە قەد ڕوومادی بخایەنێت”.
جەمال مورتکە ئەوەشی بۆ (باسنیوز) ئاشکرا کرد، داعش خەریکی ئامادەکارییە بۆ هێرشکردنە سەر هێزی پێشمەرگە، بەڵام “ئەوە لە ئاستێکی زۆر کەم و لاواز دەبێت، ماوەیەکی زۆرە کار لەسەر ئەوە دەکەن، پێش ئەوەی هێرش بکەن، کەسانی خۆیان دزە پێ بکەنە ناو شارەکان یان سەنگەرەکانی پێشمەرگە، بەڵام ڕێگا بەوەش نادرێت”. دووپاتیشی کردەوە کە زانیارییەکی زۆر سەبارەت بە هەڵاتنی سەرکردەکانی داعش لە مووسڵەوە بۆ سووریا هەیە و دەشڵێت: “بەشێکیان بۆچوونیان وایە کە داعش وەک هێز، بۆ لیبیا بکشێندرێتەوە".
17/2/2016

 

جێگری گوتەبێژی نەتەوە یەكگرتووەكان لە كۆنگرەیەكی رۆژنامەنووسیدا گوتی "كەلە ماوەی 3 رۆژی رابردوودا 50 هاووڵاتیی سڤیل لە دەوروبەری شاری حەلەب كوژراون، ئەو گوتەبێژە نیگەرانیی سكرتێری نەتەوە یەكگرتوەكان (بان كی مۆن)ـی راگەیاند و گوتی زۆر نیگەرانە لەو بۆردومانانە."

ماوەی زیاتر هەفتەیەك دەبێت فڕۆكەكانی رووسیا و سووریا بە چڕی بۆدومانی حەلەب و دەوروبەری دەكەن و لەو بۆردومانەشدا چەندین هاووڵاتی سڤیل بوونەتە قوربانی و بە هەزارانیش ئاوارەی سنوورەكانی توركیا بوون.

ئەمڕۆ سێشەممە "فەرحان هاك" جێگری گوتەبێژی نەتەوە یەكگرتوەكان ئیدانەی ئەو بۆردومانەی كرد، كە كراوەتە سەر نەخۆشخانەیەك و بە گوێرەی زانیارییەكان 50 هاووڵاتیی سڤیل بوونەتە قوربانی و ئەو دەڵێت ئەوەی ئەو بۆردومانەی ئەنجام داوە دژی یاساكانی مافی مرۆڤە، هەروەها پێشێلی یاسای جەنگی كردووە، چونكە بە هیچ شێوەیەك نابێت نەخۆشخانە بكرێتە ئامانج.

هاوکات وەزارەتی دەرەوەی ویلایەتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا لە نووسینێكدا ئیدانەی ئەو بۆردومانەی كرد و ئەویش بە پێشێلكردنی یاسای جەنگی وەسف كردووە.

هاوکات دژی هەموو هێرشێكی توركیاشن بۆ سەر بنكەكانی پەیەدە و داوا لە توركیا دەكات كە بە هیچ شێوەیەك پەیەدە بۆردومان نەكات، بەڵام توركیا وەڵامێكی توندی ئەمەریكای دایەوە و سەرۆك وەزیرانی توركیا "ئەحمەد داودئۆغڵوو" دوێنێ لە وتارێكیدا گوتی ئێمە بۆ لێدانی پەكەكە و پەیەدە پرس بە كەس ناكەین.

 

ڕووسیا یه‌كێك له‌چه‌كه‌ هه‌ره‌ مه‌ترسیدارو نهێنییه‌كانی خۆی بۆ سوریا نارد. ئاژانسی ده‌نگوباسی "سپۆتنیك"ی ڕووسی، ئاماژه‌ی به‌وه‌ داوه‌كه‌ ئه‌و چه‌كه‌ مه‌ترسیداره‌، جۆره‌ فڕۆكه‌یه‌كی زۆر پێشكه‌وتووه‌ كه‌بۆ مه‌به‌ستی سیخوڕی كردن به‌كارده‌هێنرێت.

به‌گوێره‌ی ڕاپۆرتی ئه‌و ئاژانسه‌، بۆیه‌كه‌مجار ئه‌و فڕۆكه‌یه‌ له‌بنكه‌ی ئاسمانی "حمیمیم" ده‌ركه‌وتووه‌، فڕۆكه‌یه‌كی هه‌واڵگری ڕووسیایه‌ له‌جۆری "تۆ-214ئاڕ" كه‌ یه‌كێكه‌ له‌ فڕۆكه‌ هه‌ره‌ پێشكه‌وتووه‌كانی بواری هه‌واڵگری.

به‌گوته‌ی شاره‌زایان، ئه‌و فڕۆكه‌یه‌ له‌توانایدایه‌ كۆنترۆڵی هه‌موو ناوچه‌كه‌ بكات. چونكه‌ سیسته‌مێكی زۆر پێشكه‌وتووی ڕادار و هه‌ستی بینینی ئه‌لیكترۆنی تێدایه‌ كه‌ له‌هه‌موو بارودۆخێكی كه‌شو هه‌وادا كاری خۆیان به‌ئاسانی ده‌كه‌ن.

له‌ئێستادا تادێ قه‌یرانی سوریا به‌ره‌و ئاقارێكی مه‌ترسیدارتر ده‌چێت و، به‌هۆی بڕیارێكی سعودیه‌وه‌ كه‌ ئاماده‌یی بۆ له‌شكركێشی زه‌مینی بۆناوخاكی سعودیه‌ ده‌ربڕیوه‌، ناكۆكییه‌كان له‌ته‌قینه‌وه‌ نزیك بوونه‌ته‌وه‌.
17/2/2016

 

 

ه‌یشی ئاشكرا كرد كه‌ پێدانی مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانی كوردستان په‌یوه‌سته‌ به‌ڕاده‌ستكردنی داهاته‌كانی نه‌وتی هه‌رێمه‌وه‌ به‌به‌غدا.

"عه‌بادی" له‌چاوپێكه‌وتنێكی كه‌ناڵی"عێراقییه‌"ی نیچمه‌ فه‌رمیدا گوتی: " ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆم له‌سه‌ر سه‌ربه‌خۆیی كوردستان، ئاڵقه‌یه‌كی قه‌یرانی زیاده‌یه‌، گرژی زیاتری لێده‌كه‌وێته‌وه‌. ڕوونیشی كرده‌وه‌ كه‌ به‌رژه‌وه‌ندی كورد له‌جیابوونه‌وه‌دا نیه‌".

هه‌روه‌ها ئاماژه‌ی به‌وه‌دا كه‌ " له‌به‌رژه‌وه‌ندی كورد و هه‌موو عێراقییه‌كاندایه‌ پێكه‌وه‌ بمێننه‌وه‌" ڕوونیشی كرده‌وه‌: " ئه‌ڵمانیا له‌م پرسه‌دا له‌گه‌ڵ عێراقدا ڕاوه‌ستاوه‌و، پشتگیری له‌یه‌كپارچه‌یی عێراق ده‌كات".

سه‌رۆكوه‌زیرانی عێراق گوتیشی: " هه‌رێم داهاتی ئه‌و نه‌وته‌ی ده‌ست ده‌كه‌وێت كه‌دێته‌ ده‌یفرۆشێت" ده‌ش پرسێت: " بۆچی شه‌فافیه‌ت له‌پرسی بودجه‌ی كوردستاندا نیه‌؟".
هه‌روها ده‌ڵێت: " با داهاته‌كانی نه‌وت بده‌نه‌ ئێمه‌، ئێمه‌ش مووچه‌ی فه‌رمانبه‌رانیان بده‌ینێ".

شیاوی باسه‌ "حه‌یده‌ر عه‌بادی" ڕۆژی 11/2/2016ش، ئه‌وه‌ی ئاشكراكرد كه‌ هیچ هۆكارێك نیه‌ بۆ ئه‌نجامدانی ڕیفراندۆم له‌هه‌رێمی كوردستاندا. به‌هۆی ئه‌وه‌ی پێیه‌وه‌ پابه‌ند نابن.
16/2/2016

ڕۆژی دووشەممە 15/2/2016 ڕێكخراوی قەدەخەكردنی چەكی كیمیاویی ئاشكرای كرد، بەپێی لێكۆڵینەوەكانی ڕێكخراوەكەیان دەركەوتووە پار داعش غازی خەردەلی دژی پێشمەرگە بەكار هێناوە، ئەوەش یەكەم بەكارهێنانی ئەو گازەیە لەدوای ڕووخانی ڕژێمی سەدام حسێن لە ساڵی‌ 2003.

تاقیكردنەوەكانی تاقیگەكان سەلماندوویەتی داعش ئەو غازەی لە شەڕی پێشمەرگە بەكار هێناوە، ئەوەش دوای ئەوەی مانگی ئابی پار نزیكەی 35 پێشمەرگە پێستیان سوورهەڵگەڕا و نەخۆش كەوتن.
ئەنجامی ئەو لێكۆڵینەوە لەكاتێكدایە كە دوای نەخۆشكەوتن و سووتانی پێستی پۆلێ پێشمەرگە لە بەرەكانی جەنگ، نموونەی خوێنی پێشمەرگەكان ڕەوانەی بارەگای ڕێكخراوەكە كرا بۆ پشكنینی جۆری چەكەكە.
هاوەن ئاراستەی پێشمەرگە كران كە كڵاوەی كیمیایییان لێ بەسترابوو.
16/2/2016

 

ده‌وڵه‌تی ئیسرائیل گومانی خۆی له‌وه‌ ده‌ربڕی كه‌ ڕێككه‌وتنه‌كانی ئاگربڕ له‌سوریادا جێبه‌جێ بكرێن. ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا كه‌ دابه‌شكردنی تایفه‌گه‌رییانه‌ی سوریا بووه‌ته‌ ئه‌نجامێكی یه‌كلایی كراوه‌، ڕه‌نگه‌ باشترین بژارده‌ش بێت.

له‌ماوه‌ی پێنج ساڵی شه‌ڕی ناوخۆی سوریادا، ئیسرائیل هه‌ڵوێستی بێلایه‌نانه‌ی خۆی پاراستووه‌، به‌ڵام هه‌ژمونی خۆی هه‌یه‌ له‌سه‌ر هه‌ندێك له‌و لایه‌نانه‌دا كه‌به‌شێوه‌ی سه‌ربازی ده‌ستیان وه‌رداوه‌ته‌ ڕه‌وشی سوریا.

"مۆشی یه‌علون" وه‌زیری به‌رگری ئیسرائیل، له‌میونیخ به‌ئاماده‌بووانی گوت: " به‌داخه‌وه‌ ڕووبه‌ڕووی ماوه‌یه‌كی ئاڵۆز و درێژخایه‌ن بووینه‌ته‌وه‌. وازهێنان له‌ڕابردوو ده‌بێت ببێته‌ به‌شێك له‌ هه‌ر ستراتیژیه‌تێكی داهاتوو. وه‌ك ئه‌وه‌ی بڵێین ئێمه‌ سوریا یه‌كپارچه‌ده‌كه‌ین".

یه‌علون به‌ئاماژه‌دان به‌ هه‌ندێ له‌گرووپه‌ شه‌ڕكه‌ره‌كانی سوریا، گوتویه‌تی: " پێویسته‌ ده‌رك به‌وه‌ بكه‌ین كه‌ ئێمه‌ بینه‌ری چه‌ند به‌شێك ده‌بین، له‌وانه‌ عه‌له‌ویستان، كوردستانی سوریا، درزستان. ڕه‌نگه‌ ئه‌وانه‌ش له‌نێوان خۆیاندا شه‌ڕ بكه‌ن".

هه‌روه‌ها "ڕان بن باراك" به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی له‌وه‌زاره‌تی هه‌واڵگری ئیسرائیل جه‌ختی له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ دابه‌شكردنی سوریا، تاكه‌ چاره‌سه‌ری گونجاوی كێشه‌كه‌یه‌.

ئه‌و به‌رپرسه‌ به‌ڕادیۆی سوپای وڵاته‌كه‌ی ڕاگه‌یاند: " له‌كۆتاییدا پێویسته‌ سوریا ببێته‌ چه‌ند هه‌رێمێك"
15/2/2016

 

ڕۆژی ١٠ی شوباتی ٢٠١٦، مەسعود بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان و سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، بەجیا و لە دوو پرۆژەی جیاوازدا، چەند بڕیارێکیی بۆ ئەنجامدانی چاکسازی دەرکرد، ئەو بڕیارانەش جۆرێک لە ئومێد و گەشبینی و ھەروەھا پرسیاریشی بەدوای خۆیدا ھێنا.

بەپێی بڕیارە چاکسازییەکانی بارزانی بۆ حکوومەت، دەبێت پێداچوونەوە بە ھەیکەلی کارگێڕی و دارایی و ژمێریاریی حکوومەت بکرێت و زێدەرۆییەکانی سەر موڵکی حکوومەتیش لابدرێن و پێداچوونەوەش بە داھاتەکانی کوردستان بکرێت و کۆمپانیاکانیش ھاوکاریی حکوومەت بکەن.

ئەو بڕیارانەی بارزانی بۆ حکوومەت دەری کردووە، پاڵپشتە بە یاسای ژمارە (١)ـی ساڵی ٢٠٠٥ ھەموارکراوی سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان .

دادوەر ھیوا، ئەندامی داواکاری گشتی و ئەندامی دەستەی مافی گشتی لە لێدوانێکی تایبەت بۆ (باس)رای گەیاند، ئەو بڕیارانەی بارزانی بۆ چاکسازی دەری کردوون، بڕیاری زۆر باشن، گوتی: بڕیارەکان باشتر شوێنی خۆیان دەگرن ئەگەر ئێمەش بخرێینە نێو پرۆسەکە، چاوەڕوانی ئەوە دەکەین نوێنەرانی ئێمە لەو لیژنانە دابنرێن کە بڕیارە بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکان دروست بکرێن.

فواد حوسێن سەرۆکی دیوانی سەرۆکایەتیی ھەرێمی کورستان رای گەیاند، لەپێناو جێبەجێکردنی ئەو بڕیارانەی بارزانی ئێستا کار لەسەر دامەزراندنی دەستەیەکی تایبەت دەکرێت کە لە کەسانی پسپۆڕ و شارەزا پێکدەھێنرێت بۆ ئەوەی بڕیارەکان جێبەجێ بکرێن و بەدواداچوونیشان بۆ بکرێت.

حاکم ھیوا ئەوەی خستە روو، ئەوان خوازیاری ئەوەن لەو دەستەیە شوێنیان ھەبێت تا ھاوکار بن و جێپەنجەیان دیار بێت بۆ چاکسازی و کەمکردنەوەی گەندەڵی.

ئەو ئەندامەی داواکاری گشتی گوتیشی: خاڵی ھاوبەش لەنێوان ئەو بڕیارانەی چاکسازیی بارزانی و کارەکانی ئێمە ھەیە و ئێمەش کارمان لەسەر زۆربەی کەیسەکانی پێوەست بە گەندەڵی و کەموکوڕیی دەزگاکانی حکوومەت ھەیە.

دادوەر ھیوا پێیوایە، بۆ ئەوەی بڕیارەکانی چاکسازیی بارزانی سەربگرن، پێویستیان بە بڕیارە لە شوێنی بڕیار، گوتیشی: زۆر دامودەزگا ھەیە لەلایەن حزب و کەسانێک دەستیان بەسەردا گیراوە، بۆ وەرگرتنەوەی ئەو شوێنانە پێویستە بە رێگای یاسایی وەربگرێتەوە، بڕیاریش ھەیە کە دراوەن دەبێت یاسای تایبەتی بۆ دەربکرێت.

بڕیارەکانی مەسعود بارزانی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان لە کاتێکدایە کە ھەرێمی کوردستان بە دۆخێکی سەختی ئابووریدا گوزەر دەکات و حکوومەت ناتوانێ مووچەی فەرمانبەران دابین بکات و زۆرینەی پرۆژەکانیش وەستاون.

ئەو بەرپرسەی داواکاری گشتی جەخت دەکاتەوە، ئەگەر کاری جدی لەسەر ئەو بڕیارانەی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان بکرێت، دەکرێت ئەنجام و بەروبومی باشی ھەبێت.

ھەندێک لەو کەسانەی رەخنە لە بڕیارەکانی بارزانی دەگرن نموونە بەو بڕیارە چاکسازییانە دەھێنەوە کە لە ساڵی ٢٠١١ دەرکران و دەڵێن وەکو پێویست جێبەجێ نەکران.

بەڵام دادوەر ئازاد مەلافەندی راوێژکاری یاسایی سەرۆکی ھەرێمی کوردستان ئەوەی بە (باس) راگەیاند، بڕیارە چاکسازییەکانی بارزانی کە لە ساڵی ٢٠١١ دەری کردن قۆناخێک بوو تەواو بوو، بڕیارەکانیش جێبەجێ کران، گوتی: ئەوکاتیش حکوومەت لە چۆنیەتیی جێبەجێکردنی بڕیارەکان ئاگادار بوون و ئێستاش دەکرێت بەم شێوەیە بڕیارەکان جێبەجێ بکرێن.

حاکم ئازاد مەلافەندی پێشبینی ئەوە دەکات بڕیارە چاکسازییەکان ھەنگاوی باش بڕۆنە پێش و بەشێک لە کێشەکان چارەسەر بکات.

لە سەرێکی تر مەسعوود بارزانی وەکو سەرۆکی پارتی دیموکراتی کوردستان، چەند بڕیارێکی دەرکردووە بۆ ئەنجامدانی چاکسازیی ڕیشەیی لەناو پارتی و پێداچوونەوە بە ماڵی بەرپرسان و کەسانی سەر بە پارتی، کۆمپانیا و دامەزراوە بازرگانییەکانی سەر بە ئۆرگانەکانی پارتی لەگەڵ پێداچوونەوە بە گشت زەوی وزار و موڵکی حکوومەت کە لە لای بەرپرسانی پارتییە.

بەختیار حەیدەر بەرپرسی فەرمانگەی یاسایی پارتی دیموکراتی کوردستان بە (باس)ی راگەیاند فەرمانگەکەیان تەنھا پێوەندی بەو بڕیارانە ھەیە کە بۆ نێو پارتی دراون، گوتی: ھەر رۆڵێک لەو پرسە لە لایەن سەرۆک بارزانی بە ئێمە بسپێردرێت ئەوە بە ئەرکی سەرشانی خۆمان ھەڵدەستین و جێبەجێی دەکەین و پشتیوانیی بڕیارەکانی بارزانین.

بەختیار حەیدەر ئاشکرای دەکات زۆربەی بڕیارەکانی بارزانی لایەنی یاسایی ھەیە و ئەوان وەکو فەرمانگەکە کار بۆ ئەو لایەنە دەکەن.

بەرپرسی فەرمانگەی یاسایی پارتی روونی دەکاتەوە، ھەندێک لە بڕیارەکان رەنگە پێویستیان بە یاسا ھەبێت لە پەرلەمان و ھەندێک بڕیاری تریش تەنھا بڕیاری ئیداریی پێویست بێت، گوتیشی: ئەو لیژنەیەی سەرۆک بڕیاری داوە بۆ جێبەجێکردنی بڕیارەکان ھەموو رێکارەکانی چۆنیەتیی جێبەجێکردنی بڕیارەکان دەگرێتە بەر ئە ئەنجامی کارەکانیش دەداتەوە بە جەنابیان.

بەختیار حەیدەر جەخت دەکاتەوە بڕیارەکانی سەرۆکی پارتی ھەموو کەسێکی ناو پارتی یە یەکسانی دەگرێتەوە و بەسەر ھەر پارتیەک جێبەجێ دەکرێت کە بڕیارەکان بیانگرێتەوە: "ھەر کێ بن و لە ھەر پلە و پۆستێک بن بڕیارەکان دەیانگرێتەوە و ئەو لیژنەیەی کە پێک دێت بۆ جێبەجێ کردنی بڕیارەکان ئەوان دەستنیشانی کەسەکان دەکەن کە چاکسازی بەسەریاندا جێبەجێ بکرێت".
17/2/2016

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان