فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

ئێستا 915 كەس بە هۆكاری سیاسی، یان بیر‌وڕای ئایینی و مەزهەبی لەئێران گیراون

لە ماوەی کەمتر لە مانگیک 24 کورد بە تۆمەتی جیاجیا لە ئێران لەسێدارەدراون و، 22 رێكخراوی بەرگری لە مافەكانی مرۆڤ لەسەر ئاستی جیهان داوا لە كۆماری ئیسلامی ئێران دەكەن، سزای لە سێدارەدان رابگرێت و ژمارەی ئەو کوردانەش ئاشکرا دەکەن کە بەهۆی بیروڕای ئایینی و سیاسیی لە ئێران لە زیندانن.

ئەو 22 رێکخراوە نێودەوڵەتییە راگەیەندراوێکیان لەبارەی لەسێدارەدان لە ئێران بڵاوکردووەتەوە، لە بەشێكی راگەیەنراوەكەدا ئاشكرای دەكەن " لەماوەی كەمتر لە مانگێكدا 24 كورد لەسەر بیر‌وڕای سیاسی، ئایینی ‌و مەزهەبی لە ئێران بەشێوەیەکی ناڕەوا و نادادپەروەر لەسێدارە دراون".

بەپێی راگەیەندراوەکە " بەشێك لەو بەندكراوانە لەژێر ئەشكەنجە، فشار و لە زیندانی تاكە كەسی بە زۆر گوتەیان لێوەرگیراوە، دواجاریش بەتاوانی دژایەتیکردنی خوا‌ و، بەبێ لەبەرچاوگرتنی هیچ رێسایەكی مافەكانی مرۆڤ لە سێدارە دراون".

لەبەشێکی دیکەی راگەیەندراوەکە جەخت کراوەتەوە لەوەی "بەپێی زانیارییەكانی رێكخراوەكانی داكۆكیكەر لە مافەكانی مرۆف، ئێستا 915 كەس بە هۆكاری سیاسی، یان بیر‌وڕای ئایینی و مەزهەبی لەئێران گیراون، لەو ژمارەیەشیان 390 کەسیان كوردن".

لە كۆتایی راگەیەنراوەكەدا داوا لە وڵاتانی ئەندامی ئەنجوومەنی مافی مرۆڤی نەتەوەیەكگرتووەكان كراوە " لەپێناو راگرتنی سزای لە سێدارەدان فشار بخەنە سەر كۆماری ئیسلامی ئێران".

16/8/2016

 

لە ماوەی كەمتر لە هەفتەیەكدا دوو شاندی باڵای سیاسی و ئەمنی لە هەرێمی كوردستانەوە بەرەو تاران هەڵفرین بۆ گفتوگۆكردن لەسەر كۆمەڵێك پرسی سیاسی و ئەمنیی هەرێمی كوردستان و عێراق و ناوچەكە.

شاندی یەكەم كە حیزبی بوو، رۆژی 7/8/2016 بە سەرۆكایەتی بەرهەم ساڵح، جێگری دووەمی سكرتێری یەكێتی سەردانی تارانی كرد، شاندی دووەمیش كە كەریم شنگالی، وەزیری ناوخۆ و وەزیری پێشمەرگە بە وەكالەت سەرۆكایەتی دەكرد، رۆژی 13/8/2016 سەردانی ئێرانیان كرد. شاندە ئەمنییەكە لەگەڵ باڵاترین بەرپرسی ئەمنیی ئێران كۆبووەوە كە عەلی شەمخانی، سكرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بوو.

عەبدوڵڵا ئاكرەیی، بەرپرسی پەیوەندییەكانی تاران و هەولێر لە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی هەرێمی كوردستان بە (رووداو)ی راگەیاند "شاندەكەی هەرێمی كوردستان بۆ ماوەی 45 خولەك لەگەڵ عەلی شەمخانی، سكرتێری ئەنجوومەنی باڵای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران بە ئامادەبوونی نوێنەری وەزارەتەكانی دەرەوە، ناوخۆ، ئیتیڵاعات و چەندین وەزارەتی دیكە كۆبووەوە، باس لە پاراستنی ئاسایشی هەردوولا كرا، هەروەها گوترا كە هەوڵ بدەین گرفت و كێشەكانی سەر سنوور نەهێڵین".

بە گوتەی ئاكرەیی، هەردوولا رێككەوتن لەسەر ئەوەی رێگری بكەن لە دروستبوونی هەر جموجۆڵێك كە ببێتە "هەڕەشە" بۆ سەر ئاسایشی هەردوولا.

بەپێی زانیارییەكانی (رووداو)، جموجۆڵی پێشمەرگەكانی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران (حدكا) لەسەر سنوور و قووڵایی رۆژهەڵاتی كوردستان و شەڕوپێكدادانەكانی ئەمدواییەی نێوان پێشمەرگەكانی حدكاو سوپای پاسداران، خاڵی جەوهەریی گفتوگۆی نێوان شاندی هەرێمی كوردستان و عەلی شەمخانی بووە.

بەپێی میدیاكانی ئێران، شەمخانی نیگەرانیی خۆی لە جموجۆڵی پێشمەرگەكانی حیزبی دیموكرات لەسەر سنوور دەربڕیوە، ئاسایشی سنوورەكانی ئێرانی بە هێڵی سوورە داناوە، هەروەها رایگەیاندووە "هێزەكانی ئێران بە توندی رووبەڕووی هەرجۆرە جووڵەیەك دەبنەوە كە بیەوێ ئاسایشی سنوورەكانی ئێران تێكبدات".

بەپێی زانیارییەكانی (رووداو) بەرپرسانی ئێران هۆشداریی توندیان لەبارەی بەردەوامبوونی چالاكیی چەكداریی حیزبەكانی رۆژهەڵات داوە، داوای پابەندبوونی هەرێمی كوردستانیان بە رێككەوتنە ئەمنییەكانی نێوان هەردوولا كردووە، بە شاندەكەی كوردستانیان راگەیاندووە كە هەتا چالاكیی چەكداری هەبێت تۆپباران بەردەوام دەبێت.

حدكا: چالاكییەكانمان بەردەوام دەبن

محەممەد ساڵح قادری، ئەندامی كۆمیتەی ناوەندی حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران رەتیكردەوە كە حیزبەكەی چالاكییەكانی رابگرێ و بە (رووداو)ی راگەیاند "ئێمە لە قووڵایی رۆژهەڵاتی كوردستان چالاكیمان هەیە، رێگا بە خۆمان نادەین دەست لە كاروباری هیچ پارچەیەكی دیكەی كوردستان وەربدەین، بەڵام ئێران لە روانگەی ئەمنییەوە سەیری كێشەی كورد و خودی حكومەتی هەرێمی كوردستان دەكات، بۆیە هەموو ئەو بەرپرسانەی لەگەڵ شاندەكانی هەرێمی كوردستان كۆدەبنەوە كەسانی ئەمنین، ئەمە خۆی ئاماژەیەكی روونە كە ئێران چی لە كورد دەوێت".

محەممەد ساڵح قادری هەروەها گوتی "تا ئەو شوێنە پەیوەندییەكانی ئێران و هەرێمی كوردستان نۆرماڵە كە زیان بە پرسی نەتەوایەتی و نیشتمانی كورد لە پارچەكان نەگەیەنێت، چونكە كۆماری ئیسلامی ئێران بڕوای بە چارەسەركردنی كێشەی كورد نییە و دەیەوێ بە گوشار خۆی لە بەرپرسیارێتی بدزێتەوە".

ئەو بەرپرسەی حدكا رەخنەی توند لە نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران دەگرێت و دەڵێ "نوێنەری حكومەتی هەرێم لە تاران وەكو گوتەبێژی ئێران قسە دەكات، لێدوانەكانی خزمەت بە كێشەی نەتەوایەتی گەلی كورد ناكات، بەداخەوە رەخنەمان لەو لێدوانانەی هەیە بەرامبەر چالاكییەكانی پێشمەرگەی رۆژهەڵات، داوامان لە فەرمانگەی پەیوەندییەكانی دەرەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش كردووە رێگا بەو لێدوانانە نەدەن".

نازم دەباغ: نەمانگوتووە خەبات لە رۆژهەڵات رابگرن

نازم دەباغ، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران قسەی ئەو بەرپرسەی حدكا رەتدەكاتەوە و دەڵێ "من نوێنەرایەتی خۆم ناكەم، نوێنەرایەتی هەرێمی كوردستان دەكەم و بەرگری لە بەرژەوەندیی باڵای گەلەكەم و هەرێمەكەم دەكەم و پەیڕەوی سیاسەتی هەرێمی كوردستان دەكەم كە ئەویش پاراستنی ئاسایشی هەردوولا و جێبەجێكردنی رێككەوتنامەكانی پێشووە".

سەبارەت بەو قسانەی كە دەگوتری دەباغ داوای كردووە حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان واز لە خەباتی چەكداری بێنن. نازم دەباغ بە (رووداو)ی گوت "ئێمە نەمانگوتووە حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان خەبات نەكەن، بەڵكو گوتوومانە موراعاتی هەرێمی كوردستان بكەن كە لە شەڕی داعش و قەیرانی داراییدایە، دەبێت ئەو برادەرەی حیزبی دیموكرات تێبگات كە هەرێمی كوردستان توانای شەڕی ئێرانی نییە، هەروەكو چۆن ئەوان توانای رووخاندنی ئێرانیان نییە".

بە گوتەی نازم دەباغ، پارتی و یەكێتی هاوهەڵوێست و هاوبۆچوونن لە پرسە ئەمنییەكاندا لەگەڵ وڵاتانی دراوسێ‌. دەباغ گوتی "ئەو شاندەی ئەمجارەش لە ئێران بوون لە بەرپرسانی باڵای پارتی و یەكێتی پێكهاتبوون بە تایبەت كاك كەریم شنگالی كە ئەندامی مەكتەبی سیاسی پارتییە، هەردوو حیزب لەسەر پاراستنی ئاسایشی ئێران و هەرێمی كوردستان هاوڕان. شتەكە روونە ئەگەر چالاكی چەكداری لەسەر سنوور هەبێت تۆپبارانیش دەبێت، بەڵام ئەگەر رێككەوتنەكان جێبەجێ بكرێن، نە تۆپباران و نە چالاكی چەكداری نامێنێ ".

نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە تاران ئاشكرای كرد چوونی شاندەكەی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی كۆبوونەوەی كۆمیتەی ئەمنی بووە و دەڵێ "ئەو كۆمیتە ئەمنییە دەمێكە هەیە، ماوە ماوە كۆدەبێتەوە جاری پێشوو لە هەولێر كۆبوونەوە و ئەمجارە لە تاران، هەوڵی كاراكردنی كۆمیتەكەش دەدرێ".

16/8/2016

 


محەمەد قاسم عوسمانی پەرلەمانتاری ئێران رەخنەی لە دامەزراوەی رادیۆ و تەلەفزیۆنی ئێران گرت بەوەی سوکایەتی بە بەھاکانی ئەھلی سونە دەكات.

بەپێی ھەواڵێکی ئاژانسی ئیلنای کرێکارانی ئێران، عوسمانی لە دانیشتنی ئەمڕۆی پەرلەماندا وتارێکی پێشکەش کردووە و گوتوویەتی "بەداخەوە پێشکەشکارێکی کەناڵی ئایریب تی ڤی ٣ بە ئاشکرا سوکایەتی بە بەھاکانی ئەهلی سوننە کردووە".

عوسمانی راشیگەیاندووە کە دەبێت خۆ بەدوور بگیرێت لە ھەر کارێک کە ببێتە ھۆی جیاکاری نێوان سوننە و شیعە. جەختیشی لەوە کردەوە کە دەبێت دامەزراوەی رادیۆ و تەلەڤزیۆنی ئێران بە زووترین کات داوای لێبووردن بکات.

عەلی موتەھیری ھاوکات جێگری سەرۆکی پەرلەمانی ئێران رایگەیاند کە ئەم ھەڵسوکەوت و سوکایەتیکردنە بە ئەھلی سوننە کارێکی نەشیاوە و پێویستە دامەزراوەی رادیۆ و تەلەفزیۆنی ئێران داوای لێبووردن بکات.

دامەزراوەی رادیۆ و تەلەفزیۆنی ئێران كە بە نزیک لە محافەزەکاران دەزانرێت و لە چەند رۆژی رابردوو بەھۆی سوکایەتیکردن بە ئازەرییە تورکەکانی ئێران رووبەڕووی رەخنە بووەوە.

15/8/2016

 

چەکدارانی رێکخراوی توندڕەوی داعش بە ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراو لە سنووری گوندەکانی رۆژهەڵاتی مووسڵ، هێرش دەکەنە سەر هێزکانی پێشمەرگە.

بەهۆی رووخانی ورەیان و شکستهێنانیان لەبەرەکانی شەڕدا، چەکدارانی داعش هەوڵی تەقاندنەوەی ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژکراو بە هێزەکانی پێشمەرگە دەدەن، بەڵام پێشمەرگە شکستی بە هەموو هەوڵەکانیان هێناوە و زیاتر لە 20 کیلۆمەتر پێشڕەوییان کردووە.

بەپێی زانیارییەکان، سەرلەبەیانیی رۆژی دووشەممە 15ـی ئابی 2016، هێزەکانی پێشمەرگە لە گوندی قەرقەشە ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراویان تەقاندەوە، کە بە نیاز بوو خۆی بگەیەنێتە ناو هێزەکانی پێشمەرگە.

لە رۆژی دووەمی ئۆپەراسیۆنەکەدا، گوندەکانی کەنهەشی بچووک، کەنهەشی گەورە، حاسوودە، شەنەف و ئۆمەرمەندان رزگار کراونەتەوە، وێڕای رزگار کردنەوەی رێگای سەرەکیی نێوان گوێڕ و مووسڵ.

سەرلەبەیانیی رۆژی یەکشەممە 14ـی ئابی 2016، هێزەکانی پێشمەرگەی کوردستان لە سنووری میحوەرەکانی خازر و گوێڕ هێرشیان کردووەتە سەر ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی رێکخراوی توندڕەوی داعش.

ئۆپەراسیۆنەکە بە سەرپەرشتیی راستەوخۆی مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان و فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی کوردستان ئەنجام دەدرێت و ئامانج لێی ئازاد کردنەوەی 11 گوندە لە هەردوو سنوورەکە.

لە یەکەم رۆژی ئۆپەراسیۆنەکەدا، شەش گوند رزگار کرانەوە و سەدان چەکداری داعشیش کوژران و بریندار بوون.

چەکدارانی داعش لە مانگی حوزەیرانی 2014، دوای هەرەس پێهێنانی سوپا و هێزە ئەمنییەکانی عێراق، شاری مووسڵ و زۆربەی ناوچەکانی پارێزگاکانی نەینەوا، دیالە، سەڵاحەدین و ئەنباریان داگیر کرد.

15/8/2016

 

نووسەر و لێکۆڵەرێکی ئێرانی رایدەگەیەنێت، کە لە کوردستانی باشووردا، تەنها ئەو باڵەی، کە بارزانی سەرۆکایەتی دەکات، داوای سەربەخۆیی کوردستان دەکات.

محەمەد سادق ئەلحوسەینی، نووسەر و لێکۆڵەری ئێرانی لە چاوپێکەوتنێکی کەناڵی تەلەڤزیۆنی (ئەلمەیادین)ی سەر بە حزبوڵڵای لوبنانی رایگەیاندووە، کە داواکردنی سەربەخۆیی کوردستان لەلایەن مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستانەوە لە چوارچێوەی دژایەتیی و شەڕی ئەمریکایە لە دژی ئێران.

محەمەد سادق ئەلحوسەینی دەوڵەتی کوردستانی سەربەخۆ بە ئیسرائیلی دووەم ناودەهێنێت و رایدەگەیەنێت، کە ئیسرائیل بەردەوام هەوڵ دەدات وڵاتانی عەرەبی دابەش بکات.

ئەو نووسەرە ئێرانییە باس لەوەش دەکات، کە تەنها مەسعود بارزانی و باڵێکی کورد، داوای سەربەخۆیی کوردستان دەکەن و ئەوەش بە ”پلانێکی ئەمریکا“ لە دژی وڵاتەکەی، وەسف دەکات.

بە گوتەی محەمەد سادق ئەلحوسەینی، ئێران هەرگیز رێگا بە دروستبوونی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان نادات و تورکیاش ”گومڕا“ بووە. پێشیوایە رەجەب تەییب ئەردۆغانی سەرۆک کۆماری تورکیا بۆ مانەوەی لە پۆستەکەی، گوێ بە هیچ نادات، ”هەتا ئەگەر وڵاتانی عەرەبیی ناوچەکەش پارچە پارچە بن“.

ئەم گوتانەی ئەو نووسەرە ئێرانییە لە کاتێکدایە، کە رۆژی شەممە 13ـی ئابی 2016، نوری مالیکی، سەرۆکی حـزبی دەعوەی ئیسلامیی و سەرۆک وەزیرانی پێشووی عێراق بە میدیا ئێرانییەکانی راگەیاندبوو، کە یەکێتیی نیشتیمانیی کوردستان و بزووتنەوەی گۆڕان بە ئاراستەی سەربەخۆیی کوردستان ناڕۆن.

15/8/2016

 

پارتی یەکێتیی دیموکرات (پەیەدە)، سەرۆکی ئەنجومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا، لە کوردستانی ڕۆژئاوا دوورخستەوە و ڕەوانەی هەرێمی کوردستانی کرد.
عیماد برهۆ، ئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی ئەنجومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا (ئەنەکەسە)، بە (باسنیوز)ی ڕاگەیاند: “بەرەبەیانی ئەمڕۆ یەکشەممە (14\8\2016)، چەکدارانی پەیەدە، ئیبراهیم برۆ، سەرۆکی ئەنجومەنی نیشتمانیی کورد لە سووریا ڕەوانەی سنووری کوردستانی باشوور کردووە و لە دەروازەی سنووریی سێمێلکا، سەعات 4ی بەرەبەیان ئازادیان کردووە”.
ئەوەشی ڕوون کردەوە کە پاش ئازادکردنی، ئیبراهیم برۆ خۆی گەیاندووەتە هێزەکانی پیشمەرگە و ئێستاش لە دهۆک لەژێر چاودێریی هێزی پێشمەرگەی کوردستاندایە.
شەوی ڕابردوو (باسنیوز) بڵاوی کردەوە کە چەکدارانی ئاسایشی پەیەدە، لە شاری قامیشلۆی کوردستانی ڕۆژئاوا، ڕێگەیان لە کاروانی ئۆتۆمبێلەکانی سەرۆکی ئەنەکەسە گرتووە و دەستگیریان کردووە.

14/8/2016

alai eran u kurdistan

 

شاندێکی باڵای ئەمنی باشووری کوردستان سەردانی تارانیان کرد و، بڕیارە لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوە و ئەمن و سوپای پاسداران کۆببنەوە.

بەگوێرەی زانیارییەکان، لەسەردانەکەدا باسی تۆپبارانەکانی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان دەکرێت و شاندەکە دوای راگرتنی تۆپباران دەکەن.

عەبدوڵڵا ئاکرەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئێران رایگەیاند، ئەو تۆپبارانە یەکێک دەبێت لە مەلەفەکانی گفتوگۆیان لەگەڵ بەرپرسانی تاران.

ئەندامانی شاندەكە، کە زیاتر لەبەرپرسانی ئەمنی پێکهاتووە:

کەریم شنگالی، وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی شاند.

خەسرۆ گوڵ محەممەد، جێگری راوێژکاری ئەنجوومەنی ئاسایش.

عیسمەت ئەرگوشی، بەڕێوەبەری ئاسایشی گشتی.

وەستا حەسەن، بەڕێوەبەری ئاسایشی سلێمانی.

نازم دەباغ، نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران.

عەبدوڵڵا ئاکرەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی تاران و هەولێر.

سەردانی شاندەکە لەسەر داوای فەرمی کۆماری ئیسلامی ئێران بووە. ئەوەش دوای دوو رۆژ لە سەردانی شاندێکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دێت، بەسەرۆکایەتی بەرهەم ساڵح، جێگری دووەمی یەکێتی لەگەڵ بەشێکی زۆری بەرپرسانی ئەمنی ئێران کۆبوونەوە.

بەگوێرەی زانیارییەكان، شاندەکەی یەكێتی لەبارەی چەند پرسێکی ئەمنی و ئابووریییەوە گفتوگۆیان کردووە و بەرپرسانی باڵای ئێران داواکاریان لە هەرێمی کوردستان کردووە سنوورەکان بپارێزن.

ئیسحاق جەهانگیری، جێگری یەکەمی سەرۆککۆماری ئێران لە دیدار لەگەڵ بەرهەم ساڵح رایگەیاندووە "ئێران پابەندە بە پاراستنی سنوورەکانی لەگەڵ عێراق و هەرێمی کوردستان، هەمان چاوەڕوانیشی لە برایانی عێراقی و کوردی خۆی هەیە، کە پابەندی پاراستنی ئاسایشی هەردوو وڵات بن".

بەگوێرەی چەند سەرچاوەیەک لە سەردانی شاندی حکومەتداك کە بەرپرسانی یەکێتی و پارتی تێددا بەشدارن، ئێران دەیەوێت بە رێكکەوتنی ئەمنیدا بچێتەوە و لە رێککەوتنێکی نوێدا هاوئاهەنگی زیاتری لەگەڵ هەولێر هەبێت بۆ پاراستنی سنوورەکانی نێوان ئێران و هەرێمی کوردستان. هاوکات رێگریی لە جموجوڵی چەکداریی لەسەر سنوورەکان بكات. لەبەرامبەریشدا ئێران بەڵێنی پاراستنی سنوورەکانی دەدات و تۆپبارانی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان ناکات.

هەرێمی کوردستان و ئێران، کە سنوورێکی 600 کیلۆمەتریان پێکەوە هەیە، لەبەشێکی سنوورەکاندا ‌پێشمەرگەی حیزبی دیموکرات و گەریلاکانی پژاک و پەکەکە جێگیربوون.

لەماوەی رابردوودا چەند پێکدادانێک لەنێوان حیزبی دیموکرات و سوپای پاسداران روویدا و ئێران تۆپبارانی ناوچە سنوورییەکانی دەستپێکرد، بەڵام بەهۆی رێککەوتنی درێژخایەنی نێوان ئێران و حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە شەڕ درێژەی نەخایاند و کۆتایی بە شەڕ هات.

كۆماری ئیسلامی ئێران ئێران و حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەو رێککەوتنەدا دڵنیایی دەدەنە یەکدی، کە شەڕی سەر سنوورەکان دەستپێناکانەوە، لەبەرامبەریشدا ئێران ناوچەکانی باشووری کوردستان تۆپباران نەکات.

14/8/2016

 

چەكدارانی داعش لەلایەن هێزەكانی پێشمەرگە لە گوندی شەنەف گەمارۆدراون، هەروەها شەڕ گەیشتووەتە نێو گوندی ستێحیش. لە هەردوو گوندیش پێشمەرگە دوو ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراوی داعشی بە چەكی میلان تەقاندنەوە.

پێشمەرگە لە میحوەری خازر لە پێشڕەوی بەردەوامە، نێچیرڤان حوسێن، پەیامنێری رووداو لە بەرەكانی شەڕ رایگەیاند، ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراوی داعش لە گوندی شەنەف تەقێندرایەوە كە ئێستا شەڕ لەنێو گوندەكەیە و چەكدارانی داعشی تێدا گەمارۆدراون.

لە هەمان میحوەر پێشمەرگە پێشڕەوی زۆرتری كردووە و ئێستا شەڕ گەیشتووەتە گوندی ستێح، هەروەها لە گوندی ستێحیش بە چەكی میلان شكست بە خۆكوژێكی داعش هێنرا كە دەیویست بە ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو خۆی بە پێشمەرگەدا بتەقێنێتەوە.


لە کاژێر 5:30 خولەکی سەرلەبەیانی رۆژی یەکشەممە 14-8-2016 ئۆپەراسیۆنی پێشمەرگە لە چەند میحوەرێکەوە بۆ سەر داعش دەستیپێکردووە و تاوەكو ئێستا پێشمەرگە چوار گوندی کۆنترۆڵ کردوونەتەوە.

گوندە كۆنترۆڵكراوەكان بریتین لە (تەلحەمید - ئەبزەخ - قەرقەشە و تاخ) لە میحوەرەکانی خازر تاوەکو گوێڕ و ئێستاش لەنێو گوندی ستێحن، ئامانجی پێشمەرگە كۆنترۆڵكردنەوەی ژمارەیەك گوندە لەو سنوورە.

14/8/2016

 


نوێنەری تایبەتیی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، گەیشتە شاری هەولێر.

کەمێک پێش ئێستا (شەممە 13\8\2016)، برێت ماکگۆرک، نوێنەری تایبەتیی باراک ئۆباما، سەرۆکی ئەمریکا، لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، لە تویتێکدا کە لە پێگەی تایبەتیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی (تویتەر) بڵاوی کردووەتەوە، ڕای گەیاندووە: ”ئەمڕۆ لە هەولێرم“.

ماکگۆرک ئەوەشی ڕوون کردووەتەوە کە سەردانەکەی بە مەبەستی باسکردن و بەدواداچوونی پلانەکانە، سەبارەت بە پرۆسەی ئازادکردنەوەی نەینەوا، کاروباری مرۆیی و سەقامگیری. دەشڵێت: ”ئەو پرسانە لەگەڵ بەرپرسانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان تاوتوێ دەکەم“.

شەوی چوارشەممە 10\8\2016، برێت ماکگۆرک، بە سەردانێکی چاوەڕوانکراو، گەیشتە شاری بەغدای پایتەختی عێراق و زنجیرەیەک دیداری لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق و وەزیری بەرگری و بەرپرسانی دیکە ئەنجام دا.

13/8/2016

 

ئێران دەیەوێ‌ رێگا بازرگانییەكانی لە كوردستانەوە بگوازێتەوە باشووری عێراق

لەلایەن رووداو 2 کاژێر لەمەو بەر

دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ

دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ

 رووداو- هەولێر

 

هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) و فراوانبوونەوەی ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەم گرووپە هەڕەشەی لەسەر رێگە بازرگانییەكانی نێوان ئێران و عێراق دروست كرد. بازاڕەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا بەڕووی كاڵا ئێرانییەكاندا كراوەبوون، لە كاتێكدا كە زۆربەی بازاڕەكانی جیهان بەڕووی ئێراندا داخرابوون. 

 

بە گوێرەی ژمارەكانی رێكخرای پەرەپێدانی بازرگانی ئێران، قەبارەی هەناردەی نانەوتیی تاران بۆ بەغدا 2.3 ملیار دۆلار بووە، بەڵام لە ساڵی 2015دا بۆ 6.2 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە.

 

جیا لەمە دەركەوتنی داعش كۆمەڵێك دەرفەتی نوێشی بۆ بازرگانە ئێرانییەكان كردووەتەوە، لە كاتێكدا پەیوەندییە بازرگانی و دیپلۆماتیكەكانی عێراق لەگەڵ دراوسێكانی دیكەی لاواز بووە و ئامادەیی سەربازیی ئێرانیش لە عێراق دەكرێت كەناڵی نوێی بازرگانی لە نێوان هەردوو وڵاتدا بكاتەوە.

 

دوای ئەوەی لە ساڵی 2012دا سزا نێودەوڵەتییە ئەتۆمییەكان لەسەر كەرتی نەوتی ئێران قورستر كران، عەلی ئەكبەر خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران، بنەماكانی "ئابووریی خۆڕاگریی" خستەڕوو كە یەكێك لە كۆڵەكە سەرەكییەكانی بریتی بوو لە پەرەپێدانی هەناردەی نانەوتی و كەمكردنەوەی پشتبەستنی ئێران بە ئابووریی نەوت. بۆ ئەم مەبەستە عێراق بژارەیەكی نموونەیی بووە، لەبەر ئەوەی لەلایەكەوە دراوسێی ئێرانە و لەلایەكی دیكەشەوە زۆرینەی دانیشتووانی باشووری ئەم وڵاتە عەرەبی شیعەن، هەر بۆیە دەیتوانی قورسایی سزا نێودەڵەتییەكان لەسەر ئێران كەم بكاتەوە.

 

ئێران ناوچەی بازرگانیی ئازادی لە پارێزگای خوزستان لە باشووری رۆژئاوای ئێران كردەوە. بە نیازە قەبارەی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە چەند ساڵی داهاتوودا بگەیەنێتە 25 ملیار دۆلار.

 

بازرگانیی نانەوتیی نێوان ئێران و عێراق هەتا كۆتایی 2015ش هەر لە گەشەكردندا بوو، ئەگەرچی خێرایی گەشەكردنەكەی كەم ببووەوە. لە كاتی هێرشەكانی داعش بەشێك لە سنوورەكانی نێوان توركیا و عێراق پچڕان، ئەمەش لە قازانجی ئێران بوو، چونكە كاڵا ئێرانییەكان دەیانتوانی شوێنی كاڵا توركییەكان بگرنەوە. جودا لەمە، گرژیی پەیوەندییەكانی بەغدا لەگەڵ ئەنقەرە و ریازیش لە قازانجی تاران بوو.

 

بەڵام هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكانیش مەترسیی جیۆپۆلیتیكیان لەسەر بووە. زۆربەی هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ بازاڕەكانی عێراق لە رێگەی حەوت خاڵی سنووریی باكوورەوەیە، بە جۆرێك كە 80%ی كۆی كاڵا نانەوتییەكانی ئێران بۆ عێراق لەڕێگەی ئەو خاڵە سنوورییانەوە دەكرێ‌. 

 

مەهدی نەجاتی نیا، گوتەبێژی نووسینگەی كاروباری عێراق لە رێكخراوی پەرەپێدانی بازرگانیی ئێران دەڵێت، لە كۆی 4.5 ملیار دۆلار بەهای هەناردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ عێراق، 3.5 ملیار دۆلاری لە رێگەی خاڵی سنووریی پەروێزخانەوە بووە. 

 

لە سەرەتای هێرشەكانی داعش بۆ سەر سنوورەكانی هەرێمی كوردستان، ئەم خاڵە سنوورییە مەترسیی گەورەی لەسەر بوو، ئەمەش هەڕەشەیەكی گەورەی ئابووری بوو بۆ تاران. هەر بۆیە هاوكارییەكانی ئێران بۆ هێزەكانی پێشمەرگە لە قۆناغی بەرایی هێرشەكانی داعشدا بۆ سەر هەرێمی كوردستان تەنیا بۆ ئەوە نەبوو هەڕەشەی ئەمنی لەسەر سنوورەكانی خۆی دووربخاتەوە، بەڵكو بەشێكی بەرچاوی بۆ پاراستنی ئەو خاڵە سنوورییە بوو.

 

 ئێران ئێستا سەرنجێكی زیاتری خستووەتە سەر رێگە بازرگانییەكانی باشوور. بەڵام لەو رووەوە رووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە دەبێتەوە، لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا هەرێمی كوردستان رێگەی سەرەكیی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بووە، هەر بۆیە لە باشووری عێراق كۆگای تایبەت بە راگرتنی ئەو كاڵایانە بەپێی پێویست نین و پێویستە بەر لە زیادكردنی قەبارەی هەناردەكردن لەم خاڵە سنوورییانەوە، بیر لە دروستكردنی كۆگا بكرێتەوە.

 

سەرەڕای ئەمەش بڕی بازرگانیی ئێران و عێراق لە خاڵی سنووریی شەلەمچە_بەسرە لە ئاداری 2015ەوە بۆ ئاداری 2016 هەتا ملیارێك دۆلار بەرزبووەتەوە، لە كاتێكدا كۆی هەناردەكاریی ئێران بۆ عێراق لە هەمان ماوەدا 6.2 ملیار دۆلار بووە. پێدەچێت ئەولەویەتی بڕیاردەرانی سیاسەتی بازرگانیی ئێران ئەوە بێت رێگە بازرگانییەكانیان لەگەڵ عێراق زیاتر بكەن.

 

بەدەر لەمە، بەڵێندەرە ئێرانییەكانیش چاویان لەوەیە لە ئاوەدانكردنەوەی عێراقی پاش داعشدا پشكی شێریان بەربكەوێت، بەو پێیەی ئێران لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا و بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش هاوكاریی سەربازیی بەرچاوی پێشكەش بە حەشدی شەعبی كردووە، بەڵام ئەمەشیان پەیوەستە بەوەی پێكهاتەی سیاسی شیعەكانی عێراق لە چەند ساڵی داهاتوودا چی بەسەر دێت.

 

شەهلا ئەموری، سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئەهواز، نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لەوەی حكومەتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2016ەوە بەهای گومركی سەر هەندێك لە كاڵاكانی سێ هێندە كردووە، بە تایبەتیش كەرەستەكانی بیناسازی، ئەمەش وای كردووە قەبارەی هەناردەی ئێران بۆ عێراق دابەزێت.

 

چیمەنتۆ یەكێكە لەو كاڵایانەی رێوشوێنی توندی لەسەر دانراوە. پێشتر لە ساڵانی 2013 و 2015 حكومەتی عێراق لە پێناو بەرگریكردن لە بەرهەمهێنانی نێوخۆیی لە دوو بڕیاری جودادا هاوردەكردنی چیمەنتۆی لە ئێرانەوە راگرت. ئەگەرچی ئەم دوو بڕیارە بەهۆی ناكۆكی سیاسی و گەندەڵییەوە هیچكات بەتەواوەتی جێبەجێ نەكراون.

 

كاروباری كەرتی بیناسازی لە ئێران كزبووە، هەر ئەمەش وای كردووە بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ روو لە بازاڕەكانی عێراق بكەن، بەڵام بەهۆی رێوشوێنە نوێیەكانی حكومەتی عێراق، ئاستی هەناردەكردنی چیمەنتۆ لە ئێران لە ساڵی 2015 بەڕێژەی 20% دابەزیوە. 

 

بە گوتەی عەبدولڕەزاق شەیخان، ئەمینداری ئەنجوومەنی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە ئێران، 70%ی كۆی هەناردەكردنی چیمەنتۆی ئێران لە نێوان ئاداری 2014 بۆ ئاداری 2016 بۆ عێراق بووە. عێراق ساڵانە بەرەوڕووی هەشت ملیۆن تۆن كورتهێنانی چیمەنتۆ دەبێتەوە.

 

لە لایەكەوە عێراق رێوشوێنی گومركی توندتری لەسەر كاڵا ئێرانییەكان داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئاستی هەناردەكردنی كاڵاكان لە ئێرانەوە بۆ عێراق لە مانگی ئادارەوە بۆ حوزەیران بە رێژەی 6% گەشەی كردووە. ئێران لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا رایگەیاند زۆنی ئازادی بازرگانیی شەلەمچە دەكەنەوە، ئەم زۆنەش بەشێك دەبێت لە زۆنێكی بەرفراوانتر بە ناوی زۆنی بازرگانیی ئازادی ئەروەند، لە هەمانكاتیشدا ئێرانییەكان خەریكی لۆبیكردنن بۆ ئەوەی رێوشوێنە گومرگییەكان لەسەر كاڵا ئێرانییەكان سووكتر بكرێن.

 

عێراقێكی سەقامگیر نەك هەر دەسەڵاتێكی ئابووریی زیاتر بەسەر بازاڕەكانی عێراق بە ئێران دەبەخشێت، بەڵكو دەشێت ببێتە رێگەیەكی پارێزراویش بۆ گواستنەوەی كاڵاكانی ئێران بۆ سووریای پاش قەیرانەكان. لاوازبوونی كەرتی پیشەسازیی عێراق و سووریا دەتوانێت زمینەیەك بێت بۆ گەشەسەندنی ئابووریی نانەوتیی ئێران. 

13/8/2016

ئێران دەیەوێ‌ رێگا بازرگانییەكانی لە كوردستانەوە بگوازێتەوە باشووری عێراق

لەلایەن رووداو 2 کاژێر لەمەو بەر
دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ
دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ

 رووداو- هەولێر

هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) و فراوانبوونەوەی ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەم گرووپە هەڕەشەی لەسەر رێگە بازرگانییەكانی نێوان ئێران و عێراق دروست كرد. بازاڕەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا بەڕووی كاڵا ئێرانییەكاندا كراوەبوون، لە كاتێكدا كە زۆربەی بازاڕەكانی جیهان بەڕووی ئێراندا داخرابوون. 

بە گوێرەی ژمارەكانی رێكخرای پەرەپێدانی بازرگانی ئێران، قەبارەی هەناردەی نانەوتیی تاران بۆ بەغدا 2.3 ملیار دۆلار بووە، بەڵام لە ساڵی 2015دا بۆ 6.2 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە.

جیا لەمە دەركەوتنی داعش كۆمەڵێك دەرفەتی نوێشی بۆ بازرگانە ئێرانییەكان كردووەتەوە، لە كاتێكدا پەیوەندییە بازرگانی و دیپلۆماتیكەكانی عێراق لەگەڵ دراوسێكانی دیكەی لاواز بووە و ئامادەیی سەربازیی ئێرانیش لە عێراق دەكرێت كەناڵی نوێی بازرگانی لە نێوان هەردوو وڵاتدا بكاتەوە.

دوای ئەوەی لە ساڵی 2012دا سزا نێودەوڵەتییە ئەتۆمییەكان لەسەر كەرتی نەوتی ئێران قورستر كران، عەلی ئەكبەر خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران، بنەماكانی "ئابووریی خۆڕاگریی" خستەڕوو كە یەكێك لە كۆڵەكە سەرەكییەكانی بریتی بوو لە پەرەپێدانی هەناردەی نانەوتی و كەمكردنەوەی پشتبەستنی ئێران بە ئابووریی نەوت. بۆ ئەم مەبەستە عێراق بژارەیەكی نموونەیی بووە، لەبەر ئەوەی لەلایەكەوە دراوسێی ئێرانە و لەلایەكی دیكەشەوە زۆرینەی دانیشتووانی باشووری ئەم وڵاتە عەرەبی شیعەن، هەر بۆیە دەیتوانی قورسایی سزا نێودەڵەتییەكان لەسەر ئێران كەم بكاتەوە.

ئێران ناوچەی بازرگانیی ئازادی لە پارێزگای خوزستان لە باشووری رۆژئاوای ئێران كردەوە. بە نیازە قەبارەی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە چەند ساڵی داهاتوودا بگەیەنێتە 25 ملیار دۆلار.

بازرگانیی نانەوتیی نێوان ئێران و عێراق هەتا كۆتایی 2015ش هەر لە گەشەكردندا بوو، ئەگەرچی خێرایی گەشەكردنەكەی كەم ببووەوە. لە كاتی هێرشەكانی داعش بەشێك لە سنوورەكانی نێوان توركیا و عێراق پچڕان، ئەمەش لە قازانجی ئێران بوو، چونكە كاڵا ئێرانییەكان دەیانتوانی شوێنی كاڵا توركییەكان بگرنەوە. جودا لەمە، گرژیی پەیوەندییەكانی بەغدا لەگەڵ ئەنقەرە و ریازیش لە قازانجی تاران بوو.

بەڵام هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكانیش مەترسیی جیۆپۆلیتیكیان لەسەر بووە. زۆربەی هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ بازاڕەكانی عێراق لە رێگەی حەوت خاڵی سنووریی باكوورەوەیە، بە جۆرێك كە 80%ی كۆی كاڵا نانەوتییەكانی ئێران بۆ عێراق لەڕێگەی ئەو خاڵە سنوورییانەوە دەكرێ‌. 

مەهدی نەجاتی نیا، گوتەبێژی نووسینگەی كاروباری عێراق لە رێكخراوی پەرەپێدانی بازرگانیی ئێران دەڵێت، لە كۆی 4.5 ملیار دۆلار بەهای هەناردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ عێراق، 3.5 ملیار دۆلاری لە رێگەی خاڵی سنووریی پەروێزخانەوە بووە. 

لە سەرەتای هێرشەكانی داعش بۆ سەر سنوورەكانی هەرێمی كوردستان، ئەم خاڵە سنوورییە مەترسیی گەورەی لەسەر بوو، ئەمەش هەڕەشەیەكی گەورەی ئابووری بوو بۆ تاران. هەر بۆیە هاوكارییەكانی ئێران بۆ هێزەكانی پێشمەرگە لە قۆناغی بەرایی هێرشەكانی داعشدا بۆ سەر هەرێمی كوردستان تەنیا بۆ ئەوە نەبوو هەڕەشەی ئەمنی لەسەر سنوورەكانی خۆی دووربخاتەوە، بەڵكو بەشێكی بەرچاوی بۆ پاراستنی ئەو خاڵە سنوورییە بوو.

 ئێران ئێستا سەرنجێكی زیاتری خستووەتە سەر رێگە بازرگانییەكانی باشوور. بەڵام لەو رووەوە رووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە دەبێتەوە، لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا هەرێمی كوردستان رێگەی سەرەكیی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بووە، هەر بۆیە لە باشووری عێراق كۆگای تایبەت بە راگرتنی ئەو كاڵایانە بەپێی پێویست نین و پێویستە بەر لە زیادكردنی قەبارەی هەناردەكردن لەم خاڵە سنوورییانەوە، بیر لە دروستكردنی كۆگا بكرێتەوە.

سەرەڕای ئەمەش بڕی بازرگانیی ئێران و عێراق لە خاڵی سنووریی شەلەمچە_بەسرە لە ئاداری 2015ەوە بۆ ئاداری 2016 هەتا ملیارێك دۆلار بەرزبووەتەوە، لە كاتێكدا كۆی هەناردەكاریی ئێران بۆ عێراق لە هەمان ماوەدا 6.2 ملیار دۆلار بووە. پێدەچێت ئەولەویەتی بڕیاردەرانی سیاسەتی بازرگانیی ئێران ئەوە بێت رێگە بازرگانییەكانیان لەگەڵ عێراق زیاتر بكەن.

بەدەر لەمە، بەڵێندەرە ئێرانییەكانیش چاویان لەوەیە لە ئاوەدانكردنەوەی عێراقی پاش داعشدا پشكی شێریان بەربكەوێت، بەو پێیەی ئێران لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا و بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش هاوكاریی سەربازیی بەرچاوی پێشكەش بە حەشدی شەعبی كردووە، بەڵام ئەمەشیان پەیوەستە بەوەی پێكهاتەی سیاسی شیعەكانی عێراق لە چەند ساڵی داهاتوودا چی بەسەر دێت.

شەهلا ئەموری، سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئەهواز، نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لەوەی حكومەتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2016ەوە بەهای گومركی سەر هەندێك لە كاڵاكانی سێ هێندە كردووە، بە تایبەتیش كەرەستەكانی بیناسازی، ئەمەش وای كردووە قەبارەی هەناردەی ئێران بۆ عێراق دابەزێت.

چیمەنتۆ یەكێكە لەو كاڵایانەی رێوشوێنی توندی لەسەر دانراوە. پێشتر لە ساڵانی 2013 و 2015 حكومەتی عێراق لە پێناو بەرگریكردن لە بەرهەمهێنانی نێوخۆیی لە دوو بڕیاری جودادا هاوردەكردنی چیمەنتۆی لە ئێرانەوە راگرت. ئەگەرچی ئەم دوو بڕیارە بەهۆی ناكۆكی سیاسی و گەندەڵییەوە هیچكات بەتەواوەتی جێبەجێ نەكراون.

كاروباری كەرتی بیناسازی لە ئێران كزبووە، هەر ئەمەش وای كردووە بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ روو لە بازاڕەكانی عێراق بكەن، بەڵام بەهۆی رێوشوێنە نوێیەكانی حكومەتی عێراق، ئاستی هەناردەكردنی چیمەنتۆ لە ئێران لە ساڵی 2015 بەڕێژەی 20% دابەزیوە. 

بە گوتەی عەبدولڕەزاق شەیخان، ئەمینداری ئەنجوومەنی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە ئێران، 70%ی كۆی هەناردەكردنی چیمەنتۆی ئێران لە نێوان ئاداری 2014 بۆ ئاداری 2016 بۆ عێراق بووە. عێراق ساڵانە بەرەوڕووی هەشت ملیۆن تۆن كورتهێنانی چیمەنتۆ دەبێتەوە.

لە لایەكەوە عێراق رێوشوێنی گومركی توندتری لەسەر كاڵا ئێرانییەكان داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئاستی هەناردەكردنی كاڵاكان لە ئێرانەوە بۆ عێراق لە مانگی ئادارەوە بۆ حوزەیران بە رێژەی 6% گەشەی كردووە. ئێران لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا رایگەیاند زۆنی ئازادی بازرگانیی شەلەمچە دەكەنەوە، ئەم زۆنەش بەشێك دەبێت لە زۆنێكی بەرفراوانتر بە ناوی زۆنی بازرگانیی ئازادی ئەروەند، لە هەمانكاتیشدا ئێرانییەكان خەریكی لۆبیكردنن بۆ ئەوەی رێوشوێنە گومرگییەكان لەسەر كاڵا ئێرانییەكان سووكتر بكرێن.

عێراقێكی سەقامگیر نەك هەر دەسەڵاتێكی ئابووریی زیاتر بەسەر بازاڕەكانی عێراق بە ئێران دەبەخشێت، بەڵكو دەشێت ببێتە رێگەیەكی پارێزراویش بۆ گواستنەوەی كاڵاكانی ئێران بۆ سووریای پاش قەیرانەكان. لاوازبوونی كەرتی پیشەسازیی عێراق و سووریا دەتوانێت زمینەیەك بێت بۆ گەشەسەندنی ئابووریی نانەوتیی ئێران. 

 

شەش پڕۆژەی هەڵهێنەری جووجەڵە دادەخرێن

بەرپرسێكی وەزارەتی كشتوكاڵ دەڵێت بەهۆی دابەزینی نرخی مریشكەوە، خواست لەسەر دانانی جووجەڵەی گۆشت لە پرۆژەكانی پەلەوەر كەم بووەتەوە، ئەمەش كاریگەریی لەسەر بەرهەمی هەڵهێنەرەكان هەبووە و بەو هۆیەشەوە شەش پڕۆژە داخراون.

لە هەرێمی كوردستاندا 38 پڕۆژەی هەڵهێنەری جووجەڵەی گۆشت هەن كە بەرهەمی ساڵانەیان دەگاتە 198 ملیۆن جووجەڵە. ئەو پرۆژانە جووجەڵە بۆ كێڵگەكانی بەخێوكردنی پەلەوەری گۆشت دابین دەكەن. بەشێكیشی بۆ شارەكانی عێراق هەناردە دەكرێت.

بەپێی ئاماری وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، 1264 كێڵگەی بەخێوكردنی مریشكی گۆشت لە هەرێمی كوردستان هەن كە توانای بەرهەمهێنانی ساڵانەیان دەگاتە 120 هەزار تۆن گۆشت. ئەم بڕە بەشی پێویستیی نێوخۆیی ناكات، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی خواست لەسەر گۆشتی مریشك نەماوە و بەو هۆیەشەوە 35%ی كێڵگەكانی بەخێوكردنی پەلەوەر داخراون.

هەڵهێنەرەكانی جووجەڵەی گۆشت ئەگەر 100% كار بكەن، ساڵانە توانای دانانەوەی 198 ملیۆن و320 هەزار هێلكەیان هەیە كە نزیكەی 80%ی هێلكەكان دەبنە جووجەڵە و ئەوەش دەكاتە نزیكەی 150 ملیۆن جووجەڵە لە ساڵێكدا".

رەمەزان محەممەد، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو بە (رووداو)ی گوت "بەهۆی دابەزینی نرخی مریشك و گرفتی بەبازاڕكردن، خواست لەسەر دانانی جووجەڵەی گۆشت لە پڕۆژەكانی پەلەوەر كەم بووە، بەو هۆیەشەوە شەش پرۆژە داخراون، بەرهەمی پڕۆژەكانی دیكەش بە رێژەی 50% دابەزیوە".

بەگوێرەی داتاكانی بەڕێوەبەرایەتی سامانی ئاژەڵ، وزەی بەرهەمهێنانی هەڵهێنەرەكانی جووجەڵەی گۆشت دوو بەرامبەری پێویستی پڕۆژەكانی بەخێوكردنی مریشكی گۆشتە لەهەرێمی كوردستان، بۆیە بەشێكی هەناردەی شارەكانی عێراق دەكرێت.

رەمەزان محەممەد دەڵێت "بەهۆی شەڕی داعشەوە خواست لەسەر جووجەڵەی پڕۆژەكانی كوردستان كەم بووە، بەڵام ئەوەی باری هەڵهێنەرەكانی كوردستانی زیاتر لاسەنگ كردووە بەقاچاخ هاوردەكردنی جووجەڵەی گۆشتە لە ئێرانەوە كە نرخی جووجەڵەی زۆر دابەزاندووە".

پڕۆژەی هەڵهێنەری كەیوان بۆ جووجەڵەی گۆشت یەكێكە لە پرۆژە گەورەكانی پارێزگای سلێمانی، وزەی بەرهەمهێنانی ساڵانەی دەگاتە 8 ملیۆن و 320 هەزار جووجەڵە، بەڵام بەهۆی كەمبوونەوەی خواست لەسەر جووجەڵە، 50%ی بەرهەمەكەی كەمی كردووە.

فەخرەددین سەدرەددین، خاوەنی پڕۆژەكە بە (رووداو)ی گوت "بەهۆی دابەزینی نرخی مریشك و لێشاوی هاوردەكردنی جووجەڵەی ئێرانی، دوو مانگ پڕۆژەكەم راگرت، بەڵام ئێستا جارێكی دیكە دەستمان بەكار كردووەتەوە و بە نیوەی وزەی پێشتر كاردەكەین".

بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمی هەڵهێنەرەكانی كوردستان و پاراستنی پڕۆژەكانی ناوخۆ لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشی، وەزارەتی كشتوكاڵ هاوردەكردنی جووجەڵەی گۆشتی قەدەغە كردووە، بەڵام هاوردەكردنی بە قاچاخ لە ئێرانەوە بەردەوامە.

فەخرەددین دەڵێت "بەگوێرەی ئەو داتا نافەرمیانەی دەستمانكەوتووە، مانگانە زیاتر لە 500 هەزار جووجەڵە بە قاچاخ لە ئێرانەوە هاوردەی كوردستان دەكرێت، ئەمەش كاریگەری لەسەر پرۆژەكانی ئێمە هەبووە، چونكە بەهۆی دابەزینی تمەنی ئێرانی بەرامبەر بە دۆلار، ناتوانین كێبڕكێی نرخی جووجەڵەی ئێرانی بكەین".
لەمانگی نیسانی ئەمساڵدا نرخی كیلۆیەك مریشك لە بازارەكانی هەرێمی كوردستان بۆ 1600 دینار دابەزی، وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ هاوسەنگكردنی


نرخی مریشك، بڕیاری دا كە جووجەڵەیەك بە 50 سەنت بە خاوەنی پرۆژەكانی پەلەوەر بفرۆشرێ‌، بەڵام ئێستا نرخی جووجەڵە لەو نرخەش كەمترە.

ئەمین شەریف مەحموود، خاوەنی پڕۆژەی هەڵهێنەری ژین لە دهۆك، دەڵێت "بەر لە قەیرانی دارایی جووجەڵەیەكمان بە 85 سەنت دەفرۆشت، دوو هەفتە لەمەوبەر بە 28 سەنتم دەفرۆشت، ئێستا نرخ كەمێك بەرزبووەتەوە و بە 40 سەنت دەیفرۆشین".

بە گوتەی خاوەن كۆمپانیاكانی پیشەسازیی پەلەوەر، ئێستا كوردستان لە پیشەسازیی پەلەوەردا لە قۆناغێكی پێشكەوتوودایە و بووەتە ناوەندی پیشەسازیی پەلەوەر لەعێراقدا.

د.سەڵاح مستەفا بەكر، بەڕێوەبەری گشتی گرووپی ڤانۆی بۆ پیشەسازیی پەلەوەر و سەرۆكی رێكخراوی پەرەپێدانی پەلەوەر لە كوردستان، دەڵێت


"بەهۆی ئارامی و كەشوهەواكەی، كوردستان بووەتە ناوەندی پیشەسازیی پەلەوەر لەعێراقدا، بەم هۆیەشەوە دوو هێندەی پێویستیی خۆی پرۆژەی پەلەوەری لێ دامەزراوە، ئەگەر هەر گرژییەك لەنێوان عێراق و كوردستان رووبدات زیانی گەورە بە پیشەسازیی پەلەوەر دەكەوێت، چونكە زیاتر لەنیوەی بەرهەمی پرۆژەكانی كوردستان بۆ شارەكانی عێراق رەوانە دەكرێت و بازاڕی جێگرەوەی نییە".

دكتۆر سەڵاح مستەفا، گرفتی سەرەكی ساغنەبوونەوەی بەشی زۆری بەرهەمی پرۆژەكانی پەلەوەری لە كوردستان بۆ نەبوونی پلان و هەماهەنگی باش لەنێوان هەردوو وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق و هەرێمی كوردستان گێڕایەوە و گوتی "ئەگەر هەماهەنگییەكی باش لەنێوان هەردوو وەزارەت هەبووایە، عێراق لە دەرەوە بەرهەمی هاوردە نەدەكرد و پڕۆژەكانی كوردستانیش نەدەوەستان".

بەگوتەی دكتۆر سەڵاح، بەرپرسانی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەك هەر نەیانتوانیوە بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمی كوردستان ئەم هەماهەنگییە


لەگەڵ عێراق دروست بكەن، بەڵكو بازاڕەكانی كوردستانیشیان بۆ بەرهەمی ئێرانی و توركی واڵا كردووە.

دكتۆر سەڵاح نموونە بە بەرهەمی پرۆژەكانی دایكانە گۆشت دێنێتەوە و دەڵێت "هەڵهێنەرەكانی گۆشت ئەگەر بە وزەی 100% كاربكەن پێویستیان بە 75 ملیۆن هێلكەی تروكاندن هەیە، ئەوە لەكاتێكدایە لە كوردستان 14 پرۆژەی دایكانەی گۆشتمان هەیە، ساڵانە دەتوانن 100 ملیۆن هێلكەی تروكاندن بەرهەم بهێنن، وەزارەتی كشتوكاڵ لەجیاتی هەماهەنگی لەنێوان هەڵهێنەرەكان و پرۆژەكانی دایكانە دروست بكات، رێگە بە هێنانی هێلكە دەدات".

گوتیشی "توركیا و ئێران تەنیا لەپێناوی ئەوەی پرۆژەكانی كوردستان هەرەس بهێنن، پاڵپشتیی هەناردە دەكەن بەنرخی زۆر كەمتر، بۆ نموونە توركیا هێلكەی تروكاندن بە 12 تاوەكو 15 سەنت بۆ ئێمە رەوانە دەكات، ئەمە لەكاتێكدایە لەوێ بە 30 سەنتە، بۆیە پڕۆژەكانی ناوخۆ ناتوانن لە نرخدا كێبڕكێ هێلكەی هاوردە بكەن".

13/8/2016

 

کەمال گولەن پارێزەر و برازای رێبەری رێکخراوی فەتحوڵڵاچی، فەتحوڵڵا گولەن لە شاری کاستامۆنو دەستگیر کرا.

بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست کەوتوون، کەمال گولەن پارێزەر و برازای رێبەری رێکخراوی قەتحوڵڵاچی کە لە ھەمان کاتدا بێژەری کەناڵی STVیە، لە کاتی کۆنترۆڵی رێگەوبان لە شارۆچکەی ئاراچی سەر بە شاری کاستامۆنو دەستگیر کرا.

کەمال لەکاتی چوونی بۆ ماڵی خەزوری دەستگیر کرا و بۆ بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی کاستامۆنو گواسترایەوە.

12/8/2016

 

سەرەڕای سەردانەکەی ئەردۆغان بۆ روسیا، هێشتا ئەو وڵاتە داوا دەکات کورد لە رۆژئاوای کوردستان بانگهێشتی دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا بکرێن.

سەردانی ئەردۆغان بۆ رووسیا هەنگاوێکی گەورەبوو، بەڵام هێشتا نەبووەتە هۆی گۆڕانی هەڵوێستی رووسیا دەربارەی پەیەدە. بەپێچەوانەی تورکیا، رووسیا هێشتا داوای بەشداری پەیەدە دەکات لە دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا.

ڤیتاڵی چۆرکن، باڵیۆزی رووسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "ئێمە ئێستاش هەر دەڵێین دەبێت بە زووترین کات کوردانی سووریا بەشداربن لە دانوستاندنەکاندا".

بەڵام لەهەمانکاتدا ئەم گەورە دیپلۆماتکارەی رووسیا ئاماژەیەکی بەهێزیدا کە لەوانەیە ئەم هەڵوێستەی مۆسکۆ بەرامبەر بە پەیەدە گۆڕانی بەسەردا بێت.

باڵیۆزی رووسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت: "لەوانەیە شتەکان بگۆڕێن، نازانم ئەمڕۆ چی لە سان پترسبۆرگ باسکراوە. بەڵام هەر دەبێت تورکیا لەوە تێبگات کە بەشداری پێکردنی کورد لە دانوستاندنەکان یەکێکە لەو شتانەی کە گرنگ دەبێت بۆ پاراستنی یەکپارچەیی خاکی سووریا".

لە دوای 9 مانگ لە رووداوی خستنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی رووسی لە لایەن تورکیاوە، ئەمە یەکەمین جارە ڤیتاڵی چۆرکن بە تووندی رەخنە لە تورکیا نەگرێت.

بەڵام ئێستا هیچ پرۆسەیەکی سیاسی لە سووریا یاخود پرۆسەی دانوستاندن لە جنێڤ بوونیان نیە تاوەکو پەیەدە بەشداری تێدا بکات یاخود نەیکات. بە گوێرەی سەرچاوەیەکی دیپلۆماسی لە دوای کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ستافان دیمستۆرا بە ئەندامانی ئەنجوومەنەکەی گووتوە کە ئێستا هیچ چانسێک نیە بۆ دووبارە دەستپێکردنەوەی دانوستاندنەکان لە نێوان ئۆپۆزیسیۆن و حکومەتی سووریا.

هەر بەگوێرەی هەمان سەرچاوە، دیمستۆرا بە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی راگەیاندووە کە خراپی رەوشی شاری حەلەب بەربەستی سەرەکییە لە پێش دووبارە دەستپێکردنی دانوستاندنەکان.

پیتەر وڵسن باڵێۆزی بەریتانیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند "تۆ ناتوانی رووداوی مەیدانەکانی شەڕ و پرۆسەی سیاسی لە یەکتر جیابکەیتەوە. دەبێت دۆخەکە لەسەر ئەرزی واقع بەرەو باشتر ببرێت".

بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی، پێش دەستپێکردنی هەر دانوستاندنێک لە جنێڤ دەبێت حکومەتی سووریا و رووسیا هێرشە ئاسمانییەکانیان بۆ سەر حەلەب بوەستێنن.

ئەلێکسز لامێک جێگری باڵیۆزی فەرەنسا بۆ نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "لەم دۆخەی ئێستا و لەگەڵ بەردەوامبوونی تراژیدیای حەلەب، بە دڵنیاییەوە هیچ چانسێک نیە بۆ دەستپێکردنی پرۆسەی سیاسی".

لە نەتەوەیەکگرتووەکان زۆربەی دیپلۆماتکاران هاوران، بێ رێککەوتن لە نێوان رووسیا و ئەمریکا زەحمەتە دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا دەستپێبکەنەوە.

12/8/2016

پلاتفۆرمی دیموکراتی کورد لە باکووری کوردستان کە خۆی وەک پەدەکە باکوور دەناسێت، رایگەیاند:" لە ماوەی شەش مانگی داهاتوو دەبێتە پارتێکی یاسایی لە باکووری کوردستان".

ئەو پلاتفۆرمە کە پێش ماوەیەک لە هەولێر یازدەیەمین کۆنگرەی خۆی بەست دەشڵێت:" ئیدی وەک پەدەکە باکوور دەست بەخەباتی سیاسی دەکەن و هەوڵیش دەدەن یەکڕیزی لەنێو لایەنەکانی باکوور دروست بکەن".

12/8/2016

 

ڕۆژنامەی سیاسەی کوێتی لە زاری سەرکردەیەکی ڕەوتی سەدرەوە بڵاوی کردەوە کە قاسم سلێمانی فەرماندەی سوپای قودسی ئێرانی لەگەڵ بەرپرسانی حەشدی شەعبی کۆبووەتەوە و پێی ڕاگەیاندوون دوای شەڕی موسڵ، بۆ هاوکاری بەشار ئەسەد نیوەیان ڕەوانەی سووریا دەکات.

سەرچاوەکە ئاماژەی بەوە داوە لە کۆبوونەوەکەدا هەریەك لە هادی عامری سەرۆکی ڕێکخراوی بەدر و ئەبو مەهدی موهەندیس سەرۆکی حزبوڵڵای عێراقی و سەرایای خوراسان بە سەرکردایەتی عەلی ئەلیاسری و قەیس خەزعەلی سەرۆکی عەسائیب ئەهل حەق و چەندین بەرپرسی دیاری سەربازیی ناو حەشدی شەعبی بەشدار بوون.

سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە ئێران بەو هەنگاوە هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا دەگۆڕێت، چونکە دەتوانن لە ڕێگەی موسڵەوە بە ئاسانی بگەنە سووریا و هاوکاریی هێزەکانی بەشار ئەسەد بکەن، بەو پێیە هێزەکانی حەشدی شەعبی شارەزایەکی باشیان هەیە لە شەڕی نێو شارەکاندا.
هەر بەپێی سەرچاوەکە، ئەم هەنگاوەی ئێران دوای ئەوە دێت کە ژمارەیەکی زۆر لە سەرکردە سەربازییەکانی ئەو وڵاتە لە شەڕی سووریا لەلایەن ئوپوزسیونەوە کۆژراون کە شانبەشانی هێزەکانی حزبوڵڵای لوبنانی و بەشار ئەسەدا شەڕیان دەکرد.

12/8/2016

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان