‌هێمن سەیدی

^{له وتاری پیشوودا سێ روانینی جیاواز بۆ کێشه‌کانی رۆژهه‌ڵاتى ناوین هاتنه‌ به‌ر باس که بریتی بوون له:}

^{روانینی کولتوری- ئائینی (که سه‌رچاوه‌ی کێشه‌کانی ئه‌و به‌شه‌ی جیهان به رابردوويیه‌کی زۆر دوور ده‌گه‌ڕێنێته‌‌وه).
روانینی چینایه‌تی – کۆمه‌ڵایه‌تی (پێی وایه قۆناغی گه‌شه و مودێرنیته‌ی هاوچه‌رخ تاکوو ئێستاش له رۆژهه‌ڵاتى ناوین تێپه‌ڕ نه‌بووه).
ئاخر روانین که له سه‌ر تازه بوونی برینه‌کانی رۆژهه‌ڵاتى ناوین پێداگری ده‌کات و پێی وایه تاکوو سه‌ره‌تاکانی سه‌ده‌ی بیسته‌میش ئه‌م ناوچه‌یه‌ وه‌کوو باقی ناوچه‌کانی جیهان بووه و رووداوه‌کانی 1918 به‌و لاوه بوونه‌ته سه‌رچاوه‌ی ئاڵۆزیيه‌کان.
روانینی یه‌که‌م و دووهه‌م زۆر ره‌ها و ته‌ک ره‌هه‌ندی ده‌ڕواننه کێشه‌کان. خراپيیه‌کی دیکه‌یان ئه‌وه‌یه که رێگه‌چاره‌کانیان یا به له ناوچوونی کولتور و ئایینێک گرێدراوه یا رێگایه‌کی سه‌ت‌ ساڵه‌مان پێشان ده‌دات، که ئه‌ویش هیچ گارانتییه‌ک نیيه دوای ئه‌و ماوه‌یه‌ش سه‌ت ساڵی دیکه‌مان بۆ درێژ نه‌که‌نه‌وه! که واته واز له‌و دوو روانینه دێنین و روانینی سێهه‌م شی ده‌که‌ینه‌وه، که پێی وایه ئه‌گه‌ر ره‌وتی رووداوه‌کانی دوای 1918 به ئاراسته‌یه‌کی دیکه‌دا رۆیشتبا، چاره‌نووسی خه‌ڵکانی}

^{ئەحمەد مورادی}

^{بە بڕوای من لە ئێستادا حێزبەکانی ڕۆژھەڵات چارەێکیان نییە بێجگە لە دورست کردنی ھێزێکی نیشتمانی یەکگرتوو بۆ دەستەبەربوونی سەروەری سیاسی ( حکومەتی دیفاکتو لە تەبعیددا) وەک مەرجەعێکی سیاسی و نەتەوەیی، جا ئەم سیستەمە کوردستانیەی رۆژهەڵات و هێزە نیشتمانیە لە سەر دوو پروژە کار بکات : لایەنێک لە سەر نەتەوەسازی سیاسی و بەھێز کردنی روژھەڵات لە ھەموو بوارەکانی ئابوری، نیزامی، کولتوری ، موسساتی حکومەتی ، واتە بە سیستەم کردنی دەسەڵات کە پێش دامەزراندنی دەوڵەتی موستەقلی کوردی پێویستە کە بە داخە لە باشوری کوردستان کەم کاریان لەسەری کردوە .}

^{لایەنی دیکە کار بکەن بو بە ھێز بوونی کورد لە تاران تا جیابوونەوەی کورد لە ئیران.
کورد کاتێک بە ھێز ئەبێت کە لە تاران به هێز بێت . ناکرێت تو لە تاران حزورت بە قووەت نە بێت بڵیت بە شی کورد کەمە !. بە ھێز بوونی تو لە تاران بەرگیری لە پێشەل کردنی مافی کوردە!. کاتێک تو لە تاران ئەپاڕیتەوە دەست ئەکەی بە گریان لە حەقێقەتدا تارانت بە ئاغای خوت دەزانی بە ڵام کاتێک لە تاران حزورت بێت ئیتر تو شەریکی لە بەرژەوەندی و سامانی ئەو حکومەتە. نەبوونی حزوری تو لەتاران نیشاندانی بێھێزی}

جەلال حاجی زادە

^{کورته باس
مه‌به‌ست له‌و بابه‌ته‌ شیکردنه‌وه‌ی زمانی کوردی و خوێندنه‌وه و به‌راوردێکی مێژوویی له‌ سه‌ر زمانه‌ که‌ له‌پاڵ ئه‌وه‌شدا، وێڕای کورته‌ باسێک له‌ مه‌ڕ زمان، زۆر به‌ کورتی(و به خێراییه کی رێژەیی) سه‌رنج ده‌ده‌ینه‌ سه‌ر پێوه‌ندی نێوان زمانی کوردی و به‌راورد کردن و پێکهه‌ڵکێشانی له‌ ته‌ک ژێده‌ره‌ دیرۆکیه‌کان. دیاره پێویستە ئەو بابه‌ته ‌ته نانەت له ئاستی وروژاندنی مه ‌به ست و کردنه وه ی ئاسۆیەکی تایبه ت و سه ره تایی هەڵسە نگاندنی بۆ بکرێت.}

^{پێشه‌کی
نابێ له‌بیر بکه‌ین که‌ کاریته‌ و بنه‌مای چه‌مکی شوناس له‌ سه‌ر به‌ردی بناغه‌ی خود ناسی، یا خود، ناسینی ئه‌جزای پپکهێنه‌ری هۆوییه‌ت داده‌مه‌زرێ، مادامکه‌ به‌شه‌کانی ناوه‌رۆک داری به‌رهه‌مهێنه‌ری ئه‌و دیارده‌یه‌ نه‌ناسین و له‌ باری گه‌شه‌پێدان و راهێنان کاری پێویستیان له‌ سه‌ر نه‌کرێت له‌ راستیدا هۆوییه‌تێکی شاردراوه‌ سه‌روه‌ده‌ر نانێت، به‌و پێیه‌ له‌ سه‌ر ئه‌و باوه‌ره‌ سوورم که‌، دین و ئۆلی کۆن (میترایی و زه‌رده‌شتی و یارسانی) و زمانی له‌مێژینه‌ی کوردی، دووپایه‌ و دیره‌کی سه‌ره‌کی هۆوییه‌ت و شوناسی کورد پێکدێنن، دیاره‌ له‌ ژێر پرۆسه‌ی خودناسین، پێناسه‌ کردن و توێکاری ئه‌جزا و به‌شه‌کانی شوناسی کورد گرینگیه‌کی له‌ راده‌به‌ده‌ری بۆ کورد هه‌یه‌، یه‌ک له‌و به‌شانه‌ بریتی یه‌ له‌ زمانی کوردی، ئینجائه‌م وتاره‌ به‌و مه‌به‌سته‌ پێشکه‌ش ده‌کرێت.}

^{له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ی که‌ زمان به‌ گشتی ده‌روازه‌ی چوونه‌ ژوور، به‌ جیهانی نه‌ته‌وه‌کانی تر به‌دیده‌کرێت، زمانی کوردی به‌شی جیانه‌کراوی شوناس و فه‌رهه‌نگی خه‌ڵکی کورده‌ و له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا فه‌کتۆریسه‌ره‌کی جیاکه‌ره‌وه‌ی نه‌ژادی و نه‌ته‌وه‌یی له‌ دراوسێیه‌کانی به‌ حیسێب دێت. پٍێوه‌ندی نێوان هۆوییه‌تی فه‌رهه‌نگی و مێژوویی کورد له‌ گه‌ڵ زمانی کوردی تا راده‌یه‌کی به‌رچاو مسۆگه‌ره‌. له‌م رووه‌وه‌ له‌و باوه‌ژه‌ دام که‌ زمانی ره‌سه‌ن و دێرینی کوردی ،كاریته‌پشت(ستوونی فه‌قه‌رات) ی ‌نه‌ته‌وه‌ی کورد به‌ ئه‌ژمار دێت، شاردراوه‌ نییه‌ که‌ رۆڵی زمانی هه‌ر میلله‌تێک له‌ سه‌ر جه‌مسه‌ر (مێحوه‌ر) ی فه‌رهه‌نگی وئامرازی هۆوییه‌ت پێدان به‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ باو ده‌ستێنێت.}

^{زمان وه‌ک گرینگترین ئامراز و هۆی په‌یوه‌ندی و زانیاری}

سەعیدە سائیب

^{پێشانگای دووهەم لە ژێر ناوی "کاتەلیست" ((CATALYST لە کارگەی جگەرەی سلێمانی 2018 لە لایەن هەڵگورد ئەحمەدەوە بەڕێوە چوو. هونەرمەند بابەتێکی هەرە گرینگی کردۆتە ئامانج و پێشانگاکەی لەسەر پەرەدانی ئەو بابەتە داڕشتووە. "نەوت" بابەتی سەرەکیی ئەم پێشانگایەیە، بەڵام شوێنی بە ڕێوەبردنی ئەم پێشانگایە، کە کارگەی جگەرەیە، خۆی دەتوانێ لە پێشانگای نەوتەکە گرینگ‌تر بێت (هیوادارین بتوانین لە دەرفەتێکی دیکەدا ئەم باسە پەرە پێ‌بدەین).}

^{هەڵگورد ئەحمەد: بۆ جێبەجێ‌کردنی بیر و ئایدیای بەرهەمەکانی، خۆی تاک و تەنیا تەکنیک‌کارێکە کە دەست ڕەنگینی و لێ‌زانینی لە بەرهەمەکانیدا ڕەچاو دەکرێت لە چۆنیەتی بەکارهێنانی ئەم هەموو مەتریالە جیاوازانەی کە پێکهاتوون لە کەرەستەی بەکاربراو و فڕێدراوی وەک (ئاسن، ئەلەمنیۆم، پلاستیک، ماتۆڕ و مەکینە) و پێکەوەلکاندنیان بەیەکەوە و هەروەهاش ڕۆڵی جووڵاندن و مێکانیزمی ئیش‌پێ‌کردنیان لە فۆرمێکی (ئینستەلەیشن)دا (5).}

^{لە ڕاستیدا، نەوت لەم ناوچەدا، واتە عێراق، ڕۆڵی سەرکیی دەگێڕێ و ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەسەر هەموو لایەنەکانی کۆمەڵگا کاریگەریی دادەنێت و دایناوە. جگە ئەم پیشانگایە ئەم هونەرمەندە لەسەر جینۆسایدی کوردیش چەند بەرهەمی ڤیدیۆ ئارتیشی پێشکەش}

ئاسۆعەبدولەتیف

^{دەوڵەتی کۆنزەرڤاتیڤی ئێران، بەدڵی ترامپ نییە، بۆیە ناچاری دەکەن میتۆدەکەی بگۆڕێت نەک بیڕوخێنن، ئەم دەوڵەتە خاوەن کەلتوری شۆڕش و ئینقیلاب و وڵاتی ئاخوندەکان و مێژوویەکی گەورەیەو ئاسان نییە مامەڵەکردن لەگەڵیدا، دەسەڵاتدارانی پێشووی ئەمریکا بەتایبەتی ئۆباماو باڵی دیموکراتەکان ئەمەیان باش دەزانی، چونکە ئێران رەقەمێکی قورسە، کۆپیکراوی ھیچ دەوڵەتێک نییە، بە پشت بەستن بە تیۆری سیاسی باوی ئەمریکاو فەلسەفەی بەرژەوەندخوازانەی رۆژئاوا خۆی بنیاد نەناوەو ئیرادە سیاسیەکەی مانیفێست نەکردوە، خۆی جەمسەرە لەگەڵ چین و روسیاو ھەندێ وڵاتی ئەوروپایی و ناوچەیی، بۆیە بە ئاسانی بە چەند بومەلەرزەیەکی لاواز ناکەوێت.}

^{ڕەنگە خودی ئەمریکاش مەبەستی لەم دۆخی ئابڵوقەو تەنگەتاوە ئابورییە خستن و ڕوخاندن نەبێت، چونکە لەبنەڕەتدا ئابڵوقەی نان و بیزنس ھەنگاوێکی کلاسیکییە بۆ ئێران و رۆژھەڵاتی ناوین و تاقیکراوەتەوە پێشتر، بەڵام ڕەنگە بۆ ئەمریکا ختوکەی ڕەوتە نوێخوازەکەی تاران و کیژانی نیوپێک و نەوەی کاوبۆی جینزی لامەبەست بێت بەرەو دەستکاری ھەندێ فۆرم و دەستەواژەی حوکمرانی و میتۆدی توندی دانوستانگەرە ئێرانیەکان، ئەمەش بە ئامانجی کۆنترۆڵی زیاتری پەرەپێدانە ناوکی و موشەکیەکان، بەڵام ئایا ئێران دوای ئەم تسۆنامییە بەرەو چ فۆڕمێک لە حوکمڕانی دەڕوات و ئەم سزا ماڵیانەی ئەمریکا کوێی تاران ئازار دەدات، بەومانایە ملکەچی دەکەن؟ ئەمە لەکاتێکدایە باڵی کۆنزەرڤاتیڤی ئێران ھێشتا خاوەن ڕوانگەیەکی سوننەتی و دژە دیموکراسی و ئازادی سیاسییە بەرەو جیاکاریی شۆستەکانی تاران و بەھێزکردنی پۆلیسی ئەخلاق و گرتنەبەری چەندین رێگاچارەو خەندەق بۆ ڕوبەڕوو بوونەوەی دۆخەکەو زۆر دژی ئەمریکا لەسەنگەردان، ھەردوێنێ بوو ئێران گەورەترین مانۆڕی موشەکی و سەربازی ئەنجامداو ڕۆحانیش بە دوو خاڵ}

نەبەزجەلال

^{چاو خستنە سەر جوڵەو، بەکارهێنانی ڕەوەندی کوردی، وەک مرازو هێزێکی کاریگەر، بۆ گروپ و لایەنێکی سیاسی دیاریکراو، جگە لە ئامادە سازییەکی بچوک، بۆ خوڵقاندنی دۆخی پەستان و، واڵاکردنی زیاتری دەرگای بەرژەوەندییەکانە، لە بازنەیەکی داخراودا، بۆ وەرگرتنی پۆست و پایەی دەسەڵات، بەدڵنیاییش وەک سەرکەوتن هیچ شتێک لەسەر گۆڕینی دۆخی سیاسی ناوچەکە ناگەیەنێتە ئامانج.}

^{ئەو هەنگاوەش جگە لە بە هەدەر دانی وزەیەکی شاراوەی زۆرو کۆکراوەی بێ کۆتای، ڕەوەندی کوردییە، بێزارکردن و گەیشتنیشیانە بە ڕۆحی شکست و ڕەش بینییەکی خراپ، بۆ ئایندەو بێ ئومێدبوون بە هیواکانی ووڵات.}

^{بەهەمان شێوەش دەبێتە هۆکاری پەرتەوازەیی زیاتری میللەت و سەر خستنی چەند سەرێکی قۆقزیشە، بۆ بەشی سەرەوەی گەمە سیاسیەکەی پێی دەچنە نێو دەسەڵاتی هێز و پلەی سیاسییەوە، لە خولی خولانەوەی خولێکی چاوبەستی تردا، بۆ ڕەوەندی کوردی وەک تەماشاکارێکی دورە دەست.}

^{گەر لە نێو ئەم گەمە ناڕەوایی سیاسی و کەڵک چێتی کردارانەدا، بگەیتە هەر پۆست و پایەیەکی دەسەڵاتی سیاسی، ئێستاش نەبێ لە ئایندەدا، جگە لە چنینەوەی}

وەحیدکەماڵی ئیلامی

^{ڕووداوەكان شاراوە نین و ڕۆژانە چەندین هەواڵی جۆراوجور لەسەر شێوازی پێشبردنی پیلان و سیستەمی گەمارۆكانی ئەمریكا بەرانبەر بە ئێران دەبیسین و دەخوێنین بەڵام ئایا ئەنجام و دەركەوتەكان ئەوانەن كە بەڕواڵەت بیریان لێدەكەین ؟ ئایا ئەو دوانزە خاڵەی كە لە لایەن ئەمریكا وەك مەرج بۆ تەعامول و دانوستان لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران دانراون چارەسەری ناكۆكی و كێشەو گرفتەكانی نێوان ئەمریكاو كۆماری ئیسلامی ئێران دەكەن ؟ ئایا بەڕێوەبەری ئەمریكا و دەوڵەتی ترامپ تەنانەت بە پێبەند بوونی كۆماری ئیسلامی بەو خاڵ و مەرجانەی كە بۆی دیاریكراون دەتوانن دانوستانێكی ستراتیژیك و یەكلاكەرەوە لەگەڵ كۆماری ئیسلامی بكەن ؟ ئایا دەسەڵاتی كۆماری ئیسلامی ئەگەریش بیەوێت ئامادەیی تیا هەیە كە خۆی لەگەڵ ئەو مەرجانە بگونجێنێت و درێژە بە هەبوونی خۆی بدات ؟ وە ئایا كەیسی كۆماری ئیسلامی كۆتایی كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوینە یان بەش و قۆناخێكە لە بەرنامەیەكی ستراتیژیكی درێژخایەن لەلایەن ئەمریكا بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوین ؟ و پرسیاری دیكە لەم بوارەدا ...}

^{بیل كلینتون سەڕۆكی پێشووی ئەمریكا لە كاتی پێشكەشكردنی وتاری دەستپێكی سەدە لە سەری ساڵی 2000 ئاماژەی دا بە سیاسەتی سەدەی ولایەتەیەكگرتووەكانی}

سەعیدە سائێب

^{دەربارەی "تراژێدیای خاک" و "کاتەلیست"}

^{بەو ڕادەی کۆمەڵگا پشت بە پارە دەبەستێ، لە بەرژەوەندیی ئێمە کەم دەبێتەوە (1).}

^{(مانیفێستی مان‌گرتنی پاریس، دێسەمبەری 1955)}

^{پێوەندیی نێوان هونەر و کۆمەڵگا پێوەندییەکی قووڵ و حاشاهەڵنەگرە چونکوو هونەر بۆ خۆی دیاردەیەکی کۆمەڵایەتییە و هەڵقوڵاوی کۆمەڵگا و تایبەتمەندییەکانیەتی. خوێندنەوەی خولە مێژووییەکان ڕوون‌کەرەوەی ئەم بابەتەیە کە هەر سەردەم و خولێک هۆنەری تایبەت بە خۆی هەبووە و هەر سەردەمێکیش هونەری تایبەت بە خۆی خولقاندووە. جگە ئەمانە، لە هەر وڵاتێک ئایین، سیاسەت و ئابووری و هتد بە شێوەی جیاواز و لە ڕێگەگەلی جۆراوجۆرەوە کاریگەریان لەسەر هونەر و هونەرمەندان و بەرهەمە هونەرییەکان داناوە. بۆ نموونە، لە یوونانی کەونینەدا، هونەر، بە تایبەت تراژێدیا، دەکەوێتە خزمەت سیاسەتەوە. لە ئەورووپا لە سەدەکانی ناوەڕاستدا هونەر دەکەوێتە خزمەت ئایینەوە، پاش لە سەردەمی ڕێنسانسدا بە هاتنە ئارای شێوازی ڕۆمانتیزم پێوەندییەکانی نێوان هونەرمەند و کۆمەڵگا تووشی گۆڕان دەبێت و لێک دادەبڕێن و هۆکاری ئەمەش ئەوەیە هونەرمەند چیدی نایەوێت خزمەت‌کاری چین یان دەسەڵاتێکی تایبەت بێت بۆ ئەم مەبەستەش دژی دەوەستێتەوە و "نا" دەڵێت بە دۆخی هەبوو و هونەرێکی سەربەخۆ و پێشڕەو بەرهەم دەهێنێت. بەڵام، کۆمەڵگای بوورژوازی دژایەتیانی دەکرد و لە ڕێگەگەلی جۆراوجۆرەوە پەراوێزی دەخستن و هیچ کام لەم لەمپەرانەیش نەبوونە ڕێگر لە بەرانبەر هونەرمەندی دەربەست و پێشڕەودا و لە هەر دەورەیەکی مێژوویدا هونەرمەندان}

 ئازاد محەممەدزادە

^{ئێمە کوردی رۆژهەڵاتی کوردستان بەو ناهەماهەنگیەوە نە دەتوانین بەشەری چەکداری رێژیمی ئاخوندی بروخێنین و بیبەزێنین، و نە ئەوەیە کە رێژیم وا بە ئاسانی و بە نیەت پاکیەوە بێتە سەر مێزی وتووێژ و موزاکیرە سەبارەت بە چارە سەری پرسی کورد.}

^{خواستی کۆمەڵگای جیهانی و ئامریکا و ئەورووپاش سەبارەت بە گەمارۆکان رووخانی ریژیمی کۆماری ئیسلامی نیە، بەڵکوو راکێشانی رێژیمە بۆ سەر مێزی دانوستاندن لە گەڵ واشنتۆن. واتە گۆڕینی شێوازی رەفتار و عەمەلکردی تارانە روو بە رۆژئاوا و زڵێهزان.}

^{لە کێشەی نێوان ئێران و ئامریکا دا ، کورد بەرچاو نیە، کورد فاکتەر نیە، زلهێزانی جیهانی کورد وەک کارتێک بەکار دەهێنن روو بە داگیرکەران بۆ سات و سەودا و دەستەبەرکردنی بەرژەوەندیەکانی خۆیان.}

^{لە راستی دا واشنتۆن ناتوانی و نایهەوێ کە دەست لە کاروباری ناوخۆی ئێران سەبارەت بە پرسی گەلان و بە تایبەتی کورد وەربدات، ئەگەریش بیکات ئەوە کورد لە نێوان بەرداشی ئێران و ئامریکا دا ورد دەبێت، چۆن لە ئەساسدا ئامریکا تا ئێرەش بچووکترین پشتگیری و پشتیوانی سیاسی و مادی و مەعنەوی لە دۆزی نەتەوەیی کوردی رۆژهەڵاتی کوردستان نەکردووە.}

^{چی بکرێت:
بەڵام ئێمەی دەتوانین بە یەکگرتووی و یەکریزی و رێکخستنی ناوماڵی کورد و گوتاری هاوبەش و سەرئێشە دروست کردن بۆ حاکمیەت و خەباتی جەماوەری لە ناوخۆ و دەرەوە دا لەو دەرفەتانەی کە دێنە پێشمان کەڵک وەربگرین و هەنگاوبەهەنکاو پچینە پێش، تێبکۆشین بۆ پرسە سیاسی و نەتەوەییەکانی خۆمان و دەستەبەرکردنی مافەکانمان تەنانەت لە کەمترین مەجالیش دا.}

^{ئامریکا و ئەوروپا هیچ کات دەرفەت ناخولقێنن تا لە بەرژەوەندی خۆیان دا نەبێت، بۆیە کوردی رۆژهەڵاتی کوردستان دەبێت خۆی بتوانی بەستێن سازی بکات و دەرفەت}

هوشیار مەحموودی

^{چەند ساڵ لەوە پێش لە بەرنامەیەکی تەلەفزیۆنیدا کە لەسەر پرسی ئایین بوو باسم لەوە کرد کە دەبێ ئایین وەک دیاردەیەکی مادی مێژوویی چاوی لێ بکرێ چونکوو لەم روانگەوە تێدەگەین کە چلۆن بەشێک لە روحانییە شیعەکان دژی سیستی دەسەڵاتی شیعە دەوەستنەوە.}

^{هەر لەوێدا ئاماژەم کرد بە ئایەتۆڵلا برووجردی کە خۆی شیعەیە لە گرتووخانەیە لە بەر هەڵوێستی بەرانبەر باڵێکی دیکەی شیعە.ناوبراو ئێستاش لە بەندیخانەیە.}

^{پشتئەستوور بەو میتۆدۆلۆژییە لە دوو روانگەوە دەبێ ئایین ببیندرێ: ئایینی حکوومەتی و حکوومەتی ئایینی. لەلایەکەوە ئایینی حکوومەتی هێشتا پشتئەستوور بە هەموو ئامڕازە ماددییەکانی خۆی پارە و پلە و ئیمتیازی سیستماتیک دەخاتە خزمەتی ئایینی حکومەتییەوە بۆ رێکخستنی (حکومی یان مەدەنی) رایەڵەکانی ئابووری، کۆمەڵایەتی/فەرهەنگی، سیاسی/دیپلۆماتیک. لەلایەکیتریشەوە حکوومەتی ئایینی پشتئەستوور بە زەبروزەنگ ئایینی ناحکوومی کە مەیلی سێکۆلاریزمی هەیە، پەڕاوێز دەخات و سەرکوتی دەکات.}

^{ئاکامی ئەم ململانێیە ئەوەیە کە لەلایەکەوە ئایینی حکوومەتی و حکوومەتی ئایینی لەڕووی ئایینییەوە توانای تێرکردنی سکۆلاریزم و ئایینی مەدەنی نیە و پەرە بە نادادپەرەوەری دەدات و لەلایەکیتریشەوە ئەو ملهۆڕییە سیاسی و نادادپەروەرییە دەبێتە پێناسەی ئایینی حکوومەتی کە ئایینی مەدەنی لێ دەپرینگێتەوە و کەلێنی تێدا دروست دەکات و لە ئاکامدا حکومەتی ئایینی وەک سیستەمی کەمینە وێنا دەکرێت. ئەو دوو رەوتە دواجار نەک هەر کەلێنی ئایینی مەدەنی و ئایینی حکوومی زیاتر و زیاتر دەکات بەڵکوو هەڵوەرین لەناو خودی حکوومەتی ئایینیشدا زیاد دەکات و بەرەوە ئایینی ناحکوومی}