ڕووشەن چاکیر/ وەتەن
لە تورکیەوە: عەزیز مەعروفی

دۆینێ لە دوو ڕۆژنامەی "تەڕەف" و "میللییەت" دا، دوو هەواڵی هاوکات و تا ڕادەیەک وەک یەک لە بابەت ستراتیژی نوێی دەوڵەت سەبارەت بە کورد و پەکەکە، بڵاو کرایەوە. نووسراوەی "فیکرەت بیلا"، بە ڕیوە بەری میللییەت لە ئانکارا، لە پیوەندی لە گەڵ بزووتنەوە و ستراتیژی نوێ، هەڵ دەسەنگێنم. بیلا  ئەو ستراتیژییەی لە ١٠ ماددە دا وەک "بەردی بناغە و بەرچاوروونی نەخشەی ڕێگا" پووخت کردۆتەوە، ئێمەش لیرەدا بەند بە بەندی شی دەکەینەوە:

یەکەم: بۆ چارەسەر کردنی کێشەی کورد جیا لە بەرەی سیاسی- سڤیل، هیچ بەرە و کاناڵێکی دیکە بە لایەنی چارەسەری وەر ناگرێن و بەو چاوە  لێیان ناڕواندرێ". ئەوەکە "بەرەی سیاسی- سڤیل بە ئەساس وەردەگیرێن" و کەناڵ و بەرەی دیکە بە لایەنی کێشەکە وەر ناگیرێن، زۆر سەرنج ڕاکێشە. لە ڕاستی دا ئەو جۆرە قسانە تازە نین.

خالد توکلی 

هەڵبژاردن هەمیشە گرنگی تایبەت بە خۆی لە ئێراندا هەبووە. هەڵبژارنی ٢ی جۆزەردانی ١٣٧٦ کە زەمینەی
بۆ بە دەسەڵاتگەیشتنی رێفۆڕمخوازان خۆش کرد، سەرەتای سەرهەڵدانی بزووتنەوە، سەردەم و لاپەڕەیەکی نوێ بو لە مێژووی کۆماری ئیسلامیدا. هەروەها هەڵبژاردنی ٢٢ی جۆزەردانی ١٣٨٨ بە شێوەیەکی یەکجار بەرفراوانتر کاریگەری هەبووە لە سەر گوتار و بارودۆخی ‌هێزە سیاسییەکانی ناوخۆ و دەرەوەی ئێران و هەلومەرجی ئێران لە ناوچە و لە ناو کۆمەڵگای نێونەتەویدا. هەر بە پێی ئەو بۆچوونە کە هەڵبژاردن لە ئێراندا سەردەم و گوتاری سیاسی نوێ دێنێتە ئاراوە،

میت رۆمنی

لە چواری نۆڤەمبەر (تشرینی دووەم)ی ساڵی 1979دا شۆڕشگێڕانی ئێران چەند دیپلۆماتكارێكی ئەمریكییان بۆ ماوەی 444 رۆژ بە بارمتە گرت، لەكاتێكدا سەرۆكە بێ هێزەكەی ئەمریكا، جیمی كارتەر، لە كۆشكی سپی هەستی بە بێزاری و ناڕەحەتی دەكرد. رۆناڵد ریگن، كە ساڵی دواتر بۆ كێبركێ لەگەڵ كارتەر كاندیدكرا، رایگەیاند كە ئێرانییەكان باجێكی قورسی رەفتاری تاوانكارانەی خۆیان دەدەن. لە 20ی یەنایەر (كانوونی دووەم)ی ساڵی 1981دا، لە هەمان ئەو ساتەی كە ریگن بە فەرمی بووە سەرۆكی ولایەتە یەكگرتووەكان، ئێران بارمتە ئەمریكاییەكانی ئازادكرد. ئێرانییەكان دركیان بەوەكرد كە هەڕەشەكانی ریگن رێك پێچەوانەی كارتەر هەڕەشەی جدی و راستەقینەن.

چه‌نگیز چاندار

شائیسماعیل به‌دریخان ئۆغڵو سه‌رۆکی ده‌زگای گوین سیاد (کۆمه‌ڵه‌ی پیشه‌کار و په‌یمانکارانی باشووری رۆژهه‌ڵات)، گرنگیه‌کی تایبه‌تی به‌ ئاهه‌نگی پیرۆزبایی نه‌ورۆز ده‌دا که‌ شه‌وی یه‌کشه‌ممه‌ 18ی مارس له‌ کۆشکی چراخانی ئه‌سته‌نبوڵ به‌ڕێوه‌ چوو. چه‌ند رۆژ پێشتر ئاگاداری کردبوومه‌وه‌ و بۆ ئه‌وه‌ی سه‌داسه‌د به‌شداری ئاهه‌نگه‌که‌ ببم، جار جار ته‌له‌فۆنی بۆ ده‌کردم و به‌ بیری ده‌هێنامه‌وه‌.
 له‌ که‌شوهه‌وایه‌کدا که‌ پرسی کورد به‌ره‌و خراپبوون ده‌چێ یاخود گومانی خراپبوونی پرسه‌که‌ له‌ ئارادایه‌، پیرۆزبایی نه‌ورۆز له‌ نێو کۆشکێکی "پێته‌ختی ئیمپراتور" و به‌ جه‌خت کردنه‌وه‌ له‌ سه‌ر "ئیراده‌ی پێکه‌وه‌ ژیان"، بۆ به‌دریخان ئۆغڵو گرنگیه‌کی زۆری هه‌بوو. 

خۆشەویستان!‏

بەمجۆرە ویستمان ئاگادارتان کەینەوە کە ماڵپەڕی "تریبونی فێمینیستانی کورد. ‏www.kurdishfeminists.com
. ‏دەست بەوەشان دەکات. ئەم ماڵپەڕە هەر وەک لە ناوەکەیەوە دەردەکەوێت، خۆی بۆ پرسی فێمینیستی تەرخان ‏دەکات و هەول دەدات، سەکۆ و تریبوونێک بێت بۆ هەموو ئەو کەسانەی کە کێشەی نایەکسانی جنسی و ‏لاسەنگی جێندەری بە کێشەی خۆیان دەزانن. ئێمە بوونی تریبوونێکی فێمینیستی بە پێویست دەزانین، چونکو ‏پێمان وایە ئەم پرسە، یەکێکە لەم ئەجێندایانە کە دەبوایە زۆر بەرفرەوانتر و چڕتر سەرنجی بدرێتێ و بێتە بەر باس ‏و یەکێک بێ لە ڕەهەندە گرینگەکانی جووڵانەوەی نەتەوەیی. بەداخەوە ئەم پرسە هەنوکە، یان ون و نادیارە ‏یانیش بەگشتی کەوتۆتە ژێر سێبەری پرسەکانی دیکەوە. ئێمە لەم بڕوایە داین کە بەئامێتەکردنی ڕوانگەیەکی ‏جێندەری و بەرجەستەکردنەوەی پرسی یەکسانی جنسی لەگەڵ پرسی نەتەوەیی، پێشمەرجێکە بۆ ئەوەی ‏جووڵانەوەی نەتەوەیی کورد ڕوخسار و ناوەرۆکێکی پێشکەوتنخوازانە، دادپەروەرانە و سەردەمیانەی هەبێت.

ئارام ئیبراهیم خاس

پێشەکی : ئه‌گه‌ر بمانهه‌وێ وه‌ک پێشه‌کی بچینه‌ نێو باسه‌که‌ و باسێکی کورتمان له‌سه‌ر چه‌مکی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی هه‌بێ ده‌توانم بڵێم که‌ده‌سته‌واژه‌کانی "ئاسایش" و "نه‌ته‌وه‌یی" و به‌ستێنه‌ مه‌عریفییه‌کانی په‌یوه‌ندیدار به‌و دوو ووشه‌یه‌ دیرۆکێکی درێژیان هه‌یه‌ به‌ڵام ئاوێته‌ بوونی ئه‌و دوو چه‌مکه‌ وه‌کوو ده‌سته‌واژه‌یه‌کی نوێ و بواری لێکۆڵینه‌وه‌ی تایبه‌ت دوای پێکهاتنی ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وه‌کان و به‌ تایبه‌ت دوای ده‌ست پێکردنی شه‌ری سارد و له‌ دوای شه‌ری جیهانی دووهه‌م هاته‌ ئاراوه.ئه‌گه‌ر له‌ روانگه‌ له‌ مێژینه‌که‌یه‌وه‌ سه‌یری چه‌مکی ئاسایشی نه‌ته‌وه‌یی بکه‌ین ده‌توانین بگه‌ڕێینه‌وه‌ بۆ پێناسه‌که‌ی ئارنۆڵد وۆلفێرز که‌ له‌و په‌یوه‌ندییه‌دا ده‌ڵێ:"نه‌ته‌وه‌یه‌ک تا ئه‌و ئاسته‌ خاوه‌ن ئاسایشی نه‌ته‌وه‌ییه‌ که‌ بیهه‌وێ له‌ شه‌ر پارێز بکا و ویستی خۆ بواردن له‌ شه‌ر وجه‌نگ نه‌بێته‌ هۆکاری بن پێ کردنی هه‌نجار وبایه‌خه‌ بنه‌ره‌تییه‌کانی و ئه‌گه‌ر تووشی شه‌رێکیش بێ، بتوانێ به‌ سه‌رکه‌وتن له‌و شه‌ره‌دا ئه‌رزش وبایه‌خه‌کانی خۆی بپارێزێ". هه‌ڵبه‌ت دوای کۆتایی هاتنی شه‌ری سارد ئه‌و چه‌مکه‌ تووشی کۆمه‌ڵێک ئاڵوگۆڕی بنه‌ره‌تی بووه‌ که‌ ره‌نگه‌ باس کردنی له‌و مه‌جاله‌ کورته‌ی ئێمه‌دا نه‌گونجێ.

رێبوار مه‌عروفزاده‌

ئه‌حزابی کوردی به‌ بێ ویستی خۆیان و به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام له‌ هه‌لومه‌رجێکی سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تی پچرپچڕ، به‌ نیسبه‌ت خه‌ڵک و ئه‌ندامه‌کانیان، ژیاون. به‌ واتایه‌کی دیکه‌ ئه‌حزابی کوردی به‌رده‌وام له‌ جۆغرافیایه‌کی پچڕپچڕ و ڵێکدابراو ژیاون و هه‌ر له‌و به‌ستێنه‌شدا سیاسه‌تیان کردوه. ئه‌ندامانی نێوخۆ نه‌یانتوانیوه‌ زانیاری پێویستان پێ بگا، ئه‌ندامانی ئوروپا و ئه‌ندامانی دانیشتووی باشوور که‌متر یه‌کتریان بینیوه‌، که‌متر دیالۆگیان له‌ گه‌ڵ یه‌کتر کردوه‌ و که‌متر یه‌کتریان هه‌ڵسه‌نگاندوه‌.

نوسینی: عەلی زیرەك

ئه‌نفال وەك تاوانی ناسیۆنالیزمی باڵاده‌ست به‌ دژی مرۆڤایه‌تی
له‌ مێژوی میلله‌تاندا زۆرجار شاڵاوی كۆمه‌ڵكوژی رویداوه‌ و نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌رپه‌لاماری كوشتن و كۆكوژی و ئه‌شكنجه‌و ئازاری به‌ربڵاو بووه‌ته‌وه.
نه‌ته‌وه‌ی كوردیش یه‌كێك له‌و میلله‌تانه‌یه‌ كه‌ وه‌كو (جووله‌كه‌و ئه‌رمه‌نه‌كان) به‌ر په‌لاماری نه‌ته‌وه‌ی باڵاده‌ست كه‌وتوون و حكوومه‌ته‌ داگیركاره‌كانی كوردستان به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك له‌ سڕینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی كورددا نه‌وه‌ستاون.

له‌ باكوری كوردستان و له‌ كاتی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕشه‌ مه‌زنه‌كانی (شێخ سه‌عید و سه‌ید ره‌زا) دا و سه‌ركوتی ئه‌و جووڵانه‌وه‌یه‌ له‌ لایه‌ن توركه‌ تازه‌ به‌ ده‌سه‌ڵات گه‌یشتووه‌ گه‌نجه‌كانه‌وه، به‌ پێی ئامار ، له‌ ماوه‌یه‌كی كورتدا 70هه‌زار كوردیان له‌ گۆڕی به‌كۆمه‌ڵدا به‌ زیندوویی و ئه‌شكنجه‌دراوی و برینداری ناشت و به‌ شانازیشه‌وه‌ به‌ "گۆڕی كوردان" ناویان لێبرد

‌

ره‌زا شوان / نه‌رویج

راپه‌ڕینه‌ مه‌زنه‌ جه‌ماوه‌رییه‌ سه‌رتاسه‌رییه‌که‌ی باشووری کوردستانی شیرینمان ، له‌ به‌هاری ساڵی (1991) دا. راپه‌ڕین و هه‌ڵچوونێکی جه‌ماوه‌ریی هه‌ڕه‌مه‌کی و ناکاوی و بێ ته‌گبیر و بێ نه‌خشه‌ و بێ به‌رنامه‌ و بێ ئامانج نه‌بوو .. ئه‌گه‌رچی تا راده‌یه‌ک خۆڕسکی پێوه‌ دیاربوو .. به‌ڵام له‌ لایه‌ن ‏هێزه‌کانی پشمه‌رگه‌ی به‌ره‌ی کوردستانی و جه‌ماوه‌ری گه‌له‌که‌مانه‌وه‌ پێکه‌وه‌ و به‌ هاوکاری ، ئاماده‌کاری و پلانێکی تۆکمه‌ی پێش وه‌ختی بۆ دارێژرابوو .. ئه‌گه‌ر هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان نه‌بوایه‌ .. سه‌رکه‌وتنی راپه‌ڕینه‌که‌ زۆر زه‌حمه‌ت بوو ، له‌وانه‌یه‌ قوربانی زۆرتمان بدایه‌ .. کورد ژیرانه‌ توانی هه‌ل و مه‌رجه‌ نێوخۆی و ده‌ره‌کییه‌کانیش بقۆزێته‌وه‌ و ، له‌ کاتێکی له‌باردا راپه‌ڕێت .

هەرساڵ ناوەندو رێکخراو هیزو پارت و کەسایەتیە پێشکەوتووخوازوبەرابەر ویستەکان یادی هەشتی مارس دەکەنەوە ، ئەم یادکردنەوانە لە راستیدا دەبێ  لە سەرهه ندێ بنەماو بناغە ی تۆکمە وەستابن و وایانکردبیت کە ئەمرۆژە شیاوی یادکردنەوە و لە سەر وەستان و رامانبیت . باشترین یادو رامان لەم رۆژە وەستان لە سەر ئەنجام وبە رئەنجامەکانی ئەم بزاوتە کۆمەلایەتیەو هوکارو میکانیزمەکانی خولقانیەتی . هە شتی مارس رۆژیی لە دایکبوونی بزاوتێکی بە هیزی کۆمەلایەتیە کە شقڵی تواناو هێزو دەستی ژنانی پیوە دیارە . لەم رۆژەدا بە پیناسەکردنی کۆمەلایەتی ژنان و هیزیان لە لایەن خۆیانەوە وو بە کردە دەرهینانی هۆشیاری خۆیان لە پرۆسەیەکی  زەینیەوەبۆ واقیعێکی بە رجەستە سەری هەلدا ، بزوتنەوەیەکی مافخوازو رەگەزیی و کۆمەلایەتی کە لە خۆیدا هە ناسەیەکی رامیاریش دەگریت ،خولقا کە ئاسۆی ئاراستەکانی هەلتەکاندنی نابەرابەری و جیگیر کردنی مافو بەرابەییە لە زۆر لا ورووبەردا .