(2).jpeg)
سیاوەش گودەرزی
سوێد
لە مێژە دەگوترێ سوێد وڵاتی دووەمی كوردە. بەڵام ئەمە جگە لە قسەیەكی رووتی بەبەزەییانەی كورد و دۆستانی كوردی سوێدی شتێكی دیكە نییە. فرێدریك ماڵم دۆستی كورد لە پارتی گەلی سوێدی لە پەرلەمانی سوێد، لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ (رووداو)دا دەڵی لە سوێد 70 هەزار كورد هەیە. بەپێی كامە ئامار؟ 10 ساڵ لەمەوبەر 70 هەزار كوردی لێبوو، ئێستاش هەر 70 هەزارەو زیادی نەكردووە. لەم وڵاتەدا نە ژمارەی كورد دەزانرێ و نە كوردیش لەنێو ئامار و ستاتیستیكی فەرمی دەوڵەتی سوێددا هەن. چونكە لە سوێد كورد وەك كورد تۆمارنە‌كراون و ناكرێن. ئیتر كورد بەشێوەیەكی فەرمی لەم وڵاتەدا نییە، هەروەك چۆن لە توركیا و وڵاتانی دیكەشدا بوونیان نییە بەپێی ئەو ئامارە فەرمییانە.
بەپێی یاسای سوێد، بەگشتی پەنابەر تەنیا لەسەر بنەمای هاووڵاتیەتی یان ئەو وڵاتا‌نەی لێوەی هاتوو‌ن، پێناسە دەكرێن . زمان و وابەستەیی نەتەوەییان لەبەرچاو ناگیرێ. لە ئامار و تۆماركردنی سوێدیدا تەنیا ئەو وڵاتەی پەنابەرەكەی لێوە هاتووە لەبەرچاو دەگیرێ. هەر بۆیە دەبینین خەڵك بەپێچەوانەی رەچەڵەكی نەتەوەیی ناونووس دەكرێن. كوردیش لەم چوارچێوەیە بەدەر نییە. بۆ نموونە كورد نەك وەك كورد، بەڵكو وەك توركیایی، ئێرانی، عێراقی و سوریایی و لوبنانی و ... لەنێو ئامار و ستاتیستیكی سوێدیدا هەن، هەربۆیە ژمارەی دروستی كورد لەم وڵاتەدا دیار نییە. پاشخانی ئەم كێشەیە لە بنەڕەتدا دەگەڕێتەوە بۆ دەستووری سوێد و وڵاتانی دیكەی ئەوروپا.
كێشەی تۆمارنەكردنی كورد وەك كورد لەمێژە لەلایەن هەندێك ناوەندی لێكۆڵینەوەی ئامار و ستاتیستیكی سوێدییەوە خراوەتە بەر سەرنج، بەڵام هێشتا پەرلەمانی سوێد لەوبارەوە لاساری دەكات و دەستووری سوێد ناگوڕێ. لەڕاستیدا تۆمارنەكردنی كورد وەك كورد، نەك تەنیا بۆ كورد بەڵكو بۆ هەندێك داوودەزگای دیكەی سوێدی بە تایبەتی پەروەردەو بارهێنانی سوێدیش كێشەی سازكردووە.
یەكێك لە لایەنە نەرێنییەكانی ئەم پرسە ئەوەیە منداڵانی كورد لە مافی پەروەردە بە زمانی دایكی كە لە یاسای سوێدیدا دەستەبەركراوە، بەشێوەی پێویست كەڵك وەرناگرن. ماڵباتێكی كورد ناچارە لەبەرئەوەی منداڵەكەی لە مافی خوێندن بە زمانی كوردی كەڵك وەرگرێ، دەبێ بۆخۆی وەك بنەماڵە وەدوی ئەو مەسەلەیە بكەوێ. واتە ئەركی وەدووكەوتنی خوێندن بە زمانی كوردی لە سوێد لەجیاتی دەوڵەت كەوتووەتە سەرشانی تاك و بنەماڵەی كورد. هەربۆیە تاوەكو داواكاری خوێندنی زمانی زگماك لەلایەن دایك و باوكی منداڵەوە لە قوتابخانەدا بەرز نەكرێتەوە، ئەو مافە جێبەجێناكرێ. كەس نازانێ كامە منداڵ لە قوتابخانە كوردە یان كورد نییە.
جگە لەوە، كورد وەك تاك نا وەك گرووپ زیان دەبینێ چونكە لەلایەن دەوڵەت و لە رێژیستێری دەوڵەتدا وەك گرووپێكی نەتەوەیی ناناسرێن، بەڵكو لێرەشدا وەك توركیایی، عێراقی، ئێرانی و سوریایی دەناسرێن. سوێد بە شێوەیەكی فەرمی دان بە ناسنامە و ئایدەنتیتی كورد دانانێ. لەلایەكی دیكەشەوە دەوڵەتی سوێد بۆخۆی زیان دەبینێ، چونكە نازانێ چەند كورد لە وڵاتەكەیدا هەیە، تاوەكو بەپێی ئامار و ژمارەی دروستی كورد گەڵاڵەكانی پەروەردەیی بۆ منداڵانی كورد دابڕێژێ. بۆ نموونە كەس نازانێ ژمارەی منداڵانی كورد لەسوێد چەندن تاوەكو بەگوێرەی ئەو رێژەیە مامۆستای زمانی زگماك بۆ ئەوان پەروەردە بكرێن.
دوازدە ساڵێك لەمەوبەر من ئەو پرسەم لە گەڵ لێكۆڵەرێكی سوێدی بە ناوی ئێریك دوگێر لە هەڤپەیڤینێكدا كە لە ماڵپەڕی دیمانەدا بڵاوكرایەوە هێنایە گۆڕێ. دوگێر گوتی "بە بڕوای من ئەمە هەڵەیەكی گەورەیە. هەڵەیەكی گەورەیە چونكە ژمارەی دروستی كورد لە هیچ ئامارێكی دەوڵەتی سوێددا نییە. واتە دەكرێ بڵێین كورد بەشێوەیەكی فەرمی لە سوێد بوونی نییە، هەروەك چۆن لە توركیا و وڵاتانی دیكەش كورد بەشێوەیەكی فەرمی بوونی نییە. بەپێی قسەی دوگێڕ دەوڵەت تائێستا ئاماژە بە دوو هۆكار دەكات، یەكەم، ئەوە كە گوایە بەپرسیاركردنی ئەوە كە پەنابەر بە چ زمانێك قسە دەكات و كام پەیوەستی ئیتنیكی هەیە، دەوڵەت خۆی دەكوتێتە نێو سنووری كەسی و تایبەتی كەسەكان ، ئەوەش لە روانگەی دەوڵەتەوە كارێكی ناپەسەندە، چونكە سنووری تاكەكەس یان وەك لە سوێد باوە دەڵێن ئینتیگریتەی كەسەكان لەژێر پێدەنرێت. هۆكاری دووەمیش ئەوەیە كە جولەكەكان و رۆمەكان بەپێی ئەو ئەزموونە تاڵەی كە كاتی خۆی لەسەردەمی شەڕی دووەمی جیهانی لە ئەڵمانیای نازی چێشتیان، لە بنەڕەتدا لە ناونووسكردن دەترسێن و ئەوان بۆخۆیان نایانەو‌ێ كە وەك جوولەكە یان رۆمی لەم وڵاتەدا ناوەكانیان تۆماربكرێن. دوگێر پێیوابوو كە ئەم هۆكارانە لەجێگەی خۆیاندا نین و دەبێ پەرلەمانی سوێد ئەم یاسا كۆنە بگۆڕێ.
بۆ گۆڕینی یاسای سوێد و داننان بە ناسنامەی كورد، كورد بۆخۆشیان لەو بارەوە هەوڵیان نەداوە. لەگەڵ ئەوەی چەند ئەندامی پەرلەمانی سوێد كوردن و دەیان دامەزراوەی دیكەی كوردی لەم وڵاتە هەن، بەڵام هێشتا بۆ تاقە جارێكیش ئەم مەسەلەیە نەكەوتووەتە بەر سەرنجی ئەوان. ئەوەی بگەڕێتەوە سەر كورد وەك تاك ئەوەیە هەموو كوردێك لە ئاستی خۆیەوە دەتوانێ بچێتە ئیدارەی لۆكاڵی سكات Skattekontor لە كۆمۆنەكەی خۆی و داوابكات كە وەك كورد ناونووس بكرێ. دیارە ئەمە مافی هەموو كەسێكە و دەتوانێ سوود لەو مافەی وەربگرێ. ئەگەر داوایەكی زۆر بدرێ بە دەوڵەتی سوێد و لەو 70 هەزارەی فرێدرێك ماڵم ئاماژەی پێدەكا، تەنیا 10 هەزار سەردانی بنكەی ئاماری سوێد بكەن، ئەوا دەوڵەت ناچاردەبێ مل بۆ داوای كورد بدات.
سەرچاوە:
www.rudaw.net/kurdish
www.dimane.com
