ئەیوب ئەیوب‌زادە

بەشی یەکەم لێرەدا بخوێنەوە: دوورگه‌ی به‌خته‌وریی مرۆڤی کورد 

له‌م ده‌رفه‌ته‌دا راوه‌ستان ‌و شۆڕبوونه‌وه‌ بۆ ناو جیهانی هزر و روانگه‌کانی پێشه‌وا کارێکی گه‌لێک پێویسته‌. ‌بێئه‌وه‌ی بمانه‌وێ له‌ نه‌خش ‌و ده‌ورو تێکۆشانی ''ژێکاف'' و ''حیزبی دێمۆکرات'' که‌م بکرێته‌وه‌، راستییه‌‌ک هه‌یه‌ ده‌بێ بگوترێ. ئه‌ویش نه‌خش‌ و رۆڵی تایبه‌تی ‌و چاره‌نووسسازی پێشه‌وایه‌ له‌ وه‌ده‌سهێنانی گه‌وره‌ترین ده‌سکه‌وتی سیاسی ‌و نه‌ته‌وه‌یی مێژووی هاوچه‌رخی کورد. که‌سێک بیهه‌وێ کۆمار بناسێ ده‌بێ له‌ جیهانی هزر و بیری پێشه‌واوه‌ ده‌س ‌پێبکا. کۆمار و پێشه‌وا دوو واتای لێک گرێدراون. کۆمارناسی بێ پێشه‌واناسی، ناسینێکی رواڵه‌تی ‌و سه‌قه‌ت ‌و ناته‌واوه‌و. ''ئه‌گه‌ر بزاڤی ناسیۆنالیستی کوردی له‌ بیسته‌کاندا بێ ناوی شێخ مه‌حمود ده‌بێته‌ که‌م ‌و کووڕییه‌ک، ناوهێنان‌ و قسه‌کردنیش له‌سه‌ر ژێکاف ‌و حیزبی دێمۆکرات ‌و کۆماری کوردستان وه‌ک به‌رهه‌می تێکۆشانی ناسیۆنالیزمی سیاسی کورد

ئەیوب ئەیوب‌زادە 

پێته‌ختی کۆمار، شاری مه‌هاباده‌. مه‌هاباد له‌و کاته‌دا ''وه‌ک گوندێکی گه‌وره‌ وایه ‌و بنه‌مای ئابووری ‌و پێوه‌ندیی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌وێدا درێژه‌ی شێوه‌ی مه‌عیشه‌ت به‌رهه‌م هێنانی لادێ‌یه‌. له‌ سه‌نعات و کارخانه‌و کارگه‌ و سه‌رمایه‌دار و چینی کریکار و بۆرژوازیی گه‌وره‌و په‌ره‌گرتوو هه‌واڵێک نییه ‌و ته‌نیا جه‌ماوه‌رێکی که‌م به‌ کاری تیجاره‌ت ‌و بازرگانی ‌و کڕین ‌و فرۆشتنه‌وه‌ خه‌ریکن که‌ هه‌ر چه‌ند باری ژیان ‌و په‌ره‌گرتنیان روو له‌ پێشکه‌وتنه‌ به‌ڵام هێشتا ده‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتی مڵکدار و ده‌ره‌به‌گه‌کاندان''.1 ته‌نانه‌ت ''ئه‌و کات له‌ مه‌هاباد که‌ره‌سه‌یه‌کی وه‌ک بڵیندگۆش نه‌بوو، جاڕچی هه‌واڵه‌کانیان جار ده‌دا. ره‌سوڵ شاڵی یه‌کێک له‌و جارچیانه‌ بوو. بۆ پڕ کردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشایییه‌‌ بڵیندگۆیه‌کی هێناو له‌ به‌رانبه‌ر مه‌حکه‌مه‌ی قازی، له‌‌ دوولاوه‌ له‌ دارتێلانیان قایم کردبوو، ئاواز و گۆرانی‌، یان هه‌واڵ ‌و قسه‌ی رێبه‌ران، یان قورئانی له‌سه‌ر بڵاو ده‌بووه‌''.2

 ئاریتما موحەممەدی

نەتەوەی کورد و پێناسەی تیرۆر:
تیرۆر بە هەر جۆرە کردەوەیەکی ترسهێنەر و تۆقێنەر کە ژیانی خەڵکی سڤیل و مەدەنی بکاتە ئامانج و بخاتە مەترسی دەوترێت. نەتەوەی کورد هەمیشە ژیانی لە ژێرمەترسی تیرۆردا بووە ودەیان و سەدان هاوڵاتی کورد لە ژێر ناوی تیرۆر وکورد بووندا کوژراون. ئەوەی کە لەو پێوەندیەدا بۆئێمە گرینگە و پێداچونەوەی دەبێ بۆ بکەین ئەوەیە کە بۆچی زۆربەی وڵاتانی جیهان لە ئاست تیرۆر وکوشتنی خەڵکی سڤیلی کورد بێدەنگی هەڵدەبژێرن. لێرەدا دەتوانین ئاماژە بە گەڵێک هۆکاری ڕون و ناڕون بکەین کە کاریگەری لە سەر هەڵوێستی وڵاتە دەرەکیەکان هەیە، کاریگەرترین هۆکارئەوەیە کە وڵاتانی داگیرکەری کوردستان بەرژەوەندی ئەو وڵاتانە دەپارێزن و ئەوانیش لە ئاست ئەو زوڵم و ستەمە کە لە کورد دەکرێت بێدەنگ دەبن، هاوکات یارمەتی چەک وچۆڵیشیان پێدەکەن و بەم شێوەیە کێشە ئابوریەکانیان چارەسەر دەبێت.

 ئاگری باڵەکی 

بە پێ نەریتی ساڵانە حیزبی دێمۆکرات بە هەردوو بەشەکەیەوە و بەشێکی بەرچاویش لە هێزە کوردستانیەکانی دیکە رێز لە دامەزراندنی یەکەم کۆماری کوردی دەگرن و هەریەکەو بەشێوەیەک ئەم رۆژە پیرۆز دەکەن، دوای 67 ساڵ لە داوای روودانی ئەم رووداوە تاکو ئێستاشی لەگەڵ بێت زۆر لایەنی شارەوا هەیە کە ئێمەی کورد نەک هەر نازانین بەڵکو هەوڵی زانینیشمان نەداوە، ئەوەی تا ئێستا پێمان نەزانیوە یان هەوڵی زیاترمان نەداوە بۆ ئەوەی زیاتر دەربارەی کۆماری کوردستان بزانین دەگەرێتەوە بۆ ئەوەی کە ئێمە زۆر رێز لە پیرۆزیەکانی خۆمان ناگرین و تەنها هەوڵمان ئەوەیە کە زۆرترخۆمان بە پیرزۆیەکان و کەسایەتیەکانەوە هەڵبواسین، ئەوەندە نێو و نێوبانگی پیرۆزیەکانمان بۆ گرینگە کە جاری وایە بۆ سەنگەر لەیەکتر گرتنیش بەکاریان دەهێنین، هیچ کات هەوڵمان نەداوە کە بۆ بیرۆکە و مێژووی شاراوەی ئەو

 ئاریتما موحەممەدی 

گەورەترین موشکیلی کەلتوری سیاسەتوانانی ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست ئەوەیە کە لە گەڵ فەرهەنگی ڕەخنە و ڕەخنە گرتن نامۆن. ئەگەر ڕەخنەیان ئارەستە بکەیت لە دژت هەڵوێست وەر دەگرن و ژیانت دەکەوێتە مەترسیەوە. ئەگەریش ڕەخنە نەگریت بەرژەوەندی گشتی و کۆمەڵگا دەکەوێتە مەترسی و پەرە بە گەندەڵی و بە هەدەر بردنی سامانی گشتی دەدرێت.  لێرەدا هەوڵ دەدەم کە باس لە کەلتوری ڕەخنە و ڕەخنە گرتن لە نیو پارتی کوردیدا بخەمە بەر باس و لێکۆڵینەوە!

پارتە ڕۆژهەڵاتیەکان!

سەبارەت بە پارتە سیاسیەکانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، پێم وایە کە ئەگەر کەلتوری ڕەخنەگرتن لە نێو خۆماندا بە سەرکەوتوویی تێنەپەڕێنین،

ولادیمێر ڤان ویڵخنبێرخ

رۆژی 25ی دێسەمبەری 2012، لەو ناوچەیەی عێراقدا كە بە سێكوچكەی سوننی ناسراوە، خۆپیشاندانی جەماوەری لەدژی حكومەت دەستیانپێكرد. رۆژی 1ی جەنیوەریی 2013، لە كەركووكیش ناڕەزایی لەدژی نووری مالیكی، سەرۆك وەزیرانی عێراق سەریانهەڵدا. ئەمە بۆ عەرەبە نەتەوەپەرستەكانی كەركووك كێشەی لێكەوتەوە، چونكە ئەوان ئومێدیان بەوە هەبوو كە مالیكی كارێك بكات ئەوان لەدژی مەسعود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان و لەدژی كوردەكانی كەركووك بەهێزتربن. بەر لە ساڵی 2011، ئەنجوومەنی سیاسیی عەرەب (كە كاری رێگەگرتن بوو لە باڵادەستبوونی كورد لە كەركووك) پشتیوانیی لە لیستی عێراقییە كرد . پاش ئەوەی لیستی عێراقییە نەیتوانی حكومەت پێكبێنێ، ئەنجوومەنە عەرەبییەكەی كەركووكیش نەیتوانی هیچ پشتیوانییەك لە بەغداوە بۆ رێگەگرتن لە باڵادەستیی

 ئاریتما موحەممەدی 

مێژوو گرینگترین سەرچاوەی ئاڵوگۆڕ و پێشکەوتنەکانی جیهان و گەلانی سەردەمە. نەتەوە و دەوڵەتان لە ڕووی زانستی مێژوو دۆست و دووژمنەکان هەڵدەبژێرن. ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست وەک ناوچەیەکی پڕ کێشە و ئاڵۆز هەمیشە جێ پێی ڕمڕمانی زڵهێزەکان و هێزە ناوچەیەکان بووە. ڕۆژهەڵاتی نێوەڕاست ناچەیەکی بە پیت و بەرەکەتە کە هەمیشە سرنجی بێگانەکانی بۆ لای خۆی ڕاکێشاوە. هەر ئەوەش بوتە هۆی ئەوە کە ئەم ناوچەیە بەر پەلاماری دەرەکی بکەوێتەوە. زۆر جاریش بۆ دەست بە سەراگرتنی سەرمایە سروشتییەکانی ئەم ناوچەیە وڵاتە زلهێزەکانی وەک ئەمریکا، بریتانیا و ڕووس هێزی ناوچەیی و داردەستی خۆیان چاندوە بۆ ئەوە کار ئاسانی بکەن بۆ داماڵین و بە فیڕۆ بردنی سامانی ئەم ناوچەیە.  بەداخەوە هەر ئەو هۆکارەش بووەتە هۆی ئەوە کە بەشێک لە نەتەوەکانی ئەم

ولادیمێر ڤان ویڵخنبێرخ

ئەو راستییەی كە ئێستا دانوستاندن هەن لەنێوان هاوبەندیی هێزەكانی ئۆپۆزیسیۆنی سووریا و ئەنجوومەنی باڵای كورد، پێشڤەچوونێكی تازەیە لە گۆڕەپانی سووریدا. بۆیە تازەیە، چونكە جاران ئەو ئۆپۆزیسیۆنە ئامادەنەبوو لەگەڵ بەرپرسانی پارتی یەكێتی دیموكراتی PYD دابنیشێ و وەك درێژكراوەی رژێمی ئەسەد لێیان دەڕوانی. بە بڕوای PYDش ئەو ئۆپۆزیسیۆنە بەكرێگیراوی توركیا و بزووتنەوەی ئیخوان موسلمین بوو. لێدوانەكانی محەممەد ساڵح موسلیم، هاوسەرۆكی PYD و سەركردەكانی دیكەی ئەو پارتەش دەربارەی دانیشتنەكانیان لەگەڵ ئۆپۆزیسیۆنی سووریدا زۆر ئەرێنی بوون. تەنانەت میخائیل بۆگدانۆف، كە بەرپرسیارە لە دۆسیەی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست لە حكومەتی رووسیادا، دانی بەوە دانا كە

هادی محه‌مه‌دی

به‌پێی تیۆری و زانستی سیاسی نوێ، ده‌وڵه‌تی مۆدێرن یان ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی [nation state] کاتێک پێکدێت که‌ سیستمی کۆنی فیۆداڵی لێکده‌ترازێ و سیستمی تازه‌ی سه‌رمایه‌داری جێگه‌ی ده‌گرێته‌وه‌. یانی تا له‌ کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک پێوه‌ندییه‌کانی سه‌رمایه‌داری سه‌رنه‌گرێ و په‌ره‌نه‌ستێنێ بوار بۆ پێکهاتنی ده‌وڵه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ناڕه‌خسێت. له‌ سیستمی کۆنی فیۆداڵی دا ده‌سه‌ڵاتداری له‌ چه‌شنی ئه‌مپراتۆری زاڵه‌ که‌ به‌ دیسکۆرسی ئاین و دروشمی ئۆمه‌تی تاقانه‌ چه‌ندین نه‌ته‌وه‌ و ئێتنیکی جیاواز له‌ژێر چه‌تری خۆی دا کۆ ئه‌کاته‌وه،‌ به‌ڵام زۆر جار زمان و کولتوری نه‌ته‌وه‌یه‌ک به‌سه‌ر نه‌ته‌وه‌کانی تردا ده‌سه‌پێنێ. بۆ نموونه‌ له‌ سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتی ئه‌مپراتۆری رۆم دا زمانی لاتین زاڵ بوو و زمانه‌کانی تری نه‌ته‌وه‌کانی تری ئورووپی قه‌ده‌غه‌ بوون، له‌ سه‌رده‌می ئه‌مپراتۆری عوسمانیش دا

رێناس جاف 

له‌ سه‌رده‌مێکدا به‌ سه‌رده‌می گوندی جیهانیی "مه‌ک لۆهان"(۱۹۸۰-۱۹۱۱)*، به‌ جیهانیبوون و شۆڕشی ته‌کنۆلۆژیا و زانیاری ناودێره‌ و له‌ کورتترین سات و خێراترین کاتدا هه‌موو هه‌واڵ و نووچه‌یه‌ک له‌ چوارقوڕنه‌ی جیهانه‌وه‌ به‌ سه‌رانسه‌ری دونیادا بڵاو ده‌بێته‌وه‌ و هه‌مووان ئاگاداری ده‌بنه‌وه‌، ڕوودانی بویه‌رێکی ناسه‌رده‌مییانه‌ و به‌ دوور له‌ شارستانییه‌ت و ڕه‌وشتی مرۆیی له‌ ناو کۆمه‌ڵگه‌ی کورده‌وارییدا چه‌ند هه‌نگاوێک بۆ دواوه‌مان ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ و زیانێکی زۆریش له‌ پێگه‌ی کورد له‌ ئاستی جیهان ده‌دات. دیاره‌ ئه‌م دیارده‌یه‌ ته‌نیا کورد ناگرێته‌وه‌ و هێشتا له‌ جیهانێکدا به‌ ناوی "جیهانی سێیه‌م" هه‌ر له‌ ئاسیاوه‌ هه‌تا ئه‌فریقا و ئه‌مریکای لاتین، گه‌لێک وڵات له‌به‌ر داب و نه‌ریتی خێڵه‌کییانه‌ و عه‌شیره‌تی به‌ ده‌س ده‌یان و بگره‌‌ سه‌دان کێشه‌ و ئارێشه‌ی ناسه‌رده‌مییانه‌ و دواکه‌وتووانه‌وه‌ ناڵانن.