فه‌رهه‌نگ‌ و هونه‌ر

2024-11-15-02-43-47 ڕابردوو بەردەوام گرووپگەلێک هەبوون لە کوردستان کە بەشێوەیەک لە شێوەکان پەیڕەویان لە خەباتی چەکداریی کردووە وەک ڕێبازێک بۆ گەیشتن بە مافەکانی کوردستانییان. بەڵام هەر...
2024-11-15-02-37-43ناودەبرێت، بۆ کوردەکانیش هێشتا بابەتێکە کە جێی گومان و پرسیارە؟، بەوپێیەی هەموان سیناریۆکانی پرۆسەی ئاشتی و چارەسەریان لەساڵی ٢٠١٢ بۆ ٢٠١٥ لەپێش چاوە، کەچۆن ئەو...

په‌یوه‌ندی راسته‌وخۆ

گه‌ڕان

 

لە ئەنجامی گەڕان و پشکنینی شوینەراوناسنی کورد 129 ئاسه‌واری مێژوویی له‌ شاری سه‌قز دۆزرایه‌وه‌ و تۆمار کرا.

بە گوتەی به‌رێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی شوێنەواری شاری سەقز لە رۆژانی رابردوودا 129 پارچە ئاسه‌واری مێژوویی له‌ شاری سه‌قز به‌ هاوکاریی ئاسەوار و سوێنەوارناسن دۆزرایه‌وه‌ و تۆمار کراوە.

"حه‌مید گه‌ڵاڵی" زیادیشی گوتیشی" له‌م ڕێژه‌یه‌ 46 ئاسه‌واری مێژوویی کۆن و 83 ئاسه‌واری دەسکرد بوون‌ و ئاسه‌واره‌ دۆزراوه‌کان له‌باری مێژوویی و بایه‌خه‌وه‌ گرنگیی زۆریان هه‌یه‌.

له‌ درێژه‌دا گوتیشی: بەشێک لەم ئاسەوارانە لەلایەن تاڵانچییەکانی ئاسەوارەوە دزرابوون کە تاوانباره‌کان ده‌ستگیر و‌ ڕاده‌ستی به‌رپرسانی دادگه‌ کراون.

لە هەفتەکانی رابردووشدا دەیان پارچە ئاسەواری دیکەش لە پاریزگای ئیلام دۆزرانەوە.

2/2/2016

 

گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە تورکیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆکایەتی بووەتە رۆژەڤ و سەرۆککۆماری تورکیاش پێیوایە گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی لە وڵاتەکەی چارەسەری قەیرانەکان دەکات لە تورکیا.

پێداگری ئاکپارتی و سەرۆککۆماری تورکیا بۆ گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە وڵات لەکاتێکدایە کە ئێستا ئاکپارتی لە پەرلەمانی تورکیا خاوەنی 316 کورسییە و پێویستی بە 330 دەنگ هەیە بۆ تێپەڕاندنی پڕۆژەی گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە وڵاتدا. بەڵام لە ئەگەری رێکنەکەوتنی لایەنەکان لە پەرلەمان چاوەڕواندەکرێت لە پایزی ئەمساڵدا تورکیا رێفراندۆم بۆ گۆڕینی سیستەم لە وڵات ئەنجام بدات.

پارتی داد و گەشەپێدان ئاکپارتی، رۆژ لەدوای رۆژ گەرمتر باسی پرسی سیستەمی سەرۆکایەتی دەکات. بەتایبەتیش لەگەڵ درێژەکێشانی گرفت و ناکۆکییەکانی تورکیا و بەردەوامبوونی شەڕ و پێکدادان لە باکووری کوردستان. سەرۆککۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆگان دوپاتیدەکاتەوە گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی تورکیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆکایەتی چارەسەری قەیرانەکان دەکات لە وڵاتەکەی.

یەکێک لە هۆکارەکانی پێداگیری ئاکپارتی و ئەردۆغان لەسەر سیستەمی سەرۆکایەتی ئەوەیە کە سیستەمی سەرۆکایەتی دەتوانێت کۆتایی بە شەڕ و پێکدادانەکانی باکوور بهێنێت و پرۆسەی چارەسەری خێراتر و کاریگەرتر بکات.

2/2/2016

 

بە لادانی گەمارۆكانی سەر ئێران تەنیا بازاڕی نەوت كاریگەری نەوتی زیادەی ئێرانی نەكەتووەتە سەر، بەڵكو پیشەسازییەكی دیكە هەیە كە دوای لادانی گەمارۆكانی ئێران بەتەواوەتی ئاراستەكەی دەگۆڕێت، ئەویش پیشەسازی و بازرگانی فستقە.

كاریگەرییەكانی ئێران لە بازاڕی فستق زۆر زیاترە لەو كاریگەرییەی كە دەتوانێت لەسەر بازاڕی نەوت دروستی بكات. ئێران بەدرێژایی چەند دەیەی رابردوو یەكەم هەناردەكاری فستقی جیهان بووە و دوای سەپاندنی گەمارۆكانی سەر ئەو وڵاتە، ئەمریكا شوێنی ئەو وڵاتەی لە بازاڕی فستقی جیهان گرتەوە، بەڵام بەهۆی توانای ئەو وڵاتە لە بەرهەمهێنانی فستەق پێشبینی دەكرێت بەمزووانە ئێران پلەی یەكەمی خۆی لەو بازاڕەدا بەدەستبهێنێتەوە.

دنیس كتابی، كە بەڕێوەبەری كۆمپانیایەكی بازرگانی فستقە لە دوبەی و 25 ساڵە كاری بازرگانی فستق دەكات، باس لە بازاڕی جیهانی فستق دەكات. ئەو دەڵێ "بە لادانی گەمارۆكان هەلێكی باش رەخساوە بۆ ركابەرییەكی تەندروست لە بازاڕی فستقدا لەنێوان بەرهەمی ئێرانی و بەرهەمی ئەمریكی، بەتایبەت لە بازاڕی ئەستەمی ئەورووپادا، لەبەر ئەوە كۆمپانیاكانی بازرگانی فستق لەوە بەدواوە دەتوانن بەرهەمی هەردوو وڵات بەئاسانی بخەنەڕوو، ئەوەش بە مانای ئاسایی بوونەوەی ركابەرییە لەنێوان ئەو دوو بەرهەمەدا."

هەر لە ئێستاوە ئەو كەسانەی لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا لە ئەمریكا فستق بەرهەمدەهێنن، نیگەرانن لە گەڕانەوەی ئێران. ئاستی بەرهەمهێنانی فستق لە پێنسیلڤانیا لە 10 ساڵی رابردوودا دوو هێندە بووە و ساڵی رابردوو سنووری 300 ملیۆن تەنی تێپەڕاند.

لە ساڵانی رابردوودا بازرگانی فستقی ئێران وەك هەر بەرهەمێكی دیكە بەهۆی تووندبوونەی گەمارۆكان زیانی زۆری بەركەوت. تەنانەت رێڕەوی بازرگانی فستقی ئێران دوای سەپاندنی گەمارۆكان لەلایەن وڵاتە ئەورووپییەكان و ئەمریكاوەوە بەتووندی كۆنترۆڵ دەكرا.

بۆنموونە وەزیری بازرگانی ئەمریكا لە ساڵی 2007 هۆشداری دایە حكومەتی ئیسرائیل كە سنوورێك بۆ فستقی ئێران دابنێت كە بە لێشاو لەڕێی توركیاوە هاوردەی ئەو وڵاتە دەكرا. كتابی دەڵێت كۆمپانیا ئێرانییەكان دیسان دەتوانن بازاڕی فستقی جیهان كۆنترۆڵ بكەن.

دنیس کتابی، بەڕێوەبەری کۆمپانیایەکی بازرگانی فستق لە دوبەی دەڵێت "ئێران ئەمساڵ بەرهەمێکی باشی فستقی نییە، بەرهەمی ئەمساڵی ئێران ئاساییە. بەرهەمی کالیفۆرنیاش ئەمساڵ شکستی خواردووە. ساڵ بە ساڵ بەرهەمی فستقی ئێرانییەکان باشتر دەبێت لەبەرئەوە ئەگەری هەیە بەرهەمهێنەرانی فستقی ئێران بتوانن بەئاسانی لەڕووی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان بگەنە ئاستی کۆمپانیا ئەمریکییەکان."

بۆب کلێین، سەرۆکی ئیدارەی بەرهەمی فستق لە کالێفۆرنیا دەڵێت گەڕانەوەی ئێران بۆ بازاڕی فستق زۆر ئاسان نییە، بەڵام بەدڵنیاییەوە گەڕانەوەی ئێران دەبێتە هۆکاری هەرزانبوونی ئەو چەرەزە بەتامە لەسەر ئاستی جیهاندا.

2/2/2016

 

نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا رایدەگەیەنێت، کە ئێستا باشترین کاتە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان و ناوەندە ستراتیژییە ئەوروپییەکانیش لەو باوەڕەدان.

”دلاوەر ئاژگەیی“، نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا بە باسنیوزی راگەیاند، پێیوایە هەر کەسێک وابیر بکاتەوە، کە وڵاتانی جیهان دەوڵەتی بۆ دروست دەکەن، ئەوا ”هەڵەیە“ و رایدەگەیەنێت، داواکردنی یەکپارچەیی عێراق لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە بەهۆی ”پرەنسیپی دیپلۆماسیی نێودەوڵەتیی“، چونکە بەپێی ئەو پرەنسیپانە، ”وڵاتی سەربەخۆ نابێ داوای دابەشکردنی وڵاتێکی دیکەی سەربەخۆ بکات“.

نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتی ئەوروپا ئاماژەی بەوەش دا، کە وڵاتانی ئەوروپا دژی سەربەخۆیی کوردستان نین و لەگەڵیشی نین و ئەوان کار لەگەڵ واقیع و یاسا نێودەوڵەتییەکان دەکەن.

دلاوەر ئاژگەیی نموونەی پابەندبوونی ئەو بەرپرسە ئەوروپییانە بە یاسا و پرەنسیپە نێودەوڵەتییەکان بەوە دەهێنێتەوە، کە ”ویلیەم هۆوگ“، وەزیری پێشووی دەرەوەی بەریتانیا لەو کاتەی وەزیر بوو و لە سەردانێکیدا بۆ هەولێر، خۆی لە مافی سەربەخۆیی کوردەکان لادەدا و دوای نەمانیشی لە وەزارەت، لە وتارێکدا ئاماژەی بە مافی سەربەخۆبوونی کوردەکان دا.

بە گوتەی ئاژگەیی، پرۆسەی داننان بە دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان لەلایەن ئەو وڵاتانەوە، دوای راگەیاندنی دەوڵەتەکە دێت و نابێ کەس چاوەڕێی ئەوە بکات، کە پێش سەربەخۆبوون، وڵاتان بە فەرمیی پشتگیریی دەوڵەتی کوردستان بکەن.

نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا پێشیوابوو، کە ئێستا کاتەکە گونجاوە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان و رایدەگەیەنێت، کە بە پشت بەستن بە چەند هۆکارێک، بەرپرسانی یەکێتی ئەوروپا و ناوەندە ستراتیژییەکان پێیانوایە کاتی راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان هاتووە.

ئەو هۆکارانەی ئاژگەیی باسیان دەکات، وەک رەخساویی کاتی راگەیاندنی دەوڵەتی کوردستان:

یەکەم/ ھەرێمی کوردستان ئێستا ھێزی سەربازی و سەربەخۆی هەیە و بە شایەتیی هەموو جیهان، بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا، شەڕی داعش دەکات.

دووەم/ ھەرێمی کوردستان ئێستا خاوەنی ئابووریی سەربەخۆیە و زۆر لە بەغدا بەھێزترە، ئەگەر گرفتی دابەزینی نەوت نەبووایە، بەبێ کێشە نەوتی خۆی دەفرۆشت.

سێیەم/ ئێستا وڵاتانی دراوسێ لە توانایاندا نییە دژایەتیی پرۆژەی سەربەخۆیی کوردستان بکەن، بەتایبەتی لە رووی سەربازییەوە.

چوارەم/ نەخشەی سیاسیی ناوچەکە بە گشتی لە گۆڕانکاریدایە و لە رووی پراکتیکییەوە عێراق و سوریا بوونەتە چەندین بەش.

پێنجەم/ وڵاتی تازەو نوێ لەکاتی بوونی شەڕو ناکۆکی و سەقامگیریی سیاسی لەھەموو قۆناغێک دروست دەبن و دۆستانی گەلی کوردیش بە قۆناغی مێژوویی ناوزەدی دەکەن و پێیانوایە تاوەکو 100 ساڵی دیکە پێشھاتی وەھا نایەتەوە بەردەست ، کە بێگومان ئەمە پێویستیی بە یەکڕیزی و تەبایی خەڵکی کوردستانە.

1/2/2016

 

سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ رایدەگەیێنێ، عەلی سیاسی ‌و هاوڕێكانی كە بەتۆمەتی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی بێ‌ مۆڵەت لە هەولێر دەستگیركراون، ئازدا دەكرێن.

زیا پەترۆس سلێوا، سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێمی كوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، عەلی سیاسی‌ و حەوت هاوڕێی دیكەی كە بەتۆمەتی خۆپیشاندانی بێ‌ مۆڵەت لە هەولێر دەستگیركرابوون، رۆژی دووشەممە 1-2-2016 لەلایەن پۆلیسەوە بڕیاری ئازادكردنیان بۆ دەرچووە.

سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤ راشیگەیاند "لەكاتی دەستگیركردنیانەوە لە هەوڵی ئازادكردنیان داین، دوای هەوڵێكی زۆر لایەنی پەیوەندار گەیشتە ئەو بڕیارەی ئازادیان بكات". ئەو رەتیشیكردەوە ئازادكردنەكەیان بە كەفالەت بێت.

رۆژی 31/1/2016 ، عەلی سیاسی، چالاكڤانی كۆمەڵی مەدەنی لەگەڵ 7 هاوڕێی دیكەی لەبەردەم پاركی سامی عەبدولرەحمان لە شاری هەولێر بەتۆمەتی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی بێ مۆڵەت دەستگیركران.

1/2/2016

 

زیكا، ئەو ڤایرۆسەی هاوپەیوەندكراوە بە لەدایكبوونی هەزاران منداڵ بە تێكچوونی گەشەی مێشك، بە خێرایی لە بڵاوبوونەوەدایە و كیشوەری ئەمریكای بەرەو ئەوروپا بەجێهێشتووە، تەندروستی جیهانیش هۆشداریدەدات لە بڵاوبوونەوەیەكی جیهانیی و درووستكردنی تەنگاوییەكی نێودەوڵەتی لەلایەن ئەو ڤایرۆسەوە.

هەندێك ناوچەی جیهان لە ئێستاوە حاڵەتی تەنگاوییان راگەیاندووە، لە هەندێك ناوچەی دیكەش داوا لە خانمان دەكرێ بیرۆكەی منداڵ درووستكردن دوابخەن تاكو ئەم قۆناخە سەختەی بڵاوبوونەوەی زیكا تێدەپەڕێنرێت.

نیشانەكانی زیكا

بە دەگمەن خەڵكی بەم ڤایرۆسە دەمرن، تەنانەت 20%ـی تووشبووان نیشانەكانیان تیادا دەردەكەوێت، كە ئەمانەن:
-بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی لەش (تا)
-سووتانەوە و سووربوونەوەی چاو
-سەرئێشە
-ئازاری جومگەكان
-پەڵەی پێست

لە هەندێك حاڵەتی دەگمەندا بەهۆی نەخۆشخستنی دەمارەكانەوە، ئیفلیجییەكی كاتی بەهۆی ئەم ڤایرۆسەوە پەیدا دەبێت.

تاكو ئێستا نە پێكوتە (ڤاكسین)ـی دژی ئەم ڤایرۆسە درووستكراوە، نە دەرمانی تایبەتمەندی لەنێوبەری ڤایرۆسەكەش هەیە. وەكو جۆرە جیاوازەكانی دیكەی پەتا، داوا لە تووشبووان دەكرێ پشووبدەن و شلەمەنی زۆر بخۆنەوە.

گەورەترین نیگەرانی كە ئەم ڤایرۆسە درووستیكردووە. لە خانمانی دووگیاندایە، كە رەنگە ببێتەهۆی بچووكی كەلـلەسەر و ناتەواویی مێشكی كۆرپەكانی نێو سك-یان.

بچووكیی كەلـلەسەر چییە؟

-قەبارەی سەریان بچووكتر دەبێ لە ئاسایی
-بەزۆری بەهۆی ئەوەوەیە كە مێشك لە ناوەوە گەورە نابێ
-پێوانەی چێوەی سەر لەكاتی لەدایكبوون لە 31.5 سەنتیمەتر كەمتر دەبێت

راددەی بچووكییەكە جیاوازە، هەندێكجار مێشك هێندە بە كەمی گەشەی كردووە كە ناتوانێ كردە بنچینەییكانی ژیان جێبەجێبكات و رەنگە تووشبووەكان بەهۆیەوە بمرن.

ئەو منداڵانەی نامرن و بەدرەوامدەبن لە ژیان، راددەی زیرەكییان كەمدەبێ و گەشەیان ناچالاك دەبێ.

وڵاتێكی وەك بەرازیل لەساڵی 2014 و بەر لە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی زیكا لە سەراپای ئەو ساڵە دا لە هەموو وڵاتەكە 150 حاڵەتی بچووكیی سەری منداڵی هەبووە، كەچی ساڵی رابردوو دوای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە، ژمارەكە زیادیكرد بۆ 3500 منداڵ.

ڤایرۆسی زیكا لە كوێوە هاتووە؟

ڤایرۆسی زیكا بۆ یەكەمجار ساڵی 1947 لە مەیموونەكانی ئۆگەندا دۆزرایەوە.

یەكەم حاڵەتی تووشبوونی مرۆڤ بە ڤایرۆسەكە ساڵی 1954 لە نێجیریا تۆماركرا و دواتر چەند شەپۆلێكی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە لە ئەفریقا، باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا و دورگەكانی زەریای هێمن تۆماركران.

چۆن بڵاودەبێتەوە؟

بەهۆی جۆرە مێشوولەیەكەوە دەگوێزرێتەوە، كە هەمان ئەو مێشوولەیەیە كە تای دانكە و چیكونگونیا دەگوێزێتەوە و بە Aedes mosquitoes ناسراون.

مێشوولەكە لە شوێنە زۆر ساردەكاندا بەرگەناگرێ و لەنێودەچێ، واتە زۆرتر لە شوێنە فێنك و گەرمەكاندا دەژی.

كاتێك بە كەسێكی تووشبووەوە دەدەن، ڤایرۆسەكە لە خوێنییەوە وەردەگرن، دواتر بە كەسێكی تەندروستەوە دەدەن و ڤایرۆسەكەی بۆ دەگوێزنەوە و تووشیدەكەن.

بەپێچەوانەی مێشوولەی گوازەرەوەی مەلاریا، ئەم مێشوولەیە زۆرتر بە رۆژدا چالاكە، بۆیە پەردەكولـلە رێگرییەكی ئەوتۆی لێناكات.

بەشێك لە پسپۆڕان هۆشداریدەدەن كە زیكا هەر لە ئەمریكا قەتیس نامێنێتەوە، بەڵكوو ئاسیاش دەبێ چاوەڕوانی شەپۆلی فراوانی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە بێت.

خەڵكی چۆن خۆیان بپارێزن؟

لەبەرئەوەی دەرمانی تایبەتمەندی دژی ڤایرۆسەكە تاكو ئێستا درووستنەكراوە، باشترین رێوشوێنی دژی تووشبوون، خۆپاراستنە لە پێوەدانی مێشوولەكە، ئەویش بە:

-رشتنی دەرمانی دژە مێشوولە
-جلێك لەبەر بكە زۆربەی جەستەت دابپۆشێ
-دەرگا و پەنجەرەكانت دابخە

مێشوولەكە لە ئاوە راوەستاوەكاندا هێلكەی خۆی دادەنێت، بۆیە ئاوی نێو دەفرە سەردانەپۆشراوەكان بەكارمەهێنە، لەسەر ئاستی فراوانیش گۆماوە راوەستاوەكان كۆنترۆڵبكرێن.

ئەو خانمانەی دووگیانن، با گەشت نەكەن بۆ ئەو وڵاتانەی نەخۆشییەكەیان تیادا تۆماركراوە.

تاكو ئێستا چی كراوە بۆ رێگە لێگرتنی؟

1-لە بەرازیل ئامێرێك درووستكراوە بۆ دەستنیشانكردنی خێرای هەبوونی نەخۆشییەكە لە خوێنی كەسێكدا
2-بیر لەوە كراوەتەوە مێشوولەی ئەوتۆ لە شوێنی مێشوولەكانی ئێستەی ناوچەكان بڵاوبكرێنەوە كە گۆڕانكاری بۆماوەییان تێداكرابێت، بەجۆرێك نەتوانن ڤایرۆسەكە بگوێزنەوە.
3-هەڵمەتی فراوانی بڵاوكردنەوەی دەرمانی مێروكوژ لەو ناوچانەی لە مەترسیدان، دەستیپێكردووە.

یارییە ئۆڵۆمپیەكان مەترسییان لەسەرە؟

بڕیارە لە 5-21ی ئابی ئەمساڵ یارییە ئۆڵۆمپییە جیهانییەكان لە ریۆ دی جانیرۆـی بەرازیل ئەنجامبدرێن، دیارە بەرازیلیش ئێستا ڤایرۆسی زیكا تیایدا بڵاوبووەتەوە.

دەسەڵاتدارانی بەرازیل لە هەوڵی چڕوپڕدان تاكو بەر لە وادەی یارییە ئۆڵۆمپییەكان، مەترسیی نەخۆشییەكە نەهێڵن و لەنێوی ببەن.

لەلایەكی دیكەوە، مانگی ئاب مانگێكی سارد و وشكە لە بەرازیل، ئومێد هەیە ئەوەش رێگربێت لە مێشوولەی گوازەرەوەی نەخۆشییەكە.

1/2/2016

 

لە ناوچەکانی باشووری خوراسانی ئێران، کێڵگەکانی گوڵی نێرگز، گوڵیان پێ گەیشتووە و ئیدی نێرگز چنینەوە دەست پێدەکات.

بۆن و بەرامەی نێرگز بە مەزراکاندا بڵاو بووەتەوە و جووتیاران سەرقاڵی گوڵچنینن.

لە باشووری خوراسان نزیکەی 200 جووتیار داهات و بژێوییان لە کێڵگەکانی نێرگز بە دەست دەهێنن، داهاتی ساڵانەیان نزیکەی دوو ملیار تمەنی ئێرانییە.

جووتیاران پێش خۆرهەڵهاتن دەچنە سەر کێڵگەکان و دەڵێن، بۆنی نێرگز لە کاتی خۆرهەڵهاتندا هاوشێوەی نییە.

لە چەند شارێکی ئێران وەک، تاران ، کرمان ، یەزد ، خوراسانی رەزەوی، سیستان و بەلوچستان گوڵی نێرگز دەچێندرێت و بەرهەم و بۆنوبەرامەی سوودی لێ وەردەگیرێت.

هەندێک لە جووتیاران رۆژانە نزیکەی دوو هەزار چل گوڵی نێرگز دەچننەوە.

شارەزایانی بواری کشتوکاڵ دەڵێن ، کێڵگەکانی نێرگز لە رووی ئابوورییەوە سوودێکی زۆریان هەیە ، بەتایبەت کە لە رووی دابینکردنی ئاو، کێشەیەکی ئەوتۆیان نییە.

دووەم و سێیەم مانگی هاوین، بە باشترین کات بۆ چاندنی گوڵی نێرگز دادەنرێت، بۆئەوەی رەگەکانیان پێش هاتنی زستان گەشە بکەن.

گوڵی نێرگز لە هەندێک ناوچە خۆی دەڕوێت و رەنگی جۆراوجۆری وەکو ؛ سپی و زەرد و سەوز و پەمەیی و پرتەقاڵی و سووریشی تێدایە.

تۆوی نێرگز بۆ ماوەی چەند ساڵ بەر دەدات و ساڵ لە دوای ساڵ گوڵەکەی جوانتر دەردەکەوێت.

چاندن و روواندنی گوڵی نێرگز ، بەراورد بە جۆرەکانی دیکەی گوڵ ئاسانترە و دەکرێت لە باخچەیەکی بچووکدا بەرهەم بهێندرێت.

1/2/2016

 

یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)ی باڵی سەربازیی پارتی یەکێتی دیموکراتی (پەیەدە) هەرەشە لە حکوومەت و سوپای تورکیا دەکات و رایدەگەیەنێت، ”بێ دەنگ نابین“.

لە بەیاننامەیەکدا، یەپەگە رایدەگەیەنێت، کە سوپای تورکیا بەردەوام هێرش و دەستدرێژی دەکاتە سەر شەڕڤانەکانیان.

یەپەگە هەڕەشە لە سوپای تورکیا و سەرکردایەتییەکەی دەکات و رایدەگەیەنێت، ”پێویستە روونتر بین لە ئاگادارکردنەوەمان بۆ سوپای تورکیا لەوەی سنووری خاکمان نەبەزێنێت“.

ئەو هێزە سەربازییەی پەیەدە، کە باڵی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە لە کوردستانی رۆژئاوا، بەڵێن دەدات ”بەرگری“ لە خاک و گەل بکات و لە ئەگەری هەر رووداوێکی نەخوازراویش، ”حکوومەتی تورکیا بەرپرسیارە“.

31/1/2016

 

شاندێكی یەكێتی ئەوروپا سەردانی لایەنەكان سیاسییەكانی باشووری كوردستان دەكات و یەكەمجاریش لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی كۆدەبێتەوە.

رۆژی یەكشەممە 31-1-2016، شاندێكی یەكێتی ئەوروپا و ژمارەیەك كونسوڵی وڵاتانی بیانی بە سەرۆكایەتی پاتریك گەیسن، بەرپرسی نووسینگەی یەكێتی ئەوروپا لە هەرێمی كوردستان دەست بە زنجیرەیەك سەردان و كۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی باشووری كوردستان دەكەن.

حەسەن بابەكر، بەرپرسی نووسینگەی ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامیی كوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند:" سبەی شاندێكی یەكێتی ئەوروپا و كۆمەڵێک سەركونسوڵی وڵاتانی ئەوروپی سەردانی مامۆستا عەلی باپیر دەكەن، بڕیارە لەبارەی بارۆدخی سیاسی و دارایی هەرێمی كوردستان گفتوگۆ و ئاڵوگۆری بیروڕا بكەین".

بەپێی زانیارییەكانی رووداو، سەردانی ئەو شاندەی یەكێتی ئەوروپا بۆ لای لایەنە سیاسییەكانی باشووری كوردستان بۆ هەوڵدان و نزیكخستنەوەی بۆچوونەكانە سەبارەت بە قەیرانە سیاسییەكان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕایە دەربارەی بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی دارایی.

31/1/2016

alai rrusya

 

رێکخراوی پەیمانی ئەتڵەسی باکوور- ناتۆ، داوا لە رووسیا دەکات رێز لە سەروەری ئاسمانی تورکیا بگرێت.

رێکخراوی پەیمانی ئەتڵەسی باکوور NATO لە نوێترین کاردانەوەیدا دوای بەزاندنی ئاسمانی تورکیا لەلایەن فڕۆکەیەکی رووسییەوە رایگەیاند، پێویستە رووسیا رێز لە سەروەری ئاسمانی تورکیا بگرێت و راشیگەیاند، هەوڵدەدەن لەگەڵ ڤیلادیمێر پوتین، سەرۆکی رووسیا کۆببنەوە سەبارەت بە بەزاندنی ئاسمانی تورکیا لەلایەن فڕۆکەکانی رووسیاوە.

تورکیا، رووسیا بەوە تۆمەتبار دەکات جارێکی دیکە سنووری ئاسمانی وڵاتەکەی پێشێل کردووە، لە هەر "کردەوەیەکی نا بەرپرسانە" شدا مۆسکۆ ئاگادار دەكاتەوە و هۆشداری پێدەدات، بۆ ئەو مەبەستەش باڵیۆزی رووسیا لە ئەنقەرە بانگهێشت دەکات و ناڕەزایەتی تووندی پێدەگەیێنێت.

ئیگۆڕ کۆناشیکۆڤ، گوتەبێژی وەزارەتی بەرگری رووسیا رایگەیاند، ئاسمانی تورکیا لەلایەن فڕۆکە جەنگییەکانی رووسیاوە "کە لە سووریا دەجەنگن" نەبەزێنراوە و، ئەوەی تورکیا باسی دەکات پڕوپاگەندەیە و هیچ بنەمایەکی نییە.

وەزارەتی دەرەوەی تورکیا، رۆژی شەممە 30-1-2016، لە راگەیێندراوێکدا ئاماژەی بەوە كرد، ئەو فڕۆکە جەنگییەی رووسیا کە ئاسمانی تورکیای بەزاندووە، لە جۆری سوخۆی 34 بووە، سنوور بەزاندنەکەش لە کاژێر 11:46 خولەك بەکاتی نێوخۆی تورکیا بووە.

بەپێی راگەیێندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی تورکیا، ئەنقەرە باڵیۆزی رووسیای بانگهێشتی وەزارەتی دەرەوە کردووە، بە مەبەستی "بە تووندی ناڕەزایەتی دەربڕین بۆ ئەو پێشێلکارییەو ئیدانەکردنی".
هەر بەپێی راگەیێندراوەکەی وەزارەتی دەرەوەی تورکیا، پێشێلکردنی کایەی ئاسمانی تورکیا بەڵگەی روونە لەسەر ئەوەی، رووسیا دەیەوێت گرژییەکانی لەگەڵ تورکیا زیاتر بکات.

رۆژی 24-11- 2015 ، فڕۆکەیەکی جەنگی رووسیا لە جۆری سوخۆی 24، لەلایەن فڕۆکەیەکی جەنگی تورکیاوە خرایە خوارەوە، تورکیا هۆکاری خستنەخوارەوەی فڕۆکە رووسییەکەی بۆ ئەوە گەڕاندەوە، کە فڕۆکە رووسییەکە "کایەی ئاسمانی تورکیای پێشێل کردووە".

لەو کاتەوە پەیوەندییەکانی نێوان تورکیا و رووسیا گرژی و ئاڵۆزییان تێكەوتووە، لەوبارەیەوەش مۆسكۆ چەند سزایەكی بەسەر ئەنقەرەدا سەپاندوون.

31/1/2016

 

خاوەنی بەنزینخانەیەك لە سنووری شاری سلێمانی رایگەیاند، لەپێناو بەرژەوەندی گشتی بڕیاریان داوە نرخی لیترێك بەنزین بۆ خوار 500 دینار دابەزێنن.

كامەران ئەحمەد، كە سەرپەرشتیاری بەنزینخانەیەكە لەسەر رێگەی سەرەكی سلێمانی- دوكان بە رووداوی راگەیاند، نرخی یەك لیتر بەنزینی ئێرانی بۆ 480 دینار‌ و لیترێك بەنزینی ئیماراتی-یان بۆ 535 دینار دابەزاندووە، ئەمەش وەك خۆی گوتی "لەپێناو بەرژەوەندی شوفێران و بۆ كەمكردنەوەی بەشێك لەو قەیرانە دارایییە كە رووی لە كوردستان كردووە". 

كامەران ئەحمەد باسی لەوەش كرد بەنزینەكە لە ئێرانەوە دەهێنن‌ و جۆرەكەشی لەوەی حكومەت باشترە. هەروەها گوتی "ئۆكتانی  ئەو بەنزینە 90 ەو لیتری بە 480 دینار دەفرۆشین، ئەمەش رێژەیەكی خراپ نییە، قازانجیشی لەوە باشترە كە لە حكومەت وەریبگرین ‌و بیفرۆشین".

دابەزینی نرخی نەوت لەسەر ئاستی جیهان بووەتە هۆی دابەزینی نرخی بەرهەمە نەوتییەكان ‌و بەنزینیش وەك یەكێك لە بەرهەمەكانی نەوت نرخی دابەزیوە، بەڵام تاوەكو ئێستا حكومەت نرخی سوووتەمەنی دانەبەزاندووە، بەجۆرێك نرخی یەك بەرمیل نەوتی سپی لە بازاڕەكانی هەرێمی كوردستان بە زیاتر لە 140 هەزار دینار دەفرۆشرێ.

31/1/2016

 

بوڵەنت ئارنج جێگری پێشووی سەرۆک وەزیرانی تورکیا رایدەگەیەنێت، دەبێت جارێکیتر حکومەتی تورکیا بگەرێتەوە بۆ پرۆسەی ئاشتی.


لە چاوپێکەوتنێکیدا کە لەگەڵ تەلەفیزیۆنی CNN turk ئەنجامیداوە، بوڵەنت ئارنج جێگری پێشووی سەرۆک وەزیرانی تورکیا و یەکێک لە دامەزرێنەرانی ئاکەپە رایگەیاندووە، راستە کە بە فەرمی هیچ پۆستێکی نییە بەڵام وازی لە سیاسەت نەهێناووە.

ئارنج باسی لەوەشکرد، ئەوان پێویستیان بە پرۆسەیەکی هاوشێوەی(پرۆسەی چارەسەری)دەبێت، دەشڵێت تورکیا لە بەرانبەر دوو هەرەشەدایە ئەویش هەرەشەی ناوخۆو هەرەشەی دەرەوە.

وتیشی:" لە ئێستاشدا هەرەشەی دەرەوە لە پێش هەرەشەی ناوخۆوە دێت، بۆ دەربازبوون لەم هەرەشانەش دەبێت ناوخۆیی تورکیاو ئاشتی کۆمەڵگا بپارێزرێت، هەروەک دەوڵەت و خەڵک یەکتر لە ئامێز بگرن بۆ ئەوەی کۆتایی بە تیرۆر بهێندرێت".

جێگری پێشووی سەرۆک وەزیرانی تورکیا  راشیگەیاند": بۆ کۆتایی هێنان بە تیرۆر پێویست بە چەک ناکات، بەڵکو تاکە رێگا دۆزینەوەی هاوشێوەی پرۆسەی چارەسەرییە، ئەگەر حیزبێکی دیکە لە شوێنی هەدەپە نییە، ئاوا پێویستە رێکەوتن لەگەڵ هەدەپە بکرێت".

هاوکات ئارنج پرسیار لە حکومەت دەکات و دەڵێت:" ئێوە دەزانن چەند هەزار کەس رۆیشتن بۆ شاخ؟ من ناڵێم سەد کەس، ئەم کارە لێرەدا کۆتایی نایەت"، وتیشی بە لەبەرچاوگرتنی هەموو مەترسییەکان پێویستە پرۆسەی ئاشتی جارێکی دیکە نوێبکرێتەوە، هەروەها ئەگەر پرۆسەی چارەسەریش بێمانا بوبیت ئەوا پێویستە بگۆڕدرێت".

هەر لە چاوپێکەوتنەدا بوڵەنت ئارنج باسی لەوەشکرد، کە سەرۆک کۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان و سەرۆک وەزیرانی تورکیا ئەحمەد داود ئۆغڵۆ، ئاگایان لە رێکەوتنی (دوڵمە باخچە)ی نێوان شاندی ئیمرالی و حکومەت هەبووە".

30/1/2016

حكومه‌تی‌ هۆڵه‌ندا ره‌زامه‌ندی‌ ده‌ربڕی‌ له‌سه‌ر درێژكردنه‌وه‌ی‌ به‌شداریكردنی‌ له‌و هاوپه‌یمانییه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌ی‌ كه‌ ولایه‌ته‌یه‌كگرتووه‌كانی‌ ئه‌مریكا سه‌ركردایه‌تی‌ ده‌كات له‌دژی‌ رێكخراوی‌ تیرۆریستی‌ داعش.
هه‌روه‌ك بڕیاریدا، له‌مه‌ودوا هێرشه‌كانی‌ ئه‌و ئامانجانه‌ی‌ رێكخراوی‌ تیرۆرریستی‌ داعش بكاته‌ ئامانج كه‌ له‌ناو خاكی‌ سوریادان، به‌پێی‌ سایتی‌ "سپۆتینك عه‌ره‌بی‌" روسیایی‌.
هۆڵه‌ندا، به‌كرده‌وه‌ له‌ساڵی‌ 2014ه‌وه‌ به‌شداریده‌كات له‌ لێدانی‌ ئامانجه‌كانی‌ رێكخراوی‌ داعش له‌ ناو خاكی‌ عیراقدا و پۆلێك فڕۆكه‌ی‌ ئێف 16ی‌ هه‌یه‌ كه‌چه‌ندینجار هێرشیان كردووه‌ته‌سه‌ر بنكه‌و باره‌گاو حه‌شارگه‌كانی‌ ئه‌و رێكخراوه‌ تووندڕه‌وه‌ له‌ عیراقدا.
ئه‌و هاوپه‌یمانه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌ی‌ ئه‌مریكا سه‌ركردایه‌تی‌ ده‌كات، هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ حكومه‌تی‌ عیراق ده‌كات بۆ لێدانی‌ تیرۆریستانی‌ داعش، به‌ڵام رژێمی‌ سوریا هه‌ماهه‌نگی‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و هاوپه‌یمانییه‌دا نییه‌.
30/1/2016

 

سەرکۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆغان سەبارەت بە کۆبوونەوە لەگەڵ لەیلا زانا رایگەیاند ''با سەرەتا ئەوە بڵێم کە پێویستە پێش هەموو شتێک سوێندەکەی بخوات. ئەگەر لە پەرلەمان سوێند نەخوات ئەوا کۆبوونەوەیەکی لەوجۆرە تەنانەت نابێتە جێگەی باسیش''.

ئەردۆغان سەبارەت بە مانگرتنی پەرلەمانتارانی هەدەپە، رایگەیاند ''ئێمە هەرگیز بەو فێڵانە ناخەڵەتێین، دەتوانن مان لە خواردن بگرن، دەتوانن شتی دیكەش ئەنجام بدەن. ئەمانە لە ئێستەدا خزمەتی رێكخراوی تیرۆریستی دەكەن''.

ئەردۆغان لەدوای نوێژی هەینی وەڵامی پرسیاری رۆژنامەوانانی دایەوە. سەبارەت بە مانگرتنی پەرلەمانتارانی هەدەپە گوتی "ئەمانە لە ئێستادا وەك داردەستی رێكخراوی تیرۆریستی كار دەكەن. كارەكە بە تەواوی پێچەوانە بووەتەوە. ئەمانە لە پەرلەمان دانانیشن، بەردەوام لەو ناوچانەن كە پێكدادانی تێدایە، ئێستەش دەڵێن كە مان لە خواردن دەگرن. هەندێكیان مان لە خواردن دەگرن، هەندێكی دیكەیان هاوشێوەی هاوسەرۆكەكەیان لە پشوون زۆر خۆش كات بەسەر دەبەن. ئیتر ئێمە ئەمانە دەناسین. كامەیان چی دەكات روون نییە. پێویستە چیتر وەك میدیا بەم فێڵە نەخەڵەتێین".

29/1/2016

 

په‌رله‌مانتارێكی یه‌كێتی ده‌ڵێ كۆبوونه‌وه‌كه‌ی چه‌ند رۆژی رابردووی بارزانی له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ سیاسیه‌كان به‌رچاوڕَوونی و ئه‌جێندایه‌كی باشی پێوه‌ دیار بوو خه‌لكیش گه‌شبین بووه‌ پێی، به‌ڵام ئه‌م هێرشانه‌ی له‌دوای كۆبوونه‌وه‌كه‌وه‌ ،گۆران له‌رێگای میدیاوه‌ ده‌یكاته‌ سه‌ر یه‌كێتی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ره‌وا نیه‌.
"سه‌ركه‌وت سه‌رحه‌د" په‌رله‌مانتاری فراكسیۆنی یه‌كێتیی نیشتمانی كودستان له‌ په‌رله‌مانی كوردستان به‌ (باسنیوز)ـی راگه‌یاند: "كۆبوونه‌وه‌كه‌ی چه‌ند رۆژی رابردووی سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان له‌گه‌ڵ لایه‌نه‌ سیاسیه‌كان به‌رچاوڕوونییه‌كی پێوه‌ دیار بوو، نییه‌تێكی باش هه‌بوو له‌ رێككه‌وتن و دیالۆگ بۆ داهاتووی پرسه‌ سیاسییه‌كان، ره‌نگدانه‌وه‌شی هه‌بوو له‌وه‌ی كه‌ به‌ هه‌وڵی بارزانی و لایه‌نه‌ به‌شداربووه‌كان پرسه‌ سیاسییه‌كان چاره‌سه‌ر بكرێت و په‌رله‌مان كارا بكرێته‌وه‌ و له‌گه‌ڵ به‌غدا گفتوگۆ ده‌ست پێبكرێته‌وه‌ و چاره‌سه‌ری زۆرێك له‌ قه‌یرانه‌كان بكرێت و هه‌روه‌ها باس له‌ چۆنیه‌تی ئه‌نجامدانی ریفرادۆمیش كرا كه‌ ئه‌مانه‌ش ده‌ریده‌خه‌ن كه‌ ئه‌م كۆبوونه‌وه‌یه‌ ئه‌جیندایه‌كی باشی هه‌بوو خه‌لكیش گه‌شبین بووه‌ پێی".

گوتیشی: "یه‌كیتی ئه‌وه‌ی راگه‌یاندووه‌ كه‌ لیژنه‌یان پێك هێناوه‌ و چاوه‌روانی وه‌ڵامن بۆئه‌وه‌ی سه‌ردانی گۆران و كۆمه‌ڵ بكه‌ن بۆ ئه‌م پرسانه‌".
ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی یه‌كێتی زیاتر گوتی: "ئه‌م هێرشانه‌ی له‌دوای كۆبوونه‌وه‌كه‌وه‌ كه‌ بزووتنه‌وه‌ی گۆران له‌رێگای میدیاوه‌ ده‌یكاته‌ سه‌ر یه‌كێتی به‌هیچ شێوه‌یه‌ك ره‌وا نیه‌. چونكه‌ یه‌كێتی له‌ رابردوو چه‌ندین كۆبوونه‌وه‌ی هه‌بووه‌ بۆ پرسی سازان به‌ناوی چوار لایه‌نه‌كه‌وه‌. له‌چه‌ند رۆژی رابردووش پرۆژه‌ی پێشكه‌ش به‌ پارتی و گۆران كردووه‌ بۆ بابه‌تی هه‌ماهه‌نگی له‌گه‌ڵ به‌غدا".

ره‌ونیشی كرده‌وه‌ كه‌ یه‌كێتی و پارتی سه‌نگی سیاسی خۆیان هه‌یه‌ ، چونكه‌ ئێستا به‌ درێژایی هه‌زار و دووسه‌د كیلۆمه‌تر له‌ شه‌ردان له‌گه‌ڵ تیرۆریستانی داعش، له‌ رابردووشدا چه‌ندین رێكه‌وتننامه‌ی ستراتیژیان هه‌بووه‌ و به‌رپرسانه‌ مامه‌ڵه‌یان كردووه‌ و به‌گوێره‌ی خۆیشیان به‌رپرسیارییه‌تی كه‌موكوڕیه‌كانیان به‌ركه‌وتووه‌ . ئاماژه‌ی بۆ ئه‌وه‌ش كرد كه‌ یه‌كێتی چه‌ندین هه‌وڵیشی داوه‌ بۆ نزیك كردنه‌وه‌ی پارتی و گۆران و چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی نێوانیان. ئێستاش كه‌ یه‌كێتی چووه‌ته‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌ی سه‌رۆكی هه‌رێم ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت كه‌ له‌سه‌ر ئه‌ژماری گۆران چووه‌. بۆیه‌ ئه‌م هێرشانه‌ی میدیای گۆران به‌ ره‌وا نابینم.

30/1/2016

دواین هه‌واڵ

به‌رنامه‌ی کۆماریخوازان