^{عەلی كەریمی}

^{لە چەند رۆژی رابردوو لەناكاو دوو رووداو بوو بە جێی مشتوومڕ و لێكدانەوەی جیاواز لە ناو گەلی كوردستان لە رۆژهەڵات بە گشتی و چالاكانی سیاسی و لەشكری ناو تۆڕەكانی فەیسبوك و سایتەكانی ئینتەرنێت بە تایبەتی. ئەوانیش "كۆنگرەی ناودارانی كورد لە سنە" و موفاوەزاتی ئەم چوار حیزبە بوو لە گەڵ بەرپرسێكی ئێران بە نێوندگیری رێكخراوەیەكی (NGO)ی نۆروێژی.
نەفسی وتووێژ باوەڕ ناكەم لە دنیای سیاسەت و بگرە غەیرە سیاسەتیشدا كەس نكۆلی لێ بكات و بە تەواوی رەدی كاتەوە، بەڵام ئەوەی ئەم رۆژانە لە نۆروێژ كرا دەبێ چی ناو لێبنێین جیا لە فێڵ و موئامەرەی رژێمی مەلایان.
چل ساڵە كۆماری ئیسلامی، گەلی كورد لە ئێران بە هەموو شێوەكانی دڕندەیی و بێبزەیانە دەچەوسێنێتەوە و تەنانەت لە مافی پەیاكردنی نان بۆ زگی برسیی بێ بەش كراون و رۆژانە كۆڵبەران دەكوژرێن. چالاكی سیاسی و لاوان دەچنە بەندیخانە و سەریان بە دارەوە دەكرێت، رێكخراوگەلی جیاوازی سیاسی بوونی نییە و كوردستان هەروا وێران و مەحروومە لە ئاوەدانی و سەرمایەگوزاری.
حیزبەكانی رۆژهەڵات لەوپەڕی نایەكگرتوویی و پارچە پارچە بوون و دووركەوتنەوە لەخەڵكدان بە تایبەت ئەم چوار حیزبەی روویان تێكراوە بۆ ئەو مەبەستە.
هەر چالاكێكی سیاسی و بە ئەزموون و مێژووزان، بە باشی ئەم راستییە دەزانێت حكومەتەكانی ئێران و بە تایبەت كۆماری ئیسلامی ئەگەر لە زەعف و فێڵ نەبێ هەرگیز مل بۆ موفاوەزات راناكێشن و بە درێژایی مێژوو دەوڵەتی عەجەم بە فێڵ و موئامەرە موفاوەزاتی لە لایەنی}

^{زانکۆ ناسر ئه‌حمه‌د}

^{بەدرێژایی مێژوو گەر لاپەڕەکانی مێژوو هەڵبدەینەوە کارێکی تایبەتمەندو سەرنجڕاکێش بووە یاخود جێی تێڕامان بووە کە دەوڵەتێک بیەوێت پەلاماری ئەمریکا بدات یاخود گێچەڵی بەرامبەر بکات بەکردەوەکانی وەک ئەوەی ئێستا ئێران بەرامبەر بەویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا دەیکات .}

^{لە دواین گێچەڵی ئێران ئەوە بوو هەینی ڕابردوو ئێران دەستی گرت بەسەر کەشتیەکی نەوت هەڵگری بەریتانی لە ڕێڕەوی ئاوی هورمز کە ناسراوە بە گەرووی هورمز ، کاتێک گاردی کۆماری ئێرانی لە ڕێگای هەلیکۆپتەرەوە دابەزینە ناو کەشتیەکە و دەستیان بەسەر کەشتیەکەدا گرت و هەموو ئەم ئۆپراسیۆنەش لە ڕێگای گرتەی ڤیدیۆییەوە تۆمار کراو دواتر پیشانی جیهان درا .}

^{ئەم کارەش کاردانەوەیەکی نێودەوڵەتی و مقۆمقۆیەکی نێودەوڵەتی و بەتایبەت ڕۆژئاوای بەدوای خۆیدا هێنا لەپێش ئەمانەشدا لەدەمەکانی ڕابردوودا ئێران فڕۆکەیەکی بێ فڕۆکەوانی ئەمریکی خستە خوارەوەو ئەمەش وای کرد ترامپ بڕیاری جەنگ و پەلاماردانی ئێران بدات، بەڵام لەدوا ساتەکاندا پاشگەزبوەوە لەهەڵگیرسانی ئەو جەنگە خوێناویە سەرەڕای ئەو گێچەڵ و کردەوە ئیستیفزازیانەی ئێران و نەبوونی سیستمێکی بەرگری توندی ئێرانی بەرامبەر بەهەر هێرشێکی لەناکاو ، هەمووشمان دەزانین›› کە جەنگێکی دۆڕاو دەبێت بۆ ئێران ‹› بەڵام ئەمریکا زۆرترین کاردەکات کە ئەو جەنگە بەرپا نەکات}

رێبوار محەممەد

^{ئەمەریکاو ئێران زیاتر لە چل ساڵە لە ململانێ یەکی توندان بەهۆی تێڕوانین و ستراتیجی هەرلایەک بۆ کۆنترۆڵی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەت وزەی نەوت وگاز. لە ماوەی چوار دەیەیی ڕابردوو ململانێی بەردەوام هەبووە بەڵام توندبوونەوەی ململانێکان لەدوای هاتنەسەرکاری ترامپ و پاشەکشەی ئەمریکا لە ڕێکەوتنە ئەتۆمێکە و سەپاندنی هەمووجۆرە گەمارۆیەیەکی ئابووری قۆناغ بەقۆناغ بە تایبەت بەکارهێنانی کارتی نەوت بەڕاستی وڵاتی ئێرانی توشی کارەساتی ئابووری کردوە چونکە لەسەدا چلی بودجەی ئێران لەسەر داهاتی نەوتە.،بەهۆی گەمارۆکانەوە هەناردەی نەوت لە دوو ملێۆن و نیو بەرمیل دابەزیوە بۆ نزیکەی سێسەدهەزار بەرمیل.ململانێکان هێندە توندبونەتەوە کەهەرلایەک هەوڵ دەدات کارتە بەهێزەکانی خۆی بەکاربهێنت بۆ زاڵبوون بەسەرلاکەی تردا. ستراتیجی ئەمریکا چی یەو ئەوکارتانەی بەدەست یەیەتی چین بۆ بەدەستهێنانی ئامانجەکانی؟ ئەمەریکا دەیەوێت دەست بەسەر وزەی ڕۆژهەڵاتی ناوین و بریارە سیاسیەکان دا بگرێت هەروەها ئاسایشی ئیسرائیلیش بپارێزێت. .کارتەکانی دەستی گەمارۆی ئابوری و هێزی سەربازی یەتی کەبەکاری دەهێنێت.کارتی سەربازی کەلە ئێستادا ئەولەوێتی ئەمریکا نییە و نایەوێت بەکاری بهێنێ هۆکارەکەی ئەوەیە لە جەنگی عێراق و ئەفغانستان ئەنجامێکی}

بورهان شێخ رەئووف

^{جەبەل تاریق ناوێکی نامۆ نیە بۆ زۆربەمان بە تایبەتی بۆ جیھانی ئیسلامیش بە گشتی ئەم ناوە دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی فتوحاتی ئیسلامی لە ئەندەلس و سەرکردەی ئەو شاڵاوە ش ( تاریقی کوڕی زیاد ) لە ساڵی ٧١١ زاینی , تەنگەی جەبەل تاریق ئەو شوێنەیە کە ئۆقیانووسی ئەتڵەسی بە دەریای سپی ناوەڕاستەوە دەبەستێتەوە کە ناوە عەرەبیە کۆنەکەی دەریای ( زقاق) بوو ھەرچەندە ئنگلیزو ئیسپانیەکانیش ناوی تایبەت بەخۆیان ھەیە بۆی , کە قووڵترین شوێنی ئاوەکەی ٣٠٠ مەترەو تەسکترین شوێنی پانتاییەکەی ١٤ کیلۆمەترە .}

^{تەنگەی جەبەل تاریق یەکێک لە ھەستیارترین ڕێڕەو وپێگە دەریاییە گرنگەکانی جیھان کە کەشتیگەلی بارھەڵگر ھاتوچۆی بەردەوامی تێدا دەکەن لە نێوان ڕۆژھەڵات و ڕۆژئاوا داو ناوچەیەکی جێناکۆکە لە نێوان ھەردوو وڵاتی بەریتانیا و ئیسپانیادا , لە ئێستا بووەتە گۆڕپانی ململانێکانی ئێران و ئەمریکا لە لایەکی ترەوە ئەمە ئەو ڕاستیە سامناکەمان دێنێتە پێش چاو کە ئەگەر ململانێ و ناکۆکییەکان ئەگەر زوو چارەسەر نەکرێت بە لۆجیک و ژیری ئەوە بۆی ھەیە پەل بھاوێ بۆ زۆر پنت و جوگرافیای دوورتر کە دواتر کۆنترۆڵکردنی لەوەیە ئاسان نەبێت لایەنی تریش ڕاکێشێتە ناو ھاوکێشەکەوە .}

^{سەرھەڵدانی کێشەکە}

^{کاتێک ئەم کێشە تازەیە سەری ھەڵدا کە دەستەڵاتدارانی تەنگەی}

زریان رۆژهەڵاتی

^{هاوكات لەگەڵ زیادبوونی گرژییەكانی بەینی تاران و واشنتن، باسی دیالۆگی ئێران و ئەحزابی كوردی رۆژهەڵات هاتەگۆڕێ و ئەمە هەرایەكی ناوەتەوە. ناوەندی هاوكاریی حیزبەكانی رۆژهەڵاتی كوردستان دەڵێن ئەوەی روویداوە دانوستاندن نەبووە، بەڵام هەندێكیشیان باسی جۆرێك دیالۆگیان لەگەڵ ئێران كردووە. ئێرانیش تا ئێستا بەڕەسمی هیچ شتێكی لەوبارەیەوە رانەگەیاندووە.}

^{بەگشتی، بەستنی كۆنگرەیەك بەناوی "ناودارانی كورد" لە سنە و بڵاوەپێكردنی هەواڵی دیالۆگ لەگەڵ ئەحزابی كوردی، ئەو پرسیارەی وروژاندووە كە ئایا ئێران بە تەمای كرانەوەیەكی كوردییە یان دەیەوێ هەتا تێپەڕاندنی ئەم بارودۆخە دژوارەی لەگەڵ ئەمریكا وهاوپەیمانەكانی، كورد كۆنترۆڵ بكات؟}

^{دیالۆگی ئێران و ئەحزابی كوردی}

^{رێكخراوێك بەناوی نۆریف تەقریبەن ساڵی جارێك سەردانی ئەحزابی كوردی دەكات و هەر ئەمیش وەك بزوێنەری سەرەكی دیالۆگی ئەمجارەی ئێران و ئەحزابی كوردی دەردەكەوێت. هەرچەند لە دەورانی خاتەمیدا چەند جارێك هەوڵی دانوستاندن لەگەڵ ئەحزابی كوردی دراوە، بەڵام ئەمجارەیان}

کارزان نوعمان

^{شۆڕشی فەڕەنسا لە ١٤ی تەموزی ساڵی ١٧٨٩زاینی، بەیەکێک لەگەورەترین لەڕوداوەکانی مێژوی مرۆڤایەتی دادەنرێت کە چەرخێکی نوێی لە ئازادی و برایەتی هێنایە گۆڕ، کودەتایەکی ڕامیاری و شۆڕشێکی جەماوەری بوو كەتەواوی كۆمەڵگای فەڕەنسی گرتەوە، شۆڕشەكە کاریکردە سەر ھەموو جیھان و بە جارێک ھەموو جیھانی گۆڕی، شۆڕشی گەل لەماوەی حوکمی لویسی شانزەهەم دا هەڵگیرسا کەڕەگ و ڕیشەی لەناڕەزایێکی جەماوەریەوە لەدژی چەوسانەوە و دڕندەی چینی ئۆرستۆکڕاتی و حاکمەکەوە سەرچاوەی گرتبوو.}

^{لەڕۆژی ١٤ی تەمووزدا جەماوەر گەمارۆی زیندانی باستیلیاندا کە گەورەترین زیندانی حوکومەت بوو دوای چوار کاتژمێر لە گەمارۆدان بەزۆر دەرگای زیندانیان شکاند و هەرچی زیندانی بوو ئازادکران، ڕوخانی ”باستیل” نیشانەیەکە بۆ كۆتایی هێنان بەزوڵم و زۆری تائەمڕۆش ڕۆژی ڕوخانی باستیل پشوی ڕەسمی ئەو وڵاتەیە و بەوبۆنەیەوە ئەمڕۆژە وەکو ڕۆژی نیشتیمانی فەڕەنسا دیارکراوە.}

^{ئازادی، برایەتی و یەکسانی، ئەمانە ئەو سێ دروشمە بوون کە لەشۆڕشی فەڕەنسیدا بەرزکرابوونەوەو شۆڕشگێڕەکان ھەڵگری ئەم دروشمانە بوون و لەو کاتەدائەم دروشمانە چەند}

^{پرسی مزاکرە دەگەڵ تاران و نەقشەرێگا بۆ ساغکردنەوەی حکومەتی دیفاکتۆ، تەوافقی و ئیتلافی و ئینتقالی لەتەبعییددا، دوو پرۆژەی بزووتنەوەی کۆماریخوازانن کە عەمەلەن تەواوکەر و ئاڵترناتیڤ بۆ یەکترن، دیارە ئەگەر لایەنەکان هاوکاری بکەن، مسەوگەربوونیان قەتعییە.}

^{١- شەفافییەت لە حەوزەی چالاکی سیاسی و دیپڵۆماتیک دا، ٢- سەراحەت و راستی لە وتار و گوتار و مێدیادا، ٣- سەداقەت لە کردار و تعامل دەگەڵ جەماوەر ، سێ پڕنسیپن کە "سەربەخۆیی ناوەندی بریاردانی سیاسی" بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستانیان گارانتی کردووە.}

^{ئەسڵی مزاکرە و دانووستان میکانیزمێکە کە کورد دەبێ لە ساحەی شەڕ و ئاشتی دا کاری پێ بکات، دیارە لە ئەگەری بێ ئاکام بوونی مزاکرە دایە، کە کوردی رۆژهەڵات بۆی هەیە پشت ئەستوور بە مافی قایم بە زاتی، حکومەتی دیفاکتۆ، تەوافقی و ئیتلافی و ئینتقالی لە تەبعییدا رابگەیەنێت.}

^{بە ئیستیدلال و مەنتیقی حیزبەكان تاران كاتێك لاواز و داماو دەبێت داوای مزاكرە! دەگەل حیزبەكانی رۆژهەلات دەكات، ئێستا پرسیار ئەوەیە: ئەدی بۆ دەبێ؟ حیزبەكان كە زیاتر لە ٢٠سالە لاواز و داماو و دابراو دانیشتون، ئەگەر داوای مزاكرە لە تاران بكەن، عەیب بێ.}

^{دەنگۆی مزاكرەی نێوان حیزبەكان و تاران بەناوبژیوانی نۆرێف دەبیسرێ، دەكرێت نۆرێف بۆ وەرگرتنی بودجەی سالی داهاتووی بەم پرۆژەیە هەستابێ بەلام بەهۆی ئەوە كە ئێران كەیسی كورد بە پرسێكی ناوخۆیی پێناسەدەكا محالە}

^{فارس نەورۆڵی}

^{ھەمو ڕێباز و ئاینەکان و ئایدۆلۆجیاکان، ھەمو بیرمەندەکان بانگەشە بۆ ئازادی مرۆڤ و ئازادی گەلان دەکەن، ھەمویان بانگەشە دژی چەوسانەوە دەکەن بەڵام کە دێیت و سەیری دوێنێ و ئەمڕۆی کورد دەکەیت ھەمو ئەو ئەو فکر و ڕێبازانە دەکەونە ژێر پرسیارەوە، چون کورد گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتە.}

^{بەدرێژایی مێژوو لەژێر ئاگری ئەو ئایدیانەدا سوتێنراوە، لەبەرامبەر ئەو ستەمە ویژدانی و لادانە ئەخلاقییەدا، کورد جەنگی بوونی بردووەتەوە وەک مانەوەی وەک کورد، ئەو جەنگەی کورد لەلایەکەوە بۆ مانەوە بووە، بەڵام لەلایەکی دیکەوە بۆ ئەوە بووە دەرەوە بمانبینێت، دواتر بمانخوێننەوە، کەچی سودێکی ئەوتۆی نەبووە چونکە جیھان چاوی لەئاست ئێمە دا داخستووە.}

^{سەیرکەن لەسەردەمی دەسەڵاتی کۆمۆنیستی دا، لەسەردەمی خەلافەتی ئیسلام و ئێستای دەوڵەتانی ئیسلامی دا و دواتر لە جیھانبینی دەوڵەتانی سەرمایەداری و لیبراڵ ودیموکراتی دا، کورد وەک مرۆڤ وەک نەتەوە، وەک سیاسەت جێگایەکی لەستراتیجی ئەواندا نییە بەپێچەوانەوە، کورد بۆ ماوەیەکی زۆر لاوانی کردە قوربانی ڕێبازی کۆمۆنیزم بەناوی جیاجیا، لەلایەکی دیکەوە سەراپای مێژووی، ئەدەبی و سیاسی کورد خراوەتە خزمەت ئیسلام و لەوێوە چووەتە خزمەت نەتەوەکانی ناوچەکە کەھەموومان یەک پێناسەی ئاینیمان ھەیە، بەڵام کورد لای ئەوان پێناسەی کوردبوونی نیە لەلایەکی دیکەوە لەشەڕی دەوڵەتی ئیسلامی داعشدا، جیھان بەپارێزەری دیموکراتی جیھانی ناوی دەبردین، بەڵام کە دێتەسەر بوونی کورد وەک دەوڵەت کورد وەک پێناسی سەربەخۆ ھیچ کام لەم قوتابخانانە قبوڵیان نییە.}

^{وەرن سەیری عێراق کەن لەسێ پێکھاتە و دوو پێناسە}

^{هاونیشتیمانە بەرێزەکان}

^{‎خەڵکی مافخوازی کوردستانی رۆژهەلات}

^{‎رۆژی ٢٢ی پووشپەڕ رۆژێکی پر لەکارەساتە لە مێژوویی خەباتی حیزبی دێمۆکرات و بزووتنەوەی رزگاریخوازی کوردستانی رۆژهەڵات‌دا. دروست ٣٠ساڵ لەمەوپێش لەم رۆژە شوومەدا، گەورە سیاسەتوان و دیپڵۆماتکار و بگرە دەوڵمەردی بلیمەتی کورد، دکتور عەبدولڕەحمان قاسملوو سکرتێری گشتی حیزبی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران، کە لەپێناو چارەسەرکردنی ئاشتیانەی پرسی کوردی رۆژهەڵات دەگەل نوێنەرانی دەسەڵاتی ئێران لە ویەن پێتەختی وەڵاتی ئوتریش لە ووتوێژ و مزاکرەدا بوو، شەهید دەکرێت.}

^{‎دوکتور قاسملوو هەر لەسەرەتای دەستپێکی شۆرشی گەلانی ئێران و هاتنەسەرکاری کۆماری ئیسلامی، بڕوای قووڵی بە رێگاحەللی ئاشتیانەی کەیسی کورد لە کوردستانی رۆژهەڵات هەبوو، هەر بۆیەشە لە‌م‌پەیوەندییەدا گشت چالاکیی سیاسی، دیپلۆماتیک و مێدیاتیکی حیزبی لەپێناو چەسپاندنی گووتاری ئاشتی و سوودوەرگرتن لە مکانیزمی دیالۆگ و دانووستاندنی ئاشتەوایی بۆ حەللی کێشەکان دەگەل تاران، تەرخان کردبوو، وە هەر لەم راستایەشدا دوای شەری ٣مانگە و ئیعلامی لەببەیک بە "پەیامی سولحی خومەینی"، وەک گووتەبێژی هەیئەتی حووسنی نییەتی کوردستان دەگەڵ هەیئەتی نێردراوەیی تاران، واریدی ووتوێژ و دانووستاندنی ئاشتەوایی بوو، وە چەندین دانیشتنیان بەمەبەستی دۆزینەوەی رێگاحەللی ئاشتیانەی پرسی کورد، دەگەڵ هەیئەتی نێردراو کرد. بەڵام بەداخەوە شەرخوازان سەرئەنجام توانیان رەوتی ئاشتەوایی بەرەو گرژی و سەپاندنی شەری بەرگری نەتەوەیی جهەتدار و هیدایەت بکەن، شەرێک کە ئێستاشی}

^{هۆمەر نۆریاوی}

^{سیاسه‌ت هات دڵی بردم به‌ تاڵان
ده‌بێ هه‌ر ساڵ بڵێم خۆزگه‌م به‌ ساڵان!*}

^{هونەرمەند کە بوو بە مڵک و سەرمایەی میللەت و نەتەوەیەک،ئیدی ناتوانێت تەنێ هەر لەسەر ویستی تاکەکەسیی خۆی بڕیار بدات و پشت لە ئارمانجە واڵاکانی نەتەوەکەی بکات. "پێشەوا"ی مەزن وەک ڕێبەرێکی نەتەوەیی،لە هەستیارترین دۆخدا هەر وەک "جەعفەر پیشەوەری"ی ئازەربایجان و زۆر کەسی دی،بژاردەیەکی دیکەیشی لەبەردەم بوو بەڵام مانەوە لە پەنا نەتەوەکەی هەڵبژارد کە سووریش دەیزانی باجی قورسی گەرەکە کە ئەویش بەختکردنی گیانە پیرۆزەکەی دەبێت،کەچی تەنانەت بۆ تاقە ساتێکیش دڕدۆنگی بە خۆی ڕێ نادات و بەرە و مەتەرێزی گەل هەڵدەبژێرێت. نهێنیی هەرمان مانەوەی ئەمجۆرە کەسایەتییانەیش هەر دەگەڕێتەوە بۆ هەمان هەڵوێستی نەتەوەیی. بەڵام کەم نین ئەوانەی بۆ ڕەوشی ئێستا،قایل بە بۆچوون و ڕوانگەیەکی ترن و سووک و هاسان دەڵێن،نووسەر،ڕووناکبیر و هونەرمەند بۆ خۆی سەربەستە چلۆن بڕیار دەدات و ئەمە هیچ پێوەندی بە خەڵکانی دیکەوە نییە!
هونەرمەند "مەزهەر خالقی" کە بە یەک لە لووتکەکانی موزیک و گۆرانیی کوردی دادەنرێت و لای هەمووان بە هێما و سیمبۆلی ئاوەزمەندی و ئەقڵانییەت لە نێو ڕووبەری ڕۆشنبیرییدا لە قەڵەم دەدرێت،مخابن لە تەمەنی لووتکە و پێگەییشتوویی و ژیرییدا کەوتە نێو بۆسەکەیەوە کە هیچ لە مرۆڤێکی بلیمەت و وریای ئەوتۆ،چاوەڕوانی ئەوە نەدەکرا. خالقی لە حاڵێکدا کەوتە نێو ئەو داوە دەستکردەوە کە بۆ نزیک بە 40 ساڵ دەچێت کە نیشتمانی بەجێ هێشتووە و تا ئێستاکە چەندان جار داواکاریی گەڕانەوەی لێرە و لەوێ،ڕەت کردبووەوە؛کەچی ئەمجارەیان کەوتە نێو چەقی بۆسەکەوە و "ئاویەر"ی سەرکەشی بەسەردا ڕووخێندرا.
ئامادەبوونی هونەرمەند مەزهەر خالقی بۆ کۆنگرەی بە ناو "ناودارانی کورد"کە لە شاری سنە بە بەشداری ژمارەیەکی زۆر لە کەسایەتییە زانستی و چاندییەکانی کورد و داژداری کورد بەڕێوە چوو،گومانێکی زۆری لای ڕووناکبیرانی کورد دروست کردووە و زۆرینە لەسەر ئەو خاڵە کۆک و تەبان کە خالقی بەو هەموو ئەزموونەوە،هەرگیز نەدەبووایە خۆی لە قەرەی پرسێکی هەستیاری ئەوتۆ دابایە. ئەرکی سازدان و بەڕێوەبردنی کۆنگرەکە،لە ئەستۆی چەندان دەزگەی}