لوقمان غەفوور

^{ڕۆژنامە و سایت و تەلەفزیۆنەکانی ئەمریکا رۆژی ١٨ی ئۆکتۆبەر، باسیان لە ئەگەری بەکارھێنانی چەکی فسفۆر و کیمیاویی دەکرد کە تورکیا لەم دوو ڕۆژەدا بەکاری ھێنابێت. ئەویش دوای ئەوەی پشکنینی پسپۆرانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە نێو سوریاوە ڕاپۆرتێکی لەو ڕووەوە پێشکەش بە کۆشکی سپی کردووە و کۆشکی سپی - یش ڕادەستی دەسەڵاتی چوارەمی ئەمریکا و ئەوروپای کردووە.}

^{تورکیا بەم کارە نامرۆییەی دەکەوێتە ناو قەفەزی تاوانی جەنگ دژی مرۆڤایەتی. دەکەوێتە بەر لێپێچینەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان کە ئەمەش وادەکات کاری ھێرشکردنە سەر ڕۆژئاوا لەسەری قورس تر بێت.}

^{مەسەلەی ساغبوونەوەی چەکی کیمیاوی لەسەر تورکیا ئەگەر لەئێستاشدا نەبێت بە کێشەیەکی گەورەی تاوانی جەنگ، ئەوا ئەمریکا ھەمووی بۆ کۆدەکاتەوە بۆ}

^{رێبینی محامی}

^{لەسەرەتادا پێناسەی جۆراوجۆر بۆ یاسای نێودەوڵەتی کراوە نەتوندراوە بەشێوەیەکی دیاریکراو چوارچێوە بۆ ئەم یاسایە دابنرێت لەدیارترین و باوترین پێناسە نێودەوڵەتیەکان.}

^{یاسای نێودەوڵەتی کۆمەڵێک بنەمای یاساییە کە پەیوەندی لەنێوان کەسەکانی یاسای نێودەوڵەتی گشتی رێک دەخات کە لەدەوڵەتەکان و رێکخراوە نێودەوڵەتیەکان پێکدێت کە ئەرک ومافەکانی هەر یەکێکیان بەرامبەر ئەوی تریان دیاری دەکات لەگرنگترین و لەپێشینەترین ئەرکەکانی وڵاتان بەپێی ئەم یاسایە خۆی دەبینێتەوە لەپاراستنی ئاسایشی نێو دەوڵەتی و رێگری لە ئەنجامدانی داگیرکاری و هێرشکردنەسەر سیادەو سەربەخۆیی بۆ سەر وڵاتانی تر.}

^{چونکە هەر وڵاتێک ئەم کارە بکات توشی لێپێچینەوەی نێودەوڵەتی دەبێت و بەپێی بنەماکانی ئەم یاسایە سزا دەدرێت. ئەوەی کەئێستا لەڕۆژئاوادا دەیبینین گەر بەمانا نەتەوەییەکەی سەیری بکەین هێرشکردنی داگیرکاریە بۆسەر بەشێک لەخاکی کوردستانە لەلایەن دەوڵەتێکی زلهێزی وەک تورکیا لەبەرئەوەی کوردستان تاوەکو ئێستا خاوەن کیانێکی سەربەخۆ نیەو ناتوانێت وەک کەسێکی یاسای نێودەوڵەتی داوای مافە رەواکان و راگرتنی هێرش و داگیرکاریە بکات بۆسەری. بەڵام ێەگەر بێت و لەڕوویەکی ترەوە سەیری روداوەکانی رۆژئاوا بکەین ئەیبینین ئەوەی کە روودەدات هێرشکردن و بەزاندنی سنووری}

هێرش عەبدوالرحمان

^{گەورەترین کێشەی ترامپ ئەوەیە کە لەخێزانێکی سیاسیەوە نەھاتوە، چی بەخەیاڵدابێت بێ بیرکردنەوە تویتی دەکات. ھەر ئەو شیوازی کارکردنەی وایکردوە بەتویت قیامەت ھەڵسێنێت.! لە سەرەتای یەکەم ساڵی سەرۆکایەتیەکەی، کۆماریەکان بەس فریای ئەوە دەکەوتن خەریکی تویتە ھەڵەکانی ترامپ بن، پاساو و لێکدانەوەی جیاواز پینەیان دەکرد تا ڕای گشتی و ئەنداماکانیان توڕەنەبن و، لەسەر حزبەکەیان نەکەوێت. بۆ ماوەیەک توانیان، بەڵام دوای ئەوە وازیانھێنا، کە ھەوڵدان لەگەڵ ترامپ بێ سودە و، ئەو لە تویتی خۆی ناکەوێت.}

^{دیموکراتەکان دەمێکە لە بۆسەدابوون تا کەیسکی یاسایی بدۆزنەوە تا ترامپ لە سەرۆکایەتی دوور بخەنەوە، لەیەکەم ڕۆژی دەسبەکاربونی ترامپ کەوتنە دوای خاڵە لاوازەکانی، کۆمەڵی دۆسێیان جوڵاند، گەورەتریان لێکۆڵینەوەی "مۆلەر" بوو کە جگە لە کەیسی ڕوسیا کە لەکەناڵی جیاوازەوە دەستی خستۆتە ھەڵبژاردنەکانی ئەمریکاوە، ڕاپۆرتێکیشی ئامادەکرابوو کە بە دە خاڵ ترامپ}

لەتیف فاتێح فەرەج

^{هیچ كات هێنده‌ی ئێستا رۆژئاوای كوردستان له‌به‌رده‌م هه‌ڕه‌شه‌دا نه‌بووه‌، ئه‌ردۆغان و توركیا ده‌یانه‌وێت به‌ته‌واوه‌تی ئه‌و خۆبه‌ڕێوه‌به‌ریه‌ نه‌هێڵن، ئه‌مه‌ریكاش به‌رژه‌وه‌ندی خستوه‌ته‌ سه‌روو دۆستایه‌تی و ئه‌و قوربانیدانه‌ی كورده‌وه‌، ئێستا له‌ هه‌ركات زیاتر پێویسته‌ كورد له‌ هه‌موو دنیا و له‌ ڕێگه‌ی ئازادیخوازانه‌وه‌ فشار له‌ سه‌ر بڕیار به‌ده‌ستان دروستبكه‌ن بۆ دروستكردن و پاراستنی ناوچه‌ی ئارام، ئه‌مه‌ریكیه‌كان تا ئێره‌ ئه‌وه‌ی له‌ سه‌ریان بووه‌ كردوویانه‌، به‌ڵام له‌ ناكاوا جێهێشتن جۆرێكه‌ له‌ بێئه‌مه‌كی، دیبلۆماتێكی فه‌ڕه‌نسی پێی ووتم هه‌رگیز ئه‌مه‌ریكیه‌كان تا سه‌ر كورد ناپارێزن، ئه‌مه‌ قسه‌ی نزیكه‌ی ساڵێك له‌مه‌وبه‌ره‌، ئه‌و كاته‌ وای وت كه‌ من داوام لێكرد فه‌ڕه‌نسیه‌كان كوردی رۆژئاوا بپارێزن، ئه‌و زۆر دیبلۆماسیانه‌ خۆی له‌ وه‌ڵامه‌كه‌ پاراست و وتی هه‌ر ئێمه‌ نین.ئه‌وروپیه‌كان فه‌ڕه‌نسای لێده‌ربچێت ئه‌وانی تر به‌ تایبه‌ت ئه‌ڵمانیا و به‌ریتانیا زۆر بێهه‌ڵوێستن به‌رانبه‌ر كوردانی رۆژئاوا و هه‌ڕه‌شه‌كانی توركیا، ئه‌وان ته‌نانه‌ت تا ئێستا وه‌ك پێویست ئه‌و داعشانه‌شیان وه‌رنه‌گرتوه‌ته‌وه‌ كه‌ ناسنامه‌ی وڵاتانی ئه‌وروپیان هه‌یه‌، فه‌ڕه‌نسا كه‌م و زۆرهاوكاری كردووه‌، به‌ڵام گه‌ر مه‌به‌ستی بێت ده‌توانێ‌ زۆر له‌وه‌ زیاتر بكات، هه‌ڵبه‌ت هه‌موو ئه‌وروپا ده‌زانن كه‌ توركیا سڵ له‌ جینۆساید و كوشت و بڕی به‌ كۆمه‌ڵ ناكاته‌وه‌، بۆ هه‌ڵوێستیان نیه‌ ئه‌مه‌یان مایه‌ی پرسیاره.له‌ دۆخی وه‌ك ئێستای رۆژئاوای كوردستاندا ئه‌ركی هه‌موو كورد و به‌ تایبه‌ت هه‌رێمی كوردستان و پارله‌مانی كوردستان و ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێره‌یه‌ داوا له‌ ئه‌مه‌ریكا و ئه‌وروپا بكه‌ن، رێگه‌ نه‌ده‌ن ئه‌و ناوچه‌یه‌ ببێته‌ گۆمی خوێن له‌و باره‌یه‌وه‌ جوڵاندنی كوردانی تاراوگه‌ له‌ لایه‌ك و له‌ ناوه‌وه‌ش دروستكردنی رای گشتی بۆ به‌ گژاچوونه‌وه‌ی سیاسه‌تی پاكتاوكردن زۆر پێویسته.ماوه‌یه‌كی زۆر له‌مه‌وبه‌ر دۆگلاس سیلمانی باڵیۆزی}

^{نەریمان ئاغالى}

^{فکر و فەلسەفەی ڕۆژئاوا بەدیلە بۆ گۆڕینی جیھانی کاپیتالیزم و ھۆشی ناسیۆنالیستی.
واتە: سیستێمی بەڕێوەبردنی ڕۆژئاوا نەک ھەر بۆ ڕۆژئاوا، بەڵکو بۆ باشووری کوردستان و تەواوی ڕۆژھەڵاتی نێوەڕاست و دوورتر و چارەسەری زۆربەی کێشەکانی ھەموو دونیاش دەکات.
کاتێک گەلانی جیاواز لە ھەر ناوچەیەکدا بەفکری ڕۆژئاوا دەگەن، ئیدی جەنگ کۆتایی دێ، ئیدی وڵاتان بازاڕی فرۆشتنی چەکیان نامێنێ، دواتر بازاڕی دەرمانسازی و کاڵای ڕووکەشیش نامێنێ!
لەنمونەی بچووکدا: ژنێک پاککردنەوەی نینۆکەکانی و ئازادی ڕاستەقینەی لە ئاڵتوون و پەردە پەنجەرەو فیلەری لچ و لووتی بچووک پێ بەنرختر دەبێ، ژیانێکی شایستە بە ھەرچی کاڵای بریقەداری دنیا ناگۆڕێتەوە.
پیاوێک: پاراستنی کەرامەتی خۆی و ژیانێکی سەربەرزانە و ئازادی لە ئۆتۆمبێلی بەنرخ و شەتڵکردنەوەی پرچ و بچووکردنەوەی لووتی لا بە بەھاتر دەبێ.
بەگشتی پەروەدە دەبێتە سەرچاوەی ژیانکردن، نەک درامای ھاوردە و زمانی بازاڕی مێدیای بێ فلتەر.
کاتێک گەلان بە فکری ڕۆژئاوا دەگەن، ئیدی وڵاتێک ناتوانێ ببێتە کۆڵۆنیالی تۆ و بەڕاست و چەپدا مامەڵە بەسامانی سروشتی و وەبەرھێنانتەوە بکا، وەک ئەوەی}

^{محەمەد ئەحمەد}

^{قه‌یرانه‌كانی سوریا زیاتر له‌ هه‌شت ساڵه‌ به‌رده‌وامی هه‌یه‌، كه‌ ڕووداو و گۆڕانكارییه‌كانی ئه‌و وڵاته‌ هێند به‌ خێرایی رووده‌ده‌ن، پێشبینیكردن و شرۆڤه‌كردنیان بۆ چاودێران و لێكۆڵه‌رانی سیاسی كارێكی سه‌خت و دژواره‌. به‌هۆی به‌ریه‌ككه‌وتنی به‌رژه‌وه‌ندی چه‌ندین هێزی هه‌رێمی و سه‌رووهه‌رێمی له‌ ململانێ و ناكۆكییه‌كانی سوریا، تاوه‌كو ئێستا ئاسۆی چاره‌سه‌ره‌ سیاسییه‌كان له‌و وڵاته‌دا به‌ ناڕوونی و ئاڵۆزی ماونه‌ته‌وه‌. ئه‌گه‌رچی به‌هێزبوونه‌وه‌ی حكومه‌تی سوریا و گێڕانه‌وه‌ی به‌شێكی به‌رچاو له‌و ناوچانه‌ی كه‌ پێشتر له‌لایه‌ن هێزه‌ ئۆپۆزسیۆنه‌كانه‌وه‌ ده‌ستیبه‌سه‌رداگیرابوون، گرژی و ناكۆكییه‌كانی به‌ره‌و لێواری ئارامییه‌كی ڕێژه‌یی بردبوو، به‌ڵام له‌ دواین پێشهاتدا و به‌ ڕاگه‌یاندراوی ده‌ستپێكی پاشه‌كشه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌ سوریا و، یه‌كلاكردنه‌وه‌ و كۆتایهێنان به‌ ناكۆكییه‌كان ئه‌و وڵاته،‌ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌ته‌ ده‌ستێوه‌رده‌ره‌كانیدی و، ئاماده‌گی توركیا بۆ ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی له‌ باكوری ڕۆژهه‌ڵاتی ئه‌و وڵاته‌دا (ڕۆژئاڤا)، جارێكیتر پرسی قه‌یرانی سوریا بووه‌ به‌ یه‌كێك له‌ گرنگترین مژاره‌ سیاسییه‌كانی ئه‌مڕۆ له‌ ناوه‌نده‌ میدیایی و سیاسییه‌كانی جیهان.}

^{تا ئیستا ڕوون نیه‌ كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئه‌مریكا له‌ سوریا كه‌ی و چۆن جێبه‌جێده‌كرێت، هه‌روه‌ها ئۆپه‌راسیۆنی سه‌ربازی توركیا له‌ ڕۆژاڤا به‌ ئامانجی دروستكردنی ناوچه‌یه‌كی}

^{ئەمڕۆ دو ساڵ بەسەر كۆچی دوایی مام جەلال-دا تێدەپەڕێ‌، ئەو لەهەڕەتی گەنجێتیدا چۆن ژیاوە؟
ئاوێنە رانانێك بۆ یاداشتەكانی دەكات كە لەتارانی پایتەختی ئێران بەزمانی فارسی لەلایەن عیرفانی قانعی فەرد-ەوە لەدووتوێی كتێبێكی قەبارە گەورەی 1056 لاپەڕەیدا بەناوی "پاش 60 ساڵ"ەوە بڵاوكراوەتەوە.}

^{منداڵێكی هار‌و لاسار
ئامادەكاری ئەم یاداشتانە لەسەرەتای گێڕانەوەی یاداشتەكانی تاڵەبانیدا ئاماژە بەوە دەكات كە ساڵڕۆژی لەدایكبوونی "جەلال كوڕی حسامەدین نوروڵا" بەروونی دیار نییە، هەرچەندە لەناسنامەكەیدا یەكی ژوئیەی 1933 نووسراوە، بەڵام لەتۆماری خوێندنگەكەیدا ساڵی لەدایكبوونی 1934 نووسراوە، بەڵام ئەوە روونە كە ناوبراو لەدێی كلكانی نزیك دوكان لەدایكبووە".
تاڵەبانی خۆی دەڵێت "لەهاوینی 1933 لەدایكبووم.. كە لەقوتابخانە داغڵ كرام لەكۆیە، لەبەرئەوەی شێوەی قسەكردنم گوندییانە بوو، قوتابیەكان گاڵەتەیان پێدەكردم‌و ئەمەش زۆر كاری تێدەكردم، بۆیە هەمیشە لەشەڕدا بووم تا وردە وردە مامۆستاكان رایانهێنام‌و شێوەی قسە كردنم بوو بەشاریی".
هەروەها سەبارەت بەقۆناغی منداڵی خۆی دەڵێت "منداڵێكی زۆر هار‌و لاسار بووم، خەریكی شەڕە گەڕەك‌و لەكوتەك وەشاندن‌و كوتەك خواردنیشدا ئامادەو بەشدار بووم".
یەكێك لەو رووداوانەی كە لەیادەوەری تاڵەبانیدا ماوەتەوە وەك خۆی دەڵێت ئەوەیە كە "جارێكیان حەنا ئەفەندی مامۆستام لەسەر رادەربڕینی سیاسی دوو داری}

^{کەیوان فەرامەرزی}

^{ئەرکی مێدیا دابەش، بڵاو کردنەوە و گەیاندنی زانیارییە بە هەموو شێوەیەکی رەخساو بە سەر کۆمەڵگادا، لە زۆر وڵات ڕاگەیاندنی سەربەخۆ وەک پاسەوانی دێموکراسی ناوی هاتوە لە بەر ئەوەی کە هاووڵاتی لە هەموو بڕیاڕ، ڕۆداو و بۆچونی جیاواز ئاگادار دەکاتەوە. کۆگایەکە لە زانیاری، واتە شوێنی کۆ کردنەوەی زانیاری جیاواز لە هەموو لایەکەوە، لە هەمان کاتدا کەرەسەی پەیوەندیی لە بەینی}

^{ئارام مەحمود ئەحمەد}

^{سەلەفییەکان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان لە چی بارێکدان؟ ئایا پێگە و کاریگەرییان هەیە؟ لەم ڕاپۆرتەدا باس لە مێژووی بوونی ئیسلامی سیاسی و سەلەفییەکان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان دەکەین.}

^{لە ماوەی ئەو ساڵانەی کە کورد لە ڕۆژئاوا و باشووری کوردستان شەڕی داعشی دەکرد، ماوە ماوە باسی چوونی کوردانی ڕۆژهەڵاتی کوردستان بۆ ناو داعش یان کوژرانیان لەناو داعش دەکرا، زیاتر لەوەش لە گرتە ڤیدیۆییەکاندا لە کاتی شەهیدکردنی پێشمەرگە کوردەکاندا دەبینران.}

^{لە مێژووی سیاسیی ئەو پارچەیەی کوردستاندا بوونی دوو بیری چەپ و ناسیۆنالیزم بەردەوام ڕێگر بوون لە بەردەم گەشەی ئیسلامی، هەرچەندە ژمارەیەک کەسایەتیی ئایینی پێیان ناوەتە ناو بواری سیاسەتەوە، بەڵام بە هۆی باڵادەستیی فەزای ناسیۆنالیستییەوە، زیاتر برەویان بە ناسیۆنالیزمی کوردی داوە.}

^{مامۆستا شێخ عیزەدین حوسەینی وتاربێژی مهاباد تا پێش شۆڕشی ئیسلامیی ئێران لە زانایانی سوننە بوو، دوای شۆڕشی ئێران لەگەڵ حزبی دیموکراتی ئێران و کۆمەڵە کە چەپ بوو پەیوەندیی نزیکی هەبوو. حوسەینی کە خاوەنی بیرێکی پێشکەوتوو و خوازیاری جیاکردنەوەی ئایین لە دەوڵەت بوو، یەکێک لە ئەندامانی لیژنەی دانوستانکار لەگەڵ کۆماری ئیسلامیی ئێران بۆ بەدەستهێنانی خۆبەڕێوەبەری بۆ ڕۆژهەڵاتی کوردستان بوو. حوسەینی پێی وا بوو ژمارەیەک لە حوکمەکانی}

<sup>ناسر باباخانی

جیاوازیی "ژینگه‌ی سیاسی" ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌، بۆ ئێمه‌ی كورد هه‌ر له‌ كۆنه‌وه‌ بووەته‌ هۆی مشتومڕی نێوان ئه‌و كه‌سانه‌ی كه‌ له‌م دوو دنیا جیاواز و دوو ژینگه‌ ناوێكچووه‌دا ده‌ژین. هۆكاره‌كه‌شی ڕوونه‌، دنیایه‌ك ئازاد و دێموكراتیكه‌ و به‌پێچه‌وانه‌وه‌، دنیایه‌كی تر پڕ له‌ كۆتوبه‌ند و دیكتاتۆرییه‌ت! بۆیه‌ ناكرێ قایل به‌مه‌ بین به‌رده‌وام "شێوه‌ڕوانین"ه‌كان به‌ نیسبه‌ت پرسه‌ جۆربه‌جۆره‌كانی ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ یه‌ك بێ. به‌سروشتی پتانسییه‌له‌ دێموكراتیكه‌كانی دنیای ده‌ره‌وه‌، مرۆڤی نیشته‌جێی ئه‌م ژینگه‌یه‌ ڕادیكاڵتر و ئاڕمانخوازتر و ئایدیالیستتره‌، به‌ڵام ئه‌و كه‌سه‌ی له‌ دنیایه‌كدا به‌ ناوی ناوخۆ ده‌ژی، له‌به‌ر زه‌بروزه‌نگی ده‌سه‌ڵاتی دیكتاتۆر ‌هه‌وڵ ده‌دا خۆبوێرانه‌تر و واقعبینانه‌تر و ڕیالیستتر بجووڵێته‌وه‌.</sup>

^{به‌ واتایه‌كی تر، لێره‌دا ئه‌م دوو مرۆڤه‌ بۆ پرسێكی هاوبه‌ش به‌ حوكمی جیاوازیی ژینگه،‌ یه‌كێكیان ڕادیكاڵه‌ و یه‌كێكیان خۆبوێره‌، یه‌كێكیان ئایدیالیسته‌ یه‌كێكیان ڕیالیسته‌.}

^{به‌ هه‌ڵه‌ نه‌چووبم شه‌هید دكتور قاسملوو له‌ یه‌كێ لە دوایین گرته‌ڤیدیۆییه‌كانی له‌ ناوچه‌ی ته‌رگه‌ڤه‌ر له‌ناو پۆلێك پێشمه‌رگه‌دا ده‌ڵێ: "ئه‌وانه‌ی كه‌ دانیشتوون له‌ ئەوروپا و له‌ به‌غدا و نازانم له‌ كوێ، به‌ڵێ ده‌ڵێن بۆ شه‌ڕ ناكه‌ن و بۆ فڵان ناكه‌ن و... له‌ كه‌مپه‌كانی ئەوروپا دابنیشی و به‌}