^{ئەردەڵان عەبدوڵڵا}

^{زۆرجار دەگووترێت یەکێک لە هۆکاری جەنگ و ململانێی نیوان دەوڵەتان جیاوازی ئایدۆلۆژیا و ئایینە، لەمبارەیەشەوە کۆمەڵێک نموونەمان هەیە، بەڵام کاتێک سەیری مێژووی هەندێک دەوڵەت دەکەین، تەواو پێچەوانەی ئەم بۆچوونەمان بۆ دەردەکەوێت.}

^{جەنگی ماوییزم و ستالینیزم
لەسەدەی پێشوودا کاتێک ئایدۆلۆژیا رۆڵی گرنگی لەناو جیهاندا دەبینی، بەتایبەتی لەپاش دروستبوونی یەکێتی سۆڤێت و پێڕەوکردنی سیستەمی کۆمۆنیستی، ئایدۆلۆژیا هەژموونی گەورەی بەسەر جیهانەوە هەبوو. هەر لە پاش جەنگی دووەمی جیهانی جگە لە روسیا لە چینیش پارتی کۆمۆنیست توانی دەسەڵات بگرێتە دەست و کۆتایی بە داگیرکاری ژاپۆنیی و حوکمی دەرەبەگایەتی بهێنێت و سیستەمێکی کۆمۆنیستی هاوشێوەی روسیا لە گەورەترین وڵاتی جیهاندا پێڕەو بکات. لەوکاتەدا ئەمە بەسەرکەوتنی گەورە بۆ کۆمۆنیزم دادەنرا لە جیهاندا، دەگووترا کە پاش ماوەیەکی تر هەموو دەوڵەتانی جیهان بەناچاری دەبنە کۆمۆنیستی، هەربۆیە تەوژمی کۆمۆنیستی لەتەواوی جیهاندا بەهێز بوو، بەڵام دەرئەنجامەکەی پێچەوانەوە دەرچوو. هەر لەپاش مردنی ستالین، جەنگێکی خوێناویی و قوورس لە نێوان یەکێتی سۆڤێت و چیندا دروستبوو، ساڵانێکی زۆر لە تەواوی جیهاندا هەردوو قووتابخانەی سۆڤێتی و چینی جەنگیان لە دژی یەکتری دەکرد، لەکاتێکدا هەردووکیشیان کۆمۆنیست بوون. بەداخەوە ئەم جەنگە فکرییە کوردستانی خۆشمانی گرتەوە، بەتایبەتی لە ساڵانی هەشتادا.}

^{ناسرییەکان و بەعسییەکان
لەڕۆژهەڵاتی ناڤینیشدا لەپاش هاتنە سەرکاری جەمال عەبدولناسر لە میسر، تەوژمی قەومچێتی و " عروبە" لەتەواوی وڵاتانی عەرەبی بەهێز بوو، لەوکاتەدا جگە لە ناسرییەکان، بەعسییەکان، هەژموونی گەورەیان لەناو وڵاتانی عەرەبیدا هەبوو. چ ناسرییەکان و چ بەعسییەکانیش، هەردووکیان ئیدعای نەتەوەپەرستیان دەکرد، بەڵام هەردووکیشیان}

^{لوقمان مصطفی صالح}

^{ئەم پەیماننامەیە لە ( 10/ ئابی/1920 ) لە نێوان دەوڵەتی عوسمانی و دەوڵەتە هاوپەیمانەكانی سەركەوتووی جەنگ و بە نوێنەرایەتی هەندێ دەوڵەتی تر مۆركراوە. لە كاتی بەستنی ئەم پەیمانە كوردستان بەدوو پارچەیی مابووە وە كوردستانی سەر بە دەوڵەتی عوسمانی و كوردستانی سەر بە ئێران .}

^{ھەڵبەتە ھەلێکی زێڕین بوو بۆ كورد بەپێی ئەو پەیماننامەیە كورد مافی ئەوەی هەبووە ببێتە خاوەن كیانێكی سەربەخۆ و دەیتوانی دەوڵەتی كوردستان رابگەیەنێت، لەچەند بەندێكیدا راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ باس لەو مافەی كورد كراوە. هەندێك لە مێژونووسانیش ئەو پەیماننامەیە بە ‌یەكەم بەڵگەنامەی نێودەوڵەتی دادەنێن كە بەشێوەیەكی روون و ئشکرا ئاماژەی بە کێشەی كورد كردووە، ھەر بۆیە رەهەندێكی یاسایی و نێودەوڵەتی وەرگرتووە و رێگەی پێداوە لە باكوور و باشووری كوردستاندا كورد دەوڵەتی سەربەخۆ پێكبهێنێت.}

^{هەرچەندە ‌پەیماننامەی (سیڤەر) تایبەت بووە بەدابەشكرددنی میراتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی لەدوای جەنگی یەكەمی جیهانی، بەڵام لە سێ ‌بەندی (62، 63، 64) بەڕوونی ئاماژەی بەداخوازی و مافەكانی}

^{بەرێزان: هاوسەرۆک و هەڤاڵانی هێژا لە پارتی ژیانی ئازادی کوردستان- پژاک، و کۆمەڵگەی دێموکراتیک و ئازادی رۆژهەڵاتی کوردستان- کۆدار
هەواڵی شەهیدبوونی کەسایەتی شۆرشڤان و تێکۆشەر، ئەندامی کۆردیناسیۆنی پەژاک و هاوسەرۆکی پێشووی کۆدار هەڤاڵ رێزان جاوید، کە جێگای رێز و خۆشەویستی گشت لایەکمان بوو، بوو بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان هەوالی شەهید بوونی تێکۆشەری دیار و خۆشناو، کەسایەتی سیاسی، نەتەوەیی،و نیشتمانی هەڤال "یوسف رەبانی" ناسراو بە رێزان جاوید لە شاری قامیشلوی رۆژئاوای کوردستان، وەک خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوەی بزاڤی نەتەوەیی کورد دەنرخێنێت. بۆیە لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان دەگەل ئیدانەکردنی ئەم کردەوە تێرۆریستیە، سەرەخۆشی لە گەلی کوردی هێژا و تێکۆشەر، و سەرجەم بنەماڵەی سەربەرزی رەبانی لە شاری مەهاباد، و گشت هەڤالان و دۆستانی ئاراستە دەکات،و خۆی بە شەریکی غەم و پەژارەیان دەزانێت.}

^{دەگەل رێزمان
بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان
10/8/2022}

سالار مەحموود

^{بەستنی کۆنفرانسی کورد لە لۆزان، لەو ھۆڵەی بەر لە سەد ساڵ پەیمانی نێودەوڵەتی ئیمزا کرا، بەپێی ئەو رێکەوتنە سیڤەر ھەڵوەشێنرایەوەو کوردستان وەک گۆشتی 'قوربانی و خێر'پارچە پارچەکرا. ئەو کۆبونەوە کوردستانیە وڵامێکی مێژوویی گرنگە بۆ ئامادەیی کورد بۆ راستکردنەوەی رێڕەوی مێژوو. ئیتر کورد، کوردی سەردەمی لۆزان نیە. لەھەموو شوێنێ ھەیەو ئامادەیە. ئەگەر لەسەردەمی لۆزانی ئەواندا ژمارەی کورد کەمتر لە پێنج ملیۆن بووبێ ئەوا ئێستا زیاتر لە چل ملیۆنە.}

^{ئەگەر ناوو دەنگی کورد لە کەمترین شوێنی دونیا بیسترابێ، ئێستا ھەموو قوتابخانەیەکی شارو وڵاتانی ئەوروپا مناڵی کوردی لێیە. سەرمایەی گەورەی نیشتمانین.}

^{وەکو مەریوانی وریا قانیع لە کۆنفرانسەکە وتی ئێستا لە 'زانکۆکانی ئەمریکاو ھۆڵەنداو زانکۆکانی ئەوروپا چەندان مامۆستای کوردی لێیە.'}

^{بەدڵنییایەوە کورد لەناو ناوەندەکانی سیاسی لەئەوروپاش دەرکەوتوون لە شارەوانیەکان لە بەشێک لەپەرلەمانی وڵاتان لەحکومەتەکانی خۆجێی. کورد دەرکەوتوون.}

^{دوایین ھەڵوێستی ئامینە کاکە باوە لەپەرلەمانی}

^{هاونیشتیمانە بەرێزەکان}

^{‎خەڵکی مافخوازی کوردستانی رۆژهەلات}

^{‎رۆژی ٢٢ی پووشپەڕ رۆژێکی پر لەکارەساتە لە مێژوویی خەباتی حیزبی دێمۆکرات و بزووتنەوەی رزگاریخوازی کوردستانی رۆژهەڵات‌دا. دروست ٣٣ساڵ لەمەوپێش لەم رۆژە شوومەدا، گەورە سیاسەتوان و دیپڵۆماتکار و بگرە دەوڵمەردی بلیمەتی کورد، دکتور عەبدولڕەحمان قاسملوو سکرتێری گشتی حیزبی دیمۆکراتی کوردستانی ئێران وکاک عەبدوڵای قادری ئازەر و دوکتۆر فازل رەسووڵ، کە لەپێناو چارەسەرکردنی ئاشتیانەی پرسی کوردی رۆژهەڵات دەگەل نوێنەرانی دەسەڵاتی ئێران لە ویەن پێتەختی وەڵاتی ئوتریش لە ووتوێژ و مزاکرەدا بوون، شەهید دەکرێن.}

^{‎دوکتور قاسملوو هەر لەسەرەتای دەستپێکی شۆرشی گەلانی ئێران و هاتنەسەرکاری کۆماری ئیسلامی، بڕوای قووڵی بە رێگاحەللی ئاشتیانەی کەیسی کورد لە کوردستانی رۆژهەڵات هەبوو، هەر بۆیەشە لە‌م‌پەیوەندییەدا گشت چالاکیی سیاسی، دیپلۆماتیک و مێدیاتیکی حیزبی لەپێناو چەسپاندنی گووتاری ئاشتی و سوودوەرگرتن لە مکانیزمی دیالۆگ و دانووستاندنی ئاشتەوایی بۆ حەللی کێشەکان دەگەل تاران، تەرخان کردبوو، وە هەر لەم راستایەشدا دوای شەری ٣مانگە و ئیعلامی لەببەیک بە "پەیامی سولحی خومەینی"، وەک گووتەبێژی هەیئەتی حووسنی نییەتی کوردستان دەگەڵ هەیئەتی نێردراوەیی تاران، واریدی ووتوێژ و دانووستاندنی ئاشتەوایی بوو، وە چەندین دانیشتنیان بەمەبەستی دۆزینەوەی رێگاحەللی ئاشتیانەی پرسی کورد، دەگەڵ هەیئەتی نێردراو کرد. بەڵام بەداخەوە شەرخوازان سەرئەنجام توانیان رەوتی ئاشتەوایی بەرەو گرژی و سەپاندنی شەری بەرگری نەتەوەیی جهەتدار و هیدایەت بکەن، شەرێک کە ئێستاشی دەگەلڵدا بێت، هەر درێژەی هەیە.}

^{‎کارەساتی دڵتەزێنی ٢٢ی پووشپەر دەگەڵ ئەوەش کە خەسارەکان و لێکەوتە سەلبییەکانی، بە روخسار و پەیکەری بزووتنەوەی رزگارخوازی کوردستانی رۆژهەڵات و بە تایبەتی حیزبی دێمۆکراتەوە هەنووکەش هەر بەزەقی دیارن، بەڵام لەهەمانکاتیشدا دەکرێت ئەم کارەساتە وەک نووقتە گۆرانێکی مێژوویی لە خەبات و رەوشی کاری ئەکتەرەکانی دەخیل لە خەباتی نەتەوەخوازی کورد دا حیسابی بۆ بکرێت. نووقتەگۆرانێک کە رەوتی خەباتی لە لووتکەوە بەرەو نزمی و لاوازی وەرچەرخاند، وە سەرئەنجام ئافەتی کەمپ‌نشینی و چەقبەستوویی نەخوازراویی، تووشگیر ی تێکۆشەران و رەوتی خەبات کرد.}

^{‎بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان، وەک بزووتنەوەیەکی سەردەمییانە و خاوەن پرۆژەی ئاشتەوایی، کە ئیستراتێژی و ئامانجی ئیستراتێژیکی بزووتنەوەی لەسەر ئاستی بنەما فیکری و فەلسەفییەکانی سەردەمی کۆمارە کە بە رێبەرایەتی پێشەوا و پشتیوانی هێزی نەمر بارزانی،و هەروەها ئازموونە بەنرخەکانی رەوشی کاری شەهید دوکتور قاسملوو لەپێناو ئاشتی دا دارشتووە، خۆی بە رێبواری راستەقینەی رێبازی ئاشتەوایی ئەم شەهیدانە دەزانێ،و هەر لەسەر ئەم بنەمایەش پرۆژەی ئاشتەوایی حەللی کێشەی کوردی رۆژهەڵاتی بۆ گشت حاڵەتەکان، لەسەر ئاستی بنەما یاسایی و حقوقییەکان دارشتووە، کە لەم سۆنگەیەوە سوودوەرگرتن لە بژاردەی دیالۆگی ئاشتەوایی بە گوونجاوترین و کاراترین گووزینەی سەرخستنی پرۆژەکە دەقەبلێنێ.}

^{‎هەر بۆیەشە لە گرژترین حالەتەکاندا، بزووتنەوە لەسەر درێژەدان بە پرۆسەی دیالۆگی ئاشتەوایی سوور و پەیگیر، چالاک و چالاکتر دەبێت و دەمێنێتەوە. بەڵام ئاشکرایە سەرخستن و چێ‌کردنی پرۆژەی ئاشتەوایی، پێویستی}

^{هەواڵی کۆچی دوایی کەسایەتی خۆشناو و ناودار، گەورەی بنەماڵەی شەمامی، حاجی رەحمانی شەمامی، کە جێگای رێز و خۆشەویستی گشت لایەکمان بوو، بوو بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆچی دوایی حاجی رەحمانی شەمامی کەسایەتی خۆشناو و دیار و سیمای ناسراوی سەردەشت و دەورووبەری و مامی ئازیزی دوکتۆر مستەفای شەمامی رێکخەری گشتی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان ، کە هاوکات کۆچکردوو حاجی رەحمان کەساییەتێکی سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانی بوو، بوەک خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوە دەنرخێنێت. بۆیە لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەلاتی کوردستان سەرەخۆشی لە گەلی کوردی هێژا و تێکۆشەر و سەرجەم بنەماڵەی سەربەرزی شەمامییەکان، و تێکڕای کەس}

^{هەواڵی کۆچی دوایی کەسایەتی سیاسی و خۆشناو و کوڕی پێشەوای نەمر قازی محەممەد، کاک عەلی قازی، کە جێگای رێز و خۆشەویستی گشت لایەکمان بوو، بوو بە مایەی خەمباری و دلگرانیمان.}

^{بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان کۆچیدوایی کاک عەلی قازی تاقانەکەی پێشەوا قازی محەممەد سەرۆک کۆماری کوردستان، کە کەساییەتێکی سیاسی و نەتەوەیی و نیشتمانی بوو، وەک خەسارێکی گەورە و قەرەبوونەکراوە دەنرخێنێت. بۆیە لەم پەیوەندییەدا بزووتنەوەی}

^{هێمن عه‌بدولقادر}

^{پەیمانگای زانستی دەمار و دەورنناسی مەعریفی، لە (بۆدابست)ی پایتەختی هەنگاریا لە رێگەی (electroencefalograma) یان (eeg test)، واتا بەستنی کەللەی سەر لە جیهازی شیکاری کارەبایی مێشک،
کە توێژەران هاتن لەرێگەی ئەم ئامێرەوە بەستیان لە مێشکی ژمارەیەکی زۆر لە (سەگ) و (خاوەنی سەگەکان) بەمەبەستی وەرگرتنی ئەو گۆڕانکاریانەی لە مێشکی هەردوو لادا ڕودەدەن لەکاتی خەودا، لە کۆتاییدا گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە: ئەو سەگانەی کە خاوەنەکانیان رێزیان دەگرن و یارمەتیان دەدەن و ڕۆژانە خزمەتیان دەکەن، ئەو سەگانە لەگەڵ خاوەنەکانیان زیاتر هەست بە ئارامی دەکەن، زیاتر و باشتر دەچنە ناو خەوی قوڵەوە کەمتر خەبەریان دەبێتەوە..ئەم تاقی کردنەوانە بۆ دەرخستنی ڕادەی وابەستەیی منداڵ بەدایک و باوکانەوە ئەنجامدرا، هەروەها بۆ دەرخستنی هەندێک لە گرفتەکانی کەمخەوی منداڵ.
قسەکە لێرەدا ئەوەیە: ئەگەر ئەمە شعوری سەگێک بێت بەرامبەر بە مرۆڤێك، کە لەکاتی ئیحترام گرتن و ئەماندا باشتر و چاکتر بخەوێت و بەیانیان زوتر هەستێت و وزەیەکی زیاتر بداتە سەگەکە بۆ یاریکردن}

^{بەرێزان ئەندامانی سەرکردایەتی، ئەندامان و لایەنگران و جەماوەری خۆشەویستی حیزبی شیوعی کوردستان
بە بۆنەی دامەزراندنی ، یادی ۲۹مین ساڵرۆژی راگەیاندنی پارتەکەتان، حیزبی شیوعی کوردستان لە لایەن بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان پر بە دڵ پیرۆزبایی خۆمانتان ئاراستە دەکەین.
حیزبی شیوعی وەک جەریانێکی چەپی پێشکەوتن خواز و عیدالەت مێحوەر و نەتەوەیی بە دروشمی «نیشتمانێکی ئازاد و گەلێکی بەختیار» لە ماوەی ۲۹ساڵی تەمەنی پر لە سەروەری و تێکۆشانی دا، لە خەبات بۆ ڕزگاری مافی دیاریکردنی چارەنووس، یەکسانی و دادپەروەری، هاوژینی بە ئاشتی و تێکۆشان و هەوڵدان بۆ کۆتایی هێنان بە هەرجۆرە چەوساندنەوە یەکی نەتەوایەتی، چینایەتی، رەگەزی بەحەق}

^{لە ئاستی کوردستانی گەورەدا هەنگاوی کردەی هەڵگرتووە و تا ئاستێکی بەچاو پێشەنگ بووە، و لە مێژووی خۆیدا لاپەرەی پرشنگدار و زێرینی تۆمار کردوون کە بۆ هەموو گەلی کورد و ئازادیخوازان ئەزموون و دەستکەوتی بەنرخن.
وەک بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان لە گەڵ جەخت کردنەوە لە سەر هەرچی پتەوترکردنی دۆستایەتی و پەیوەندییەکانی نێوانمان، هیوادارین لە ئەرک و کاروتێکۆشانی نەتەوەیی و حیزبیتان}

^{سەلاحەددین دەمیرتاش- زیندانی ئەدیرنە}

^{وەرگێڕانی: رێدار فاتیح}

^{ەبێت؟ بە دڵنیاییەوە دەبێت. دۆزی کورد زو یاخود درەنگ، لە رێگەی دیالۆگ و دانوستانەوە، بە ئاشتی چارەسەر دەبێت.}

^{من ئەمە تەنها لەبەر ئەوە ناڵێم کە ماوەیەکە باس و خواسی پرۆسەی ئاشتی گەرم کراوەتەوە، بەڵکو وەکو بۆچونێکی مەبدەئی دەیڵێم.}

^{بەڕێز پەروین بوڵدان، لە کۆتا کۆبونەوەی فراکسیۆنی هەدەپەدا، ئەوەی بە رونترین شێوە ئاشکراکرد کە ئاکەپە بەدوای پرۆسەی ئاشتی -دا ناگەڕێت، بەڵکو بەپێچەوانەوە کەوتوەتە پرۆسەیەکی تەواو لاوازبونی خۆی و توانەوە.}

^{با راستییەکان بخەینە ڕو…
رێپێوانی گێملیک لە دژی گۆشەگیریی سەر ئۆجەلان و دواتریش ئەو دەنگۆیانەی باسی رێپێدانی بینینی ئۆجەلانیان دەکرد پێکەوە گفتوگۆیەکی چڕ و پڕیان دروست کرد.}

^{ئاخۆ نامەیەکی تایبەت بە هەڵبژاردنەکان لەلایەن ئۆجەلانەوە دێت؟ هەدەپە و ئاکەپە نزیک دەبنەوە؟ پرۆسەی ئاشتی دەست پێدەکاتەوە؟ کوردەکان لە هەڵبژاردنەکاندا بێلایەن دەبن؟}

^{ئەم جۆرە پرسیارانە و وەڵامی جیاجیای زۆریش بە دوای یەکدا هاتن.}

^{سەرەڕای ئەوەی رونکردنەوەکانی هەدەپە لە جێی خۆیاندا بون و رون بون، وا دیارە گفتوگۆکان ناوەستن. زەرەری نییە، هەموان دەتوانن گفتوگۆی بکەن، تەنانەت لە گفتوگۆکردنیدا سود هەیە. لەگەڵ ئەمەشدا گەر هەندێک راستی نەخرێنە ڕو، ئەو گفتوگۆیانەی دەکرێن ئەنجامی راستیان لێ هەڵناهێنجرێت.}

^{ئەم راستیانە چین؟ ئەمانەن...
گۆشەگیری، شێوازێکی ئەشکەنجەی نایاسایی و نائەخلاقییە. پشتگیری}