^{ئارام قادر حەمەسور}

^{مێژو مەتاتێکی نایابە، بەکەیفی مرۆڤ جوڵەی پێدەکرێت، زۆرجار مێژو یاریگایەکە بۆ دروستکردنی حەقیقەتی ساختە، ئەم حەقیقەتانە لەبەر هۆکاری ئاینیی و ساسیی و مەزهەبیی و نەتەوەیی و داگیرکاری و....هتد گۆڕانکارییان بەسەردا دێت و کۆمەڵگەیان پێدەگەوجێنرێت، زۆرجار پێویستییان بە ئاوڕدانەوە هەیە.}

^{نەوروز تایبەتە بەنەتەوە ئارییەکان و سەری ساڵی کورد و ئێرانیی و ئەفغانییە، ئەفسانەی نەورۆز لای کورد کاوە کوردە و لەسەری زووحاکی خوێنڕێژ دەدات و دەیکوژێ، سەرچاوەی تر هەیە کە کاوە کوردنییە و خیانەتی لە زوحاکی پاشای کوردان کردووە، ئەفسانەی نەورۆز موڵکی نەتەوەیەک نییە و پێویست ناکات گەشکە بین.}

^{سەری ساڵی کوردیی لە دامەزراندنی دەوڵەتی کوردیی ماددەوە هاتووە ۲۷۲۱ ساڵ لەمەوبەر، بەڵام گەر بپرسین ۷۰۰ساڵ پێش زایین ماددەکان خاوەن دەوڵەت بوون؟}

^{بێگومان بەگەڕانەوە بۆ رابردوى ۷۰۰ساڵ پێش زایین روداوێکی واگرنگ نەبووە تا شایەنی باس بێت و بکرێتە سەری ساڵی نەتەوەیی. ۷۰۰ ساڵ پێش زایین بە وردی ماددەکان}

^{کۆرال نوری}

^{لەپەراوێزی موشەكبارانەكەی هەولێر}

^{پەیوەندیەكانی نێوان ئیسرائیل‌و ئێران مێژویەكی دێرینی هەیە كە دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی رەزا پەهلەوی، ئەو دووەم سەركردە بوو پاش سەرۆكی توركیا بەئاشكرا دانی بەدەوڵەتی ئیسرائیلدا لەساڵی (1948) نا. پەیوەندیەكانی نێوان هەردولا تا ئەو ئاستە بەهێز بوو كە هاوكاری ئەمنی، سەربازی‌و بازرگانی لەنێوانیاندا هەبوو، هێزەكانی مۆسادی ئیسرائیلی مەشقیان بەهێزەكانی ساواكی ئێرانی دەكرد. هاوكات بازرگانی نەوتی ئێران لەرێگەی بۆریە هاوبەشەكانی (ئیلات – عەسقەلان)ەوە دەگەیشتە بازاڕەكانی ئەوروپا.}

^{پاش روخانی دەوڵەتی پەهلەوی‌و هاتنی شۆرشی ئیسلامی ساڵی 1979، پەیوەندیەكانی ئێران‌و ئیسرائیل بۆ ماوەیەك پچراِ . خومەینی، یەكەم رابەری شۆرشی ئیسلامی، لەگەڵ دەسەڵات گرتنەدەست}

^{سه‌ردار عه‌زیز}

^{پرسی ئەوەی ئایا شەڕی ئۆکرانیا خەتای کێیە، پێش ئەوەی پرسێکی ئەخلاقی و دادوەرییانە بێت، پرسێکی فیکرییە. ئایا لە چ ڕوانگەیەکی فیکرییەوە دونیا دەبینیت، بڕیار دەدات ئایا کێ بە خەتابار لە قەڵەم دەدەیت. لێرەدا بۆ ئاسانکاری خوێنەر، قوتابخانە فیکرییەکان دەکەین بە دوو بەشەوە، بەشێکی ڕیالیزم یان واقیعی ئەوەی تر لیبرال یان وەک رەخنەگرانی لە قەڵەمی دەدەن، یوتوپیایی. دیارە ناونانەکان بێ گوناه نین.
ئەگەر بە ووردی تەماشای لێدوان و بڵاوکراوەکانی ڕۆژئاوا بکەیت بەرامبەر شەڕی ئۆکرانیا، وشەیەک لە زۆربەی لێداوانەکاندا هەیە کە unprovoked ە. ئەم وشەیە لەم دەربڕینانەدا بە مانای ئەوە دێت کە ئۆکرانیا هیچ هەوڵ کار و کردوەیەکی نەنواندوە هەتا ڕوسیا ناچار بە وەڵام بکات. ئەمە دیدی لیبرالەکانە. کە بە مانای ئەوە دێت ئۆکرانیا هیچ کارێکی هەڵەی ئەنجام نەداوە. ڕوسیا دەستدرێژکەرە. لە بەرامبەردا ئەوانەی سەر بە قوتابخانەی لیبرالیزمن، هەڵسوکەوتەکانی ئۆکرانیا وەها لە قەڵەم دەدەن کە provoked ە، بەو مانایە ئۆکرانیا هەندێک هەنگاو و هەوڵی داوە، کە بوەتە هۆکاری ئەوەی}

^{رەزا شـوان}

^{هەمـوو ئـەو قـسانەی کە شـرۆڤـەکارانی ســیاسی و شـارەزایانی سـەربـازی دەربـارەی جەنگی نێوان رووسیا و ئۆکرانیا وتوویانە، گەیشتوون بەو ئەنجامەی کە دیار نییە ئەم جەنـگە بە چـی دەگـات و چـۆن و کـەی کۆتـایی دێـت. چـونکە وەکـوو دەڵـێن "شـەڕ بە تەقـەیەک دەستپێـدەکات.. بەڵام بە هـەزاران تەقـە راناگـیڕێـت". گەر ئـەم جەنگە درێـژە بکـێشێت راستەوخۆ و ناڕاستوخۆ، پریشکی گەلی لە وڵاتان و گەلانی کەش دەگرێتەوە.
ئەمـڕۆ جەنگی نێـوان رووسیا و ئۆکـرانیـا دوانـزە رۆژە بەردەوامـە، تا دێـت شـەڕەکە دژوارتـر و دڕنـدانەتر دەبێـت، تا دێت ژمارەی قـوربانیان لە سەربازانی هەردوولا و لە خەڵکی سڤیلی ئۆکرانیا زیاتر دەبێت، پێشبینی ئەوەش دەکرێت کە نزیکەی (١٥) ملیۆن ئۆکـرانی دەربـەدەر و ئـاوارەی وڵاتانی ئەوروپـا ببن. چونـکە تادێـت چـەکی قـورستر و کوشندەتـر و کاولکەرتـری تێـدا بەکاردەهـێنن. ژمارە کۆژار و برینـدارکراو زیاتر دەبـن. ئەمەیە راستی شـەڕ، چونکە شەر پیاسەکردن و گەشت نییە، شەڕ کوشتن و کاولکردن و ماڵوێـرانییە، لە شەڕدا رەوشـت و مـرۆڤـایەتی و ویـژدان بوونیان نییە و تەنهـا ناون. لە شـەڕدا یاسـا و رێسـا و رێـکەوتنە نێـودەوڵەتیـیەکان و نێـونەتەوەییەکان هەمـوویان بە درۆدەکەونەوە و دەبنـە مەرەکەبی سەر کاغـەز و هـیچی تر. نەتەوە یەکگـرتووەکان و ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتیـش دوو رێکخراوی، بێ دەستەڵاتـن. لەوە}

^{رۆژی پێنج شەممە رێکەوتی ۱۰/۳/۲۰۲۲ شاندێکی باڵای نوێنەرایەتی پارتی دیموکراتیکی گەلان پێکهاتوو لە بەرێزان ناهیدە ئەرمیش و حیکمەت حاتیپ سەردانی بارەگای بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستانیان لە شاری هەولێر کرد و لە لایەن وەڤدێک بە سەرپەرشتی ئازاد محەممەدزادە بەرپرسی نوێنەرایەتی و قانع کەریمی ئازەر ئەندامی شوورای هاوئاهەنگی و هاوکار لە بەشی پەیوندییەکان و هەروەها ئارمان پوور حوسێنی چالاکوانی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان لەبەشی مێدیا بە گەرمی پێشوازیان لێ کرا.}

^{لە دەستپێک دا وەڤدی بزووتنەوەی کۆماریخوازانی رۆژهەڵاتی کوردستان خۆشحاڵی خۆیان لەو سەردانەی شاندی هەدەپە دەربڕی و وێرای بەخێرهاتنیان، دوو لایەن نزیکی گوفتمانی و مەخرەجی هاوبەشی نێوان کۆماریخوازان و هەدەپەیان لە پەیوەندی بە ئاشتی و ئازادی و پێکەوەژیانی گەلان و چارەسەری ئاشتیانە دۆزی کورد، بەشداری سیاسی، و خۆبەرێوەبەری خۆجێیی لە رۆژھەڵات و باکووری کوردستان بە خاڵێکی گرنگ و ئیجابی نرخاند.
هەروەها لە لایەن شاندی خانەخوێ باسی دۆخ و رەوشی سیاسی رۆژهەڵاتی}

^{سوهەیلا مێهەمی}

^{جیهانی واقیع جیهانێکە، کە یەکەم مەرجی ژیانەوەی لە ڕووی سیاسەیەوە هەبوونی دوو ڕەگەزی باڵادەست و بندەستدا بووە؛ هەبوونی چینایەتی و دابەشکردنی مرۆڤەکان لە ڕووی ڕەگەز، بنەچە، ڕەنگی پێست، زمان، ناوچە و تاد.. بۆ کەسانی خاوەن دەسەڵات بناغە و بنیاتی دەسەڵاتی مادیی پێوە بووە، وەکوو بە کۆیلەکردنی ڕەشپێستەکان بۆ بەکارهێنانی هێزی کاری ئەوان؛ لە زیادکردنی سامان بۆ خاوەن دەسەڵاتەکە. سیاسەت هەر لە سەرەتای بوونەوە لە دوو چەمکی دەسەڵاتی زاڵ و بن دەست پێکهاتووە و کەسێک کە بن دەستە قەد ناتوانێت و نەبووە کە دەوری دەسەڵاتداری زاڵدا، بگیڕێت. سیاسەت لە شێوەی زاڵیدا دەتوانێ دەگیرکار بێ لە شێوەی چینایەتی، ڕەگەز، ئیتنیک و تاد... بزوتنەوەی فێمێنیزمی و شوناسخوازی کوردیشی لە بەر گرتووە و ئەم بازنەیە بە لە بەرچاو نەگرتنی ئەم چەمکانە دەبێتە هۆی ناڕەزایەتی و هەبوونی بزافێک بۆ پێناسە و بوونی خۆی دەردەبڕێ. داخوازییەکانی ژنی کورد لەم بازنەیەدا؛ ڕۆژانە بەهۆی شوناسی کوردبوون و ڕەگەزی ژنبوونی لە بەر چاو ناگیردرێت. توندوتیژی چەند لایەنە بە سەر ژنانی کورددا زاڵە؛ بە پێچەوانە هەندێ ڕوانگە کە بەس توندوتیژی لە لایەنی نەتەوەیی و شوناسەوە لە بەر چاو دەگرن و لایەنی ڕەگەزی ناخەنە بەر چاو. بە بڕوای من دەبێ کۆمەڵناسان و دەرووناسەکان و لایەنە بزاڤییە ئازادیخوازەکان خۆیان لە تێۆری و پێناسە دەقکراوەکان}

^{"سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د بۆ تاران بۆ چاوپێکه‌وتنی قه‌واموسه‌لته‌نه‌}

^{ریوایه‌تی : سه‌عیدی هومایوون}

^{پاش چه‌ند تێکهه‌ڵچوونی عه‌سکه‌ری له‌ نێوان ئه‌ڕته‌شی ئێران و هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان له‌ جه‌بهه‌ی سه‌قز و وتووێژ و پێک هاتن له‌ نێوان قازی محه‌مه‌د و سه‌رله‌شکر ڕه‌زم ئارا، ته‌قریبه‌ن دۆخێکی نه‌ شه‌ڕ نه‌ ئاشتی له‌ ناوچه‌ دا پێک هاتبوو . قازی محه‌مه‌د و کاربه‌ده‌ستانی حکوومه‌تی کوردستان له‌ژێر گوشاری ده‌وڵه‌تی شووڕه‌وی دابوون بۆ ئه‌وه‌ی به‌ره‌و ناوچه‌ی ژێر ده‌سته‌ڵاتی حکوومه‌تی نێوه‌ندی پێشڕه‌وی نه‌که‌ن، و شووڕه‌وییه‌کان به‌جۆرێک ده‌یانه‌ویست له‌ گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی ئێران پێک بێن ئه‌وه‌ش له‌ به‌ر ئه‌و گوشاره‌ی بوو که‌ له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تانی ئینگلیس و ئه‌مریکاوه‌ ده‌کرا سه‌ر شووڕه‌وی.و ده‌وڵه‌تی ئێرانیش به‌ دوای ده‌رفه‌تێک دا ده‌گه‌ڕا که‌ به‌ له‌بارتر بوونی بار ودۆخ مه‌سه‌له‌ی جێ نه‌هێڵانی ئێران له‌ لایه‌ن شووڕه‌وییه‌وه‌ بکێشێته‌ کۆڕی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان و له‌و هه‌لومه‌رجه‌ دا بوو که‌ بۆ دووبه‌ره‌کی و دژایه‌تی ساز کردن له‌ نێوان کوردستان و ئازه‌ربایجان دا قازی محه‌مه‌د بانگهێشتن کرا بۆ تاران و به‌ڕێزیان مهابادی به‌ره‌و ته‌بریز [ته‌ورێز]به‌ جێهێشت. له‌ ته‌بریز دیده‌نی له‌ کاربه‌ده‌ستانی حکوومه‌تی ئازه‌ربایجان و شووره‌وییه‌کان کرد و وتووێژی له‌گه‌ڵ کردن. ڕۆژی 18/ 4 / 1325 ی هه‌تاوی [9ی ژووییه‌ی 1946 ] به‌ فڕۆکه‌یه‌یه‌کی شیرکه‌تی هه‌واپێویی شووڕه‌وی که‌}

^{مێژوی ڕۆژی جیهانی ژن هاوکاتە لەگەڵ خەباتی سیاسی و کۆمەڵایەتی دژی هەڵاواردنی ڕەگەزی و جنسی و چەوسانەوەی چینایەتی. ئەم ڕۆژە ڕۆژی هاوپشتیە بۆ خەبات لە پێناو بەدیهێنانی مافی یەکسان و هەلو مەرجی باشتر لە ژیانی ژناندا.
هۆکاری دیاری کردنی ڕۆژی هەشتەمی مارچ وەک ڕۆژی جیهانی ژن، ڕێز لێنان بو لە بیرەوەری خەباتی ژنانی کرێکاری کارگەی ڕستنی شاری نیۆیۆرکی ئامریکا لە ساڵی ١٨٥٧.
هەلومەرجی دژواری کاری تاقەتپڕوکێن و هەقدەستی کەمی کرێکارانی ژن، کە لە کۆتایی سەدەی ١٩ و سەرەتای سەدەی ٢٠ لە وەڵاتانی خاوەن پیشەسازی شانبەشان لەگەڵ پیاوان هاتبونە بازاڕی کارەوە، ئەوانی ناچار دەکرد ناڕەزایەتی دەربڕن و بێنە کۆڕی خەباتی یەکسانی خوازیەوە چە بە شێوازی ڕێکخراوەیی مۆنەزەم یان نامۆنەزەم دژی ئەو چەوسانەوەیە.
لەم رۆژەدا کرێکارانی ژن لە کارگەیەکی چنین و ڕستن، دەستیاندایە مانگرتن بۆ نیشاندانی ناڕەزایەتی بەرانبەر بە هەلومەرجی دژواری ئیش و خراپی هەقدەستیان. بیرەوەری ئەم مانگرتنە لە لای کرێکارانی ئەم بەشە}

^{مۆحسێن ئەڵاوەیسی}

^{بەشی یەکەم}

 ^{"بێڵن دانا" وه‌کوو یەکێک لە که‌وناراترین جێژن و کۆنەئایینه‌کانی گەلی کوردە
له‌ ڕاستیدا "بێڵن‌ دانا" چه‌شنی زۆربه‌ی جێژن و ئایینه‌ که‌وناراکان، میراتی باب و باپیرانه. له‌و نێوه‌دا "بێڵن‌ دانا" یه‌کێکه‌ لەو داب‌ونه‌ریته‌ کەو‌نارایانه‌ که لانی‌که‌م مێژووی دەگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سێ هەزار ساڵ به‌ر له‌ ئێستا و تایبەتمەندییه‌کانی ئەو جێژنه زۆر گرینگ، زیندوو و به‌ ڕێژه‌ی ئه‌و سه‌رده‌می، پێشکەوتووانە بووه‌. بێڵن‌ دانا لە چاو زۆربه‌ی جێژنه‌ نەتەوەیی و مەزهەبییه‌کانی تر ڕه‌گاژۆی کردووه‌ته‌‌ نێو هه‌ناوی تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی میللی کورده‌وه.‌ ئەو جێژنه ئێوارەی سێسەد و بیست‌ و یەکەمین ڕۆژی ساڵ یان چل‌ و پێنجەمین ڕۆژی وه‌رزی زستان (‌١٥ی ڕێبەندان) بەڕێوه دەچێ.}

^{✍️ به‌م تێبینییانه‌وه‌ و به ڕوانینێکی نوێ بۆ "بێڵن‌ دانا" به‌ش به‌ حاڵی خۆم هه‌موو هه‌وڵم ئه‌وه‌یه‌ ئەو جێژنە جوانه دیسان بەو شێوەی که له ڕابردوودا له‌م‌ ناوچە و هه‌رێمه‌دا باو بووه‌ و بە ڕێوە چووه، زیندوو بێته‌وه و له‌و ڕێیه‌وه‌ به‌شێکی دیار و به‌رچاوی که‌لتوور و داب‌ونه‌ریته‌ ڕه‌سه‌نه‌کانمان مه‌ترسیی فه‌وتانی له‌سه‌ر بڕه‌وێته‌وه‌. دیاره سامانی سه‌ره‌کیی هه‌ر نەتەوه‌یەک که‌لتوور و ڕه‌سه‌نایه‌تی و هه‌موو ئه‌و داب‌ونه‌ریت و ڕێوڕه‌سمانه‌ن که‌ له‌ هه‌ناوی مێژوو هه‌ڵقوڵیون و له‌ ڕاستیدا و به‌ پێی ژیانی هاوبه‌شی و به‌کۆمه‌ڵی مرۆڤ، فه‌وتانی هه‌ر به‌شێکی، به‌گشتی فه‌وتان و تێداچوونی به‌شێک له‌ که‌لتووری مرۆڤ و هه‌موو کۆمه‌ڵگاکانی ئینسانییه‌؛ که‌ وابوو له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه، ‌پاراستنی هه‌ر به‌شێکی، پارێزگارییه‌ له‌ که‌لتووری جیهانی‌.
جێی ئاماژه‌یه‌ که‌ مرۆڤ لە ڕه‌وتی به‌ڕێوه‌چوونی "بێڵن‌ دانا" ڕاسته‌وخۆ پێوەندی به‌ خوداوه‌ ده‌گرێ و ئه‌و خاڵه‌ ده‌کرێ وه‌کوو جیاوازی و تایبه‌تمه‌ندییه‌کی "بێڵن‌ دانا" بێته‌ ئه‌ژمار. له‌ ڕه‌وتی به‌ڕێوه‌بردنی "بێڵن‌ دانا"، وه‌کوو}

نەبەز جەمال

^{شەڕی بردنەوەو بەرژەوەندی زلهێزەکان، جەنگی سارد و ململانێ دوورەکانی تێپەڕاند، ئێستا خاڵی یەکلابوونەوەی دۆخەکەیان گەیاندە سەر سنور و دەرگای ماڵەکانی خۆیان!.}

^{بۆ بردنەوەو زاڵبوون بەسەر شەڕەکەو دورخستنەوەی سنگەرەکان لەخۆیان، شوێن سنگەرەکانیان دابەشدەکەن بەسەر تەواوی ئەو جێگایانەی کە پێشتر خاڵی بەرکەوتن و ململانێیان بوون.}

^{بێگومان وڵاتانی داگیرکاری کوردستان و هەرێمی کوردستانیش شوێن بەرکەوتن و بەرکەوتەی بەرژەوەندی سیاسی و بازرگانی و سەربازی زلهێزەکانی ناوچەکەن، جا بە جۆری ڕاستەوخۆ بووبێت یان ناڕاستەوخۆی دەستاودەست.}

^{لە ئێستادا ئەستەمە بتوانرێت کاردانەوەو دەرخستەی زیان و دەستکەوتەکانی ئەم جەنگە دیاریبکرێت و بزانرێت بەرژەوەندییەکانیان لە ڕۆژهەڵاتی ناوین و ئەم ناوچەیە دەگەن بە کوێ.}

^{گەر ڕاستگۆیانەش قسە بکەین دەزانین کە بەداخەوە کورد لەو ئاستە هۆشیاریە سیاسیە گەورەیەدا نییە لێکدانەوەی وورد و زانستی خۆی بۆ ئەم دۆخە هەبێت جگە لە بینینی شێوە گشتیی دۆخەکەو، بیستنی کەمە زانیاریەکی وەرگیراو لەو دۆستە گوماناویانەی هەمیشە بونەتە مایەی شکست و دواخستنمان لە پرۆسە گشتییەکەو دووبارە بوونەوەی}