کوردستان تریبون
بەشی یەکەم
مستەفا شەمامی ناسراو به( دیاکۆ) لە شاری سەردەشت له‌دایکبووه، لەسەرەتای دەستپێکی شۆرشی گەلانی ئێران مامۆستای بیرکاری بووه، دواتر لە کار ده‌رکراوه‌و به‌شداری ریزه‌کانی حیزبی دێموکرات بوە، لە کۆنگرەکانی چوار و پێنجی حیزب‌دا بەشداربووه‌و لە کۆنگرەی پێنجەم کاندیدای کۆمیتەی ناوەندی بووه. لە ساڵی 1983، بۆ درێژەدان به‌خوێندن دەربازی دەرەوەی وڵات بوه.، وه‌ک خۆی ده‌ڵێ خه‌ریک بووه خۆی به‌ره‌وه‌یۆگسلاوی ئاماده‌بکا، به‌ڵام له‌سه‌ر راسپارده‌ی دکتۆر قاسملوو رووی کردۆته ئیسپانیا. لەو کاتەوە تا ئێستا نیشتەجێی وڵاتی ئیسپانیایه،.. لە بواری خوێندن و دەراسەت لە زانکۆدا، تاکوو پلەی دوکتۆرا لە زانستە سیاسیەکاندا درێژه‌ی به‌خوێندن داوە، و ئێستاش وەک بەرپرسی شوورای هاۆئاهەنگی بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، درێژە بە چالاکییە سیاسیەکانی دەدات.
بۆچی پارتێکی نوێ پێویستە بۆ کوردەکانی خۆرهەڵات، لەکاتێکدا چەندین پارتی تر هەیە؟
وەلام: بزووتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەلاتی کوردستان، وەک بزووتنەوەیەکی تازە دامەزراۆ و خاوەن پێکهاتەی رایەلکەیی کۆمەلایەتی، نەک وەک جێگرە و ئالترناتیۆ و دژبەری حیزبەکان، بەلکوو وەک پێویستێکی مێژوویی، لەئەنجامی خوێندنەوەیەکی خەسارناسانە لە مێژوویی مۆدێرن و هاۆچەرخ، وە بۆ پرکردنەوەی بۆشایی پر لەپەرش و بلاویی ناۆ سیستەمی حیزبی رۆژهەلاتی کوردستان پێکهاتووە.
دامەزرێنەرانی بزووتنەوە لەژێر تیشکی ئەم خوێندنەوە خەسارناسانەیە لەم وەزعە ناخوازراو و پر لەقه‌یرانەیەدا، هەستان بە ئەنجامدانی رێنێسانسێکی ئوسوولگەرایانە، و لە بەستێنی خۆ شۆرکردنەوەیەکی توێژێنەرانە بەمێژوویی مۆدێرن و هاوچەرخی بزووتنەوەی رزگاریخوازی نەتەوەییدا، توانیان لەپێناو دۆزینەوەی حەقیقەت و ئەسالەتی ئیستێراتیژیکی نەتەوەییماندا، لەرەوتی گەرانەوە بۆ ئەسڵ، بە سەرچاوەی گەنجینەی پر لەبایخی نەتەوەیی واتە بە بنه‌ما فیکری و فەلسەفیەکانی سەردەمی کۆمار و پێشەوا بگەنەوە، بۆیە لێرە دایە کە بزووتنەوە وەک جەریانێکی نەک نوێخواز، بەلکوو ئوسوولگەرا عەرزی ئەندام دەکات و بە ئاراستەکردنی تەرحی نەقشەی رێگا، هەولدەدات بەپشتگیری و هاوکاری خەڵک و لایەنەکانی دەخیل لەحەرەکەتی سەروەریسازانەی رۆژهەڵاتی کوردستان، بەردی بناغەی دەستپێکی دروستکردنی ساختمان و کیانی نەتەوەیی بۆ کوردی رۆژهەڵات، بەم بنه‌ما فیکری و فەلسەفیانەی سەردەمی کۆمار و پێشەوا، دۆغاو و قایم بکات.
دیارە ئەم بزووتنەوەیە نەک وەک پارتێکی کلاسیکی خاوەن قەوارە و ستروکتۆری حیزبی دوونیای ململانی نێوانئیدیۆلۆژیکی، بەلکوو وەک زەرفێکی ئیستراتێژیک و بگرە وەک مەکۆی حەوانەوەی گشت رەوەنگە جێواز و دەنگ و رەنگە جۆراۆجۆرەکانی ناۆ کۆمەلگای مووزایکی رۆژهەلاتی کوردستان پێکهاتووە. بەواتەیەکی دیکە مەبەست لە دامەزراندنی بزووتنەوە، ساغکردنەوەی نوێنەرایەتێکی ئاوێنەییە، کە لەبواری تەرکیبی پێکهاتەیی و ئیستێراتیژیکیەوە، ئاوێنەی تەواونمای تەنەوعات و جۆراوجۆریەتی سیاسی، چینیایەتی، ئاینی، ناوچەیی، ناو کۆمەڵگای کوردستان بێت. وەک لەم پێناسەیە دەردەکەوێت بزوتنەوە جەریانێکی ئیدیۆلۆژیکی و ئارمانگەرا وێنەی ئەحزابی کلاسیک نی‌یە، بەڵکوو بزوتنەوە هەوڵدەدات لەچوارچێوەی رێئالیزمی سیاسی، و بەسوودوەرگرتن لە پراگماتیزمی سیاسی‌و بەدوور لە ئیدەئالیزم و ئارمانگەرایی، رادیکالیزم، دۆگماتیزم، وە رۆمانتیسیزم، کار بۆ ساغکردنەوەی یەکدەنگی‌و یەکڕەنگی خاوەن گوتاری مەوەحەدی کۆمەڵگا دەکات لەپێناو دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی بۆ کوردی رۆژهەلات لەسەر بنەمای ئەسلی جیهانپەسەندی مافی دیارکردنی چاوەنووس لە شکڵی موومکینی خۆیدا.
جیاوازی پارتەکەی ئێوە چیە لەڕوی کارنامە، ستراتیجی و تاکتیک؟
وەلام: جێوازی هەرە سەرەکی بزووتنەوە دەگەڵ ئەم حیزبانە لەوە دایە، کە بزووتنەوە نە حیزبە و نە خاوەن پێکهاتەیەکی چەشنی حیزبی کلاسیکە. بزووتنەوە لەبواری پێکهاتەیی، خاوەن پێکهاتەی رایەڵکەیی کۆمەڵایەتیە (شبکە اجتماعی)، و چالاکوانانی بزووتنەوە دەتوانن لەناو حیزب و رێکخراوەکاندا ئەندام بن، واتە بزووتنەوە زەرفێکی ئیستێراتیژکە، کە دەتوانێ مەکۆیەکی گونجاو و پڕ لەحەوانەی گشت لایەک بێت بۆ تێگەیشتن و پێکگەیشتن. ئیستێراتیژی بزووتنەوە بریتیە لە ئیستێراتیژی یەکدەنگیسازی لەپێناو سەروەریسازی بۆ کوردی رۆژهەڵاتی کوردستان، واتە بزووتنەوە بەپێچەوانەی حیزبگەلی سیاسی خاوەن ئیدیۆلۆژی نی‌یە و بەشێوەی ئەحزاب ئارمانگەرایی ناکات، بەڵکوو بزووتنەوە خاوەن پرۆژەیەکی سەروەریسازانەیە و لەم پێناوەشدا، هەوڵدەدات بە جێگەی ململانێی ئیدیۆلۆژیکی، سیاسەت واریدی فازی ئەقلانیەتی سیاسی خۆی بکات، واتە سیاسەت و سیاسەتوانی لە حالەتی تەقابوولی نێوان گرووپی، بۆ حاڵەتی تەعاموولی پلوورال گرووپی دەرباز بکات.
لێرەدا بۆ تەفهیمی مەبەستم هەوڵدەدەم لە پێناسەیەکی کورت لە چەمکی سیاسەت سوود وەربگرم. لە زانستە سیاسیەکاندا سیاسەت تەعاریفی جۆراوجۆری بۆ کراوە، بەڵام یەکێک لەم تاریفانە ئاوا سیاسەت پێناسە دەکات کە: "سیاسەت واتە فەن و هونەری مومکین بۆ دەستەبەرکردنی تەوافوقی رەزامەندانە لەنێوان گروپگەلی خاوەن بەرژەوەندی ئانتاگوونیکی و دژبەر، مکانیزمی کارا و گونجاو بۆ دەستخستن و گارانتی کردنی ئەم تەوافوقەش دێمۆکراسی‌یە". کەوایە بزووتنەوە لەپێناو ئەو تەوافوقە پلوراڵ گرووپی‌یەدا خۆی سازداوە. بزووتنەوە لەناو تیپۆگرافی سیستمی ئەحزاب‌دا دەتوانرێت وەک پێکهاتەیەکی گشتگیر و جەماهیری پێناسە بکردرێت، ئەوەی بە ئینگلیسی پێ‌ی دەڵێن (catch-all)، واتە بزووتنەوە مەکۆی حەوانەوەی گشت تەنەوعات و جۆراۆجۆریەت و رەنگ و دەنگەکانی ناو کۆمەڵگای رۆژهەڵاتی کوردستانە، لەم زەرفە ئیستێراتیژیکیەدا، گشت لایەنەکانی فیکری وەک چەپ، ناوەندی و راست، ئاینی و نەتەوەیی، دەتوانن خۆیانی تێدا ببینەوە. دەگەڵ ئەوەش کە بزووتنەوە لەبواری ئیستێراتیژیکی و چەشنی مێتۆدی خەبات و شەفافیەتی سیاسی جێوازی زەق‌و بەرچاویی هەیە دەگەڵ هەموو حیزبەکان. بۆ وێنە:
سەبارەت بە ئامانجی ئیستراتیژیکی بزووتنەوە، بزووتنەوەمان دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی و نەتەوەیی، واتە مافی ده‌سه‌ڵاتی سیاسیی و خۆبەرێوەبەری بۆ نه‌ته‌وه‌كه‌مان له‌رۆژهەڵاتی كوردستان، به‌ئامانجی ئیستراتیژیکی بزوتنه‌وه‌پێناسه‌کردووە. ئه‌و مافه‌ش له‌سه‌ر ئەساس و بنچینه‌ی ئەسلی" مافی دیاریكردنی چاره‌ی خۆنووسین لە شکلی موومکینی خۆێدا "، دەستنیشان دەکات. ئەم خالە زەقترین خالی جێوازی ئیستراتیژیکی نێوان بزووتنەوە و حیزبەکانی‌تری رۆژهەلاتی کوردستانە. لێرەدا بزووتنەوە، بەلە بەرچاۆگرتنی رێالیزمی سیاسی، وە له‌چوارچێوه‌ی هه‌لومه‌رجی سه‌رده‌مدا، هەموو دەرفەت و دۆخەکان لە پێناۆ دەستەبەرکردنی شکلێکی موومکین لە سەروەری سیاسی بۆ رۆژهەلاتی کوردستان دەقۆزێتەوە، واتە بزووتنەوە وەک پارتەکانی دیکە،" سیاسەتی یان هەموو یان هیچ "، وەک ئامانجی ئیستراتێژیک دەستنیشان ناکات، بەلکوو بزووتنەوە پێوایە " لە نێوان رەقەمی یەک و سەد دا، سەد رەقەم هەیە "، و لەراستای گەیشتن بە ئامانجی ئیستراتێژیکدا، نەک بەگوێرەی ئیدەئالیزمی سیاسی‌و نەتەوەیی، بەلکوو لەچوارچێوەی رێئال پۆلیتیکی سەردەمدا، رەقەمی موومکین، واتە شکلێکی موومکین و گوونجاۆ، لە خۆبەرێوەبەری خۆجەیی تەقەبوول دەکات. دیارە مەبەست لە شکڵی موومکین و گونجاویی مافی‌دیاریکردنی چارەنووس، قۆستنەوەی دەرفەت و هه‌لومه‌رجە گونجاوەکانە، کە قۆستنەوەیان دەتوانێ، رەخسێنەری دەستەبەربوونی مافی چاره‌ی خۆنووسین، له‌یه‌كێك له‌و چوار شێوازانەدا ده‌بێ، کە بە چوار شێوازی سەروەری سیاسی، پێناسە کراون. ئه‌و چوار شێوازەش‌بریتین لە: ١./ خودگەردانی. ٢./ ئوتۆنۆمی. ٣./ فێدراڵی. ٤./ سەربەخۆیی.
لەم پەێوەندیەشدا، واتە بۆ دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی لە شکلی موومکینی خۆێدا، بزوتنەوەی کۆماریخوازی رۆژهەڵاتی کوردستان، بۆ چاره‌سه‌ركردنی پرسی كورد له‌رێگای دیالۆگ دەگەل دەسەلاتی ناوەندی ئاماده‌یه، تابەلکوو له‌به‌ستێنێكی كراوه‌و مرۆڤانه‌دا، داهێنه‌ری خه‌باتێكی تازه‌بێ. بۆیە لەم راستایەدا، وە بە مەبەستی نێشاندانی سیمای ئاشتیخوازی و گەیاندنی پەیامی ره‌واو مافخوازانه، له‌به‌رده‌م نه‌یار و دۆسته‌كاندا، دروشمی روخانی كۆماری ئیسلامی ئێران له‌به‌رنامه‌ی كاری سیاسیی بزوتنه‌وە وەلادەنێ و تێدا ناگونجێنێ. دیارە نەگوونجاندنی درووشمی رووخانی دەسەلاتی ناوەندی لە بەرنامەی کاری سیاسی بزووتنەوەدا، هەر وەک ئاشکرایە خالێکی جێوازی دیکەی نێوان بزووتنەوە و پارتە سیاسیەکانی دیکەی رۆژهەلاتی کوردستان، پێدێنێ.
ئەو خاڵە هاوبەشانە چین لەنێوان بزوتنەوەی کۆماری خواز و بزوتنەوەی گۆڕاندا؟
وەلام: سەبارەت بە خالەهاۆبەشەکانی نێوان بزووتنەوەی گۆران و بزووتنەوەی کۆماریخواز، لەرەوەنگەی منەوە گشت سازی و هێز و حیزبەکانی کوردستانی، لە بوواری ئیستراتیژی درێژمەۆدا دا، مادام لەپێناۆ دەستەبەرکردنی سەروەری سیاسی و بەختەوەری و ئازدی گەل و نیشتیمان خەبات بۆ گۆرانکاری دەکەن، خاوەنی خالی هاۆبەش و وەکوو یەکن، بەلام بەۆحالەش دەتوانرێ لەبوواری تاکتیکی و مێتۆد و شێواز و مکانیزمگەلی جۆراۆجۆری خەبات بۆ دەستەبەرکردنی ئامانجی ئیستراتیژیکی، خاوەنی زۆر خالی جێوازبن، بۆ وێنە هێدێک لایەن لەچوارچێوەی ئەندیشە و هزری ئیستراتیژی سوونەتی، شێوازی تەقابوول و مەلملانی گرژ و رادیکالی، بەسەر سوودەرگرتنی کرداری لە دوکترینی ئیستراتیژی مۆدێرن، (کە خوازیاری شێوازی تەعاموول و گۆفتمان و لێکتێگەیشتن و تەوافووقە لە پێناۆ سەرخستنی سیاسەتی بازدارەندەگی و پێشگیری لە شەر و گرژیی دایە)، کارا و کارگەرتر دەنرخێنن. بۆیە لەم پەێوەندیەدا پێموایە بزووتنەوەی گۆرانخواز دەگەل بزووتنەوەی کۆماریخواز، خاوەنی زۆر خالی هاۆبەشی ئیستراتێژیکن، دوولایەن باوەریان بە ئیرادەی گۆرانخوولقێنەری خەلکە بە سوودوەرگرتن لە مکانیزمگەلی دێمۆکراتیک و پر لە مەدارا و ئاشتیانە و دوو لە گرژی و سوودوەرگرتن لە هەلسووکەۆتی رادیکالی‌یە، هەربۆیەشە پێموایە ئەم خالە هاۆبەشە دەگەل زۆر خالی هاۆبەشی دیکە، کە رەنگە لێرەدا مەۆدای ئاماژە پێکردنیان نەبێت، دەتوانێ بۆداهاتوو رەخسێنەری ئەۆ کەشووهەوایە بن، کە دوولایەن دەگەل بزووتنەوەگەلی هاۆشێوە لە بەشەکانی دیکەی کوردستان، بەرۆ ئاستی هاۆکاری ئیستراتێژیک و لەباشترین حالەتدا بۆ ساغکردنەوەی هاۆپێمانێکی ئیستراتێژیکی نەتەوەیی و ناۆچەیی، هیدایەت بکات.
بۆچونتان چیە سەبارەت بەگرێبەستە نوێکەی کۆمەڵە و پارتی دیموکرات؟
وەلام: ئەم گرێبەستەیە لە نەفسی خۆیدا، گرێبەستێکی ئیجابی‌یە، چوونکە هەرکۆبەندی و یەکیەتی و هاۆپەیمانیەک دەبێ لایەنێک یان لایەنگەلێک دەستپێشخەری بۆ بکەن، لێرەشدا دەگەل ئەوەش کە دوولایەنی دەستپێشخەر، لەمەر لاوازی کولتوری پێکەوەحەوانەوە و تۆلێرانس لەلایەک و سوودوەرگرتن لە مۆدێلی سەقەت و قەیرانخوولقێنەری دێمۆکراسی زۆرینەوە و کەمینە لەلایەکیترەوە، خۆیان هەروەکی زۆرینەی هیزەکانی ناۆسیستەمی حیزبی رۆژهەلاتی کوردستان، تووشی چەشنێک قەیرانی گشتگیری رێکخراوەیی، شووناسی و تەنانەت ئیستراتێژیکی هاتوون، بەلام مافی خۆیانە کە وەک دەستپێشخەر بۆ ساغکردنەوەی ئیجماعێکی نەتەوەیی، لەشوێنیک را دەستپێبکەن، هەربۆیەشە گرێبەستەکە بەهەموو خوێندنەوەکان دەگەل ئەوەی خاوەنی زۆر کەمووکۆری تێکنیکی بوو، بەلام بەۆحالەش دەبێ وەک خالی دەسپێکی پرۆسێسی ساغکردنەوەی سیاسەتی یەکرەنگی و یەکدەنگیسازی نێوانحیزبی بێتەنرخاندن.
بۆ خوێندنەوەی دەقی بەشی یەکەمی ووتوێژەکە بە ئینگلیسی، سەردانی ئەم لینکەی خوارەوە بکەن:
http://kurdistantribune.com/2012/work-for-united-front-achieve-political-independence-for-eastern-kurds/
درێژەی هەیە .............
