رۆژنامهی نیویۆرك تایمز-ی چاپی بهریتانیا تیشك دهخاتهسهر هاوكارییه سهربازییهكانی ئهمریكا بۆ عیراق و پێی وایه تهنها چهك عیراق رزگار ناكات.
له راپۆرتێكدا رۆژنامهی نیویۆرك تایمز-ی چاپی بهریتانیا بڵاویكردهوه كه رشتنی خوێنی عیراقییهكان له ساڵی 2013 گهیشتووهته ئاستی كارهسات و لهو ساڵهدا ههشت ههزار كهس كوژراون كه 952یان پۆلیس و سهربازن، ئهمهش زۆرترین رێژهیه لهدوای ساڵی 2008هوه تۆمار كرابێت.
رۆژنامهی نیویۆرك تایمز باسی لهوهشكردووه كه سهقامگیریی عیراق له بهرژهوهندیی ئهمریكایه، بهڵام پڕچهككردن دادی عیراق نادات ئهگهر نوری مالیكی سهرۆك وهزیران و سهركردهكانی عیراق ئامانجهكانیان یهك نهخهن.
نیۆرك تایمز ئاماژهی به رهوشی ناوخۆی عیراق داوهو نووسیوویهتی دهستگرتن بهسهر دهسهڵات و قۆرغكردنی لهلایهن پێكهاتهیهكی دیاریكراو و فهرامۆشكردنی لایهنێكی دیكه، ململانێی تایهفی زیاتر دهكات، بهوهش گروپه چهكدارهكان كهلێن و دهروازهی زیاتریان به روودا دهكرێتهوه تا رهوشهكه ئاڵۆزتر بكهن.
نیۆرك تایمز، ئامۆژگاریی عیراقییهكانیشی كردووه كه گهرهنتیی ئهوه بدهن ههڵبژاردنه پهرلهمانییهكهی داهاتووی عیراق پاكوبێگهرد بێ و داواشی له ئیدارهی ئهمریكا كردووه پڕچهككردنی بهغدا بووهستێنێ ئهگهر عیراقییهكان بهرژهوهندیی شهخسیی خۆیان خسته پێش بهرژهوهندیی وڵاتهكهیان.
03/01/2014
رووداوەکانی ئەو دواییانەی تورکیا بە ئاراستەی لاوازبوونی پارتی داد و گەشەپێدان و رەجەب تەیب ئەردوغان دەڕوات و رەنگە لە هەڵبژاردنەکانی داهاتوودا، ئەو سەرکەوتنەی، کە دیسان بۆ ئەو پارتە چاوەڕوان دەکرا بەدی نەیەت، بەڵام بەو لاوازبوونە کێشە دروست نابێت لە پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و تورکیا، چونکە پەیوەندی هەرێمی کوردستان و تورکیا پەیوەندییەکی ئابووریی بەهێزە. شارەزایانی ئابووری پێیانوایە پەیوەندییەکانی هەرێمی کوردستان و تورکیا لەسەر بنەمایەکی پتەوی ئابووری بنیاتنراوە، بەوپێیەی هەرێمی کورستان پێویستی بە دەروازەیەک هەیە بۆ ناردنە دەرەوەی سامانی سرووشتی خۆی لەلایەک و لەلایەکی دیکەشەوە تورکیا پێویستییەکی زۆری بە وزەی هەرێمی کوردستان هەیەو هەرێمی کوردستان دەروەازی وڵاتانی کەنداوە بۆ تورکیا. بە لاوازبوونی ئەردوغان و پارتەکەی و تەنانەت هاتنە سەر کاری لایەنێکی دیکە لەسەر حوکمرانی تورکیا، پێناچێت کێشە دروست بێ لەبەردەم رێککەوتنە ستراتژییەکانی نێوان حکومەتی هەرێمی کوردستان و تورکیادا. باروودۆخی ناوخۆی تورکیاو ناوچەکە گۆڕانی بەسەرهاتووە و هەندێک فاکتەر هاتوونەتە ئاراوە، کە تەنانەت بە نەمانی پارتی دادوگەشەپێدان لەسەر حوکم، هەر حکومەتێکی داهاتووی تورک ناتوانێت ، بایەخی جاران بە پێگەی هەرێمی کوردستان و بە هێزی ئابووری هەرێمی کوردستان نەدات. سیاسەتی ئێستای حکومەتی تورکیا بەرامبەر بە هەرێمی کوردستان، بەتەواوەتی پەیوەست نییە بە کەسایەتی رەجەب تەیب ئەردوغان و پارتی داد و گەشەپێدان، کۆمەڵێک هەلومەرجی ناوخۆ و دەرەوە هۆکاری پەرەسەندنی هاوکارییەکانی ئەو دوو لایەنەن، هەربۆیە چاوەڕوان دەکرێت هاوکارییە ستراتژییەکانی هەرێمی کوردستان و تورکیا لە داهاتووش دا درێژەی پێبدرێت. ئەوکاتەی هەرێمی کوردستان بە جددی پلانی بۆ پێشخستنی کەرتی نەوت و گازی خۆی داناو بوێرانە بەسەربەخۆیی و بەبێ گوێدان لە نارەزایەتییە تووندەکانی بەغدا درێژەی بە پەرەپێدانی ئەو کەرتەدا، هیچ ئاسۆیەک بۆ رێککەوتنی لەگەڵ بەغدا بەدی نەدەکرا، بەڵام دەسکەوتەکانی لەو بوارەدا هێندە بەرچاوبوون و بوونەتە ئەمری واقیع، حکومەتی بەغدای ناچارکردووە ملکەچ بکات بۆ داواکارییەکانی و دانبنێت بە پێشکەوتنەکانی. هەڵویستەکانی بەرپرسانی عێراقی بەتایبەت جێگری سەرۆک وەزیران بۆ کاروباری وزە، حسێن شەهرستانی و هەروەها وەزیری نەوت عەبدولکەریم لۆعەیبی جێگای رامان و تێبینین. شارەزایانی بواری نەوت پێیان وایە بۆ گەرەنتیکردنی بەردەوامی پێشکەوتنەکان لە پیشەسازی نەوت و گازدا، واباشترە حکومەتی هەرێمی کوردستان هاوکات لەگەڵ پێداگری لەسەر بەرێوەبردنی سەربەخۆیانەی سامانی سرووشتی، بگاتە رێگەچارەیەکی گونجاوی درێژخایەن لەگەڵ حکومەتی بەغدا.
2/1/2014
سهرۆکایهتى دهستهى باڵاى ههڵبژاردنهکان لە تورکیا رایگەیاند، ههڵبژاردنی شارەوانییەکانی تورکیا له رۆژى یهکشهممه 30ى ئادارى 2014 دهستپێدهکات و 25 پارتی سیاسی بەشداری لە هەڵبژاردنەکاندا دەکەن. لەو 25 پارتە سیاسییە، 2 پارت کوردیین ناوی ئەو پارتانهی دهتوانن له ههڵبژاردنهکە بهشدارى دەکهن: پارتى داد و گهشه پێدان AKP پارتى ئهلتهرناتیڤ AP پارتى تورکیاى سهربهخۆ(بەتەپە) پارتى ئاشتى و دیموکراسی BDP پارتى گەلی کۆماری CHP پارتى دیموکرات DP پارتى چهپى دیموکراتی(دەسەپە) پارتى رێگاى راست (دەیەپە) پارتى رهنج پارتى گهنج پارتى ماف و یهکسانی پارتى ماف و ئازادییهکان (هاکپار) پارتى رزگارى گهلان پارتى بهرزى گهل پارتى دیموکراتى گهلان HDP پارتى دۆزى هوور پارتى کرێکار پارتى لیبڕال دیموکرات پارتى نهتهوهیی پارتى نهتهوهپهرهستی تورک MHP پارتى ئازادى و پاڵپشتی پارتى سهعادهت پارتى گهشهپێدان و ریفۆرمى رێککهوتنى کۆمهڵایهتی پارتى کۆمۆنیستى تورکیا
رووداو- ئاژانسەکان 2/1/2014
یەکێتی پەرلەمانتارانی کوردستان کار دەکات بۆ سازکردنی کۆنگرەی نەتەوەیی پەرلەمانتارانی هەر چوار پارچەی کوردستان، بۆ ئەنجامدانی ئەو کۆنگرەیەش دەستیکردووە بە ئامادەکارییەکان. نیعمەت عەبدوڵڵا، سەرۆكی یەكێتی پەرلەمانتارانی كوردستان دەڵێت، "لیژنەی ئامادەكاری كۆنگرەكە چوونەتە ئێران و توركیا و لەگەڵ حیزبە سیاسییەكانی رۆژئاواش قسەیان كردووە، بۆ ئەوەی هەموو پەرلەمانتارانی كورد زمان لەهەر كوێیەكی دونیا بن، بەشداری كۆنگرەكە بكەن." نەجات یاسین، ئەندامی لیژنەی ئامادەكاری كۆنگرە گوتی، "لەماوەی رابردوو حیزبە سیاسییەكانی هەرچوار پارچەكەی كوردستان، هەوڵی بەستنی كۆنگرەیەكی نەتەوەییان دا، بەڵام هەوڵەكەیان شكستی هێنا، ئەمە دووەم هەوڵە بۆ بەستنی كۆنگرەیەك كە هەرچوارپارچەكە تێیدا بەشدار بن." كاردۆ محەمەد، ئەندامی خولی سێیەمی پەرلەمانی كوردستان گوتی، "پەرلەمانتارانی هەرێمی كوردستان وەك خۆیان دەڵێن ئەگەر ئەم هەوڵەیان سەر بگرێت، هەنگاوی دیكە دەنێن بۆ ئەوەی جارێكی دیكە حیزبە سیاسییەكانی هەرچوار پارچەكە لەسەر مێزی گفتوگۆكان كۆبكەنەوەو ئەو كۆنگرەیە ببەستن كە لەنیوەی رێگادا تێكیان دا."
2/1/2014
سەرۆکی هەرێمی کوردستان، بە بۆنەی پەسەندکردنی یاسای بە پارێزگاکردنی هەڵەبجە لە ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق، پیرۆزبایی لە خەڵکی هەڵەبجە دەکات و داواشدەکات، ئیدارەیەک بە دڵی خەڵکەکەی پێکبهێنرێت. مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستان بە بۆنەی پەسەندکردنی بڕیاری بە پارێزگاکردنی هەڵەبجە، خۆشحاڵە بەوەی "ئەو بەڵێنەی بە ئێوەم دابوو هاتەدی" و هیوادەخوازێت "ئەو ئیدارە نوێیەی لەوێ دادەمەزرێت بە دڵی خەڵکی ناوچەکە بێت". بارزانی وێرای ئاماژەکردن بە مێژووی هەڵەبجە و قوربانیدانی خەڵکی ئەو شارە، دەڵێ "پێویستە برینەکانیان ساڕێژ بکرێت" و پێشیوایە "شایستەی ئەوەیە زۆرترین خزمەتی پێشکەش بکرێت" و ببێتە سیمبولی ئاشتی بۆ هەموو جیهان. رۆژی سێشەممە 31.12.2013، ئەنجوومەنی وەزیرانی عێراق بە زۆرنەی دەنگ بڕیاری بە پارێگاکردنی هەڵەبجەی پەسەندکرد. رۆژی سێشەممە 24/12/2013 لە نامەیەكی فەرمیدا، بۆ سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی كوردستان، سەرۆکی هەرێمی کوردستان داوای کرد لە وردەكاری هەنگاوەکانی بە پارێزگاکردنی هەڵەبجە ئاگاداری بكەنەوە، كە حكوومەتی هەرێمی كوردستان و حكوومەتی عێراقی فێدراڵ بەمەبەستی بە پارێزگاكردنی هەڵەبجەی شەهید گرتبوویانەبەر. رۆژی دواتر، کە دەکاتە چوارشەممە 25/12/2013، پڕۆژە یاساى بهپارێزگاكردنى ههڵهبجهى شەهید لەلایەن نێچیرڤان بارزانی، سەرۆکی ئەنجوومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستانەوە به فهرمى ڕادهستى نووری مالیکی، سهرۆك وهزیرانى عێراقى فیدرال کرا.
rudaw
1/1/2014
ئێستا لە دەروازەی شاری (وان) لە باكووری كوردستاندا نووسراوە " بەخێربێن بۆ شاری وان " . ئەو پارێزگایەی باكووری كوردستان بەوشێوەیە پێشوازی لە ساڵی نوێ كرد . ئەو تابلۆیە لە پێنج دەروازەی شارەكەدا دانران. شارەوانی شاری وان ، كە لەساڵی 2010دا بڕیاری " خزمەتی فرەزمانی" دا ، بەپێی ئەو بڕیارە بەبۆنەی دەستپێكی ساڵی 2014 ، لەسەر پێنج تابلۆی شارەكەدا بە كوردی بەخێرهاتنی گەشتیاران دەكرێت بۆ شارەكە . ئەو تابلۆ كوردییانە لەو ناوچانەدا دانراون : قەلقەلی ، پایزاڤا ، ئەردیش ، ئەرتەمێت و شێخ . كە رێگەكانی هەموو ئەو ناوچانە بەرەو نێو شاری وان دەچن . شارەوانی شاری وان رایگەیاند كە هەوڵدانەكانیان بۆ فرەزمانی بەردەوامدەبن . هەروەها لە راگەیێندراوەكەی شاری وان دا هاتووە، كە لەساڵی 2014دا ئەو كارەیان دەگەیێننە ئاستێكی هەرە بڵند . هەروەها شارەوانی وان دەڵێت ئەوان لەسەر داوای خەڵك ئەو پێنج تابلۆ كوردییەیان داناون و دەڵێ " هەوڵدانەكانمان لەوڕووەوە بەردەوامدەبن ".
1/1/2014
چاودێری مافهكانی مرۆڤ له سوریا رایدهگهیهنێت، له ئهنجامی شهڕی ناوخۆیی ووڵاتدا تاوهكوو ئێستا لانیكهم 130 ههزار و 433 كهس كوژراون كه یهك له سێی كوژراوهكانیش خهڵكی مهدهنین، رهنگه ژمارهی دروستی كوژراوهكانیش زۆر لهمه زیاتر بێت.
ئاڵۆزییهكانی بارودۆخی ناوخۆیی سوریا له ئازاری 2011 سهریههڵدا كه سهرهتاكهی به خۆپیشاندانی ئاشتیانه دژ به رژێمی ووڵات بهڕێوهچوو، بهڵام سهر ئهنجام ئاڵۆزییهكان بههۆی سهركوتكردنی خۆپیشاندهران لهلایهن دهسهڵات، رێڕهوهكهی بۆ شهڕی ناوخۆ گوڕا.
لهبارهی ژمارهی قوربانییهكان، چاودێری مافهكانی مرۆڤ له سوریا كه بارەگای سهرهكی له بهریتانیایە له دوا ئاماری بڵاویكردۆتهوه، دهڵێت: له سهرتاسهری سوریا تاوهكوو ئێستا نزیكهی 11 ههزار و 709 ئافرهت و منداڵ له ئهنجامی شهڕوپێكدادانی رژێم و شۆڕشگێڕان كوژراون.
ههروهها ئاماژهیداوه، له بهری ئۆپۆزسیۆن لانیكهم 29 ههزار و 83 كهس كوژراوه، بهڵام له هێزهكانی سهر به رژێمی سوریا لانیكههم 52 ههزارو 290 كهس كوژراون كه 262 كهسیان له چهكدارانی سهر به حزبوڵای لوبنان و 286 چهكداری دیكهشیان له شیعهكانی دهرهوهی سوریا بوون.
1/1/2014
بۆ سێیەمجار دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی كوردستان لە 21/9/2013، محەممەد جەعفەری سەحراروودی، نوێنەری تایبەتی رێبەری كۆماری ئیسلامیی ئێران دێتە كوردستان. محەممەد جەعفەری، هەفتەی رابردوو بەنهێنی لە هەرێمی كوردستان بووە و لەگەڵ بەرپرسانی یەكێتی، پارتی، گۆڕان، كۆمەڵی ئیسلامی و یەكگرتووی ئیسلامی كۆبووەتەوە. بەپێی سەرچاوەی زانیارییەكانی تۆڕی میدیایی رووداو، هاتنی جەعفەری پەیوەندی بە دۆخی نێوخۆی یەكێتی و دۆخی عێراقەوە بووە، تەنانەت بە بەرپرسانی یەكگرتوو و كۆمەڵی ئیسلامی گوتووە “كێشەی یەكێتی لەبارەی پێكهێنانی حكومەت بەم زووانە چارەسەر دەكرێ”. پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی بەوە تۆمەتبار دەكات كە ئاستەنگە لەبەردەم پێكهێنانی حكومەت و دەڵێت “ئێستا كێكەكە 100% لەدەستی ئێمەدا نییە كە ئەوەی تۆ دەتەوێ بیدەم”. ئەو لایەنانەشی بەنیازن بەشداری لە حكومەت بكەن داوا لە پارتی دەكەن “سنوورێك” بۆ داواكانی یەكێتی دابنێ. لە هەڤپەیڤینێكدا لەگەڵ رووداو عەلی باپیر، ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامی بە راشكاوی گوتی "یەكێتی گرێكوێرەیە لەبەردەم پێكهێنانی حكومەت". رۆژی 24/12/2013 هەردوو مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان كۆبوونەوە. یەكێتی لیستی داواكان و پشكی خۆی لە كابینەی هەشتەم خستە سەر مێزی پارتی، بەڵام بەپێی زانیارییەكانی (رووداو) پارتی بە داواكانی یەكێتی قایل نەبووە. لیستەكەی یەكێتی لە پۆستەكانی حكومەت بریتین لە (جێگری سەرۆكی حكومەت، سەرۆكی پەرلەمان، وەزارەتی دارایی و ئابووری، وەزارەتی پێشمەرگە كە دوو وەزارەتی سیادین لەگەڵ شەش وەزارەتی دیكە). پارتی دیموكراتی كوردستانە رەنگە تەنیا چەند رۆژێكی دیكە چاوەڕێی یەكێتی بكات، بەوپێیەی دڵشاد شەهاب، ئەندامی شاندی دانووستاندنكاری پارتی بە (رووداو)ی گوت “كاتی زۆر لەبەردەمماندا نەماوە و دوای سەری ساڵ بەجدی دەست بە گفتوگۆكان دەكەین، چونكە كاتەكە لەبەردەم ئێمە كراوە نییە”.
31/12/2013
ئهندامێكی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق لهفراكسیۆنی هاوپهیمانیی كوردستان ئاماژهبهوهدهكات، ئهو بارودۆخهی لهپارێزگای ئهنبار دهگوزهرێت، بۆ بانگهشهی ههڵبژاردنی ئهنجومهنی نوێنهرانهو (نوری مالكی) سهرۆك وهزیران دهیهوێت پێشێلی دهستوور بكات.
(بورهان محهمهد) بهNNA ڕاگهیاند، لهگهڵ بهكارهێنانی هێزدا نییه بۆ سهركوتكردنو كپكردنی خۆپیشاندهران، چونكه خۆپیشاندان دهبێت بهشێوهیهكی مهدهنیو یاساییانه مامهڵهی لهگهڵدا بكرێت، وتیشی:"ههر هێرشێكی چهكداری بۆ سهر خۆپیشاندهران، بهخهرقێكی دهستوری عێراق لهقهڵهمدهدرێت، چونكه دهبێت بهشێوهیهكی سیاسی كێشهكان چارهسهر بكرێن، نهوهك بههێز".
ئهندامه كوردهكهی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراق ئهوهشیخستهڕوو، ئهوهی لهئهنبار دهگوزهرێت بۆ بانگهشهی ههڵبژاردنه، چونكه مالكی دهیهوێت بهشیعهكانو وڵاتانی دراوسێ بهتایبهت بهئێرانی ڕابگهیهنێت، كه لهژێر دهسهڵاتی حكومهتهكهیدا كهس ناتوانێت كاری دژ بهیاسا ئهنجامبدات، وتیشی:"مالكی دهیهوێت بهشیعهكان بڵێت بهچهك كۆنترۆڵی عێراق دهكهم، بهتایبهت لهكاتی ههڵبژاردنهكاندا".
دوێنێ بههۆی دروستبوونی گرژی لهنێوان خۆپیشاندهرانی هۆزه عهشائیرهكانی پارێزگای ئهنبارو سوپای عێراق، دهیان كهس بونه قوربانی، بووههۆی دهستلهكاركێشانهوهی (44) پهرلهمانتاری فراكسیۆنی عێراقیه، كه لهنێویاندا سهرۆكی ئهنجومهنی نوێنهرانی عێراقی تیادایه.
بیلال جهعفهر- NNA
31/12/2013
30/12/2013
وتهبێژی فهرمی پۆلیسی پارێزگای ههولێر رایگهیاند، له 25ی ئهم مانگهوه تا 5-1-2014 هێزهكانیان به هاوكاریی پۆلیسی هاتوچۆ و زێرهڤانی و ئاسایش، پلانێكی ئهمنیی تۆكمهیان داڕشتووه و ههموو ئامادهكارییهكیان بۆ پاراستنی سهر و ماڵی هاوڵاتیان له بۆنهكانی سهری ساڵی زایینیدا كردووه.
له لێدوانێكی نوسراودا كه وێنهیهكی بۆ خهندان نێردراوه، تیایدا رائید كاروان عهبدولكهریم، بهڕێوهبهری راگهیاندنی پۆلیسی ههولێر ئاشكرایكردوه: سهرجهم هێزهكانیان به ههماههنگیی پۆلیسی هاتوچۆ و زێرهڤانی و ئاسایش، خستووهته ئامادهباشییهوه و له 25/12/2013 وه تا 5/1/2014، له ئامادهباشیدا دهبن بۆ پاراستنی ئهمنییهت و ئاسایشی ئهو شوێنانهی كه به بۆنهی سهری ساڵهوه ئاههنگیان تێدا ساز دهكرێت.
رائید كاروان ههروهها روونیشی كردهوه: جگه له پاراستنی ئهمنییهتی ئهو شوێنانهی كه ئاههنگیان تێدا بهڕێوه دهچێت، له رێگهی تیمی گهڕۆكهوه سهر و ماڵی هاوڵاتیان له شهوی سهری ساڵدا دهپارێزرێت، بۆ ئهو مهبهستهش به شێوهیهكی بهردهوام مهفرهزهی گهڕۆك بهناو گهڕهك و كۆڵانهكاندا دهسووڕێنهوه.
29/12/2013
سهرۆكی لیستی عیراقییه ههڕهشه له حكومهتی عیراق دهكات و رایدهگهیهنێت، گهر بارودۆخهكه وا بڕوات، كاری وهزیرهكانی لیستهكهی له حكومهتدا ههڵدهپهسێرێت، پهرلهمانتارێكی ئیئتیلافی دهوڵهتی قانوونیش وهڵامی دهداتهوه.
ئهمڕۆ ئهیاد عهلاوی سهرۆكی لیستی عیراقیه لهبارهی گرژی و ئاڵۆزییهكانی چهند رۆژی رابردووی پارێزگای ئهنبار رایگهیاند: ناكرێت ناسنامه ببێتههۆكارێك بۆ دابهشكردنی كۆمهڵگه و پێویستی حكومهتی عیراق دهستبهرداری مامهڵهی تایهفیانه بێت.
عهلاوی داواشی له حكومهتی عیراق كرد شهڕ له پارێزگای ئهنبار رابگرێت و وتووێژ لهگهڵ خۆپیشاندهراندا بكات.
هاوكات عهلاوی ههڕهشهی ههڵپهساردنی كاری وهزیرهكانی لیستهكهی له حكومهتی عیراقدا كرد، گهر بارودۆخهكه بهمشێوهیه بهردهوام بێت.
لای خۆیهوه فوئاد ئهلدوركی پهرلهمانتاری ئیئتیلافی دهوڵهتی قانوون وهڵامی ههڕهشهكانی ئهیاد عهلاوی دایهوه و رایگهیاند كه ناوبراو بووه به بهشێك له رابردوو.
فوئاد ئهلدوركی پهرلهمانتاری ئیئتیلافی دهوڵهتی قانوون تایبهت به خهندانی وت: "ئهید عهلاوی له گۆڕهپان سیاسی عیراق چووهتهدهرهوه و بووه به بهشێك له رابردوو، ئهم وتهیهی بهسهردا جێبهجێ دهبێت (ئامادهبێت حسابی بۆ ناكرێت و ئامادهش نهبێت هیچ شتێك له بارودۆخهكه ناگۆڕێت)".
ئهلدوركی جهختی لهوهشكردهوه كه پێویسته ههموو هاوڵاتییهكی عیراقی به ئهیاد عهلاویشهوه ههڵوێستیان ههبێت بهرامبهر بهگژداچوونهوهی (داعش)، یان لهگهڵ ئهو رێكخراوهدا بن و عیراقییهكان بكوژن، یان لهگهڵ سوپای عیراقدا بن كه دژی ئهو رێكخراوه دهجهنگێت.
پهرلهمانتارهكهی دهوڵهتی قانوون وتی: "وهزیرهكانی لیستی عیراقیه بهپیر داواكهی عهلاوییهوه ناچن، گهر بیانویستایه بكشێنهوه بهبێ داواكهی عهلاوی دهكشانهوه".
جهختیشی لهوه كردهوه كه "گۆڕهپانهكانی مانگرتنی پارێزگای ئهنبار بوون به گۆڕهپانی فیتنه و مۆڵگهی تیرۆر و تیرۆریستان، نهك خۆپیشاندهران".
29/12/2013
رۆژی 17/12/2013، ئەو لایەنانەی كە وەبەرهێنان لە قۆناغی دووەمی پرۆژەی پەرەپێدانی كێڵگەی غازی شاهدەنیزی ئازەربایجان و هەناردەكردنی بۆ ئەوروپادا دەكەن، بڕیاری كۆتایی وەبەرهێنانیان لەو كێڵگەیەدا واژووكرد. لە رێوڕەسمێكدا كە چەندین بەرپرسی گەورەی وڵاتانی وەك سەرۆكی ئازەربایجان، سەرۆك حكومەتەكانی ئەلبانیا، بولگاریا، جۆرجیا و كرواتیا، سەرۆكی مۆنتینێگرۆ، وەزیرانی دەرەوەی بەریتانیا و ئیتالیا و وەزیری وزە لە كۆمیسیۆنی یەكێتی ئەوروپا و توركیا ئامادەی بوون، چوارچێوەی سەرمایەگوزاری لەو پرۆژەیەدا دیاری كرا. ئەو رێككەوتنە هەنگاوی یەكەمە بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی نوێی پەرەپێدانی هێڵی باشووری قەفقاز كە لە ئازەربایجانەوە دەستپێدەكات و بە جۆرجیادا تێدەپەڕێ و لەوێوە دێتە ناو خاكی توركیا و بە پرۆژەی هێڵی غازی سروشتیی ترانس ئاناتۆلی (TANAP) ناسراوە تا دەگاتە سنوورەكانی رۆژئاوای توركیا. غازی سروشتی هێڵی TANAP لە سنووری یۆنانەوە بەهێڵێكی دیكە كە بە پرۆژەی TAP (ترانس ئەدریاتیك پایپ لاین) ناسراوە، دەگوازرێتەوە بۆ ئیتالیا. كۆی ئەو دوو پرۆژەیە لەگەڵ هێڵی گواستنەوەی غازی سروشتی بۆ بولگاریا، بە پرۆژەی رێڕەوەی نوێی غازی باشوور (Southern Gas Corridor) ناسراوە. پرۆژەی هەناردنی غازی ئازەربایجان لە كێڵگەی زەبەلاحی غازی سروشتیی شاهدەنیزەوە بۆ وڵاتانی ئەوروپا، وەك جێگرەوەی هێڵی غازی رووسیا هەژمار دەكرێت و گرنگییەكی زۆری پێدەدرێت. كڕیارانی ئەوروپی غازی سروشتی دەمێكە هەوڵدەدەن جێگرەوەیەك بۆ غازی رووسیا كە لەلایەن كۆمپانیای گازپرۆم سەرپەرشتی دەكرێ، بدۆزنەوە. بەوپێیەی گازپرۆم نرخی غازی سروشتی گرێداوە بە نرخی نەوت و لە گرێبەستەكانی فرۆشتندا غاز بە نرخێكی بەرزتر دەفرۆشێتە كڕیاران، هاوكات وەكو كارتێكی سیاسیش مامەڵەی پێوەدەكات. جێبەجێكردنی ئەو پرۆژەیە، نەخشەی وزە لە ناوچەكەدا دەگۆڕێت و یارمەتی ئازەربایجان دەدات بەرەو گەشەكردنێكی بەردەوام هەنگاوبنێت. قۆناغی دووەمی شاهدەنیز و پرۆژەی رێڕەوی غازی باشوور نەك تەنیا نەخشەی وزەی ناوچەكە دەگۆڕێت، بەڵكو دەبێتە هۆكاری دەستخستنی راستەوخۆی غازی ئازەربایجان بۆ یەكەم جار بۆ وڵاتانی ئەوروپا. ئەو بەڵگەنامانەی كە لە باكۆی پایتەختی ئازەربایجان، هەفتەی رابردوو واژووكران، پەیوەستن بە چۆنیەتی وەبەرهێنان لە قۆناغی دووەمی كێڵگەی شاهدەنیز و هەروەها دوو پرۆژەی TANAP و TAP. لەو پرۆژانەدا، چەندین كۆمپانیای گەورەی ئەوروپی وەك STAT Oilی نەرویجی و BP ی بەریتانی و TPAOی توركی هاوبەشن لەگەڵ كۆمپانیای نەوتی نیشتمانیی ئازەربایجان ناسراو بە SOCAR. یەدەگی غازی شاهدەنیز بە 1.2 تریلیۆن مەتر سێجا خەمڵێنراوە و چاوەڕوان دەكرێت ساڵانە 16 ملیار مەتر سێجا غاز رەوانەی ئەوروپا بكات كە 6 ملیاری بۆ توركیا و 10 ملیارەكەی دیكەشی بۆ وڵاتانی یۆنان و بولگاریا و ئیتالیا هەناردە دەكرێت. یەكەم بەشی غاز بڕیارە لەساڵی 2019 لە رێگەی ئەو پرۆژەیەوە بدرێتە توركیا. كۆمپانیای SOCAR گرێبەستی هاوبەشكردنی بەرهەمی كێڵگەی شاهدەنیزی بۆ ساڵی 2048 درێژكردووەتەوە و هاوبەشەكانی بەپێی ئەو رێككەوتنە كارەكانی پەیوەست بە پەرەپێدان و دۆزینەوە لەو كێڵگەیەدا دەگرنە ئەستۆ. پێش ئەوەی كە پرۆژەی TAP بەهۆی كورتبوون و كەمیی تێچووەكەی و بەرزبوونی نرخی غاز لە ئیتالیا لەلایەن كۆنسێرتیۆمی شاهدەنیز-2 لە هاوینی ئەمساڵدا لە جیاتی پرۆژەی Nabucco هەڵبژێردرێ، وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی هەرێمی كوردستان هەوڵی زۆری دا گرنگیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان بۆ هێڵی Nabucco بسەلمێنێ و تا رادەیەكی زۆریش سەركەوتوو بوون لە قەناعەتهێنان بە بەرپرسە نێودەوڵەتییەكان لە بەستنەوەی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان بەو هێڵەوە. بەڵام هەوڵەكانی ئەوان بەهۆی بەلاوەنانی پرۆژەی نابووكۆ بەهەدەرنەچوون، چونكە پرۆژەی TAP بەشی ئەوروپای رێڕەوەی غازی باشوورە و سەرچاوەكانی هەرێمی كوردستان هێشتا گرنگییەكی تایبەتیان هەیە، لەبەرئەوەی دەكرێ ببەسترێتەوە بە پرۆژەی TANAP لەنێو خاكی توركیا. رەنگە روویەكی گرنگی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان، پێویستی توركیا بێ بە سەرچاوەی هەرزان و لەبەردەستی وزە، بەڵام رووەكەی دیكەی، گرێدانی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستانە بە ئەوروپاوە لەڕێی پرۆژەی TANAP. نهێنی هەوڵەكانی توركیا بۆ كڕینی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان و هەروەها درێژەپێدانی وتووێژەكانی لەگەڵ ئێران بۆ جێبەجێكردنی پرۆژەی هێڵی گواستنەوەی غازی سروشتیی ئەو وڵاتە كە دووەم سەرچاوەی گەورەی غازی جیهانە بۆئەوروپا، بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە دەیەوێت ئەو دوو پرۆژەیە گرێبدات بە پرۆژەی TANAP. بەوپێیەش رەوتێكی نوێی گەورەی وزە كە پێكدێت لە سەرچاوەكانی غازی سروشتیی ئازەربایجان و ئێران و هەرێمی كوردستان لەناو خاكی توركیا پێكەوە گرێدەدرێن و لە ئەنجامدا پێگەی توركیا وەك پردی وزەی ئەوروپا لەجاران بەهێزتر دەكات. سەركەوتوویی توركیا لە گرێدانی سەرچاوەكانی وزەی هەرێمی كوردستان و ئێران بە پرۆژەی TANAP ، نەك تەنیا دەسكەوتێكی گەورەی ئابوورییە، هاوكات سەركەوتنێكی سیاسیشە بۆ كۆتاییهێنان بە ناكۆكییەكانی ناوچەكە. هەر بۆیە توركیا دەبێتە سیاسەتی دڵنیایی ئەوروپا، ئەگەر هاتوو نێوانی یەكێتی ئەوروپاو رووسیا تێكچوو. ئازەربایجان كە یەكێك لە وڵاتە گرنگەكانی دابینكاری وزەی جیهانە، هێندەی كوردستان سەرچاوەی غازی سروشتیی نییە. ئەگەر بەرزترین خەمڵاندنەكان بۆ یەدەگی غازی ئازەربایجان رەچاوبكەین كە 3 تریلیۆن مەتر سێجایە، دەبینین ئینجا بەرابەرە لەگەڵ كەمترین خەمڵاندنەكانی یەدەگی غازی هەرێمی كوردستان. یەدەگی غازی سروشتیی هەرێمی كوردستان بە 3 تا 6 تریلیۆن مەتر سێجا خەمڵێنراوە. لێرەوە گرنگیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان دەردەكەوێت. قۆناغی دووەمی پەرەپێدانی كێڵگەی شاهدەنیز كە پێشبینیكراوە زیاتر لە 40 ملیار دۆلاری تێبچێت (زیاتر لە بودجەی 5 ساڵی رابردووی هەرێمی كوردستان) بڕیارە لە ساڵی 2019 دەستبكات بە هەناردەكردنی ساڵانە 16 ملیار مەتر سێجا غاز بۆ ئەوروپا. پێویستی غازی ئەوروپا تا ساڵی 2020 بەپێی داتاكانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی وزە IEA، ساڵانە 500 ملیار مەتر سێجایە كە تەنیا دەتوانێت 135 ملیاری لەناوخۆوە دابین بكات و ناچارە ساڵانە 359 ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی هاوردە بكات. بە بەراورد لەگەڵ گرێبەستی ئەو دواییانە، حكومەتی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا كە لەبەر نەورووژاندنی بەغدا زانیاری زۆری لێ ئاشكرا نەكراوە، بڕیارە تا ساڵی 2017 ساڵانە 10 ملیار مەتر سێجا غازی سروشتی هەناردەی ئەو وڵاتە بكات، تەنانەت ئەو رێژەیە دەتوانێت بەرزبێتەوە بۆ ساڵانە 20 ملیار مەتر سێجا. لێرەدا گرنگیی و گەورەیی سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان نەتەنیا بۆ داهاتووی ئەم هەرێمە، تەنانەت بۆ توركیا و وڵاتانی ئەوروپاش دەردەكەوێت. لە راستیدا، سەرچاوەكانی غازی هەرێمی كوردستان دەتوانن نزیكەی 100 ساڵ پێویستی غازی سروشتیی توركیا و نزیكەی 10 ساڵ پێویستی غازی ئەوروپا دابین بكەن. گرنگیی رێككەوتنی وزەی ئەم دواییەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ توركیا لەوەدایە كە بەهۆی ئەوەی توركیا ئێستا پردی گەیاندنی وزەی ئەوروپایە و پێشتر ژێرخانی گواستنەوەی نەوت و غازی داناوە، باشترین بژاردەو بەختی هەرێمی كوردستانە بۆ ناردنە دەرەوەی سامانی سروشتیی خۆی بۆ بازاڕەكانی جیهان
rudaw/ لەلایەن عومەر ئەحمەد
29/12/2013
عەبدولسەلام مالیكی رایدەگەیەنێ پێویستە كۆتایی بە خۆپێشاندانەكانی ئەنبار بهێنرێ، چونكە بە ئاشكرا دروشمی تائیفی دەگوترێتەوە. عەبدولسەلام مالیكی، پەرلەمانتاری دەوڵەتی یاسا كە نووری مالیكی سەرۆك وەزیران سەرۆكایەتی دەكات بە (رووداو)ی راگەیاند لە خۆپێشاندان و ناڕەزاییەكانی ئەنبار بە ئاشكرا دروشمی تائیفی دەگوترێتەوە و بە دەستی دەرەكی هەوڵی نانەوەی فیتنەی تائیفی دەدرێتو پێویستە سنوورێكی بۆ دابنرێت و كۆتایی بە خۆپێشاندانەكانی ئەنبار بهێنرێت". ناوبراو ئاماژەی بە هەندێ لەو دروشمانە كرد كە دەگوترێنەوە لەوانە "بەرازەكان (وەك ئاماژەیەك بۆ شیعەكان)" ، "بەغدا ئێمە بەڕێوەین" و "ئازادكردنی بەغدا لە دەست سەفەوییەكان" و هەتا دواتر. لەبارەی داواكەی ئەیاد عەلاوی بۆ كشانەوەی وەزیرانی عێراقییە لە حكومەت، عەبدولسەلام مالیكی، رایگەیاند عێراقییە پارچە پارچەن و یەكگرتوو نین و عەلاوی-ش كاریگەری ئەوتۆی نەماوە، تاوەكو سەرجەم لایەنەكان گۆێڕایەڵی بن. هاوكات ناوبراو داوایكرد هەموو لایەك رۆڵی خۆیان لە سەقامیگری بنوێنن و خۆیان لە نانەوەی فیتنەو ئاشووب بە دوور بگرن و پاڵپشتی لە ئۆپەراسیۆنەكانی سوپای عێراقی بكەن. شێخ عەماش عوبەیدی، یەكێك لە سەركردەی خۆپێشاندەرانی گۆڕەپانی (عیزەو كەرامە) لە رومادی سەنتەری پارێزگای ئەنباری رۆژئاوای عێراق بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند :بڕیارە ئەمڕۆ خۆپێشاندانێكی گەورە لە مزگەوتەكانی رومادییەوە بە بەشداری پیاوانی ئایینی لە دژی سیاسەتەكانی حكومەتی عێراق و هەڕەشەكانی سوپای عێراق بۆ سەر خۆپێشاندەرانی ئەنبارو دەستگیركردنی ئەحمەد عەلوانی نوێنەری پارێزگای ئەنبار لە پەرلەمانی عێراق، ئەنجامبدرێ
30/12/2013