بهرپرسانی نێودهوڵهتی ئاشكرایانكرد، پهنابهرانی سوریا رۆژ لهدوای رۆژ ژمارهیان لهزیادبووندایه و نزیكه لهوهی ژمارهی پێوانهیی تۆمار بكهن.
هاوكات رێكخراوی نهتهوه یهكگرتووهكان بۆ كاروباری منداڵان (یونیسێف) رایگهیاند، نزیكهی ههزار منداڵی سوریا ئاوارهی لوبنان بوون و بههۆی بهدخۆراكیهوه، لهژێر ههڕهشهی مهرگدان.
بان كیمۆن، سكرتێری گشتی نهتهوه یهكگرتووهكان رایگهیاند، رێكخراوهكه ههموو ههوڵێكی دهخاتهگهڕ بۆ جێبهجێ كردنی بڕیاری ئهنجومهنی ئاسایشی نێودهوڵهتی سهبارهت بهناردنی كۆمهكی مرۆیی بۆ پهنابهرانی سوریا، وتیشی: پێویسته لایهنه بهشهڕهاتووهكانی سوریا رێگریی نهكهن لهگهیاندنی هاریكارییه مرۆییهكان بۆ لێقهوماوانی سوریا.
بهوتهی بان كی مۆن، كۆمهكه مرۆییهكان ئامادهكراون بگهیهنرێنه دهست دانیشتوانی ناوچه كارهساتبارهكانی سوریا ئهوانهشی بهدهست ئابڵوقهی ئابوریهوه دهناڵێنن، راشیگهیاند كه، پێویسته زامنی گهیاندنی ئهو كۆمهك و هاریكارییه مرۆییانه بكرێت لهڕێی هاتوچۆ سهرهكیهكانهوه.
بهپێی سهرژمێریی نهتهوه یهكگرتووهكان، نزیكهی 9 ملیۆن و 300 ههزار هاوڵاتی سوریا كه دهكاته نزیكه نیوهی ژمارهی سهرجهم دانیشتوانی ئهو وڵاته، پێویستیان به كۆمهك كردن ههیه.
27/02/2014
میدیاکانی تورکیا تۆمارێکی دهنگی ڕهجه تهیب ئهردۆغان و بیلالی کوڕییان بڵاوکردهوه که تێیدا ئهردۆغان داوای له کوڕهکهی کردبوو بڕێکی زۆر پاره بشارێتهوه ، رهجهب تهیب ئهردۆغانیش دهڵێت تۆماره دهنگییهکه کارێکی بهتهواوی بێڕهوشتییه .
ئهمرۆ 25-ی شوباتی 2014 ڕۆژنامهی ڕادیکاڵی تورکی بڵاویکردهوه دوای ئهوهی درهنگانێکی شهوی 24-25-شوباتی 2014 تۆمارێکی دهنگی ڕهجهب تهیب ئهردۆغان سهرۆک وهزیرانی تورکیا و بیلال ئهردۆغانی کوڕی بڵاوبووه، تۆماره دهنگییهکه دهنگۆیهکی زۆری له میدیا جیهانییهکاندا دروستکرد و بهشێوهیهک سایتی (Liveleak ) دێر به دێر تۆماره دهنگییهکهی وهرگێرابووه سهر زمانی ئینگلیزی و له پێگهی کۆمهڵایهتی یوتیوب له کهمتر له 24 کاتژمێردا زیاتر له ملیۆن و نیوێک جار بینراوه ، ڕهجهب تهیب ئهردۆغانیش ئهمرۆ له میانهی کۆبوونهوهی پارتهکهیدا له پهرلهمانی تورکیا ڕایگهیاند که تۆماره دهنگییهکان مۆنتاژکراون و پیشانیشتان دهدهین که چۆن مۆنتاژکراون ، وتی تۆماره دهنگییهکان لهلایهن دهوڵهتی پارهلێلهوه مۆنتاژکراوه .
به پێی ئاژانسی ڕویتهرز له تۆماره دهنگییهکهدا ڕهجهب تهیب ئهردۆغانی سهرۆک وهزیرانی تورکیا له 17-ی کانوونی یهکهمی 2013 کاتژمێر 8:02 خولهکی سهر لهبهیانی پهیوهندی دهکات به بیلال ئهردۆغانی کوڕییهوه و داوای لێدهکات بڕێکی زۆر پاره بشارێتهوه که بهپێی تۆماره دهنگییهکه بڕهکهی نزیکهی 40 ملیۆن دۆلاربووه.
بهپێی ڕادیکاڵ کهمال کیلیچدارئۆغلۆ ئهمڕۆ له کۆبوونهوهی پارتهکهیدا داوای له ئهردۆغان کردووه یان بهرهو دهرهوه ههڵبێت یان دهستله کاربکێشێتهوه .
دهوڵهت باخچهلی سهرۆکی پارتی نهتهوه پهرستی تورکیا ڕایگهیاند تۆماره دهنگییهکهی دوێنێ شهو وهکو تهقینهوهی بۆمبایاک وابووه.
سایتی حورییهتیش بڵاویکردووهتهوه سهڵاحهدین دهمیرتاشی هاوسهرۆکی بهدهپه-ش ڕایگهیاند که ئهگهر تۆمارهکه مۆنتاژ بێت ئهوا باوهڕکردن بهمه له ڕووی تهکنیکییهوه کارێکی ئاسان نییه ، بهڵام ئهگهر ڕاست بێت ئهوا تێگهیشتنی زۆر ئاسان دهبێت.
دهمیرتاش له درێژهی قسهکانیدا به ئهردۆغان دهلێت ئهگهر متمانهتان به خۆتان ههیه واز له پهلاماردانی راست و چهپ بێنن دهست له دادگا وهرمهدهن و ئاستهنگی بۆ دروست مهکهن ، پهیمانی دهستورێکی نوێ و پاکێجی دیموکراسی بدهن و باشه له چ وڵاتێکی دیموکراتیدا که تیایدا گهورهترین ئۆپهراسیۆنهکانی گهندهڵی بهڕێوهدهجێت سهرۆکوهزیران داوا له کوڕهکهی دهکات پارهکانی بشارێتهوه ، ئهمهیه کاردانهوهی سهرۆک وهزیران ، یان ئهمه کاردانهوهی دزێکه که تاوانێکی کردووه و مهترسی دهستگیرکردن دهکات ، ههرکهسهو خۆیبکاته شوێنی سهرۆک وهزیران.
پارێزهرهکهی فهتحوڵا گیولهنیش نوروڵاه ئهلبایراک دهڵێت له ماوهی ڕابردوودا ههندێک له میدیاکان بهمهبهستی ناوزڕاندنی فهتحوڵا گیولهن و بزووتنهوهی خزمهت ئهم ههواڵانه بڵاودهکهنهوه لهوانه ڕۆژنامهکانی یهنی شهفهق و ستار دووره له ڕاستییهوه و دهڵێت بهم ههواڵهیان فهتحوڵا گیولهن و بزووتنهوهی خزمهت کراون به قوربانی کهسانی تر.
لهلای خۆشیانهوه چهند شارهزایهکی دهنگ دهڵێن که تۆماره دهنگییهکان ڕاستین و دهنگهکان دهنگی ڕهجهب تهیب ئهردۆغان و کورهکهین.
کهناڵی ههبهر7-یش ئهمڕۆ بڵاویکردهوه له تاقیگهیهکهی شیکارکردنی دهنگ له ئهمریکا دهرکهوتووه که تۆماره دهنگییهکه مۆنتاژکراوه و دووره له ڕاستییهوه .
دوێنێ میدیاکانی تورکیا بڵاویانکردهوه که گوێگرتن له پهیوهندییه تهلهفۆنییهکانی زیاتر له 7000 کهس له تورکیادا کراوه که له نێویاندا ڕهجهب تهیب ئهردۆغان و کهمال کیلیچدارۆئۆغلۆشی تێدابووه .
وهرگێران : ههڵوێست ئهنوهر
26/02/2014
كۆمیساری باڵای كاروباری دهرهوهی یهكێتی ئهوروپا، باشوورى كوردستان به نموونهیهكی جوانى پێكهوه ژيان ناو دهبات و داوا له وڵاتانى دنیا دهكات گرنگيی بهرچاوی پێ بدهن.
كاترین ئاشتون، كۆمیساری باڵای كاروباری دهرهوهی یهكێتی ئهوروپا لهلێدوانێكی رۆژنامهییدا رایگهیاند، ئهو ئۆقرهییهی له ههرێمی كوردستان ههیه، نموونهیهكی جوانی بهرقهراربوونهو یاساو رێوشوێنهكانی بواری پاراستنی ئاسایش لهههرێم، كاریگهریی باشیان لهسهر رهوشی ههرێم بهگشتی دروستكردووه.
ئاشتون داواشیكرد وڵاتانی دنیا، ههرێمی كوردستان بهههند وهربگرن، وتیشی: خراپی رهوشی ئهمنی و گهندهڵیی و نهبوونی دڵنیایی لهمافی كۆمپانیاكان، هۆكارن لهپشت پاشهكشه كردنی سهرمایهگوزاریی لهعیراق.
لهلێدوانه رۆژنامهییهكهیدا، كه لهلایهن ماڵپهڕی فهرمی حكومهتی ههرێمی كوردستانهوه ئامادهكراوه، ئاشتون ئهوهی خستهڕوو كه، ئهنجومهنی كاروباری دهرهوهی یهكێتی ئهوروپا لهوتوێژهكانی مانگی شوبات لهبارهی عیراق پێشنیازی كردووه كه ئۆقرهیی بۆ عیراق به كاری هاوبهشی سهركرده مهدهنیهكان و سیاسیهكان دهگهڕێتهوه وتیشی: پێویسته ئاستی ئاشتهوایی نیشتمانی لهسهروو ئاستی ململانێ و كرده توندوتیژییهكانهوه بێت، ههروهك پێویسته جیاوازییهكانی سوننهو شیعه به مامهڵهكردن بهدانایی چارهسهر بكرێت.
بهوتهی ئاشتون، هاوڵاتیانی عیراق خوزایارن ئاشتی و ئۆقرهیی باڵ بكێشێت بهسهریاندا و یهكێتی ئهوروپاش لهو پێناوهدا ههوڵهكانی بخاتهگهڕ، وتیشی: قهیرانهكانی ناوخۆی سوریا كاریگهریی خراپیان لهسهر زیادبوونی بارگرژییهكان لهعیراق دروستكردووهو بههۆی بارگرژییه ئهمنیهكانی سوریاوه رۆژانه هاوڵاتیان ماڵوحاڵی خۆیان جێدێڵن و روودهكهنه وڵاتانی دراوسێ.
ههر لهو لێدوانهیدا، ئاشتون ئاشكرایكرد، یهكێتی ئهوروپا كۆی 21 ملیۆن یۆرۆی لهماوهی 2012 – 2013 رهوانهی پهنابهرانی سوریا كردووه لهههرێمی كوردستان و بهردهوام دهبێت لهسهر گهیاندنی كۆمهك و هاریكاریی بۆ ئاوارهكانی سوریا.
25/02/2014
سهرۆكی ههرێمی كوردستان لهگهڵ وهفدێكی ئهنجومهنی نیشتیمانی سوریا تاووتوێی بارودۆخی رۆژئاوای كوردستان دهكات و رایدهگهیهنێت كه پێویسته له دواڕۆژی سوریادا مافهكانی گهلی كورد مسۆگهر بكرێت.
بهگوێرهی راگهیهندراوێكی سهرۆكایهتی ههرێم، ئهمڕۆ دووشهممه له سهڵاحهدین مهسعود بارزانی سهرۆكی ههرێمی كوردستان پێشوازی له جۆڕج سهبرا سهرۆكی ئهنجومهنی نیشتیمانی سوریا و وهفدێكی یاوهری كرد.
ئاماژه بهوهشدراوه كه له سهرهتادا وهفدی میوان خۆشحاڵیی خۆیان راگهیاندووه بۆ رهخساندنی دیدارهكه و سوپاسی مهسعود بارزانی و ههرێمی كوردستانیان كردووه بۆ ئهو ههڵوێستهی كه ههر لهسهرهتای رووداوهكانی سوریا لهبهرامبهر شۆڕشی گهلی سوریا نیشانیانداوه و پێزانینی خۆشیان راگهیاندووه بۆ رۆڵی خهڵك و حكومهتی ههرێمی كوردستان له یارمهتیدان و حهواندنهوهی پهنابهرانی سوریا لهنێو خاكی ههرێمی كوردستان.
له كۆبوونهوهكهدا وهفدی میوان بارودۆخی مهیدانی و سیاسیی سووریایان خستووهتهڕوو و ئاماژهیان به بارودۆخی نالهباری ئینسانی و ئهو ئێش و ئازارانه كرد كه له لایهن هێزهكانی رژێم بهسهر هاوڵاتیانی سوریا دهسهپێندرێت.
لهبهرامبهردا مهسعود بارزانی وێڕای بهخێرهێنانی گهرمی وهفدهكه، هێمای بهوهدا كه ههڵوێستی ههرێمی كوردستان لهمهڕ روداوهكانی سوریا ههر لهسهرهتاوه روون و ئاشكرا بووه و هیوای ئهوهی خواست كه كۆتایی به نههامهتییهكانی گهلی سوریا بێت و یارمهتیدانی پهنابهرانی سوریاشی به ئهركێكی گهوره زانی.
ئاماژهی بهوهشدا كه خهڵكی ههرێمی كوردستان بهدهست زوڵم و وێرانكارییهكی زۆرهوه ناڵاندوویانه و زۆر به باشی له نههامهتیی و بارودۆخی گهلی سوریا دهگهن.
لهبارهی ڕۆڵی كورد له سوریا، سهرۆكی ههرێم رایگهیاند كه گهلی كورد له كهمترین مافهكانی خۆی له سوریا بێبهش بووه و پێویسته له دواڕۆژی سوریادا مافهكانی گهلی كورد مسۆگهر بكرێت.
بارودۆخی رۆژئاوای كوردستان و ئهنجامی دانوستانهكانی جێنێڤ 2 تهوهرێكی دیكهی ئهم كۆبوونهوهیه بوون.
25/02/2014
نەوشیروان مستەفا، رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان، نیگەرانی خۆی لە دابەشبوونی هێزەكانی رۆژئاوای كوردستان دەربڕیوەو داوای لەلایەنەكان كردووە ناكۆكییەكانیان وەلابنێن. راشیگەیاندووە بزووتنەوەكەی دەست ناخاتە نێو كاروباری رۆژئاوا.
ئەمڕۆ دووشەممە رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان لە مەكۆی سەرەكی بزووتنەوەكە لەشاری سلێمانی، لەگەڵ وەفدێكی باڵای ئەنجوومەنی نیشتمانی كوردی سووریا، كە پێكهاتبوون لە سەرۆك و نوێنەری 11 پارت و لایەنی خۆرئاوای كوردستان كۆبووەوە.
بەپێی ماڵپەری KNNی زمانحاڵی بزووتنەوەكە "نەوشیروان مستەفا بە بایەخەوە باسی لە رۆڵی كوردانی خۆرئاوا كرد لە شۆڕشەكانی كورد بە گشتی و باشووری كوردستان بەتایبەتی و نیگەرانیی خۆشی نیشاندا لە دابەشبوونی هێزە سیاسییەكان و داوای لێكردن ناكۆكییەكان وەلابنێن و سوود لەو هەلومەرجە وەربگرن و هەموو لایەنەكان پێكەوە خواستەكانی گەلی كورد لەخۆرئاوای كوردستان وەدی بهێنن".
رێكخەری گشتیی بزووتنەوەی گۆڕان گوتووشیەتی: "سیاسەتی ئێمە ئەوەیە دەست لەكاروباری هیچ بەشێكی كوردستان وەرنەدەین، بەڵام هەموو هەوڵەكانی خۆمان دەخەینەگەڕ بۆ لێكنزیكردنەوەی لایەنەكان و پاراستنی یەكڕیزیی كورد".
نەوشیروان مستەفا، ئاماژەی بەوەشكرد: "ئەوەی لە رۆژئاوای كوردستان بەدیهاتووە، كارێكی ئیجابییەو داوای لێكردن پێكەوە كاربكەن بۆ ئەوەی ببێتە ئەمری واقع و هەموو لایەنەكانیش مامەڵەی ئەمری واقیعی لەگەڵ بكەن".
هەمان ئەو شاندە دوێنێ لەگەڵ كۆسرەت رەسوڵ، جێگری یەكەمی سكرتێری گشتیی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كۆبوونەوەو داوایان لە كۆسرەت رەسوڵ كردووە رۆڵ ببینێت لە چارەسەركردنی كێشەكانی رۆژئاوا.
24/02/2014
لە تارانی پایتەختی ئێران، بازرگانی بە منداڵانەوە دەكرێت. ژمارەیەك لە دایك و باوكان بە بڕێك پارەی كەم، منداڵەكانیان بە بازرگانانی مرۆڤ دەفرۆشن و بۆشیان گرنگ نییە چارەنووسی منداڵەكەیان بە كوێ دەگات.
جوانییەكانی شارێك كە بە دڵی وڵاتێكی پان و بەرینی وەكو ئێران هەژماردەكرێت، بەڵام چەند گەڕەك ئەولاتر تابلۆی ژیانی منداڵان بەو شێوەیە. بگرە خراپتریش.
رۆژنامەی ئیعتمادی ئێران چیرۆكی شاراوەی كڕین و فرۆشتنی كچانی مێرمنداڵ لە گەڕەكە هەژارنشینەكانی تاران بڵاو دەكاتەوە.
ئەو راپۆرتە لە وێستگەی شووشی میترۆی تاران دەستپێدەكات. شوێنێك كە رۆژانە چەندین منداڵی 12- 13 ساڵان لەبەرامبەر پارەیەكی كەمدا دەفرۆشرێن. كڕیاران منداڵەكان دەبەنەوە بۆ گەڕەكی دەروازەغار، ئەو شوێنەی كە بە ماڵ و حەوشەی گەورە ناسراوە.
لەو ماڵانەدا ژووری زۆر چاككراون و منداڵە كڕاوەكان لەو ژوورانە دەخزێندرێن. دەبێ زەماوەند بكەن و دواتر زوو منداڵنیان بێ. هاوسەرگیرییەك كە نە لە رەوشێكی ئاساییدا و نە بە شێوازی یاسایی تۆماردەكرێت.
لێرەوە قۆناخی دووەمی بازرگانیكردن بە منداڵی ئەو منداڵانە دەستپێدەكات.
چیرۆكەكە بە بەسەرهاتی مێرمنداڵێكی 14 ساڵی ئەفغانی دەستپێدەكات كە ساڵێك لەوە پێش دووگیان بووە، بەڵام ئێستا منداڵەكەی لا نەماوە. ئەو منداڵەكەی بە 3 ملیۆن تومەن كە دەكاتە نزیكەی هەزار دۆلار فرۆشتووە. تەنیا ئەفغانییەكان نین، خەڵكی هەموو ناوچەكانی ئێران و تەنانەت وڵاتانی دەوروبەریشی لێن.
ئەو دامەزراوە خێرخوازییانەی لەسەر ئەو بابەتە كاردەكەن، رایانگەیاندووە كڕین و فرۆشتنی منداڵ بۆ پارە، نیشانەی هەژاری كولتووری ئەو كەسانەیە كە ئەو كارەدەكەن.
لەو ماڵانەدا جگە لە بازرگانیكردن بە منداڵ، بازرگانی و بەكارهێنانی مادە هۆشبەرەكان و هەروەها رێكخستنی گرووپی سواڵكردنی منداڵ و مێرمنداڵانیش باوە. هەندێك لەو ژنە مێرمنداڵانە، ناچار دەكرێن بە منداڵەوە بچن بۆ سواڵكردن، ئێوارانیش پارەكەیان لێوەردەگرن و ئەگەر باشیان كاركردبێ، بەخششێكی كەمیان پێ دەدەن و ئەگەریش پارەیان كەم پەیداكردبێ، ئەوە ئازار دەدرێن.
لە راپۆرتەكەدا ئاماژە بە نەخۆشخانەیەك كراوە كە تێیدا ئەو منداڵانە دەكڕدرێن و دەفرۆشرێن. كارمەندێكی ئەو نەخۆشخانەیە دەڵێت، ژمارەیەك ژن دێنە ئەو نەخۆشخانەیە و دوای ئەوەی كە منداڵیان بوو، جێی دەهێڵن و تەنانەت ئاوڕیشی لێ نادەنەوە. هەر ئەو ژنانەش دوای دوو هەفتە دەچنەوە ئەو نەخۆشخانەیە و بڕێك پارە وەردەگرن و منداڵەكانیان دەدەن بە پیاوێك كە بازرگانی بەو منداڵانە دەكات.
ئەو كارمەندەی نەخۆشخانەكە هەروەها دەڵێ، هەندێك لەو ژنانەش كە دەچن، گیرۆدەی مادەی سڕكەرن و لە بەرامبەر بڕێك لەو مادانە منداڵەكانیان دەدەن بە كەسێكی دیكە.
لەو راپۆرتەدا لە دایكێك پرسیاركراوە بۆچی منداڵەكەت فرۆشتووە، لە وەڵامدا دەڵێ فرۆشتوومە تاوەكو تێچووی ژیانمی پێ دابین بكەم، هیچ چارەم نەبووە، ئەگەر نەمفرۆشتبا نە دەمتوانی رایبگرم و نە ژیانی خۆم پێ رایی دەكرا.
پرۆسەی ژیانێك كە سۆزی دایكایەتی لە بەرامبەر بڕە پارەیەك چۆك دادەدا و ئەو بڕە پارەیەش لە بێدەنگی لایەنە پەیوەندیدارەكاندا، دەبێتە دووكەڵی مادەی هۆشبەری و دەچێتەوە چاوی دانیشتووانی مرۆڤایەتی.
ئێران هاوكات لەگەڵ ئەوەیكە لە رووی سەرچاوەی سرووشتی وزەوە یەكێك لە دەوڵەمەندترین وڵاتانی جیهان، هێزە ئەمنییەكانیشی دەڵێن ناهێڵن چۆلەكەی نەیارەكانیان بەسەر ئاسمانی ئەو وڵاتەدا بفرێ، بەڵام هاوكات بەشێك لە دانیشتووانی بەو شێوەیە دەژین.
24/02/2014
دوای ئهوهی بهنداوێكی ئیستانبول وشكی كرد له ئێستادا روبهڕووی مهترسییهكی گهوره دهبێتهوه، بۆ ئهو مهبهستهش پرۆفیسۆرێكی زانكۆی بۆغازچی دهڵێت: "20-ی تهمووز ئاوهكهی ئیستانبول وشك دهكات".
ئاژانسی ههواڵی دۆغان بڵاویكردووهتهوه پرۆفیسۆر دكتۆر لهڤێنت كورناز له زانكۆی بۆغازجی ڕایگهیاندووه له ئێستادا توركیا و ئیستانبول به تایبهتی ڕووبهڕووی مهترسیدارترین وشكهساڵی بوونهتهوه، بهشێوهیهك له ئێستادا له ئیستانبول و ناوچهكانی دهوروبهری پلهكانی گهرما 10-12 پله لهچاو ساڵانی تر بهرزتره و ئاوی بهنداو و بهشێك له جۆگهكان وشكیان كردووه.
دكتۆر لهڤێنت دهڵێت: "ئهگهر له ئێستاوه باران نهبارێت ئهوا له 20-ی تهمووز ئاوی ئیستانبول وشك دهكات و ئهگهر كهمێكیش باران ببارێت ئهوا روودانی ئهم دیاردهیه دوادهكهوێت بۆ 20ی ئاب".
لهڤێنت كورناز ئاماژهش بهوهدهدات له دوای ههڵبژاردنهكانهوه ئیستانبول رووبهڕووی ئاو بڕینێكی زۆر دهبێتهوه و دانیشتوانی ئیستانبول ڕۆژانه 2،4 ملیۆن مهتر سێجا ئاو بهكاردههێنن و له ئێستادا ئاوی بهنداوهكان له سهدا 30-ی كهمی كردووه.
دهشڵیت ئیستانبول بههۆی ئهوهی ژمارهی دانیشتووهكانی بهشێوهیهكی بهرچاو لهزیادبوونایه و بڕێكی زۆری گازی دوانهئۆكسیدی كاربۆنی تێدایه، بۆیه ڕووبهڕووی گهورهترین مهترسی ئهم وشكهساڵییه دهبێتهوه.
وهرگێڕان: ههڵوێست ئهنوهر
سهرچاوه: DHA
24/02/2014
گوندەکانی دۆڵی جافایەتی، لە قۆناغی یەکەمی پرۆسەی ئەنفالدا كه 26 ساڵ لهمهوبهر و لە 23/2/1988 دەستیپێکردو لە 19/3/1988کۆتاییھات، کەوتنە بەر شاڵاوی دڕندانەی جاش و سەربازانی سوپای عێراق، دوای سوتماککردنی ناوچەکە، دانیشتوانەکەی دەستگیرکران و بەرەو بیابانەکانی باشور ڕاپێچکران، بە ھەزارانیان بێسەروشوێنکران، کە تائێستایش چارەنوسیان نادیارەو کەسوکارەکانییان لە چاوەڕوانی گەڕانەوەیاندان.
لهو یادهدا، خهندان ژمارهیهك له كهسوكاری ئهنفالكراوانی ئهو ناوچهیه بهسهردهكاتهوه.
پورە ئایشە حەمەد – ی تەمەن 89 ساڵ، جگە لە مێَردەکەی، دوو کوڕی بە ماڵ و منداڵەوە ئەنفالکراون، خۆیشی ماوەی شەش مانگ بۆ گرتوخانەی نوگرەسەلمان دورخراوەتەوەو پاشان ئازادکراوە، بۆ خهندان وتی: "ماوەی 26 ساڵە ھیچ جەژنەیەکم نەکردووە، پێنج فەرزەی نوێژەکانم لەخوا پاڕاومەتەوە ئەنجامدەرانی ئەو شاڵاوە نەگریسە بە سزای گەل بگەن".
وتیشی: سزای لەسێدارەدان بۆ کەسێکی وەک عەلی حەسەن مەجید تەواو لەجێی خۆیدا بوو، خۆزگە ئەمە دەبووە پەندێک بۆ ھەموو ئەو تاوانبارانەی ھاوشێوەی ئەو لە سەرتاسەری جیھاندا کە یاری بە کەرامەت و پیرۆزییەکانی مرۆڤایەتی دەکەن، دواڕۆژی ھیچ خراپەکارێک لەمە باشتر نابێت.
ئەسڵان محەمەد - کە دایک و باوکی بەر شاڵاوەکانی ئەنفال کەوتوون، کاتێک ویستی لەوبارەیەوە قسەمان بۆبکات، دایە پرمەی گریان و وتی: ھەرچەندە لەبۆنەیەکی ئاوھادا جارێکی تر برینەکانی ئێمەومانان دێنەوە سوێ، بەڵام دڵنیام کاتێک چارەنوسی ئەنجامدەرانی ئەو تاوانە دێتەوە بەرچاومان، ڕۆحی زیندەبەچاڵکراوەکان ئاسودە دەبن و پێماندەڵێن: ئیتر بۆمان مەگرین، ئەمە باشترین تۆڵەیە بۆ ئێمە.
حەلیمە ئەنوەر – دایکی پێنج کوڕوکچی ئەنفالکراوە، بەھۆی خەمی لەدەستدانی ڕۆڵەکانیەوە چەندساڵێکە توشی نەخۆشیەکی سەخت بوە و لەسەرجێگە کەوتوە، وتی: ئەو زۆردارانە کاتێک کوڕوکچی ئەو خەڵکە بێگوناھەیان بەرەو گۆڕی بەکۆمەڵ و زیندانە تاریکەکان ڕاپێچدەکرد، ھەرگیز بیریان لەوەنەدەکردەوە کە ڕۆژێک دێت و دەکەونە داوی تاوانەکانییانەوە، ئەوەتا ئەمڕۆ ڕوڕەشی کۆمەڵگەی مرۆڤایەتی بونە و کەس خۆزگە بە چارەنوسیان ناخوازێت.
شادیە قادر – کە لەکاتی شاڵاوی ئەنفالەکاندا تەمەنی تەنھا یەک ساڵ بووەو باوکی ئەنفالکراوە، بۆ خهندان وتی: "ھەرچەندە من ئەو سەردەمەم بەبیرنایەت، بەڵام لەڕێی گێڕانەوەی بەسەرھاتەکان لەلایەن کەسوکارمەوە تێدەگەم کە ئەو زۆردارانە چیان بەسەر ئەم میلەتەی ئێمەدا ھێناوە، بۆیە دەڵێم شیاوی ئەوەن کە لە جیاتی جارێک دە جار لەسێدارە بدرێن".
سەبریە جاف – کە لە کاتی ئەنجامدانی پرۆسەی ئەنفالدا دانیشتوی گوندی (خوڕخوڕە) بووە، دایکی و ھاوسەرەکەی و سێ منداڵی و خوشک و برای ئەنفالکراوە، لەشوباتی 1988دا کە بەفرو تۆفانێکی زۆر ناوچەی دۆڵی جافایەتی دەگرێتەوە، "جەیش و جاش" پەلاماری ناوچەکەیان دەدەن، ھەر لە سەرەتادا بەھۆی ئەو پەلامارەوە زیاتر لە ھەشتا کەس لە خەڵکی ناوچەکە دەبنە قوربانی، وەک خۆی باسیدەکات ئەوسا گوندەکەیان لە 30 ماڵ پێکھاتوە، ئەوان لە کاتی ئەنفالەکەدا ڕووەو ئێران دەڕۆن، پاشئەوەی ڕژێمی بەعس بڕیاری لێبوردنی گشتی دەردەکات، ھاوسەرەکەی و دایکی و دوو کوڕو کچێکی و خوشکەکەی بە سێ منداڵەوە لەگەڵ چەندین کەسی تر لە خزم و کەسوکاری بەرەو قەڵادزێ دەگەڕێنەوە، خۆیشی لە ئێران دەمێنێتەوە، بەڵام ئەوانی تر ھەموویان لە بازگەی (سونێ) دەگیرێن کە ژمارەیان 75 کەس بووە، ڕەوانەی فیرقەی چوارقورنەیان دەکەن و پاشان لە بنکەی پۆلیسی ڕانیە دەیانھێڵنەوە، ئینجا دەیاننێرنە سەربازگەی تانجەڕۆ، دواجاریش بۆ تۆپزاواو لەوێ لەگەڵ ئەنفالکراوەکانی گەرمیاندا تێکەڵاویان دەکەن.
سەبریە، دوای ئەو کارەساتە بێوێنەیەی کە لەژیانیدا لەسەردەستی سەرانی بەعس بەسەریھات، ھیواخوازە دادگای باڵای تاوانەکانی عێراق دوای خنکاندنی عەلی کیمیاوی و ھاوەڵەکانی، کۆتایی بەکارەکانی نەھێنێت، ھەوڵبدات ھەمو ئەو کەسانە بە سزای یاسایی بگەیەنێت کە بەجۆرێک لە جۆرەکان بەشدارییان لە پرۆسەی ئەنفالدا کردووە.
كامهران عهبده ساڵح
24/02/2014
شههرستانی، ئاشكرایدهكات، كه ههرێم رازی بووه لهسهر ئهوهی نهوتهكهی لهرێكهی كۆمپانیای (سۆمۆ)وه ههناردهی بازاڕهكان بكات، وتهبێژی حكومهتی ههرێمیش، رایدهگهیهنێت، كه تهنها یهك خاڵی ناكۆكی لهنێوان ههولێر و بهغدا ماوه بۆ چارهسهركردنی كێشهكانی پهیوهست بهنهوت.
حسێن شههرستانی، جێگری سهرۆك وهزیرانی عیراق بۆكاروباری وزه، به (CNBC) راگهیاند :"كورد رهزامهندییان دهربڕی لهسهر ئهوهی له رێگهی كۆمپانیای نهوتی نیشتمانی (سۆمۆ)وه ههناردهكردنی نهوتی خاو له ناوچهكهیانهوه بۆ بازاڕهكانی دهرهوه، ئهمهش دهبێته هاوكار بۆ كۆتاییهێنان بهوناكۆكییانهی لهنێوان ههرێم و فیدڕاڵ دروستبوون".
هاوكات، سهفین دزهیی، وتهبێژی حكومهتی ههرێمی كوردستان، به رۆژنامهی (شهرقولئهوسهت)ی راگهیاندووه :"كۆبوونهوهی ئهم دوایهی نێوان وهفدی ههرێم و حكومهتی فیدڕاڵ، سهرباری ئهوهی كێشهكانی بهتهواوهتی چارهسهر نهكرد، بهڵام گۆڕانكاری باش له ههڵوێستی حكومهتی فیدڕاڵ سهبارهت بهكێشه ههڵپهسێردراوهكان، بهدیكرا، جگه لهو كێشهیهی كه لهسهر دۆسیهی نهوت دروستبووه، كه بهبێ چارهسهر ماوهتهوه".
شههرستانی، له لێدوانهكهیدا، ئهوهی خستهڕوو، كه دوای چهند سهعاتێك له كۆبوونهوهكردن، ههردوولا رێككهوتن، كه ههرێمی كوردستان نوێنهریان ههبێت له ناو كۆمپانیای نهوتی نیشتمانی (سۆمۆ) كه بهرپرسی یهكهمه له ههناردهكردنی نهوت، وتی :" ئهمهش ههنگاوێكی گرنگه بۆ پێشهوه".
هاوكات، وتهبێژهكهی حكومهتی ههرێم، تهئكیدیكردهوه، كه ههڵوێستی حكومهتی فیدڕاڵی و بهتایبهت حسێن شههرستانی، زۆر پێچهوانهی كۆبوونهوهكانی پێشوو بوون، بهتایبهت كه وهفدهكهی ههرێم گوێبیستی تۆمهتی ههڵوێستی نایاسایی و نا دهستووری و پێشێلكردنی دهستوور لهبارهی دۆسیهی نهوتهوه، نهبوو، وهك پێشتر دهبیسترا".
تهئكیدیكردهوه، كه لهبری ئهو تۆمهتانه، ئهوهمان دهبیست كه بهغدا رێگر نابێت لهوهی ههرێم نهوتی خۆی ههنارده بكات :" بهڵام دهبێت كۆمپانیای (سۆمۆ) سهرپهرشتی میكانیزمی ههنارده و فرۆشتنو داهاتهكهی بكات، ئهو داهاتهش بخرێته سندوقی (DFI)ی ئهمریكی، دواتر وهزارهتی دارایی عیراق پشكی ههرێم بۆ ههولێر بنێرێت".
سهفین دزهیی، وتیشی :" حكومهتی ههرێم بهرههڵستكاری ئهو هاوبهشییه لهگهڵ حكومهتی فیدڕاڵ، نابێت ، بهڵام بهو مهرجهی پشكی ههرێم له داهاتی نهوت بخرێته بانكی ناوهندی عیراق/ لقی ههرێم و حكومهتی ههرێمیش سهرپشك بێت له سهر چۆنێتی خهرجكردنی ئهو داهاته، ئهوهش دوای پهسندكردنی بودجهی ههرێم له پهرلهمان".
روونیشیكردهوه، ئهوه تهنها خاڵی ناكۆكییه لهنێوان ههردوولا.
لهعهرهبییهوه: سۆران كهریم
23/02/2014