^{دەقی راگەیەنراوەكە:}

^{راگەیاندراوی كۆبوونەوەی هاوبەشی}

<sup>دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان و مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان

بۆ تاوتۆكردنی پرسی راگەیاندن لەم قۆناغەدا، كە وەرچەرخانێكی هەستیارە لە مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی گەلی كوردستان و، ئەزموونی دیموكراسی و مەدەنیەت و پرەنسیپەكانی پێكەوەژیان و گەشەكردنی كۆمەڵایەتی و ئابوری كەوتوونەتە بەر هەڕەشەی تیرۆرستانی داعش، مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان و دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان، بە سەرپەرشتی هەڤاڵان (ئەرسەلان بایز و مەحمود محەمەد) كۆبوونەوە و گفتوگۆیان لەبارەی ئەو تەوەرانەوەكرد كە دەشێ‌ بابەت بن بۆ بارگرژی راگەیاندن، كە دەرەنجامەكەی زیانگەیاندنە بە هاو وتاری و یەكڕیزی گەلەكەمان لە پشتەوەی سەنگەرەكانی پێشمەرگە قارەمانەكانی كوردستان، كە داكۆكی دلێرانە لە گەلەكەمان و بەها و دەستكەوتەكانی و هەموو نەتەوە و پێكهاتە ئایینیەكان و ژمارەیەكی زۆر لە ئاوارە و هەموو ئەوانە دەكات كە لەدەستی دڕندەیی داعش رایانكردووە و هانایان بۆ هەرێمی كوردستان هێناوە و، هاوكات پێشمەرگە دلێرەكانی كوردستان لە پێشڕەویدان بۆ تێكشكاندنی هێزی شەمشەمە كوێرەكانی جەهالەت.
دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان و مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی نیشتمانی كوردستان پابەندی خۆیان بە پرەنسیپە نیشتمانیەكان و بەها مەدەنی و بنەماكانی پێكەوەژیان و پێشكەوتنی كوردستان دووپات كردەوە و هەر چ گوتارێكیش كە زیان بەو بنەمایانە دەگەیەنێت رەتی دەكەنەوە و رێگە نادەن ببێتە بابەتی بڵاوكردنەوە و بەدواداچوونی میدیایی.
هەردوولا ئەم قۆناغە بە هەستیاری خۆیەوە درك دەكەن و دەیكەنە بنەما بۆ كارەكانی راگەیاندن كە كەمترین دیاری و پشتیوانیە بۆ گەلەكەمان و پێشمەرگە نەبەردەكانی كوردستان و گۆرزێكیشە لە داعش و نەیارانی گەلەكەمان دەسرەوێنرێ‌. هەروەها كۆبوونەوە بڕیاریدا لیژنەیەكی هاوبەش پێكبهێنرێت بۆ داڕشتنی پلانەكانی كاری هاوبەش و پێكەوەیی لەهەموو بوارەكاندا كە وەكوو پڕۆژەیەكی میدیایی دەخرێتە بەردەستی پارتی و یەكێتی بۆ پەسەند كردنی.</sup>

^{دەزگای رۆشنبیری و راگەیاندنی مەكتەبی راگەیاندنی
پارتی دیموكراتی كوردستان یەكێتی نیشتمانی كوردستان}

^{22ی ئابی 2014}

ژمارەیەكی زۆر لە كوردی نیشتەجێی رووسیا كە زۆربەیان ئێزدی بوون، رژانە سەر شەقامەكانی شاری مۆسكۆ بۆ پرۆتستۆكردنی هێرشەكانی داعش بۆ سەر كوردی ئێزدی لە باشووری كوردستان، بەڵام گردبوونەوەكەیان بە ئاقارێكی دیكەدا رۆیشت، چونكە لایەنگرانی پارتی كرێكارانی كوردستان نەیانهێشت ئاڵای كوردستان بەرزبكرێتەوە.

ئەو كوردانە رۆژی 11/8/2014 لە بەردەم باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە مۆسكۆ كۆبوونەوە، بۆ پرۆتستۆكردنی هێرشی چەكدارانی داعش بۆ سەر قەزای شنگال و كۆمەڵگەكانی دەوروبەری. 
بەشداربووانی گردبوونەوەكە چەند پلانكارتێكیان بەرز كردبووەوە كە گوزارشت بوون لە پرۆتستۆكردنی تاوانەكانی داعش دژی كوردی ئێزدی، هەروەها وێنەی عەبدوڵڵا ئۆجەلان و ئاڵای كوردستانیش بەدەستی خۆپیشاندەرەكانەوە بوو.

بەڵام ناكۆكیی سیاسی هەرزوو لەسەر گردبوونەوەكە رەنگیدایەوە، كاتێك لایەنگرانی PKK داوایان كرد ئاڵای كوردستان بەرزنەكرێتەوە و دروشم و قسەی نەشیاویان دژی بەرپرسانی باشووری كوردستان گوتەوە.

لە گردبوونەوەكەدا، بەرپرسی ماڵی كورد لە مۆسكۆ هێرشی كردە سەر بەرپرسانی باشووری كوردستان و هێزەكانی پێشمەرگە و  بە "خیانەتكار" ناوی بردن.

 هەڤاڵ مەهدی، خەڵكی شاری دهۆك كە قوتابی ماستەرە لە زانستە سیاسییەكان، لەبەرئەوەی وەڵامی تۆمەت و قسەكانی ئەو بەرپرسەی دابووەوە، كەوتە بەر مەترسیی هێرش، پاشانیش بە ژمارە تەلەفۆنی نەناسراو هەڕەشەی لێكراوە.

هەڤاڵ كە بەشداری لە گردبوونەوەكەدا كردبوو بە (رووداو)ی گوت "لە كاتی بەشداریكردنم لە گردبوونەوەكە كە بۆ بە جینۆسایدناسینی دۆسیەی شنگال بوو، بینیم ئەوان هیچ ئاڵایەكی كوردستانیان هەڵنەگرتووە جگە لە وێنەی ئۆجەلان و ئاڵای PKK، ئەوان هیچ باسی داعشیان نەدەكرد".

وەك هەڤاڵ گوتی، سەرەتا بەرپرسی ماڵی كورد لە مۆسكۆ هێرشی كردە سەر پێشمەرگە و بە "خیانەتكار" ناوی بردن. ئەویش دوای ئەوەی وەڵامی دەداتەوە و لەگەڵی دەكەوێتە مشتومڕ، بەرپرسی ماڵی كورد دەستی لێ بەرزكردووەتەوە و چەند كەسێكی دیكەش هاواریان بەسەردا كردووە و پێیانگوتووە دەمت دابخە. 

هەڤاڵ دەڵێت "من رێزی ئەوانم گرت، بەڵام ئەوان هەر بەردەوام بوون لەسەر هاواركردن". بۆیە هەڤاڵ ئاڵای كوردستان بەرز دەكاتەوە "بەڵام ئەوان پێیانگوتم ئەم ئاڵایە بەرزمەكەوە، پاشان هەوڵیاندا لێم بدەن و ئاڵاكەم لێ بستێنن. دواتر شەوی 12ی مانگ بە ژمارەیەكی تایبەت تەلەفۆنیان بۆ كردم و داوایان لێكردم كە بچم بۆ ناوچەی ئێمكاد لە مۆسكۆ و چاوم پێیان بكەوێت، بەڵام من نەچووم، هەر ئەو كاتیش پەیوەندیم بە بەڕێز نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە لە رووسیا كرد و ئاگادارم كردەوە، ئەویش گوتی: لە ماڵەكەی خۆت دەرنەچیت، ئێمە لێرەین هیچ خەمت نەبێت".

 (رووداو) پەیوەندی كرد بە د.ئاسۆ جەنگی تاڵەبانی، نوێنەری حكومەتی هەرێمی كوردستان لە رووسیا. د.ئاسۆ گوتی "راستە هەڤاڵ پەیوەندی پێوەكردم لەسەر ئەو بابەتە، بەڵام لەبەر ناسكیی بارودۆخەكە پێم باش نییە ئەم بابەتە زەقبكرێتەوە". 

22/08/2014

بە گەیشتنی چەكە ئەمریكییەكان بۆ كوردستان، چەكفرۆشانی شارەكانی باشووری كوردستان بازاڕە گەرم و پڕ كڕیارەكەیان لەدەستچوو، لەم بازاڕەدا هاوكێشەیەكی سەیر هەیە، تاوەكو فرۆشیارەكان دڵتەنگتر بن، پێشمەرگەكانی بەرەی شەڕ گەشبینتر دەبن. چونكە خەونە لە مێژینەكەی پێشمەرگە وەدیهات و چەكی پێشكەوتوو گەیشتە كوردستان.

دواجار شەڕی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام رووی بەرەو كوردستان وەرگێڕا، ئیدی پێشمەرگە لە سەنگەرە ساردەكاندا نەمانەوە و ناچاربوون رووبەڕوویان ببنەوە، بەڵام خرۆشان و بەدەنگەوەهاتنی هەزاران هاووڵاتی وەك خۆبەخش، بازاڕەكانی جلوبەرگ و كەرەستەی سەربازی گەرمكرد و خەڵك خۆیان بۆ شەڕ پڕچەك كرد. ئەمەش بووە هۆی ئەوەی چەكفرۆشان زیاتر لە هەموو كاتێك هەست بە بازاڕگەرمی بكەن. 

هێشتا بازاڕەكە بە تەواوی لەدەستنەچووە "دەتوانم بڵێم تاكە كاسبكار ئێمەین كە بازاڕمان بەگەرمی ماوەتەوە". سەروەر ئەحمەد، یەكێك لە چەكفرۆشانی سلێمانی وا دەڵێت.
ناوبراو، لەگەڵ دەربڕینی دڵخۆشیدا بەو بازاڕەی هەیانە، دەڵێ ئێستا زۆربەی خەڵك پرسیاری چەكی ئەمریكی دەكەن و پشتیان كردووەتە چەكی رووسی "خەڵك و پێشمەرگەش هەر داوای چەكی ئەمریكی دەكەن". سەروەر دەڵێت كڕیارەكانیان زیاتر خەڵكی مەدەنین "كەم ماڵ هەیە باری دارایی باش بێت و چەكی ئەمریكی نەبێت".

بەپێی ئەو زانیاریانەی (تۆڕی میدیای رووداو) لە بازاڕی چەكفرۆشانەوە دەستیكەوتووە، بازاڕی هەموو جۆرە چەكێك گەرمە، بەتایبەتی چەكی ئەمریكی. ئەم چەكانەش، هەمان ئەو چەكانەن كە لەلای سەربازانی سوپای عێراق بوون و دوای گرتنی موسڵ بەشێكیان كەوتنە دەست چەكدارانی داعش. وەك چەكفرۆشان باسیدەكەن "زۆربەی ئەو چەكانە لای خەڵك بوون، ئێستا زۆربەیان دەیخەنە بازاڕەوە".

پاڵپشتییە نێودەوڵەتییەكانی پێشمەرگە رۆژ لە دوای رۆژ فراوانتر دەبن و ئێستا جگە لە ئەمریكا، فەرەنسا و بەریتانیا و ئەڵمانیا و چەند وڵاتێكی دیكەش ئامادەیی خۆیان نیشانداوە بۆ ئەوەی پشتیوانیی سەربازی هێزی پێشمەرگە بكەن. بەگەیشتنی ئەو چەكە پێشكەوتووانەی رۆژئاوا، ئیدی خەڵك دەستبەرداری چەكە رووسییەكان دەبن كە دەیان ساڵە چاومان بە بینینیان راهاتووە.

سۆران عەلی، یەكێكی دیكە لە چەكفرۆشانی سلێمانی باس لەوە دەكات كە پڕچەككردنی هێزی پێشمەرگە لەلایەن ئەمریكا و هەندێك وڵاتی ئەوروپاوە، هێشتا كاریگەریی دروستنەكردووە لەسەر بازاڕەكەیان، لەگەڵ ئەوەی ئەو پێیوایە پڕچەككردنی هێزی پێشمەرگە تاوەكو ئێستا هەر دەنگوباسە، بەڵام دەڵێت "ئەگەر چەكی ئەمریكی بگاتە دەست پێشمەرگە، بازاڕی چەكی ئەمریكی بەرز دەبێتەوە، چونكە پارچەی یەدەگ و فیشەكی زۆر دەبێت لەبازاڕدا، ئەمەش دەبێتە هۆكاری داواكاریی زیاتر لەسەری".

M16، جۆری ئەو چەكە ئەمریكییەیە كە زۆرترین داواكاری لەسەرە لەلایەن كڕیارانەوە، نرخەكەشی لە نێوان 2800 تاوەكو 3500 دۆلار دایە. بە گوتەی چەكفرۆشان، رۆژانە لەنێو بازاڕی سلێمانی 300 پارچە چەك دەفرۆشرێت.

محەممەد حەسەن، وەك پێشمەرگەیەكی دێرین لەسەر داوای سەرۆكی هەرێمی كوردستان خۆی ناونووس كردووە بۆ شەڕ، چاوەڕوانە لەقۆناغی دووەمی پێشمەرگە خۆبەخشەكاندا بچێتە بەرەكانی شەڕ، وەك خۆی باسیكرد، ئەو خاوەنی چەكێكی جۆری كڵاشینكۆفە، بەڵام بڕیاریدا بەو كڵاشینكۆفە رووسیەوە نەڕوات و چەكێكی نوێی كڕیوە "زۆربەی هاوڕێكانم چەكی ئەمریكی و قەناسیان پێبوو، منیش حەزمكرد چەكێكی ئەمریكی بكڕم و بەو چەكەوە شەڕی دوژمن بكەم".

سۆران عەلی پێیوایە تاوەكو چەكی ئەمریكی زۆرتربێت داواكاری زیاتری لەسەر دەبێت، چونكە ئەو وای دەبینێت كە ئەوە دەبێتە هۆكاری ئەوەی خەڵك زیاتر ئاشنای بەكارهێنانی ئەو جۆرە چەكە ببن "لەبازاڕەكانی كوردستاندا ئەو جۆرە مامەڵەیە زۆرباوە، هەرشتێك زۆربێت كڕین و فرۆشتنی خێرایە، هەر بۆیە خەڵكی كە چەك دەكڕن حسابی خێرا فرۆشتنەوەشی دەكەن". هەروەها لەبارەی مامەڵەی جۆرەكانی دیكەی چەكەوە گوتی "كلاشینكۆف زۆر بەكەمی دەفرۆشرێت، دەتوانم بڵێم چەكی ئەمریكی جێی بە چەكی رووسی لێژ كرد، یاخود بڵێم چەكی ئەمریكی وەك گورزێكی كوشندە وابوو بەر چەكی رووسی كەوت". 

ئەو چەكەی بازاڕەكەی روو لە كزییە بە قسەی سۆران، دەمانچەیە "خەڵك بەهۆی شەڕەوە حەزیان لە دەمانچە نەماوە".

22/08/2014

چەكدارانی داعش لە هەردوو دیوی سووریا و عێراق دەستیان بەسەر چەندین كێڵگەی نەوتیدا گرتووە و رۆژانەش دەیان هەزار بەرمیل نەوت دەردێنن و بە قاچاخچیانی دەفرۆشن. بەم جۆرەش توانای ئابووریی خۆیان پتەوتر دەكەن.

داعش لە پارێزگای نەینەوا هەوڵی زۆری دا دەست بەسەر ئەو كێڵگە نەوتیانەدا بگرێت كە لەلایەن وەزارەتی سامانە سروشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بەڕێوەدەبرێن.

 ئەگەرچی زۆربەی ئەم هەوڵانە سەریان نەگرت، بەڵام بەپێی بەدواداچوونێكی (رووداو)، حەوت كێڵگەی نەوتیان لە زنجیرەچیای حەمرین و دوو پاڵاوگەیان لە ناوچەكانی باكوور و نێوەڕاستی عێراق و باشووری كوردستان لەژێر دەستدایە كە لە دوو مانگی رابردوودا كۆنترۆڵیان كردوون.
بڕی فرۆشتنی بەرهەمی رۆژانەی ئەو كێڵگانە لەلایەن داعشەوە بە نزیكەی 10 هەزار بەرمیل نەوت دەخەمڵێنرێ. تاكە كێڵگەی نەوتیش كە لە باشووری كوردستان كەوتووەتە دەست داعش كێڵگەی عەین زالەیە. 

چەكدارانی داعش لەماوەی رابردوودا كێڵگە نەوتییەكانی گەیارەیان كۆنترۆڵ كرد كە لە بیرە نەوتەكانی (گەیارە، قەسەیە، چاوانە، ساسان و نەجمە) پێكدێن و رۆژانە 20 هەزار بەرمیل نەوتیان هەیە. هەروەها یەدەگی ئەو كێڵگانەش بە 2 ملیار بەرمیل نەوت دەخەمڵێنرێت.

د.بێوار خنسی، راوێژكاری ئاسایشی نەوت لە ئاژانسی پاراستنی كوردستان بە (تۆڕی میدیایی رووداو)ی راگەیاند "چەكدارانی داعش لە پارێزگای نەینەوا، جگە لە كێڵگەكانی گەیارە، پاڵاوگەی گەیارەشیان گرتووە. ئەو كێڵگانە نزیكەی 50 بیری نەوتیان تێدایە. هەروەها جگە لە كێڵگەی گەیارە، كێڵگەی كەسكێش هەر لەدەستی داعشدایە".

بەگوتەی خنسی "ئێستا چەكدارانی داعش 260 كیلۆمەتر بۆڕیی نەوتی كەركووك - جەیهانیان لەبندەستە كە ئەو بۆڕییە 46 ئینجە و پڕە لە نەوت. نەوتەكەی بەتاڵدەكەنەوە و دەیفرۆشن". 
 سەبارەت بە كێڵگەكانی عەین زالە لە باشووری كوردستان كە بریتین لە كێڵگەكانی (عەین زالە، سوفەییە، مشورە و بەتمە)، بێوار خنسی گوتی "تەنیا كێڵگەی عەین زالەیان كۆنترۆڵ كردووە و كێڵگەكانی دیكە لەدەستی هێزی پێشمەرگەدان".

كێڵگەكانی عەین زالە نزیكەی 70 تا 80 بیری نەوتیان تێدایە و رۆژانە 10 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدێنن. یەدەگی نەوتی ئەو كێڵگانەش بە 4 ملیار بەرمیل دەخەمڵێنرێ.

سەبارەت بەو كێڵگە نەوتییانەی لە پارێزگای سەلاحەدین كەوتوونەتە ژێر كۆنترۆڵی داعش، خنسی گوتی "لەوێ كێڵگەی نەوتی حەجێلیان گرتووە كە دەكەوێتە داوێنی زنجیرە چیاكانی حەمرین. ئەو كێڵگەیە نزیكەی 5 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمدەهێنێت و یەدەگی نەوتی ئەو كێڵگەیەش بە ملیارێك بەرمیل دەخەمڵێنرێت". 

هەروەها توانیویانە دەست بەسەر زنجیرە بیرە نەوتەكانی چیای حەمرینیشدا بگرن كە ئەم كێڵگانە جگە لە نەوت، رۆژانە 100 ملیۆن مەتر سێجا گازی سروشتی بەرهەمدەهێنن.

بێوار خنسی دەربارەی ئامانجی چەكدارانی داعش لە گرتنی ئەو ناوچەی نەوتیان تێدایە، گوتی "داعش دەیویست لەو هێرشانەی كە كردیە سەر باشووری كوردستان، ئابووریی كوردستان پەكبخات و بۆڕییە نەوتییەكانی كە لە نێوان مەخموور و گوێڕ درێژبووەتەوە كۆنترۆڵ بكات، هەروەها نزیكبوونەوە لە كێڵگە نەوتیەكانی كەركووك ئامانجی سەرەكی داعش بوو".

  داعش دەیەوێ رووبەری هێرش و پەلامارە سەربازییەكانی فراوانتر بكات "بۆ ئەمەش سووتەمەنی سەرچاوەی سەرەكیی جووڵاندنی ئۆتۆمبێلە سەربازییەكان و چەكە قورسەكانیەتی".

كێ نەوت لە داعش دەكڕێت

بەپێی زانیارییەكانی د.بێوار، داعش رۆژانە چل تانكەر نەوت لە عێراق دەفرۆشێت كە بە 10 هەزار بەرمیل دەخەمڵێنرێت، هەر تانكەرێكیش بە 12 هەزار دۆلار دەفرۆشێت.

سەبارەت بە كڕیارانی نەوتەكەش دەڵێت "نەوتەكە بە قاچاخچیانی عەرەب و كورد دەفرۆشن، ئەوانیش لە رێگای بازرگانانەوە بە حكومەتەكانی سووریا و توركیای دەفرۆشن، هەندێك لە بازرگانەكانیش خۆیان نەوتەكە دەكڕن و دەیپاڵێون و لە بازاڕەكان دەیفرۆشنەوە". 

باشووری كوردستان خاوەن یەدەگێكی زۆری نەوتە كە بە 40 ملیار بەرمیل دەخەمڵێنرێت. رۆژئاوای كوردستانیش نەوتێكی زۆری هەیە، لە هەموو سوریا 1289 بیری نەوت هەن، نیوەی زیاتری ئەو بیرە نەوتانە لە رۆژئاوای كوردستانن.

ئێستا لە رۆژئاوای كوردستان كێڵگە نەوتییەكانی رمێلان و قەرەچوغ لەدەست شەڕڤانانی YPG دایە كە توانای بەرهەمهێنانی 150 هەزار بەرمیل نەوتیان لە رۆژێكدا هەیە. هەروەها كێڵگەی نەوتی دیجلە كە زۆرترین ململانێی لەسەر بوو لە نێوان PYD و داعش، ئێستا ئەو كێڵگەیە لەدەست كوردە و رۆژانە 25 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دێنێت.

بەڵام كێڵگەی جبسە كە رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی 150 هەزار بەرمیل نەوتی هەیە، لەدەست چەكدارانی داعشدایە، ئێستا بەرهەمهێنانی نەوت لەو كێڵگەیە وەستاوە كە دەكەوێتە 50 كیلۆمەتر دووری رۆژئاوای پارێزگای حەسەكە.

هەروەها كێڵگەكانی فورات لەدەست داعشدان كە پێش ساڵی 2011 ئەو كێڵگانە رۆژانە 30 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەمیان هەبوو. بەڵام ئێستا هیچ بەرهەمی نییە. دیسان كێڵگەی نەوتی دبیسان لەژێر كۆنترۆڵی داعشدایە كە رۆژانە 5 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دەهێنێت.

 سەبارەت بە كێڵگەكانی گازی سروشتیش، بێوار خنسی گوتی كێڵگەی حودە لە رمێلان رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی نزیكەی یەك ملیۆن مەتر سێجا گازی سروشتیی هەیە. كارگەیەكی پیشەسازی گازیش لەو ناوچەیە هەیە كە لە ژێر كۆنتڕۆڵی پەیەدەیە. چەكدارانی داعشیش كێڵگەی گازی دێرەزوریان كۆنتڕۆڵ كردووە كە رۆژانە توانای بەرهەمهێنانی 15 هەزار بوتڵی غازیان هەیە.

راوێژكارەكەی ئاژانسی پاراستن لەسەر چۆنیەتی فرۆشتن و نرخی نەوت لەلایەن داعش و پەیەدە گوتی "نرخی هەر بەرمیلێك لە نێوان 15 تا 20 دۆلارە كە بە قاچاخچیانی نەوتی دەفرۆشن، ئەوانیش بە سووریا و توركیای دەفرۆشنەوە.

بەگشتی لە رۆژئاوای كوردستان رۆژانە 175 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم دێت كە 70%ی لەلایەن PYD دەفرۆشرێت و 30%یشی لەلایەن داعشەوە.

یەدەگی نەوتی سووریا لە نێوان 2 تا 3 ملیار بەرمیل نەوتە، یەدەگی گازی سروشتیش 241 ملیار مەتر سێجایە. هەروەها لە سووریا دوو پاڵاوگە هەیە: حومس، كە رۆژانە 107 هەزار بەرمیل نەوت دەپاڵێوێت. بانیاس كە رۆژانە توانای پاڵاوتنی 133 هەزار بەرمیل نەوتی هەیە.

22/08/2014

حكومەتی هەرێمی كوردستان رێژەی هەناردەكردنی نەوتی لە بۆری تەق تەق- پێشیابوورێ، بەرزكردووەتەوە و گەیاندوویەتییە 200 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا. 

سەرچاوە توركییەكان و سەرچاوەكانی كەرتی نەوت بە ئاژانسی هەواڵی رۆیتەرزیان راگەیاندووە، كە پرۆسەی بەرزكردنەوەی رێژەی ئەو بۆرییە تەواوبووە و ئێستا 200 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا دەگوازێتەوە بۆ بەندەری جەیهانی توركیا. 

هەواڵی بەرزبوونەوەی رێژەی هەناردەكردنی نەوت دوای ئەوە دێت كە رۆژی چوارشەممە هەمان ئاژانس بڵاویكردەوە كە كەشتیێكی نەوتی كوردستان بارەكەی بەتاڵكردووە و لە 30 كیلۆمەتری ئاوەكانی دەرەوەی ئیسرائیل بینراوە. كەشتی كاماری دوو هەفتە پێش ئێستا بەندەری جەیهانی بەجێهێشت و بەرەو ئاوەكانی نێوان میسر و ئیسرائیل بەڕێكەوت. ئەو كەشتییە لە 17 تا 19 ی مانگ سیستمی جی پی ئێسەكەی كوژاندەوە بۆ ئەوەی نەزانرێت كە بارەكەی لە چ وڵاتێك بەتاڵكردووە.

ئاشتی هەورامی وەزیری سامانە سرووشتییەكان دوو رۆژ پێش ئێستا بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، كە رێژەی هەناردەكردنی نەوت تا یەك دوو هەفتەی دیكە دەگاتە 250 هەزار بەرمیل لە رۆژێكدا. 

بەرزكردنەوەی رێژەی هەناردەكردنی نەوت لە رێگەی ئەو بۆرییەوە هاوكاتە لەگەڵ ئەوەی كە كوردستان توانیویەتی كڕیاری زۆرتر بدۆزێتەوە بۆ نەوتەكەی ئەگەرچی گرفتی دروستبووە، بۆ چەند كەشتیكی نەوتی هەرێم لە ئەمریكا و مەغریب و هتد. گرووپی ئێم ئۆ ئێڵی هانگاریا بڕی 80 هەزار تەن (نزیكی 600 هەزار بەرمیل) نەوتی لە هەرێم كڕیووە و چەند رۆژێك پێش ئێستا ئەو نەوتە گەیەنرایە بەندەرێكی ئەو وڵاتە. 

پێشتر كەشتی ئالتای ئیس سی ئێف یەك ملیۆن بەرمیل نەوتی گەیاندە بەندەری ئاشكێلۆنی ئیسرائیل بێ ئەوەی دیاربێت كڕیارەكەی كێیە. ئەو نەوتە یەكەم وەجبەی هەرێم بوو كە بە سەركەوتووانە گەیەندرایە كڕیارەكە ئەگەرچی حكومەتی هەرێمى كوردستان سوورە لەسەرئەوەی كە نەوتەكەی "چ بە راستەوخۆ و چ بە ناڕاستەوخۆ" نەفرۆشتووەتە ئیسرائیل. 

21/08/2014

لە كۆبوونەوەی ناوەندی بڕیار و بەڕێوەبردنی پارتی داد و گەشەپێدان كە ئەمڕۆ بەڕێوەچوو، ئەحمەد داودئۆغڵو كاندیدكرا بۆ سەرۆكایەتی ئەو پارتە كە لە هەمان كاتدا كابینەی نوێی حكومەتی توركیا پێكدەهێنێت.

ئەردۆغان لە كاتی ناوهێنانی داودئۆغلۆ وەك كاندید بۆ سەرۆكی AKP  گوتی من هاوكاری داودئۆغلۆ دەبم بۆ بەرەوپێشبردنی پرۆسەی ئاشتی.

بەو پێیە، پۆستی سەرۆكی AKP و سەرۆكوەزیران كە بە هۆی هەڵبژاردنی رەجەب تەیب ئەردۆغان بە سەرۆككۆمار چۆڵدەبن لە لایەن داودئۆغڵو، وەزیری دەرەوەی ئێستاوە پڕدەكرێنەوە.

رۆژی 27-8-2014 كە پارتی داد و گەشەپێدان كۆنگرەی نائاسایی سازدەكات، داودئۆغڵو تەنها كاندیددەبێت بۆ سەرۆكی پارتەكە و دواتریش لە لایەن سەرۆككۆماری نوێوە ئەركی پێكهێنانی كابینەی نوێی حكومەتی پێدەسپێردێت.

رەجەب تەیب ئەردۆغان لە ئەنجامی هەڵبژاردنەكەی 10-8-2014 بە 12 هەمین سەرۆككۆماری توركیا هەڵبژێردرا و چاوەڕواندەكرێت 28 ی ئاب سوێندی یاسایی بخوات. 

21/08/2014

ئەو چەكدارەی داعش بە جلێكی رەشەوە و بە قەمەیەك سەری رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكە دەبڕێ، خەڵكی بەریتانیایە.

لەڤیدیۆكەدا چەكدارەكە بە ئینگلیزی قسە دەكات و زاراوەكەشی بەریتانییە.

حكومەتی بەریتانیا لە زاری وەزیری دەرەوە ئەوەی پشتڕاستكردەوە، كە ئە چەكدارە بەریتانییە.

فلیپ هامۆند بە بی بی سی گوتووە، كە ئەو چەكدارە بە ئینگلیزی بەریتانی قسە دەكات.

حكومەتی بەریتانیا دەڵێ هێشتا دیار نییە كە ئەو كەسە یەكێكە لەوانەی بەمدوواییە لە گوانتانامۆ ئازادكراوە یان لە بەریتانیاوە رۆیشتووە.

21/08/2014

ئەمەریكا، كە مانگی داهاتوو سەرۆكایەتی ئەنجوومەنی ئاسایش دەكات، بە هاوکاری وڵاتانی ئەوروپا سەرقاڵی دروستكردنی بەرەیەكە لەگەڵ وڵاتانی رۆژهەڵاتی نێوەڕاست بەمەبەستی كۆتاییهێنان بە دەوڵەتی ئیسلامی ناسراو بە داعش، كە ئەمریكاو ئەوروپا بە هەڕەشەی جددی دەزانن بۆ سەر ئاسایشی خۆیان.

یەكێك لەو وڵاتانەی ئەوروپا و ئەمریكا دەیانەوێت هاوكاریان بێت لە رووبەڕووبوونەوەی چەكدارانی داعش، ئێرانە، وێڕای وڵاتانی عەرەبی، ئەمە لە كاتێكدایە، كە ئەڵمانیا، قەتەر بە هاوكاریکردن و تەمویلكردنی ماددی داعش تۆمەتبار دەكات.

لە دوایین پەیامیدا كە دوای كوژرانی رۆژنامەنووسە ئەمریكییەكە پێشكەشیكرد، باراك ئۆباما، سەرۆكی وڵایەتە یەكگرتووەكانی ئەمریكا رایگەیاند، لەسەدەی بیست و یەكدا هیچ شوێنێك بۆ داعش نییە و بە تووندیش هەڕەشەی بەرەنگاربوونەوەی لە رێكخراوی دەوڵەتی ئیسلامی كرد.

هاوكات لۆران فابیۆس، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا داوای لە ئێران و وڵاتانی عەرەبی و ئەندامە هەمیشەییەكانی ئەنجوومەنی ئاسایش كرد، كۆنگرەیەك ببەستن بۆ بڕیاردان و گرتنەبەری رێوشوێنی سەربازی دژی "دەوڵەتی ئیسلامی" و بڕینی سەرچاوەی داراییان، چونكە ئەو رێكخراوە وەك وڵاتێك هەڵسوكەوت دەكات، ئەمەش مەترسییەكی گەورەیە بۆ سەر ئەوروپاو پێویستە لەناوببردرێت.

لەلایەكی دیكەش فرانك شتاینمایەر، وەزیری دەرەوەی ئەڵمانیا رایگەیاند، وڵاتەكەی ئامادەیە بۆ چەكداركردنی كوردەكان بە خێراترین كات و بە رێژەیەك توانای بەرگریكردنیان هەبێت.

رێكخراوی " دەوڵەتی ئیسلامی" ناسراو بە داعش دوای ئاڵۆزییەكانی نێوخۆیی سووریا لەو وڵاتە دروستبوو، دواتریش توانی كۆنترۆڵی چەند شارێكی عێراق بكات و لە باشووری كوردستانیش ژمارەیەكی زۆر لە كوردی ئێزدی و مەسیحییەكان بكوژێت.

21/08/2014

پسپۆرێکی بواری دەزگای هەواڵگری پێیوایە، دەبێ ئۆباما ئەقڵییەتی خۆی بگۆڕێ و سەرباز بنێرێت بۆ رووبەڕووبوونەوەی داعش.  جەین هارمان، پسپۆری بواری دەزگای هەواڵگری بابەتێكی دەربارەی سەركەوتنی دەوڵەتی ئیسلامی یاخود شكستی دەزگای هەواڵگری ئەمریكا نووسیوە و هەوڵدەدات وەڵامی ئەو پرسیارە بداتەوە، کە ئایا سەركەوتنی دەوڵەتی ئیسلامی بە هۆی شكستی سیاسەتی كۆشكی سپییەوە بووە یاخود دەزگای هەواڵگری ئەمریكا نەیانتوانیوە هەواڵ و زانیاری لەسەر عێراق  و دەوڵەتی ئیسلامی كۆبكەنەوە.  جەین دەنووسێت، دەكرێتە ئێمە کوێرانە گوللە بە سی ئای ئەی-یەوە بنێین و هۆكاری سەركەوتنی داعشی بخەینە ئەستۆی، ئایا ئەم رەخنەیە ئینسافانەیە؟  تاوەكو  وەسفی قورس بدەینە پاڵ دەزگای هەواڵگری و بڵێین ئەمە شكستی دەزگای هەواڵگرییە.  لە سەرەتای مانگی حوزەیرداندا كاتێك كە داعش موسڵیان كۆنترۆڵكرد، ئیدی هیچ شتێك دەربارەی داعش شاراوە نەبوو، بەڵكو هەموو كەس دەیزانی داعش چییە، دەیان رۆژنامەنووس و فۆتۆگرافەر وێنەی رووداوەكانیان گواستەوە، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانیش سەرچاوەیەكی دیكەی زانیاری بوون بۆ دەزگاكانی هەواڵگری. كەواتا ناتوانین گوناهەكە بخەینە ئەستۆی دەزگای هەواڵگری، بەڵكو دەبێت بڵێین هیچ ستراتیژییەتێكی روون نەبووە بۆ وەڵامدانەوە و ئیحتیواكردنی داعش.   جەین پێیوایە بڕی زانیارییەكانی دەزگای هەواڵگری كەم نەبووە، "بەڵام سیاسەتەكە گەمژانە بووە"، کە مەبەستی سیاسەتی دەرەوە و ستراتیژییەتی كۆشكی سپی یاخود باراك ئۆبامایە.   هێرشی ئاسمانی و ناردنی چەك بۆ پێشمەرگە  هەنگاوێكی باش بوو و پێشوازی لێكرا.  خاڵكی دیكە كە دروست لە سیاسەتی ئۆباما بەرامبەر بە عێراق ئەوەیە،  كە گۆڕانكارییەكان لە حكومەت گۆڕانكاری لە  ئەرزی واقیع دروستدەكات.  لە بەرامبەردا جەین رخنە لە دەزگای هەواڵگریش  دەگرێت و دەنووسێت، " نابێت ئەوشمان لە بیر بچێت هەموو شكستێك شكستی دەزگای هەواڵگرییە" .  بە بۆچوونی جەین، لە دوای یازدەی سێپتێمبەرەوە، سی ئای ئەی هەوڵەكانی فراوانتركردووە، ئەو بیرۆكەیەش دروستبووە كە چارەسەری گونجاو بۆ بەرەنگاربوونەوەی تیرۆر تەنیا هێرشی ئاسمانییە، بەڵام "ئیدی كاتی ئەوە هاتووە ئۆباما ئەو ئەقڵیەتە و بیركردنەوەی كۆتاپێبهێنێت" و دەبێت سەرباز بنێرێت.

20/08/2014