<sup>بەپێی لێكۆڵینەوەیەك كە لەسەر خەتەنەكردنی ژنان لە رۆژهەڵاتی كوردستان كراوە، نزیكەی 50% تاوەكو 70%ی ژنانی رۆژهەڵاتی كوردستان خەتەنە كراون. بەپێی پێوەری نەتەوە یەكگرتووەكانیش هەر ژنێك خەتەنە كرابێت كەمئەندامە.

رایحە موزەفەریان توێژەر و چالاكڤانی بواری ژنان، لە ساڵی 2012دا توێژینەوەیەكی سەبارەت بە خەتەنە كردووە و ئەنجامەكەی لە دووتوێی كتێبێكدا بەناوی (تیخ و سوننەت) بڵاوكردووەتەوە.

ئەو توێژینەوەیە لە سەردەمی سەرۆك كۆماری مەحموود ئەحمەدی نەژاد كراوە، بەڵام ئەوكات مۆڵەتی بڵاوبوونەوەی پێنەدرا. ئێستا كە حكومەتی ریفۆرمخوازی حەسەن رۆحانی لە دەسەڵاتە، بەبۆنەی 6ی شوبات كە رۆژی جیهانیی بەرەنگاربوونەوەی خەتەنەكردنی ژنان بوو، (تیخ و سوننەت) مۆڵەتی بڵاوكردنەوەی وەرگرت.

موزەفەریان دەڵێت بۆ ئەنجامدانی ئەو توێژینەوەیە قسەی لەگەڵ 400 ژن لە دوورگەی قیشم، پارێزگاكانی ئیلام، كرماشان، سنە و ورمێی رۆژهەڵاتی كوردستان كردووە و پرسیاری لێكردوون، هەروەها پشتی بە چەندین سەرچاوەی زانستیش بەستووە.

بەپێی لێكۆڵینەوەكانی موزەفەریان 50% تا 70%ی ژنانی رۆژهەڵاتی كوردستان خەتەنە كراون، بەڵام دەڵێت ئەو ئامارە لە هەموو شوێنەكان بەو شێوەیە نییە "بۆنموونە لە گوندێكدا خەتەنە لەناو ژناندا نابینرێ، بەڵام لە گوندێكی تەنیشتی ژنان خەتەنە دەكرێن".

بەپێی لێكۆڵینەوەكەی موزەفەریان، ئاماری خەتەنە لە نێوان ژنانی سوننە مەزهەب و شیعە مەزهەبی رۆژهەڵاتی كوردستان وەكو یەكە.

زۆربەی مەرجەعەكانی شیعە لە ئێران دژی خەتەنەن، بەشێكیشیان بە حەرامی نازانن و دەڵێن ئەگەر بكرێت باشترە.

مەلا عەلی خالیدی، پێشنوێژی مزگەوتی شەهرەكی شاری مەهاباد كە لە كەسایەتییە سوننە مەزهەبە دیارەكانی رۆژهەڵاتی كوردستانە، سەبارەت بە خەتەنەی ژنان لە رۆژهەلاتی كوردستان بە (رووداو)ی گوت "خەتەنە بۆ پیاوان لە شەرعی ئیسلامدا واجبە، بەڵام بۆ ژنان مەكرەمەیە، واتە ئەگەر بكرێت كارێكی باشە". بەڵام ئەو مامۆستا ئاینییە جەخت لەسەر ئەوە دەكاتەوە كە هیچ مامۆستایەك لەسەر مینبەر داوای خەتەنەكردنی ژنانی نەكردووە.

رێكخراوی تەندروستیی جیهانی دەڵێت كە 140 ملیۆن ژن لە سەرتاسەری جیهان لە ئەفریقاوە تا كیشوەری ئاسیا و تەنانەت ئەوروپاش خەتەنەكراون.

بەپێی پێوەرەكانی رێكخراوی تەندروستیی جیهانی، هەر ژنێك كە خەتەنە كرابێت بە "كەمئەندام" ئەژمار دەكرێت، واتە ئەگەر ئاكامەكانی لێكۆڵینەوەی رایحە موزەفەریان دروست بێت، 70%ی ژنانی رۆژهەڵاتی كوردستان كەمئەندامن.

ئەو ئامارە سەرنجی زۆربەی چالاكڤانانی بواری ژنانی راكێشاوە، پێشتر وابیر دەكرایەوە كە ئاماری خەتەنە لە رۆژهەڵاتی كوردستان زۆر لەو رێژەیە كەمتر بێت، بۆیە ئامارەكە لەسەر تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان باسوخواسی زۆری چالاكڤانان و هاونیشتمانیانی رۆژهەڵاتی كوردستانی بەدوای خۆیدا هێنا.

نیشتمان رۆحانی، چالاكڤانی بواری ژنان لە رۆژهەڵاتی كوردستان سەبارەت بەو لێكۆڵینەوەیە بە (رووداو)ی گوت "ئەو لێكۆڵینەوەیە زانستی نییە و ناكرێت پشتی پێ ببەسترێ، چونكە سەمپڵێكی 400 كەسی زۆر كەمە و ئەگەری هەیە سەردانی شوێنێكی كردبێت كە خەتەنە لەو ناوچەیە زۆر بێت".

هانا ناسری، چالاكڤانی بواری ژنان سەبارەت بە كاریگەرییەكانی خەتەنە لەسەر كەسایەتی ژنان بە (رووداو)ی گوت "خەتەنە تەنیا تاوانێك نییە بەرامبەر بە ژنان، بەڵكو تاوانێكە بەرامبەر بە مرۆڤایەتی، چونكە بەهۆی ئەو كارەوە نە ژن و نە پیاو چێژ لە سێكس نابینن و كاریگەری زۆر نەرێنی لەسەر كەسایەتی ژنان دەبێت".

سۆهەیلا قادری چالاكڤانی بواری ژنانیش لە رۆژهەڵاتی كوردستان سەبارەت بە ئەركی رێكخراوەكانی ژنان و كۆمەڵگای مەدەنی بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو دیاردەیە دەڵێت "سەبارەت بە خەتەنە رەنگە هێزە سیاسی و مەدەنییەكان كاریان كەم كردبێت، پێویستە لەوە بەدواوە كاری میدیایی و توێژینەوەی زانستی زۆرتر لەسەر ئەو دیاردەیە بكرێت و لە ئەگەری راستبوونی ئەنجامەكانی ئەو توێژینەوانە بە كردەیی و بە چڕی بەرەنگاری ببینەوە".</sup>

^14/2/2015

<sup>مەسعود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی سەردانەكەیدا، كە چەند رۆژێكە لە ئەوروپایە، ئەمڕۆ هەینی سەردانی نەمسای كرد، دوای كۆبوونەوەی لەگەڵ هینز فیشەری سەرۆكی نەمسا، بارزانی بۆ (تۆڕی میدیایی رووداو) قسەیكرد و نێوەڕۆكی كۆبوونەوەكەیانی باسكرد.

بارزانی سەبارەت بە كۆبوونەوەكەی لەگەڵ سەرۆكی نەمسا تایبەت بۆ رووداو گوتی: "كۆبوونەوەكە زۆرباش بوو بۆئەوەی بیروڕا ئاڵوگۆڕ بكەین و بارودۆخەكەی بۆ روونبكەمەوەو ئەویش بە بایەخەوە لە دۆخەكە دەڕوانێ، ئەو سەركەوتنانەشی پێخۆش بوو كە لە كوردستان بەدەستهاتوون".

بارزانی بە گرنگییەوە باسی لە ئەنجامی سەردانەكەی دەكات و دەڵێ "هەموو ئەو دۆست و سەركردانەی كە بینیومن پشتگیریی پێشمەرگە دەكەن و بە رێزێكی زۆرەوە دەڕواننە قارەمانێتی پێشمەرگە و گەلی كوردستان". گوتیشی "ئێستا دۆستمان زۆرە".

سەبارەت بەوەی ئایا نەمسا هاوكاریی سەربازیی پێشمەرگە دەكات لە شەڕی داعشدا، سەرۆكی هەرێمی كوردستان گوتی: "یاساكانی نەمسا جیاوازە بۆ هاوكاریی سەربازی، بەڵام لەڕووی مرۆییەوە شتی باش دەكات".

مەسعود بارزانی، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە رۆژی 6-2- 2015  بە مەبەستی بەشداریكردن لە كۆنفرانسی ئاسایشی جیهان (ناسراو بە میونشن) بەرەو ئەوروپا بەڕێكەوت. لە كۆنفرانسەكەدا كە بۆماوەی 3 رۆژ بەردەوامبوو، بارزانی لەگەڵ ئەنجێلا مێركل، راوێژكاری ئەڵمانیا، حەیدەر عەبادی، سەرۆكوەزیرانی عێراق، جۆ بایدن، جێگری سەرۆكی ئەمریكا كۆبووەوە و چەندین دیدار و كۆبوونەوەی دیكەشی ئەنجامدان.

پاشان رۆژی 10ی شوبات بارزانی سەردانی فەرەنسای كرد و لەگەڵ فرانسوا ئۆلاندی سەرۆكی ئەو وڵاتە كۆبووەوە، بەڵام نازانرێت دوای سەردانەكەی نەمسا دەگەڕێتەوە كوردستان یان دیدار و كۆبوونەوەی دیكە ئەنجامدەدات.</sup>

^14/2/2015

<sup>پارێزگاری ورمێ لەبارەی چۆنیەتی پێکهێنان و چالاکی دامەزراوە مەدەنییەکان رێنماییەکی دەرکردووە. بەپێی ئەو رێنماییە کە بۆ قایمقامیەتی شارەکانی ئەو پارێزگایەش نێردراوە، چالاکیی دامەزراوە مەدەنییەکان بەرتەسککراوەتەوە بەجۆرێک کە ناتوانن چالاکی سیاسییان هەبێت.

بەپێی رێنماییەکەی پارێزگاری ورمێ، تەنیا مۆڵەتی کارکردن دەدرێتە ئەو دامەزراوە مەدەنییانەی کە سیاسی نەبن و هەروەها چالاکییەکانیان لە بەرژەوەندی تاکەکەسی دامەزرێنەر و ئەندامانی ئەو رێکخراوە نەبێت.

پێشنیازیش کراوە لە پێکهێنانی دامەزراوە مەدەنییەکاندا گرینگی بە بابەتەکانی بەرەنگاربوونەوەی قەیرانە سروشتییەکان، تەندروستی و دەرمان، ژینگەپارێزی، خۆشبژێوی کۆمەڵایەتی، کاروباری لاوان و بەشداریکردنی لاوان لە گەشەسەندا بدرێت. بۆ وەرگرتنی مۆڵەتیش چەندین مەرج دیاریکراوە کە لە پارێزگار و قایمقامیەتەکانەوە دەدرێ و دامودەزگا ئەمنی و پۆلیسییەکانیش لارییان لەسەری نەبێت.

رێنماییەکانی پارێزگاری ورمێ لەکاتێکدایە کە وەزارەتی ناوخۆی ئێران بە روونی باس لە بەرتەسککردنەوەی چالاکی سیاسی بۆ دامەزراوە مەدەنییەکان ناکات. بەپێی رێنماییەکانی وەزارەتی ناوخۆی ئێران، دامەزراوە مەدەنییەکان دەبێ ناسیاسی بن بەڵام لەوێدا روونکراوەتەوە کە نا سیاسی بوون بە واتای ئەوە دێ کە چالاکییەکانیان نەچێتە چوارچێوەی حیزب. بەپێی ماددە یەکی یاسای حیزبەکان، حیزب و دامەزراوە سیاسییەکان خاوەنی مەرامنامە و ئەساسنامەن و رێبازێکی سیاسی دیاریان هەیە و دەبێ لە چوارچێوەی بنەماکانی کۆماری ئیسلامی ئێران و هەروەها بەڕێوەبردنی وڵاتدا هەڵسوکەوت بکەن.</sup>

^14/2/2015

<sup>وڵاتانی یەکێتی ئەوروپا رێکكەوتن لەسەر ئەوەی دەبێت رێوشوێنی توندوتۆڵتر بگیرێت بەرامبەر بەو کەسانەی ڤێزای شینگن وەردەگرن.

لە برۆکسلی پایتەختی بەلجیکا سەرکردەکانی 26 وڵاتی ئەندام لە یەکێتی ئەوروپا رازیبوون لەسەر ئەوەی دەبێت بڕیار و رێنمایی نوێ دەربارەی پێدانی ڤيزای شینگن دەربکرێت، ئەم هەنگاوەی ئەوروپا بۆ رێگەگرتنە لە ئەنجامدانی مەترسی هێرشی تیرۆرستی نوێی هاوشێوەی هێرشەکانی پاریس.

فرانسوا ئۆلاند، سەرۆکی فەرەنسا رایگەیاند ئەگەر بمانەوێت شینگن بمێنێت، دەبێت چاودێری سنوورەکانی دەرەوە توندتر بکەین، هاوکات کڵۆد یونکەر،سەرۆكی كۆمسیۆنی یەكێتی ئەوروپا  رایگەیاند کە پێویست ناکات لەم قۆناخەدا چۆنییەتی پێدانی ڤێزا شینگن بگۆڕن. 

ئەم لە کاتێکدایە هەندێک وڵاتی یەکێتی ئەوروپا وەکو ئەڵمانیاو بەریتانیا و فەرەنسا دەیانەوێت یاسایەکی نوێ بۆ رێگاگرتن لە پەیوەندیکردنی ئەوروپییەکان بە داعشەوە دەربکەن.</sup>

^13/2/2015

^{له‌ دوو شه‌وی رابردوودا كه‌ناڵی ARTE ی ئه‌ڵمانی له‌میانه‌ی رێپۆرتاژێكیدا كه‌ خۆی له‌ چه‌ند به‌شێك ده‌بینییه‌وه‌، پانۆرامایه‌كی سه‌باره‌ت به‌ ره‌وشی كوردستان به‌گشتی بڵاوكرده‌وه‌ كه‌ باس له‌ دوێنێ و ئه‌مڕۆی شه‌ڕی روبه‌ڕووبونه‌وه‌ی داعش ده‌كات له‌ كوردستان.}

^{له‌ به‌شێكی تری راپۆرته‌كه‌شدا باس له‌ كوردستان و گه‌لێكی 35 ملیۆن كه‌سی ده‌كات، كه‌ دوای یه‌كه‌مین جه‌نگی جیهانی به‌سه‌ر توركیاو سوریاو عیراق و ئێراندا دابه‌شكراوه‌و له‌ مافه‌كانیان بێ به‌شن و تائیستاش بێ ده‌وڵه‌تن، هه‌روه‌ها باس له‌ دامه‌زراندنی په‌كه‌كه‌و كه‌سایه‌تی ئۆجالان و ژیان و هه‌ڵگیرساندنی شه‌ڕ كراوه‌و ئاماژه‌ش به‌ قوربانییانه‌كانی ماوه‌ی 30 ساڵی رابردوو له‌ توركیاو گه‌ریلا كراوه‌.}

^{له‌میانه‌ی ئه‌و به‌شه‌دا باس له‌ رۆڵی سه‌رۆك مام جه‌لال ده‌كات كه‌ له‌ سه‌رده‌می ئۆزال-داو به‌رده‌وام چ هه‌وڵێكی داوه‌ بۆ نزیككردنه‌وه‌ی توركیاو په‌كه‌كه‌و راگه‌یاندنی ئاگربه‌ست و هێنانه‌دی ئاشتی و چاره‌سه‌ری كێشه‌كان و كۆنفرانسی رۆژنامه‌نووسی له‌ سهل البقاع ساڵی 1993 ی به‌ نموونه‌ی ئه‌و هه‌وڵانه‌ی هێناوه‌ته‌وه‌.}

^{دواتر باس له‌ شكستی هه‌وڵه‌كان و بڕوابوونی ئۆزال به‌ چاره‌سه‌ری كێشه‌ی كورد ده‌كات، به‌رده‌وامی ئه‌و ئاڵۆزبوونه‌شی خستووه‌ته‌ به‌رچاو به‌تایبه‌تی دوای مردنی ئۆزال.}

^{هه‌ر له‌ راپۆرته‌كه‌دا قسه‌یه‌كی ئه‌حمه‌د توركی بڵاوكردووه‌ته‌وه‌ كه‌ ده‌ڵێت: كاتێك ئۆزال مرد، من سه‌یاره‌م لێده‌خوڕی له‌ مۆسكۆ له‌گه‌ڵ سه‌رۆك مام جه‌لال بووین، ده‌چووین بۆ نانخواردن، ئه‌و مردنه‌ له‌لامان جێی گومان و ته‌مومژی بوو.}

^{له‌ راپۆرته‌كه‌دا چه‌ند كه‌سایه‌تییه‌ك له‌ گروپی قه‌یرانه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان و رۆژنامه‌نووس و سیاسه‌تمه‌دارانی تورك تیایدا قسه‌ ده‌كه‌ن و چیرۆكی ئاڵۆزبوون و سیاسه‌تی توركیاو شۆڕش و عه‌بدوڵڵا ئۆجالان ده‌گێڕنه‌وه‌.}

^{له‌ به‌شێكی تری راپۆرته‌كه‌دا باس له‌ ده‌ستگیركردنی ئۆجالان و گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ توركیاو زیندانیكردن و ئاڵۆزبوونی زیاتری ره‌وشه‌كه‌و چڕبوونه‌وه‌ی ناكۆكی و شه‌ڕو پێكدادانه‌كان و كاردانه‌وه‌ی كوردستانیان له‌ ئه‌وروپا كراوه‌.}

^{راپۆرته‌كه‌دا به‌شێكی تری ته‌رخانكراوه‌ بۆ سه‌رهه‌ڵدانی داعش و به‌ نه‌خشه‌و دیكۆمێنت پانتایی قه‌له‌مڕه‌وی ئه‌م ده‌وڵه‌ته‌ تیرۆرستییه‌ ئیسلامییه‌و هێرشه‌ وه‌حشیگه‌راییه‌كانیانی خستووه‌ته‌ڕوو به‌تایبه‌تی دوای گرتنی موسڵ و دواتر په‌لاماردانی ناوچه‌ی شه‌نگال و ئه‌و كاره‌ساته‌ی كه‌ به‌سه‌ر كوردی ئێزدیدا هێناویانه‌، هه‌مانكات ئاماژه‌ به‌ روبه‌ڕووبونه‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان و تێكشكاندنی ئه‌و هێزانه‌ ده‌دات.}

^{به‌شێكی تری رێپۆرتاژه‌كه‌ ته‌رخانكراوه‌ بۆ شه‌ڕی كۆبانێ و كامێرای دیكۆمێنتی رێپۆرتاژه‌كه‌ش راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ شه‌ڕڤانانی په‌یه‌گه‌و په‌یه‌ژه‌ له‌ناو كۆبانێ-دا دیدارو شه‌ڕه‌كانی تۆمار كردووه‌و باس له‌ خۆڕاگری شه‌ڕڤانان و پێشمه‌رگه‌و ژنانی كورد ده‌كات، كه‌ داستانێكی بێوێنه‌یان له‌ روبه‌ڕووبونه‌وه‌ی داعشدا تۆمار كردووه‌.}

^{ئه‌م رێپۆرتاژه‌ پشتی به‌ ئه‌رشیف و دیكۆمێنتی ده‌وڵه‌مه‌ندی كه‌ناڵی ئارته‌ به‌ستووه‌و بارگاوی كراوه‌ به‌ چه‌ندین فیلم و وێنه‌ی به‌نرخ.}

^{بۆ بینینی رێپۆرتاژه‌كان كلیكی ئه‌م لینكانه‌ بكه‌ن:}

^{https://www.youtube.com/watch?v=DMKJPkPkkxE}

^{https://www.youtube.com/watch?v=cSSWZfDwt5I}

^{https://www.youtube.com/watch?v=SsG0thmTB_Y}

^{PUKmedia شه‌هاب عوسمان - ئه‌ڵمانیا}

^13/2/2015

<sup>هاوسەرۆکی کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتی DTK ئاشکرایکرد, کە هەوڵێک هەیە بۆ ئەوەی لە نەورۆزی ئەمساڵدا پەیامێک بڵاوبکرێتەوە کە بە گرنگ ناویبرد.

رۆژی 12-2-2015 خەتیب دیجلە، هاوسەرۆکی کۆنگرەی کۆمەڵگەی دیموکراتی DTK لە لێدوانێکدا ئاشکرایکرد, کە ئامادەکارییەک هەیە بۆ نەورۆزی ئەمساڵ. لە چوارچێوەی ئەو ئامادەکارییەدا شاندی HDP بەو نزیکانە سەردانی قەندیل دەکەن، دواتریش دەچنە ئیمراڵی. دیجلە نەیشاردەوە کە ئامانجی ئەم هەوڵانە گەیشتنە بە خاڵێکی هاوبەش پێش نەورۆز بەو هیوایەی کە پەیامێکی گرنگ لە نەورۆزدا بڵاوبکرێتەوە.

هاوسەرۆکی DTK بڵاوکردنەوەی ئەو پەیامە گرنگەشی بەستەوە بە چۆنییەتی بەرەوپێشچوونی چاوپێکەوتنەکان.

سەبارەت بەو لێدوانانەش کە رۆژی پێشوو ئاماژەیان بەوە دەکرد کە لە 2 هەفتەی داهاتوودا قۆناخی دانوستاندنی راستەوخۆ دەستپێدەکات، خەتیب دیجلە گوتی: "راستە کە نزیکین لە دەستپێکردنی قۆناخی دانوستاندن، بەڵام لە 2 هەفتەدا نا. ئێمە هەوڵدەدەین ئومێدەکان گەورە بکەین، چارەسەری کێشەیەکی 200 ساڵە قەت هێندە ئاسان نابێت".</sup>

^13/2/2015

<sup>بەبۆنەی رۆژی خۆشەویستی ناسراو بە ڤالانتاین، گرووپی دەوڵەتی ئیسلامیی (داعش)، نامەیەکی خوێناوی بۆ میشێل ئۆباما، هاوسەری باراک ئۆبامای سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا دەنێرێت.

ئەم نامەیە، لە لایەن کۆمەڵێک هاکەری داعش، بەناوی "سایبەر خەلافە" بۆ میشێل ئۆباما رەوانە کراوە، دوای ئەوەی هاکەرەکە توانی ئەکاونتی تایبەتی گۆڤاری نیوزویک-ی ئەمریکی لە تۆڕی کۆمەڵایەتی تویتەر هاک بکات.

لەم نامە خوێناوییەیدا، ئەو ئەندامەی داعش نووسیویەتی "ئێمە چاودێری تۆ و هاوسەر و کچەکانت دەکەین، دەزانین رۆژانە چی دەکەن و خەریکی چین، چاوەڕێ بن لە نزیکترین کاتدا دیمەنێکتان پیشان دەدەین، کە هەرگیز بیری لێ ناکەنەوە".

ماوەیەکە چەندین هاکەری سەر بە داعش، توانیویانە کۆمەڵێک ماڵپەڕ و ئەکاونتی ئەمەریکی لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان هاک بکەن، ئەمەش وایکردووە پارێزگاری ئەلیکترۆنی لەو وڵاتە بخرێتە ژێر چاودێری وردەوە.</sup>

^12/2/2015

<sup>دوای ئەوەی کۆبوونەوەی 'مینسک' لە بێلارووس بۆ ماوەی دوو رۆژ بە نێوەندگیری فەڕنسا و ئەڵمانیا بەردەوام بوو، بە رێککەوتن لەسەر ئاگربەست کۆتاییهات. سەرۆکی هەریەکە لە فەڕانسا، ئەڵمانیا، رووسیا و ئۆکراینا توانیان لە ماوەی 15 کاژێردا و بە درێژایی شەوی رابردوو بە رێککەوتن بگەن و ئاگربەستیان بۆ رۆژهەڵاتی ئۆکراینا راگەیاند.

بەڕێکەوتنی ئەندامەکان بۆ هۆڵی کۆبوونەوە

پوتین رایگەیاند کە بڕیاریان داوە لە ١٥ی ئەم مانگەوە ئاگربەستەکە بڕواتە بواری جێبەجێکردنەوە و گرژی و تووندوتیژییەکان لە رۆژهەڵاتی ئۆکراینا بووەستێنن، بەڵام لە بەرامبەردا دەبێت ئۆکراینا پاشەکشە بکەن لەو ناوچانەی کە سنووری بەزاندووە و زیاتر لەو سنوورانە رۆشتووە، کە ساڵی پار بۆی دیاریکراوە، بۆ ئەوەی رێککەوتنەکە بە باشی جێبەجێبکرێت.

ڤلادمیر پوتین، سەرۆکی رووسیای فیدڕاڵ دەڵێت،" ئێمە توانیمان لەسەر کۆمەڵێک شت رێکبکەوین . یەکەمیان ئەوە بوو کە ئاگر بەستێک رابگەیەنین کە لە نیوە شەوی ١٥ی شوباتەوە جێبەجێدەکرێت . دووەم شت کێشانەوەی هێزەکانی ئۆکراینایە لەو هێڵ و سنوورانەی کە لە 19/09/2014 رێککەوتین لەسەری لە مینسک " .

هەروەها پوتین داوای لە ئۆکراینا کرد، کە لە دوای ئەم رێککەوتنەوە مافی روسیزمانانی رۆژهەڵاتی ئۆکراینا بپارێزرێت و بە هیچ شێوەیەک مافەکانیان پێشێل نەکرێت .

لێدوانی ڤلادمیر پوتین، سەرۆکی رووسیای فیدڕاڵ لە سەر کۆبوونەوەکە

هەریەکە لە فڕانسوا هۆڵاند، سەرۆکی فەڕەنسا، ئەنجێلا مێرکل، راوێژکاری ئەڵمانیا، ڤلادمیر پوتین، سەرۆکی رووسیای فیدراڵ و پێترۆ پۆرۆپشینکۆ لە بەشدارانی دیاری ئەم کۆبوونەوەیە بوون و ئەوان دەڵێن سەرەڕای ئەوەی کە ئەو ئاگربەسەتە راگەیەندراوە، بەڵام هێشتا زۆر شت ماوە کە دەبێت لەسەری رێکبکەوون.

پێترۆ پۆرۆشینکۆ، سەرۆکی ئۆکراینا، دەڵێت: " گرینگترین شت کە بەدەستمان هێناوە ئەوەیە لە شەممە بۆ یەکشەممە دەبێت ئەم رێککەوتنە بۆ هەموو لایەک روونبکرێتەوە و ئاگربەستەکە بەبێ هیچ مەرجێک جێبەجێ بکرێت ".

لە کۆتایی کۆبوونەوەکەدا پوتین رایگەیاند، کە هۆکاری دواکەوتنی رێککەوتنیان دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هەریەکە لە نوێنەرانی لۆهانسک و دۆنیستیک بە شێوەیەکی راستەوخۆ بەشداری کۆبوونەوەکە نەبوون، چونکە ئۆکراینا ئەوەی نەویستووە و ئەمەش هۆکاری دواکەوتنی رێککەوتنەکە بووە .

ئەم رێککەوتنە لە کاتێکدایە، کە بۆ ماوەی چەند رۆژێکە ئاگربەستەکەی نیوان ئۆکراینا و جوداخوازەکان شکێنرابوو و دوای کوژرانی زیاتر لە 5300 کەس دووبارە شەڕ دەستیپێکردبووە.</sup>

^12/2/2015

^{له‌باره‌ی پێشكه‌ش كردنی داواكاری وه‌رگرتنی مۆڵه‌ت له‌كۆنگریس، بۆ به‌كارهێنانی هێزی سه‌ربازی له‌دژی داعش، سه‌رۆكی ئه‌مریكا، كۆنگره‌یه‌كی ڕۆژنامه‌نووسی به‌په‌له‌ی گرێدا.}

^{“باسنیوز” پوخته‌ی كۆنگره‌كه‌ بڵاوده‌كاته‌وه‌}

^{له‌سه‌ره‌تاوه‌ ئۆباما باسی ئه‌وه‌ی كرد كه‌ داعش شكستی هێنا له‌وه‌دا ده‌ست به‌سه‌ر كۆبانێدا بگرێت. چونكه‌ له‌و ناوچه‌یه‌دا زیانێكی زۆر گه‌وره‌یان لێكه‌وت.}

^{له‌ناوبردنی ئه‌و تیرۆریستانه‌ ماوه‌یه‌كی ده‌وێت، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌مان له‌حاڵه‌تی هێرش بردندایه‌، داعش له‌حاڵه‌تی به‌رگریدایه‌، به‌دڵنیاییه‌وه‌ جه‌نگه‌كه‌ ده‌دۆڕێنێت. ئه‌وتاوانباره‌ مرۆڤ كوژانه‌ كه‌ ژماره‌یه‌كی زۆر خه‌ڵكیان كوشتوه‌ به‌بارمته‌كانیشه‌وه‌، بێ ئومێد بوون و په‌ناده‌به‌نه‌ به‌ر كوشتنی بارمته‌كان، ده‌یانه‌وێ ترس له‌دڵی خه‌ڵكیدا بچێنن، چونكه‌ دڵنیان له‌وه‌ی ناتوانن به‌فیكر به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا زاڵ بن.}

^{ئۆباما گوتیشی: ” له‌گه‌ڵ ئه‌و جۆره‌ هێزه‌دا ئێمه‌ ته‌نها یه‌ك ڕێگه‌مان له‌به‌رده‌مدایه‌، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ هاوپه‌یمانه‌كانمان كۆتایی به‌و هێزه‌ دێنن، ئه‌وكاته‌ی له‌مانگی سێپته‌مبه‌ر ستراتیژه‌كه‌م ڕاگه‌یاند گوتم، ئێمه‌به‌هێزتر ده‌بین ئه‌گه‌ر كۆنگریس و كۆشكی سپی پێكه‌وه‌كاربكه‌ین، ئه‌مڕۆش پرۆژه‌ی بڕیارێكم ناردووه‌ بۆ كۆنگریس و داوام لێكردوون سه‌رپشكمان بكه‌ن له‌به‌كارهاوردنی هێز له‌دژی داعش”.}

^{هه‌روه‌ها گوتی: ” ده‌مه‌وێ ڕوونی بكه‌مه‌وه‌ ئه‌م بڕیاره‌ چی ده‌كات و چی ناكات؟ بڕیاره‌كه‌ پشتیوانی ئه‌و ستراتیژه‌ گشتگیره‌ ده‌كات كه‌له‌گه‌ڵ هاوپه‌یمانه‌كانماندا له‌دژی داعش گرتومانه‌ته‌ به‌ر. له‌گه‌ڵ به‌رده‌وامی هێرشه‌ ئاسمانییه‌كاندا، به‌رده‌وام ده‌بین له‌پێشكه‌ش كردنی كۆمه‌كی بۆ هێزه‌كان له‌سه‌ر زه‌وی، مه‌شق به‌هێزه‌كانی ئۆپۆزسیۆنی سوریا ده‌كه‌ین، تانكه‌كانیان تێك ده‌شكێنین و ناوچه‌كه‌ پاك ده‌كه‌ینه‌وه‌ له‌ چه‌كداره‌ بیانییه‌كان.}

^{هاوكارییه‌كانی ئێمه‌ حكوومه‌تی عێراقیش ده‌گرێته‌وه‌، پشت ئه‌ستوركردنی هێزه‌ عێراقییه‌كان ده‌گرێته‌وه‌. كۆمه‌كی مرۆیی بۆ هاووڵاتیانی بێ گوناه. كه‌له‌ژێرده‌ستی داعشدا ناسۆری زۆر ده‌چێژن”.}

^{هه‌روه‌ها گوتی: ” ده‌مه‌وێ سوپاسی جێگری سه‌رۆك و، وه‌زیرانی ده‌ره‌وه‌ و به‌رگری بكه‌م، كه‌ ئێمه‌ پێكه‌وه‌ به‌ره‌نگاری ئه‌و دوژمنه‌ بوینه‌ته‌وه‌، هه‌موومان یه‌كڕاین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی به‌هێزترین چه‌كمان له‌به‌رنگاربوونه‌وه‌ی دوژمنێكی وه‌كو داعشدا ئه‌وه‌یه‌ به‌رگری بكه‌ین له‌به‌هاكانی خۆمان له‌ناو وڵاتدا. به‌ره‌نگاری بیروباوه‌ڕی ڕق به‌خشینه‌وه‌ ببینه‌وه‌، كه‌ده‌یانه‌وێ هه‌ر شتێك لێبورده‌یی تێدابێت له‌ناوی به‌رن”.}

^{ئۆباما بڕیاره‌كه‌ی زیاتر ڕوون كرده‌وه‌و گوتی: ” ئه‌و بڕیاره‌ ڕێگه‌نادات به‌ ناردنی هێز بۆ‌عێراق و سوریا، وه‌ڕێگه‌ نادات به‌جه‌نگی وشكانی له‌سه‌ر زه‌وی، وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌ئه‌فغانستان وعێراق ڕوویدا، ئه‌و سه‌ربازانه‌ی له‌وێ دایان ده‌نێین، ته‌نها له‌ سه‌ربازگه‌كانی خۆیاندا ده‌بن، ڕاسته‌ له‌و حاڵه‌ته‌شدا هه‌ردووچاری مه‌ترسی ده‌بنه‌وه‌، به‌ڵام ڕاسته‌وخۆ شه‌ڕ ناكه‌ن، ته‌نها مه‌شق به‌هێزه‌ عێراقییه‌كان و هێزه‌كانی كورد ده‌كه‌ن. من وه‌ك پێشتریش گوتومه‌، ناكرێ جارێكی تر ئه‌مریكا په‌لكێشی جه‌نگێكی تری وشكانی بكرێته‌وه‌ له‌ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، ئه‌وه‌ له‌به‌رژه‌وه‌ندی نیشتمانی ئێمه‌دا نییه‌، ئه‌وه‌ ئه‌رك و به‌رپرسارێتی ئێمه‌ نییه‌ داعش ببه‌زێنین. ئه‌و هێزه‌ وشكانیانه‌ی له‌سه‌ر زه‌وی هه‌ن، ده‌زانن چۆن شه‌ڕی داعش ده‌كه‌ن، له‌ئێستاشدا هه‌ر ئه‌وه‌ ده‌كه‌ن. به‌ڵام له‌هه‌مان كاتدا ئه‌و بڕیاره‌ نه‌رمی پێویستمان پێ ئه‌به‌خشێت كه‌هاوسه‌نگی بگێڕینه‌وه‌ له‌كاته‌ سه‌خته‌كاندا. بۆنمونه‌: ئه‌گه‌ر زانیاری هه‌واڵگری ڕاستمان له‌به‌رده‌ستدا بێت سه‌باره‌ت به‌كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركرده‌كانی داعش، ئه‌وا من ئاماده‌ییم تێدایه‌ فه‌رمان بده‌م به‌ هێزه‌ تایبه‌ته‌كانمان تاكو هێرش بكه‌ینه‌ سه‌ریان، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و تیرۆریستانه‌ ئارامگایان بۆ نه‌مێنێته‌وه‌”.}

^{له‌به‌شێكی تری قسه‌كانیدا گوتی: ” ده‌بێ ورد بین، چونكه‌ هیچ بڕیارێك له‌وه‌ قورسترنییه‌ داوا له‌سه‌ربازه‌كانمان بكه‌ین ژیانی خۆیان بخه‌نه‌ مه‌ترسییه‌وه‌، وه‌ك فه‌رمانده‌ی باڵای هێزه‌ چه‌كداره‌كان، ته‌نها له‌كاتێكدا سه‌ربازه‌كانمان ڕووبه‌ڕووی مه‌ترسی ده‌كه‌مه‌وه‌، كه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی ڕاسته‌قینه‌ی وڵاته‌كه‌مانی تێدا بێت. دواجار ئه‌م بڕیاره‌، ئه‌و بڕیاره‌ پوچه‌ڵ ده‌كاته‌وه‌ كه‌له‌ساڵی 2001دا ده‌رچوو، ماوه‌كه‌یشی ته‌نها 3 ساڵ ده‌بێت، چونكه‌ من پێم وانیه‌ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كانی ئه‌مریكا له‌ڕێگه‌ی شه‌ڕی بێ كۆتاییه‌وه‌ دابین بكرێن، وه‌ك ده‌وڵه‌ت ده‌بێ ئه‌و پرسیاره‌ سه‌خته‌ بكه‌ین، كه‌ كه‌ی و چۆن هێزی خۆمان به‌كار ده‌هێنین؟ چونكه‌ له‌كۆتایدا هێزه‌كانمان باجی بڕیاره‌كانی ئێمه‌ ده‌ده‌ن .هه‌ر بۆیه‌ ده‌بێ هه‌رچییان پێویست بێت بۆیان دابین بكه‌ین. ئێمه‌ بۆماوه‌ی 3 ساڵ هه‌موو نه‌رمی وپێداویستییه‌ك دابین ده‌كه‌ین بۆ هێزه‌كانمان و هاوپه‌یمانه‌كانمان.. ئه‌مه‌ مانای ئه‌وه‌ نییه‌ ئه‌ركه‌كه‌مان به‌دی هێناوه‌، نه‌خێر مانای ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێ له‌سه‌ره‌تای ده‌ست به‌كاربوونی سه‌رۆكی نوێدا، كۆنگریس چاوبخشێنێته‌وه‌ به‌مه‌سه‌له‌كه‌دا، ئایا ئه‌ركه‌كه‌ جێبه‌جێ كراوه‌ یاخود نا؟ پێش له‌و به‌رواره‌ش ئه‌گونجێت ئه‌ركه‌كه‌ ڕاپه‌ڕێنرابێت. پاشان ده‌گونجێت له‌پاش وتوێژو تاوتوێ كردن ئه‌ركی تریشی بۆ زیاد بكه‌ین. سه‌رۆكی نوێ و نوێنه‌رانی نوێی گه‌ل، ده‌توانن ئه‌و جۆره‌ وتوێژه‌ ده‌ست پێ بكه‌ن.”}

^{له‌دوا بڕگه‌شدا گوتی: ” له‌داڕشتنی ئه‌و بڕیاره‌دا گوێمان بۆ ڕاوبۆچونی دیموكراتیه‌كان و كۆمارییه‌كانیش گرتووه‌، هه‌موو هه‌وڵێكمان داوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی هه‌موو خاڵه‌كان له‌و بڕیاره‌دا هه‌بن، به‌رده‌وامیش ده‌بین له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی كۆنگریسدا، پێم وایه‌ ئه‌و بڕیاره‌ به‌هێزترده‌بێت، ئه‌گه‌ر وتویژی ڕاسته‌قینه‌و قووڵی له‌سه‌ر بكرێت، ئه‌و بڕیاره‌ ده‌نگی هه‌ردوو حیزبه‌كه‌ مسۆگه‌ر ده‌كات، ئه‌وه‌ش بۆ جیهانی ده‌سه‌لمێنێت كه‌ ئه‌مریكییه‌كان له‌و مه‌سه‌له‌یه‌دا یه‌كڕان.ئه‌مڕۆ ژنان و پیاوانی ئێمه‌ شه‌ڕی داعش ده‌كه‌ن و ئێمه‌ش نزایان بۆده‌كه‌ین.له‌گه‌ڵ خێزانه‌كانیاندا ڕاده‌وه‌ستین، ڕێز له‌قوربانییدانیان ده‌گرم، به‌ڵام ده‌بێ بزانن كه‌ هاوپه‌یمانێتییه‌كه‌مان به‌هێزه‌، كێشه‌كه‌مان دادپه‌ره‌وه‌رانه‌یه‌، ئه‌ركه‌كه‌شمان سه‌رده‌كه‌وێت، پاش ماوه‌یه‌كی زۆر له‌شكاندنی تیرۆریستان، ئه‌مریكا وه‌ك هێزێكی گه‌وره‌ ده‌مێنێته‌وه‌. خودا نه‌ته‌وه‌كه‌مان پیرۆز بكات… خودا وڵاته‌كه‌مان پیرۆز و سه‌رفراز بكات”.}

^12/2/2015

<sup>هاوسەرۆکی پارتی دیموکراسی گەلان HDP ئاشکرایکرد، کە لە داهاتوویەکی نزیکدا قۆناخی دانوستاندن دەستپێدەکات.

رۆژی 11-2-2015 ، فیگەن یوکسەکداغ، هاوسەرۆکی پارتی دیموکراسی گەلان HDP لە لێدوانێکدا رایگەیاند کە لە چەند هەفتەی داهاتوودا قۆناخی دانوستاندن لە پرۆسەی چارەسەریدا دەستپێدەکات. لەم قۆناخەدا چاوەڕێدەکرێت عەبدوڵڵا ئۆجەلان، سەرۆکی بەندکراوی پارتی کرێکارانی کوردستان PKK راستەوخۆ لەگەڵ نوێنەرانی دەوڵەتی تورکیا تاوتوێی هەنگاوەکانی چارەسەری بکات.

ماوەیەکی زۆرە هەرسێ لایەنی HDP و ئیمراڵی و قەندیل پێداگری لەسەر دەستپێکردنی ئەو دانوستاندنانە دەكەن و بە زامنی بەردەوامی پرۆسەی چارەسەری ناودەبەن. یوکسەکداغ ئەوەشی خستەڕوو کە  هەفتەی داهاتوو شاندی HDP سەردانی ئیمراڵی دەکەن.

بێ لەم لێدوانەی یوکسەکداغ، هەمان رۆژی 11-2 پەروین بوڵدان و سرری سورەییا ئۆندەر، پەرلەمانتارانی HDP لەگەڵ یالچن ئاکدۆغان، جێگری سەرۆکوەزیرانی تورکیا کۆبوونەوە.</sup>

^12/2/2015