<sup>بەشێک لە سەرکردە و کەسایەتییە سوننەکانی عێراق پەیامێک بۆ سەرۆکایەتیی هەرێمی کوردستان دەنێرن و داوا لە بارزانی دەکەن، ببێتە سەرۆکی سوننەکانیش. 

ئەو سەرکردە و کەسایەتییە سوننییانە، کە بەپێی زانیارییە بڵاوکراوەکان 30 کەسایەتین، داوا دەکەن هەرێمی کوردستان و ناوچە سوننییەکان بکرێنە هەرێمێکی فیدراڵیی یەکگرتوو و دەستوور و دامودەزگای تایبەت بەخۆی هەبێت. 

لە پەیامەکەدا، سوننەکان پرۆژەیەکیان پێشکەشکردووە، کە تێیدا هاتووە، دەسەڵاتێکی فیدراڵی لەنێوان هەرێمی کوردستان و شەش پارێزگا سوننییەکەی عێراق پێکبهێندرێت، مەسعود بارزانی، سەرۆکی هەرێمی کوردستانیش ببێتە سەرۆکی ئەو هەرێمە یەکگرتووە، تاوەکو دەستوورێک ئامادە دەکرێت و دامودەزگاکان دادەنرێن و هەڵبژاردنی پەرلەمانیی دەکرێت. 

لەبارەی هەڵبژاردنەکانەوە، ئەو کەسایەتییانە داوادەکەن هیچ جۆرە دابەشکارییەکی نەتەوەیی نەکرێت و عەرەب و کورد وەک یەک میللەت مامەڵەیان لەگەڵ بکرێت، بەڵام دەکرێت ناوچەکان هەرێمی تایبەت بەخۆیان دابمەزرێنن. 

بەپێی پرۆژەکە، هەولێر دەکرێتە پایتەختی ئەو کیانە نوێیە و موسڵ یاخود ئەنباریش وەک پایتەختی ئابووریی دادەنرێت. 

ئەو کەسایەتییە عەرەبانە، کە ناوەکانیان ئاشکرا نەکراوە، هۆکاری ئەو داواکارییەیان بۆ چەند خاڵێک گێڕاوەتەوە، لەوانە، سەرکەوتن و پێشکەوتنەکانی هەرێمی کوردستان، بوونی یەک ئایینیی هاوبەش، دراوسێیەتی، بوونی ژمارەیەک هاووڵاتیی عەرەب لە ناوچە کوردییەکان و بە پێچەوانەشەوە.</sup>

^10/9/2015

^{میدیا نیوە فەرمییەكانی حكوومەتی ئێران و نزیك لە سوپای پاسداران بڵاویان كردووەتەوە وڵاتانی رۆژئاوایی و عەرەبی كاتێك توانایی رووبەڕوونەوەی راستەوخۆی ئێرانیان نییە، بە سەرۆكایەتی ئەمەریكا و سعوودیا لەدژی قاسم سولەیمانی دەستیان داوەتە جەنگێكی دەروونی.}

^{لەم بارەوە هەواڵدەریی فارس لە راپۆرتێكدا نووسیویە: “كاریگەریی شەڕی دەروونیی چەند حكوومەتێكی رۆژئاوایی و عەرەبی و لەسەرووی هەموویانەوە بەریتانیا، ئەمەریكا و سعوودیا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەدژی ئێران رێكیان خستووە، لە شەڕی راستەوخۆ و مەیدانی زۆرترە.”}

^{ئەو سەرچاوە ئەوەشی خستووەتەڕوو،: “لەو كاتەوە ئێران لە سووریا دەستی داوەتە شەڕ و بەرگری لەدژی ئەمەریكا و سعوودیا، بڵاوكردنەوەی دەنگۆ و شەڕی دەروونی لەدژی ئێران و فەرماندە سەربازییەكان بووەتە بەشێك لە ئەركی وڵاتانی دوژمن.”}

^{لە درێژەی راپۆرتەكەی هەواڵدەریی فارسدا هاتووە: “بڵاوكراوەی بەریتانیی “ئێكۆنۆمیست” كۆمەڵێك زانیاریی نادروستی بڵاو كردووەتەوە كە بێ‌ بنەمان و ئامانجیان شكاندنی كەسێتی و پێگەی قاسم سولەیمانی فەرماندەی سوپای قودسە و دەیانەوێ‌ لە ناوچە رۆڵی كەم بكەنەوە و هاوكات دووبەرەكێ‌ لە نێوان مەرجەعەبتی عێراق و ئێراندا ساز بكەن.”}

^{هاوكات لەگەڵ ئێكۆنۆمیست، رۆژنامەی سعوودیی “شەرقولئەوسەتی” چاپی لەندەن لە سەرچاوەیەكی نەناسراوەوە لەزاری “ئایەتوڵڵا سیستانی” مەرجەعی شیعەكانی ئێراقەوە بڵاوی كردووەتەوە كە داوای لە خامنەیی كردووە رۆڵی قاسم سلێمانی لە عێراق كەم بكرێتەوە.}

^{باس لەوەش كراوە كە عەلی خامنەیی “موحسن رەزایی” یەكێك لە فەرماندە باڵاكان و بەڕێوەبەری كۆڕی دیاریكردنی بەرژەوەندییەكانی ئێران بۆ چاودێری و كۆنترۆڵی قاسم سولەیمانی لە عێراق و ناوچەكە دیاری كردووە.}

^{ئەم راپۆرتانە لە كاتێك دان كە ماوەی زیاتر لە یەك مانگ دەبێت بەهۆی ئاشكرابوونی فڕۆكەیەكی ئێرانی لە فڕۆكەخانەی بەغدا كە هەڵگری چەك و تەقەمەنیی ئێران بووە بۆ سووریا، “حەیدەر عەبادی” سەرۆك وەزیرانی عێراق ناڕەزایی خۆی لە نفووز و چالاكییەكانی قاسم سولەمیانی و سوپای قودس بە فەرمی دەربڕی و خوازیاری كەمكردنەوەی رۆڵی لە عێراق بووە و ئەمەش بووەتە هۆی ناڕەزایی بەرپرسانی سیاسی و سەربازیی ئێران.}

^{لە كاتی دەسپێكی دەسەڵاتی نووری مالكی لە عێراق وەك كەسێكی نزیك لە ئێران، چالاكییەكانی سوپای قودس و رۆڵی قاسم سولەیمانی لە عێراق و سووریا پڕ رەنگتر بوون.}

^9/9/2015

^{کۆمەڵێک خەڵکی تووندڕەو، هێرشیان کردووەتە سەر بارەگای گشتی پارتی دیموکراتی گەلان (هەدەپە) و سووتاندوویانە.}

^{بەپێی هەواڵی میدیاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)، ئەو خەڵکانە شەوەی 8/9ـی ئەیلول هێرشیان کردووەتە سەر بارەگاکە، کە دەکەوێتە گەڕەکی بوکلوم لە شاری ئەنقەرەی پایتەختی تورکیا.}

^{بەگوتەی یەکێک لە کارمەندانی بارەگاکەی هەدەپە، ئەو کۆمەڵە خەڵکەی بارەگاکەیان سووتاند، لە سەرلەبەیانیی رۆژی سێشەممەوە چاودێریی بارەگاکەیان کردووە و بەرپرسانی هەدەپەش ئاگادار بوون.}

^{هەمان ئەو کارمەندە هەروەها رایگەیاندووە، کە ئەوان پۆلیسیان لە مەترسیی ئەو چاودێریکردنە ئاگادار کردووەتەوە، بەڵام پۆلیس گوتبووی، ئەگەر شتێک روویدا ئەوکات دێین.}

^9/9/22015

^{یەكێك لە كرێكارانی پێشووی شارەوانیی شاری كرمان لە ناوەندی ئێران، لەبەردەم شارەوانیی ئەو شارە ئاوری لە جەستەی خۆی بەردا.}

^{بەپێی هەواڵی هەواڵدەریی هێرانا، ئەو كرێكارە كە بە شێوەی گرێبەستی لەگەڵ شارەوانیی شاری كرمان كاری كردووە، بەهۆیەكی ناڕوون دوێنێ‌ سێشەممە لەبەردەم بینای شارەوانی ئاگری لە جەستەی خۆی بەرداوە و دواتر بەدەستی خەڵك كوژێنراوەتەوە و رەوانەی نەخۆشخانە كراوە و دۆخی جەستەیی ناجێگیرە.}

^{هەتا ئێستە هۆكاری سەرەكیی ئەو خۆسووتاندنە و ناسنامەی كەسەكە روون نەبوووەتەوە.}

^{سەرچاوەكانی مافی مرۆڤ لە ئێران بڵاویان كردووەتەوە ئەو كرێكارە پاییزی ساڵی پار لەلایەن شارەوانییەوە لە كارەكەی دەركراوە و تەنیا سەرچاوەی بژیوی بنەماڵەكەشی هەر ئەو مووچەیە بووە و دەگوترێ‌ لەوانەیە ئەوە هۆكاری خۆسووتاندنەكەی بێت.}

^{پێنج مانگ لەمەوبەریش كاسبكار و دەستفرۆشێكی دیكە لە شاری خوڕەمشهەری ئێران لە ناڕەزایەتی بە دەستبەسەرداگرتنی عارەبانەكەی لەلایەن شارەوانییەوە ئاگری لە جەستەی خۆی بەردا و دوای چەند رۆژ گیانی لەدەست دا و مەرگیشی بووە هۆی ناڕەزایەتی خەڵكی ئەهواز و خوڕەمشەهر.}

^{حەفتەی رابردووش كەسێك لەناو بینای قامەقامیەتی شاری سونقوڕ لە پارێزگای كرماشان خۆی سووتاندبوو.}

^{بێكاری، گرانی و كێشە و قەیرانە كۆمەڵایەتییەكان و خەمۆكی لە ئێران هۆكاری سەرەكیی خۆكوژی و خۆسووتاندنن.}

^9/9/2015

^{سەرکۆماری کۆماری ئیسلامیی ئێران لە چاوپیکەتنێکدا لەگەڵ “هاینس فیشەر” سەرکۆماری نەمسا، رایگەیاندووە، ئێران ئامادەیی ئەوەی تێدایە بۆ دابینکردنی ئاسایشی ناوچەکە و چارەسەریی قەیرانەکانی سووریا لەگەڵ هەر وڵاتێک دانوستان بکات.}

^{رۆحانی لەو چاوپێکەتنەدا باسی لەوەش کردووە، کۆماری ئیسلامیی ئێران ئامادەیە هەنگاو بۆ دەرکردنی تیرۆریستەکان لە سووریا هەڵبگرێت و ئاسانکاری بۆ گەرانەوەی ئاوارەکان بۆ وڵاتەکەیان بکات.}

^{لەو بارەیەوە هەواڵدەریی ئیلنا بڵاوی کردبوویەوە، رێبەری کۆماری ئیسلامی ئێرانیش لەگەڵ سەرکۆماری نەمسا دانیشتنی هەبووە و داوای لیکردووە کە خۆیان لە سیاسەتەکانی ئەمەریکا بە دوور بگرن.}

^{هاوکات لەگەڵ ئەو قسانە، هاینس فیشەر بەرلە سەردانەکەی بۆ ئێران گوتبووی کە نەمسا ئامادە نییە سەبارەت بە کاروباری بازرگانی پرسی مافی مرۆڤی ئێران پشتگوێ بخات و قسەکانی بەرپرسانی ئێرانیش سەبارەت بە سووریا لە حاڵێک دایە کە وڵاتانی ڕۆژئاوایی و بەتایبەت ئەمەریکا ئێرانیان بە دەستێوەردان لە کاروباری ئەو وڵاتە تاوانبار کردووە.}

^{ماوەیەک لەمەوبەریش “بان کی مۆن” سەرۆکی گشتیی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان رایگەیاندبوو، حکوومەت و وڵاتی سووریا لە بەرەبەری رووخان دایە و کارەسات و قەیرانەکانی ئەو وڵاتە رۆژ لەگەڵ رۆژ لە پەرەسەندن دان.}

^{سەرۆکی رێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان ئەوەشی خستبوویەڕوو، سووریا لە پێنجەمین ساڵی شەڕ دایە و قەیرانەکانی لە قووڵتر بوونەوە دان و هەتا ئێستە زیاتر لە 220 هەزار کەس لەو وڵاتە کوژراون.}

^9/9/2015

^{کاسبکاران و دووکاندارانی “تەرەبار(مەیدانی سەوزە و میوەی)” شاری سەقزی ڕۆژهەڵاتی کوردستان ماوەی چەند ڕۆژە مانیان گرتووە و خۆیان لە هێنان و فرۆشتنی میوە و سەوزە بواردووە.}

^{بەپێی ئەو هەواڵانەی کە بڵاو کراونەتەوە، دووکانداران و سەوزە فرۆشەکانی مەیدانی تەڕەبار (عەلوە)ی شاری سەقز بەهۆی ناڕەزایەتی دەربڕین بە بڕیاری شارەوانیی ئەو شارە مانیان گرتووە.}

^{ئەو کاسبکار و دووکاندارانە نووسراوەیەکی گەورەیان لە دەرگای تەرەبارەکە داوە و تێیدا ڕەخنەیان لە کارکردی شارەوانی گرتووە.}

^{ئەو کاسبکارانە دەڵێن: شارەوانی بڕیاری داوە لەپێش دووکانەکانی ئێمە، دووکانی دیکە دروست بکرێت و ئەوەش راستەوخۆ پێش بە کاسبیی ئێمە دەگرێت.}

^{دەگوترێت کە لە مەیدانی میوە و سەوزەی شاری سەقز زیاتر لە 70 دووکان هەیە و شارەوانی دەیهەوێ رێژەی ئەو دووکانانە بکاتە زیاتر لە 100دووکان.}

^{ماوەی چوار ڕۆژە دووکاندارەکانی تەڕەباری سەقز مانیان گرتووە و ئامادە نەبوونە  هیچ سەوزە و میوەیەک بفرۆشن و ئەوەش خەڵکی و بازاری شاری سەقزی لەگەڵ کێشە بەرەوڕوو کردووەتەوە.}

^9/9/2015

^{له‌ میانه‌ی كۆبوونه‌وه‌كانی خولی نۆیه‌می رێككه‌وتننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ پاراستنی مرۆڤ له‌ بێ سه‌روشوێنكردنی زۆره‌مڵی كه‌ له‌ جنێڤ ساز ده‌كرێ، دیندار زێباری جێگری فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ رزگار كردنی هه‌زاران كوردی ئێزیدی له‌لایه‌ن حكومه‌تی هه‌رێمه‌وه‌ به‌ نیشانه‌ی پابه‌ندبوونی هه‌رێمی کوردستانی به‌ رێكه‌وتننامه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی تایبه‌ت به‌ بێسه‌روشوێنكردنی زۆره‌ملێ دانا.}

^{دیندار زێباری لە بارەی بوونی زیندانی نهێنی لە هەرێمی کوردستان گوتی: لە هەرێمی کوردستان هیچ زیندانێکی نهێنی نییە هەرکەس دەستگیر بکرێت بەپێ یاسا مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت.}

^{له‌ كۆبوونه‌وه‌كه‌دا دیندار زێباری جێگری فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ وتاری حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی پێشكه‌ش كرد و تێیدا تیشكی خسته‌ سه‌ر ئه‌و نه‌هامه‌تیانه‌ی كه‌ رووبه‌رووی گه‌لی كورد بوونه‌ته‌وه‌ و گوتی: گه‌لی كورد به‌ درێژایی مێژوو رووبه‌رووی گه‌وره‌ترین و مه‌ترسیدارترین هێرشی كۆمه‌ڵكوژی بووته‌وه‌ له‌سه‌ر ده‌ستی رژێمه‌ یه‌ك له‌ دوایه‌كه‌كانی عێراق تا رژێمی به‌عس له‌ ساڵی 2003، یه‌كێك له‌و تاوانانه‌ی كه‌ دژ به‌ كورد په‌یڕه‌و كرا بریتی بوو له‌ بێسه‌روشوێنكردنی زۆره‌ملێ و تێیدا به‌ هه‌زاران كه‌س له‌ عێراق بوونه‌ قوربانی كه‌ به‌شی هه‌ره‌زۆریان له‌ كوردستان بوون.}

^{دیندار زێباری سه‌رۆكی شاندی كوردستان گوتیشی: بۆ هه‌موو لایه‌ك ئاشكرایه‌ كه‌ گه‌لی كوردستان به‌ گشت پێكهاته‌ ئایینی و نه‌ته‌وه‌ییه‌كانییه‌وه‌ گه‌وره‌ترین قوربانی تاوانی بێسه‌روشوێن كردنی زۆره‌ملێ بوون به‌ درێژایی مێژووی عێراق ئه‌مه‌ش خۆی له‌ و بێسه‌روشوێنكردنی كورده‌ فه‌یلییه‌كان له‌ نێوان ساڵانی 1980-1990و پرۆسه‌ی به‌دناوی ئه‌نفالكردنی هه‌شت هه‌زار بارزانی و 182000 كوردی بادینان و گه‌رمیان، ئه‌م تاوانانه‌ دژ به‌ گه‌لی كوردستان به‌ كۆتایی هاتنی رژێمی به‌عس كۆتاییان نه‌هات، به‌ڵكو تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌ دوای ئه‌وه‌ی رێكخراوی تیرۆریستی داعش به‌ هه‌زاران هاووڵاتی كوردی ئێزیدی بێسه‌روشوێن كرد كه‌ تا ئێستاش چاره‌نووسی زۆریان دیار نییه‌.}

^{سه‌رۆكی شاندی كوردستان ئه‌وه‌شی روونكرده‌وه‌ كه‌ به‌ هۆی گه‌وره‌یی ئه‌م تاوانه‌ كه‌ ده‌رهه‌ق به‌ كورد ئه‌نجامدراوه‌ ئێمه‌ زیاتر هه‌ست به‌ دڕنده‌یی و گه‌وره‌یی ئه‌م تاوانه‌ ده‌كه‌ین كه‌ ئاسه‌واره‌كانی به‌سه‌ر كه‌سوكاری قوربانیانییه‌وه‌ دیاره‌ و بۆ چه‌ند ساڵی دیكه‌ش به‌رده‌وام ده‌بێت، چونكه‌ تا ئێستاش چاره‌نووسی به‌ ده‌یان هه‌زار كه‌س نادیاره‌ بۆیه‌ پێویستی به‌ چاره‌سه‌ر و كار كردنی به‌رده‌وام هه‌یه‌ بۆ مسۆگه‌ركردنی دووباره‌ نه‌بوونه‌وه‌ی ئه‌م تاوانه‌ له‌ داهاتوودا.}

^{جێگری فه‌رمانگه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ده‌ره‌وه‌ پابه‌ندبوونی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستانی دووپات كرده‌وه‌ به‌ گشت ئه‌و رێكه‌وتننامانه‌ی كه‌ له‌م باره‌یه‌وه‌ ده‌رچوون، هه‌روه‌ها داوای له‌ نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان و لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌كان كرد كه‌ هه‌وڵی تۆمار كردنی ئه‌م تاوانه‌ بده‌ن و له‌م باره‌ویه‌وه‌ وتی: دیاره‌ تا ئێستا ئه‌و تاوانانه‌ی كه‌ ده‌رهه‌ق به‌ گه‌لی كورد ئه‌نجامدراون وه‌كو پێویسته‌ تۆمار نه‌كراون له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان له‌ كاتێكدا ئه‌مه‌ زۆر پێویسته‌ بۆ ئه‌وه‌ی مافی كه‌سوكاری قوربانیان پارێزراو بێت، ئێمه‌ له‌ حكومه‌تی هه‌رێمی چه‌ندین جار داوامان له‌ رێكخراوی نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان كردووه‌ كه‌ پێویسته‌ ئه‌و تاوانانه‌ به‌ دیكیۆمێنت بكرێن له‌وانه‌ش تاوانی بێسه‌روشوێن كردن كه‌ ئاسه‌واره‌كانی تا ئێستاش به‌رده‌وامه‌، هیوادارم له‌و باره‌یه‌وه‌ به‌ رۆڵی خۆی هه‌ستێت و شاندی تایبه‌تی خۆی بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ بنێرێته‌ كوردستان بۆ ئه‌وه‌ی له‌ نزیكه‌وه‌ ئاگاداری ئه‌و تاوانانه‌ بن و چاویان به‌ كه‌سوكاری قوربانیانی گشت ئه‌و تاوانانه‌ بكه‌وێت كه‌ له‌سه‌ده‌ی رابردوو له‌سه‌ر ده‌ستی رژێمه‌ یه‌ك له‌ دوا یه‌كه‌كانی عێراق روویانداوه‌ تا ده‌گاته‌ تاوانی بێسه‌روشوێن كردنی كوردانی ئێزیدی له‌سه‌ر ده‌ستی رێكخراوی تیرۆریستی داعش.}

^{له‌لایه‌كی دیكه‌وه‌ لیژنه‌ی جێبه‌جێكردنی رێككه‌وتننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ پاراستنی مرۆڤ له‌ بێ سه‌روشوێنكردنی زۆره‌مڵی چه‌ند پرسیارێكی ئاراسته‌ی شاندی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان ده‌رباره‌ی چه‌ند تۆمه‌تێك كه‌ ئاراسته‌ی هه‌رێم كراون و په‌یوه‌ندییان به‌ بێسه‌روشوێنكردنی زۆرملێوه‌ هه‌یه‌، له‌وانه‌ ره‌فتاری هه‌ندێك له‌ چه‌نكداره‌كانی سه‌ر به‌ كه‌مایه‌تییه‌كان و زیندانی نهێنی، شاندی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان وه‌ڵامی پرسیارانه‌كانی دایه‌وه‌ و راستییه‌كانی بۆ لیژنه‌كه‌ روونكرده‌وه‌، له‌ باره‌ی هه‌بوونی میلیشیای سه‌ربازی له‌ ده‌ره‌وه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان وتی: هه‌موو یه‌كه‌ سه‌ربازییه‌كان و هێزه‌كانی به‌رگری له‌ كوردستان سه‌ر به‌ وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ن كه‌ ئه‌م وه‌زاره‌ته‌ش به‌پێی یاسا دامه‌زراوه‌ له‌ یه‌كه‌مین كابینه‌ی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان له‌ ساڵی 1992 له‌ ڕێگه‌ی هه‌ڵبژاردنێكی دیموكراسی. گشت پێكهات ئایینی و نه‌ته‌وه‌ییه‌كان له‌ رێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌دا هه‌ن و هیچ جۆره‌ جیاوازییه‌كیش له‌سه‌ر بنه‌مای ئایین یان نه‌ته‌وه‌ و نه‌ژاد له‌ ریزی هێزه‌كانی پێشمه‌رگه‌ بوونی نییه‌ و به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك رێگای پێنادرێ. 
ئه‌ركه‌كانی پێشمه‌رگه‌ ئێستا بریتین له‌ به‌رگریكردن و پاراستنی هه‌رێمی كوردستان و پێشكه‌شكردنی هاوكاری بۆ هیزه‌كانی عێڕاق دژ به‌ هه‌ر چالاكییه‌كی تیرۆریستان. 
بوونی هێزی پێشمه‌رگه‌ به‌شێویه‌كی یاساییه‌ به‌پێی بڕگه‌ی (5) له‌ مادده‌ی (121) ی ده‌ستوری عێڕاقی فیدڕاڵی ساڵی 2005 كه‌ ئه‌ركه‌كه‌ی بریتییه‌ له‌ پاراستن وبه‌رگریكردن له‌ هه‌رێمی كوردستان، له‌م بڕگه‌ ده‌ستوورییه‌دا هاتووه‌: حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌رپرسه‌ له‌ به‌ڕێوه‌بردنی هه‌رێمی كوردستان، به‌تایبه‌تی درووستكردنی هێزه‌كانی ئاسایشی ناوخۆ وه‌ك پۆلیس و ئاسایش و پاسه‌وانی هه‌رێم.}

^{ئه‌وه‌ی له‌ باره‌ی بوونی میلیشیای چه‌كداری ئێزیدیش ده‌گوترێت دووره‌ له‌ راستی، چونكه‌ ئێزیدیه‌كان ته‌نها فه‌وجێكی هه‌یه‌ له‌سه‌ر میلاكی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌یه‌ و گشت كار و جوڵانه‌وه‌كانی به‌پێی فه‌رمانی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌یه‌ و ئێستا به‌رگری له‌ خانه‌واده‌ ئێزیدییه‌كان ده‌كات كه‌ پێشتر له‌ چیای شنگال گه‌مارۆ درابوون، هه‌ندێكی دیكه‌شیان له‌ سه‌نته‌ری شاری شنگال له‌ شه‌ڕدان دژی داعش و جگه‌ له‌م هێزه‌ فه‌رمییه‌ی سه‌ر به‌ وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه‌ ئێزیدییه‌كان هیچ هێزێكی دیكه‌ی سه‌ربازییان نییه‌ ئه‌گه‌ر هه‌ر رووداوێكیش له‌لایه‌ن ئێزیدییه‌كان روویدا بێت ئه‌وا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆ داڕێژراو نه‌بووه‌ به‌ڵكو ره‌فتاری تاكه‌ كه‌سی بووه‌.}

^{له‌ وه‌ڵامی پرسیاری تایبه‌ت به‌ بوونی زیندانی نهێنی له‌ كوردستان سه‌رۆكی شاندی هه‌رێم وتی: حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دووپاتی ده‌كاته‌وه‌ هیچ زیندان و گرتووخانه‌یه‌كی نهێنی نییه‌ و هه‌ركه‌سێك ده‌ستگیر بكرێ به‌پێی یاسا مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ ده‌كرێ و دوای ئه‌وه‌ی راگیراو حوكمی له‌ دادگاوه‌ بۆ ده‌ره‌دچێت ره‌وانه‌ی داموده‌زگاكانی وه‌زاره‌تی ناوخۆ ده‌كرێ بۆ سه‌پاندنی سزاكه‌ی به‌پێی رێوشوێنه‌ كارپێكراوه‌كان.}

^{سه‌رۆكی شاندی كوردستان ئه‌وه‌شی روونكرده‌وه‌ كه‌ له‌ هه‌رێمی كوردستان یاسای ژماره‌ (3)ی ساڵی 2006 ده‌رچووه‌ كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆر، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی كه‌ به‌ تۆمه‌تی تیرۆریش ده‌ستگیر ده‌كرێن رێگا نادرێ كه‌ مامه‌ڵه‌ی خراپیان له‌گه‌ڵدا بكرێ و به‌پێی یاسای مافیان هه‌یه‌، بۆ نموونه‌ له‌مانگی 6/ی 2014 ه‌وه‌ (322) كه‌س ده‌ستگیركراون به‌ تۆمه‌تی په‌یوه‌ندییان به‌ داعشه‌وه‌، له‌و (322) كه‌سه‌ (83) یان ئازادكراون و (239) كه‌س ماونه‌ته‌وه‌و له‌ ژێر لێكۆڵینه‌وه‌دان و بۆیان هه‌یه‌ پارێزه‌ر بگرن و كه‌س و كاریشیان ده‌یانبینن.}

^{تا ئێستا به‌ ده‌یان رێكخراوی ناوخۆیی و ده‌ره‌كی سه‌ردانی گشت بنكه‌كانی چاكسازی و راگرتن و گواستنه‌وه‌یان كردووه‌ بۆ زیاتر ئاگادار بوون له‌ ره‌وشی گیراوان. 
له‌ لایه‌كی دیكه‌وه‌ سه‌رۆكی شاندی كوردستان تیشكی خسته‌ سه‌ر پابه‌ندبوونی حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان به‌ رێكه‌وتننامه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی تایبه‌ت به‌ بێسه‌روشوێنكردنی زۆره‌ملێ و له‌م باره‌یه‌وه‌ وتی: حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان هه‌وڵێكی زۆری داوه‌ و به‌رده‌وامیشه‌ بۆ رزگاركردنی ئه‌و كورده‌ ئێزیدییانه‌ی كه‌ له‌لایه‌ن رێكخراوی تیرۆریستی داعشه‌وه‌ رفێندراون و ژماره‌یان 5838 كه‌سه‌ كه‌ 3192 یان ئافره‌ت و 2646 یان پیاو بوون و تاكو رێكه‌وتی 16/8/2015 توانراوه‌ 2080 یان رزگار بكرێن له‌وانه‌ 785 ژن و 302 پیاو و 483 منداڵى مێ و 510 منداڵى نێر و پێداویستی ماددی و مه‌عنه‌وی و خزمه‌تگوزارییه‌ ته‌ندروستییه‌كانی بۆ دابین كردوون. 
كۆبوونه‌وه‌كانی خولی نۆیه‌می رێككه‌وتننامه‌ی نێوده‌وڵه‌تی بۆ پاراستنی مرۆڤ له‌ بێسه‌روشوێنكردنی زۆره‌مڵی له‌ باره‌گای نه‌ته‌وه‌یه‌كگرتووه‌كان تا رۆژی 18/9/2015 به‌رده‌وام ده‌بێـت.}

^9/9/2015

^{وەزیری دەرەوەی فەرەنسا رایدەگەیەنێت، کە زۆرینەی هاوکارییەکانی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بۆ هەردوو ناوەندی هەولێر و کۆبانێ دەبێت.}

^{لۆران فابیۆس، وەزیری دەرەوەی فەرەنسا بە کەناڵێکی تەلەفزیۆنیی وڵاتەکەی راگەیاندووە، کە پێشوازیکردنی ئەوروپا لە پەنابەرانی سوریا و عێراق، واتای سەرکەوتنی رێکخراوی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش)ـە.}

^{لۆران فابیۆس هەروەها داوای کردووە، کە پارێزگاری لە پێکهاتە ئایینیی و نەتەوەییەکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بکرێت و هان نەدرێن کۆچ بکەن و ببنە پەنابەر لە ئەوروپا.}

^{وەزیری دەرەوەی فەرەنسا هەروەها ئاماژەی بەوەکردووە، کە چەند وڵاتێکی بەشداری ”کۆنگرەی نێودەوڵەتی لەبارەی قوربانییانی تووندوتیژی نەتەوەیی و ئایینی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست“، کە لە پاریس بەڕێوەچوو، بەڵێنی بەشدارییکردنیان لە دووبارە ئاوەدانکردنەوەی ناوچەی شەڕەکان نیشانداوە.}

^{بەپێی گوتەکانی لۆران فابیۆس، فەرەنسا بڕی هاوکارییەکانی لە 25 ملیۆن یۆرۆوە گەیاندووەتە 100 ملیۆن یۆرۆ و زۆرترین بڕە هاوکارییش، بۆ هەولێر لە باشووری کوردستان و کۆبانێ لە رۆژئاوای کوردستان دەبێت.}

^{وەزیری دەرەوەی فەرەنسا کۆچکردنی خەڵکانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بەرەو ئەوروپا بە ”سەرکەوتنی داعش“ ناوبرد و رایگەیاند، کە وڵاتەکەی رێگانادات کەمینە نەتەوەیی و ئایینییەکانی ئەو ناوچەیە لەناوببرێن.}

^9/9/2015

<sup>حکومەتی ئێران دوای رێککەوتنە ئەتۆمییەکەی لەگەڵ وڵاتانی رۆژئاوا هیوادارە بتوانێت سستی ئابووری ئەو وڵاتە، کە لە دوای توندبوونەوەی سزاکان لە ساڵی 2012 وە درووستبووە قەرەبوو بکاتەوە.

بەرپرسانی ئێرانی دەڵێن هیوادارن دوای لادانی گەمارۆ ئابوورییەکانی سەر ئێران لە ساڵی 2016دا بتوانن گەشەی ئابووری ئەو وڵاتە بۆ سەدا ٥ بەرزبکەنەوە و لە ساڵی 2017 بتوانن ئەو رێژەیە بەرزبکەنەوە بۆ سەدا 6، ئەوەش ئەگەر رووبدات بە پێشەکەوتنێکی بەرچاو دادەندرێت، لەبەر ئەوەی دوای ٢٠١٢ ئابووری ئەو وڵاتە چووە ناو قۆناغی سستبوونەوە و تەنیا لە ساڵی ٢٠١٢ و ٢٠١٣ بەرێژەی لەسەدا ٧ پاشەکشەی کرد.

ئەگەر هەلومەرجێک هاتە ئاراوەو رێککەوتنە ئەتۆمییەکەی نێوان ئەو وڵاتە و وڵاتانی رۆژئاوا جێبەجێنەکرا ئەوا سستی ئابووری دووبارە روو لەو وڵاتە دەکاتەوە.</sup> 

^08/09/2015

<sup>هاشم سۆیلەمەز

لە باشووری رۆژهەڵاتی وڵاتەوە بەردەوام هەواڵی ناخۆش دەگەن، خەڵك لە دواڕۆژ بێ‌ هیوا بووە و بە گومانە لە ئەنجامدانی ئەو هەڵبژاردنەی بەهۆی پێكنەهێنانی حكومەتەوە، بڕیارە لە سەرەتای مانگی نۆڤەمبەر دووبارە بكرێتەوە. زۆربەی خەڵك پێیانوایە ئەگەر رەوشەكە بەو شێوەیە درێژە بكێشێ‌، سندووقی هەڵبژاردن دانانرێن.

لە باشووری رۆژهەڵات هەموو كەس دەپرسێ "بەیانی چی روودەدات؟". بەڵام وەڵامێكی دیاریكراویان دەست ناكەوێت. مرۆڤ نیگەرانە، رەشبینە، ژیانی كۆمەڵایەتی گەیشتووەتە ئاستی راوەستان. ئاسایشی گەڕان نەماوە. لەگەڵ ئەوەشدا هەموو رۆژێك هەواڵی ناخۆش بڵاودەبنەوە. لە شوێنی پێكدادان كۆچكردن دەستی پێكردووە. خەڵك لە شاخەوە كۆچی شار دەكەن، ئەوانەی شارانیش بەرەو رۆژئاوا دەڕۆن.

بەگوێرەی سەرچاوەكانی دەوڵەت، لەم مانگەی دواییدا 100 هەزار كەس، بە گوێرەی سەرچاوە هەرێمییەكانیش 250 هەزار كەس بەهۆی شەڕەوە لە شوێنی خۆیان كۆچیان كردووە.

شەقامە سەرەكییەكانی ئامەد چۆڵ دیارن، هەندێك شوێنیش وا دەردەكەون وەك ئەوەی باری نائاساییان تێدا راگەیەندرابێت. 

سەباحەت چەتین كایا، جێگری هاوسەرۆكی شارەوانی دێرك سەر بە ماردین كە لەناو فڕۆكەی ئیستانبوڵ – ئامەد قسەی بۆ كردین، پێیوایە لەدوای 7ی حوەزیرانەوە مێژوویەك دەستی پێكردووە، بەڵام پێشبینی بۆ ئایندە ناكرێت. سەباحەت دەڵێت "دەستگیركردن و پێكدادان، ناوچەكە زیاتر بەرەو تاریكی دەبەن. ئەگەر رەوشەكە بەمشێوەیە بەردەوام بێ، ژمارەی خۆسەرییەكان هەڵدەكشێ، خەڵك زیاتر تووڕە دەبن. هەڵبژاردن بەشێوەیەكی تەندروست دەكرێت یان نا، گومانمان هەیە".

ئەم نیگەرانییە، نیگەرانیی ئەو سیاسەتوانە كوردانەشە كە جیاواز بیردەكەنەوە. بۆ نموونە ئیبراهیم گوجلو (كە سیاسەتوانێكی كوردە) دەربارەی دواڕۆژ گومانی راستەقینەی هەیە. ئەو دەڵێت "هەردوولا كابوس دەخوازن، هەوڵ و نیازی پاك بۆ چارەسەری نییە. بە تێپەڕبوونی كات كابووسەكە گەورەتر دەبێت. ئەو پرسیارەی كە دەڵێت (ئایا توركیا وەكو سووریای لێدێ‌؟) زۆرتر دەكرێ‌. ئەگەر رەوشەكە بەو جۆرە درێژە بكێشێ، هەڵبژاردنێكی تەندروست ناكرێ، لەوانەیە سندووقیش دانەنرێن". 

لە فارقین، جەزیرە، سلۆپی، گەڤەر، وارتۆ، لیجە و نزیكەی 35 شوێنی دیكە ئاسایش نییە. جگە لە پێداویستیە سەرەكییەكان، ژیان راوەستاوە. زۆربەی گوندەكانی لیجە و فارقین بەشێوەیەكی كاتی چۆڵكراون. دەوڵەت بە دروستكردنی ناوچەی ئەمنیی تایبەت، بە كردەوە باری نائاسایی راگەیاندووە. پەكەكە لەو شوێنانەی كۆنترۆڵی كردوون، بەهێزتر دەبێت. كەس لە گیانی خۆی دڵنیا نییە، ئەوانەی لەنێوان هەردوولا گیریان خواردووە نازانن چی بكەن. 

گرنگترین رووداو لە مێژووی ئامەد هاتەئاراوە. بۆ پڕۆتستۆكردنی رووداوەكانی فارقین و لیجە، پارتی هەرێمە دیموكراتییەكان (DBP) داوای كرد دوكانەكان نەكرێنەوە. بە گوتەی پۆلیس 80% و بە گوتەی دەبەپەش 99%ی دوكاندارەكان، دوكانەكانیان نەكردنەوە. ئەوەی دیار بوو خەڵك هیچ كاتێك لە رابردوودا ئەوەندە گوێڕایەڵی داواكاری داخستنی دوكانەكان نەبووە. ئەگەر قسەكە لە جێگای خۆیدا بێ، پەكەكە بۆ ماوەی رۆژێك لە ئامەد باری نائاسایی جێبەجێ كرد. ئەو تابلۆیە دەیسەلمێنێ كە راگەیاندنی خۆسەری بە ئاسانی لە هەموو ناوچەكە جێبەجێ دەكرێت. بەردەوامبوونی ئەو ئاڵۆزیەی لە ئامەد كە وەكو جەرگەی ناوچەكە وایە، بە واتای گەورەبوونی كابووسەكە دێت. 

كەس چاوەڕێی چارەسەری لە هەڵبژاردنی یەكی تشرینی دووەم ناكات. ئەو بێ هیواییە لەسەر ئەنجامەكانی هەڵبژاردن نییە. بەگوتەی خەڵكی ناوچەكە دەنگی هەدەپە لە هەڵبژاردن زیاتر هەڵدەكشێت. بەڵام هەر لە ئێستاوە خەڵك چاوەڕێن بزانن لەدوای راگەیاندنی ئەنجامی هەڵبژاردن، كاردانەوەی سەرۆك كۆماری توركیا چی دەبێت.

رەجەب دەمیر كە دوكاندارێكی ئامەدە، لە هەڵبژاردنەكانی پێشوودا دەنگی بۆ ئاكپارتی داوە، لە هەڵبژاردنی دواییش هەدەپەی هەڵبژاردووە "جارێكی دیكە ئاكپارتی دەدۆڕێت، بەڵام نازانین دوای هەڵبژاردن چی چاوەڕێمان دەكات. ئێستا ناوچەكە ناچاری یاخیبوون دەكەن. من كەسێكی سیاسی نیم، بەڵام بەو شێوەیە بڕوات گەنجەكانمان پێ زەفت ناكرێن".

رەجەبی دوكاندار هێرش دەكاتە سەر رەجەبی سەرۆك كۆمار و دەڵێت "هەدەپە بەربەستی تێپەڕاند، رێگای سیاسەتی پێنادەن. حكومەت دروست نەكرا، یەكسەر گوتیان هەڵبژاردن. لەبەر شەڕ ناتوانین بێینە دەرەوە. تاكە كەسێك یاری بە دواڕۆژی ئەم وڵاتە دەكات، دڵخۆش بووین بە پڕۆسەی چارەسەری، نەمانزانی هەمووی درۆیە. ئەمە دڵی ئێمەی كوردی شكاند. ئەوەی سیاسیش نەبوو، بوو بە سیاسی".

ئەو دوكاندارە پێیوایە، ئێستا باشترین كاتە بۆ راگەیاندنی خۆسەری دیموكراتی، چونكە بە بڕوای ئەو "خەڵكی ئەم ناوچەیە بە دڵ و دەروون لە توركیا دابڕاوە". 

باس باسی ئاڵكانە

لە ئامەد هەر كەسێك دەدوێنی سیاسی بێت یان هاووڵاتی ئاسایی، باسی تووڕەبوونەكەی موقەددەم محەممەد ئاڵكان دەكات كە لەسەر تەرمی براكەی دەڵێت "ئەوانەی تا ئەو رۆژانەی دوایی دەیانگوت چارەسەری، بۆچی ئێستا دەڵێن شەڕ؟". 

خەڵك پێیوایە هاواری ئەو ئەفسەرە بە جلی سەربازییەوە زۆر مانا هەڵدەگرێ‌. لە شوفێری تاكسییەكەوە بگرە تا دوكاندارێك، دوای ئەوەی بە گشتی قسە دەكات، دێتە سەر قسەكانی ئەو موقەدەمە. 

حەسەن چیڤرلی، 55 ساڵ، دەڵێت "كاتێك سەربازێك دەكوژرێ جەرگمان دەسووتێ. كاتێك تەرمی گەریلایەك دێتەوە پرسە دادەنێین. ئەوانە منداڵی ئێمەن كە لەیەك گەڕەك بەیەكەوە یاری دەكەن و خەیاڵ بۆ دواڕۆژ دەكەن، بەڵام بە داخەوە سیاسەت ئەو برایەتییە لەناو دەبات. دایكی گەریلایەك هاوار دەكات، موقەدەمێك یاخی دەبێ. شێوازی جەرگ سووتان وەكو یەكە. پێویستە ئەمە بوەستێ، بەڵام دواڕۆژمان زۆر تاریكە".

ناوچەكە بووەتە دیلی سیاسەت 

لە هەر كوێ تەماشای دەكەیت، سیاسەت ناوچەكەی بەدیل گرتووە. هەڵمەتە سیاسییەكان لە رۆژهەڵاتی توركیا كابووس دروست دەكات. لەو كاتەی سبەی درەنگە بۆ ئاشتی، دەربارەی سبەی حیساب دەكەن و سبەی كەسانی دیكە لەناو دەبەن. وەكو ئەوەی حەسەن قەندیر (70) ساڵ دەڵێت:" ژیانی من رۆیشت، خەریكە ژیانی نەوەكانیشم دەڕوات. سبەی كەس ناتوانێ رامبگرێت. ئیتر چارەسەریمان دەوێت".


*ئەم راپۆرتە رۆژی 31/8/2015 لە گۆڤاری ئاكسیۆنی توركیدا بە ناونیشانی (هەرێم ئاڵۆزە، دواڕۆژ تاریكە) بڵاوكراوەتەوە و (رووداو) لەبەر گرنگیی راپۆرتەكە كردوویەتی بە كوردی.</sup>

^08/09/2015