ئانکارا-KDP.info- (سەلاحەدین دەمیرتاش) هاوسەرۆكی هەدەپە لە كۆنگرەیەكی ڕۆژنامەوانیدا كە لە ماردین ئەنجامی دا، داوای لە حكوومەتی توركیا كرد كە ڕێگەی بدەن لەگەڵ چەند ئەندام پەرلەمانێكی دیكە، سەردانی شارۆچكەی جزیرە بكەن، چونكە ماوەی ١٢ ڕۆژ دەبێت كۆمەڵە بریندارێکی لاشەڕ (سڤیل) لە ژێرزەمینی بینایەكدا گیریان خواردوە و، ژیانیان لە مەترسیدایە.
دەمیرتاش داوای كرد كە لیژنەیەك پێك بهێنرێت و، خۆیشی یەكێك بێت لە ئەندامانی ئەو لیژنەیە بۆ سەردانیكردنی جزیرە و ڕزگاركردنی ئەو كەسانەی كە لە ژێرزەمینی بینایەكدا گیریان خواردوە و، لە ترسی یاسای قەدەغەكردنی هاتوچۆ ناتوانن بێنە دەرەوە و بچن بۆ نەخۆشخانە.
ئەو ئاماژەی دا كە ئەوەی توركیا لە جزیرە ئەنجامی دەدات، بە هەموو شێوەیەك دژی یاساكانی مافی مرۆڤی جیهانییە و پێویستە ئیدانە بكرێت. هەروەها دەڵێت وەكو هەدەپە هەوڵی زۆریانداوە بۆ ئەوەی كۆتایی بە شەڕ بهێنرێت، بەلآم تاوەكو ئێستا هیچ سوودێكی نەبوە.
ئەو باس لەوەیش دەكات كە با تیمێكی پزیشكی سەردانی ئەو بینایە بكەن كە ئەو بریندارانەی تێدایە و ناتوانن بێنە دەرەوە، ئەگەر ڕاست بوو با تیماریان بكەن، ئەگەر ڕاستیش نەبێت ئیدی بۆ خەڵك ڕوون دەبێتەوە.
هەر ئەمڕۆ (ئەحمەد داودئۆغلو) سەرۆكوەزیرانی توركیا لە وتارێكدا ئاماژەی دا كە هیچ هاووڵاتێکی بریندار لە ژێرزەمیندا گیری نەخواردووە و، ئەوەی دەیڵێنەوە بێبنەمایە.
3/2/2016
هەولێر-KDP.info- کەتیبەی ئەندازەی سەربازی هێزەکانی پشتیوانیی یەک لە هێزی پێشمەرگەی کوردستان ئاماری کاری خۆی ڕاگەیاند کە تا ئێستا لە بەرەی جەنگی داعشدا زیاتر لە ١٠هەزار مینی 'داعش'یان پووچەڵ کردووەتەوە.
دەقی ئامارەکە:
لە سەرەتای شەڕی داعشەوە شەشەم مانگی ٢٠١٤ تاوەكو 31/12/2014
١. پووچەڵكردن و تەقاندنەوەی 4943 بۆمبی چێنراو و 45 بەرمیلە ١٠٠لیتریی تیئێنتی T.N.T و ٢١ بەرمیلە '200لیتری'ـی تیئێنتی؛
٢. پووچەڵكردنەوەی 261 پارچە تەقەمەنی؛
٣. پووچەڵكردنەوە و تەقاندنەوەی 32 ئۆتومبێل و تانك و زرێپوش؛
٤. پشكنین و، خاوێنکردنەوەی ٣٥ كیلۆمەتر ڕێگاوبان؛
٥. پشكنینی 74 خانوو.
چالاكی تیمەكانی ئەندازە لە ڕێکەوتی 1/1/2015وە تاوەكو 31/12/2015
١. تەقاندنەوە و پووچەڵكردنی 5522 بۆمبی چێنراو؛
٢. پووچەڵكردن و تەقاندنەوەی 464 پارچە تەقەمەنی؛
٣. پووچەڵكردنەوەی 50 ئۆتومبیل و ئالیات؛
٤. پشكنینی 66 كیلۆمەتر ڕێگاوبان؛
٥. پشكنینی 32 خانوو.
پووچەڵكردنەوەی تونێل
١. دوو تونێل لە ڕوژئاوای كەركووك غورە، بە درێژایی 10 مەتر؛
٢. چوار تونێل 15 تاوەكو 100 مەتر لە ناوەڕاستی قەزای شنگالدا؛
٣. تونێلێک لە ناوەڕاستی قەزای شنگالدا بە درێژایی 500 مەتر.
پووچەڵكردنەوە و تەقاندنی 10 بۆمبی كیمیایی
شوێنی پووچهڵكردنەوەی بۆمبی چێنراو له سهرهتای شهڕی تیرۆریستانی داعشەوە (شەشەم مانگی ٢٠١٤) تاوەكو 31/12/2015:
ژمارهی بۆمبی چێنراو
١. لە ڕۆژئاوای كهركووكدا 634 بۆمب؛
٢. مهخموور ٢٢٣٤٩؛
٣. گوێڕ ٩٣١؛
٤. خازر ٥٥٥؛
٥. باشیک 110؛
٦. ناوهران، تلسقۆف230؛
٧. بەنداوی مووسڵ 889؛
٨. زوممار و كهسك 1530؛
٩. ڕهبیعه ١٠٥٠؛
١٠. لە شنگالیشدا ٢٢٨٧ بۆمب.
كۆی گشتی: 10465 بۆمب
كۆی گشتی :
لە شەشەم مانگی ٢٠١٤وە تا كۆتایی ساڵی 2015
1- پووچەڵكردنەوەی 10465 بۆمبی چێنراو كە دەكاتە نزێك 120 تەن و نیو تیئێنتی؛ پێكهاتەی ئەمونیوم + نیترات؛
٢. پووچەڵكردنەوەی 725 پارچە تەقەمەنی؛
٣. پشكنینی 82 ئۆتومبێل؛
٤. پشكنینی 101 كم ڕێگاوبان؛
٥. پشكنینی 210 خانوو؛
٦. ئینجایش پشكنینی 6 تونێل بە درێژایی 10 مەتر تاكو 50 مەتر.
3/2/2016
بەهۆی قەیرانی داراییەوە، پارێزگارەكانی هەرێمی كوردستان پێشنیازی كەمكردنەوەی نرخی كرێی خانوو و باڵەخانەكانیان بە رێژەی 25% تاوەكو 35% بۆ ئەنجوومەنی وەزیران كردووە، پارێزگارێكیش دەڵێت لە هەفتەی داهاتوودا حكومەت بڕیار لەسەر كەمكردنەوەی نرخەكان دەدات.
بەپێی رووپێوییەكی دەستەی ئاماری هەرێمی كوردستان كە لەساڵی 2012دا كراوە، ملیۆنێك و 144 هەزار و 870 خانوو لە هەرێمی كوردستان هەبوون، لەم ژمارەیەش 195 هەزار و 83 خانوو كرێچییان تێدا بووە، واتە ئەوكات رێژەی كرێچیانی كوردستان 21% بووە.
ئەنجامی ئەم رووپێوییە دەریخستووە ساڵانە زیاتر لە 5 هەزار كرێچی لە هەرێمی كوردستان زیاد دەبن. بۆیە بەپێی پێشبینی دەستەی ئامار ئێستا 210 هەزار و 712 خێزانی كرێچی لە هەرێمی كوردستان هەن، لە كۆتایی ساڵی 2018دا ژمارەی كرێچییەكان بۆ 226 هەزار و 661 كرێچی بەرز دەبێتەوە.
مەحموود ئیسماعیل، ئەندامی سكرتاریەتی كۆمەڵەی داكۆكی لە مافی كرێنشینانی كوردستان، پێیوایە ژمارەی كرێنشین لە هەرێمی كوردستان زۆر لەو ژمارەیە زیاترە كە دەستەی ئامار مەزەندەی كردووە. ئەو سەرپەرشتیارە نموونە بە تۆماری لقی هەولێر و سلێمانی كۆمەڵەكەی دەهێنێتەوە و دەڵێت "تەنیا لە پارێزگای هەولێر و دەوروبەری 17 هەزار كرێنشین ناوی خۆیان لە كۆمەڵەكەمان تۆمار كردووە، لە سلێمانیش لە سەرووی 30 هەزار، بۆیە لەو باوەڕەدام ئێستا 250 هەزار كرێنشین لە هەرێمی كوردستان هەبن".
قەیرانی دارایی و دواكەوتنی مووچە و نەبوونی كار، كاریگەری نەرێنی لەسەر زۆربەی خەڵكی كوردستان هەبووە، بەتایبەتی ئەوانەی كرێچین و داهاتەكەیان تەنیا مووچەیە، یان كرێكارییە كە ئێستا زۆر بە زەحمەت كاریان دەستدەكەوێت.
مەحموود ئیسماعیل دەڵێت "قەیرانی دارایی زیاتر لە هەموو توێژەكانی دیكە كاریگەری لەسەر ژیانی كرێنشین هەبووە، ئەگەر حكومەت بڕیارێكی بەپەلە بۆ كەمكردنەوەی كرێی خانوو نەدات، دەیان كێشەی كۆمەڵایەتی لەنێوان كرێنشین و خاوەن خانوو روودەدات".
مەحموود ئیسماعیل كە خۆشی كرێچییە، باسی گوزەرانی كرێچییەكان دەكات و دەڵێت "كرێنشین هەیە چەند مانگێكە كرێی نەداوە و خاوەن خانوو هەڕەشەی دەركردنی لێكردووە. هەیە خێزانەكەی تەڵاقداوە، كرێنشینی وا هەیە كرێی پێ نەدراوە و چووەتەوە سەر ماڵی باوكی، كرێنشینیش هەیە ماڵەكەی هەڕاج كردووە و بەرەو دەرەوەی وڵات رۆیشتووە، تەنانەت هەبووە بەهۆی ئەوەی پارەی نەبووە كرێی خانوو بدات، خۆی كوشتووە".
نەبوونی كار و هەڕەشەی خاوەن خانوو، ژیانی جوانە حەسەنی تاڵ كرد. جوانە لە مێردەكەی جیابووەتەوە و لەماڵی براكانی دەژیت. مێردەكەشی سەری خۆی هەڵگرت و چووە دەرەوەی وڵات.
جوانە كە ساڵ و نیوێك لەمەوبەر شووی بە قەسابێك كردووە، گوتی "مێردەكەم ئیشی باش بوو، خانووێكمان بە كرێ گرت، ژیانێكی سادە و خۆشمان هەبوو، بەڵام بەهۆی ئەو قەیرانەوە، مێردەكەم كارەكەی بەرە بەرە لاواز بوو، تا وای لێهات مانگانە كرێی خانووی پێ پەیدا نەدەبوو، خاوەنی خانووش زوو زوو دەهاتە سەرمان و هەڕەشەی لێدەكردین ئەگەر كرێ نەدەین، دەرمان دەكات. مێردەكەم هیچ چارەی نەبوو، منی تەڵاقدا و خۆشی چووە دەرەوەی وڵات".
جوانە حەسەن كە دایكی منداڵێكی تەمەن حەوت مانگانە، ئێستا لەلای برایەكی دەژی كە پێشمەرگەیە و لە خانووی كرێدایە. جوانە گوتی " بوومەتە ئەرك بەسەر ئەوانیشەوە. بەهۆی ئەوەی لە دادگا تەڵاق نەدراوم، نەمتوانی داوای هیچ مافێك لە مێردەكەم بكەم".
جوانە خۆی بەقوربانیی قەیرانی دارایی دەزانێ و دەڵێت "ئەگەر قەیرانی دارایی و بێكاری و هەڕەشەی خاوەن خانوو نەبووایە، ئێستا ئێمەش وەك خەڵك لەگەڵ مێرد و كچەكەم ژیانێكی خۆشمان دەبردە سەر و جیانەدەبووینەوە".
نەوزاد هادی، پارێزگای هەولێر بە (رووداو)ی راگەیاند، پێشنیازی كەمكردنەوەی نرخی كرێ خانوو و باڵەخانە بازرگانییەكانیان ئاراستەی ئەنجومەنی وەزیران كردووە، ئێستا پێشنیازەكە لە قۆناغی لێكۆڵێنەوەدایە.
وا بڕیارە ئەم هەفتەیە كۆبوونەوەیەكی دیكەی ئەنجومەنی وەزیران بە بەشداریی پارێزگارەكان بۆ راگەیاندنی بەشێكی دیكە لە چاكسازییەكانی حكومەت بۆ بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی دارایی بكرێ.
نەوزاد هادی دەڵێت "بەدڵنیاییەوە لەو كۆبوونەوەیەدا كە پارێزگارەكانیش ئامادە دەبن، بڕیار لە بارەی كەمكردنەوەی نرخی كرێی خانوو و باڵەخانە بازرگانییەكان و چۆنیەتی جێبەجێكردنی دەدرێت".
هێرش حوسێن، جێگری قایمقامی قەزای ناوەندی هەولێر، پێشنیازی پارێزگاكانی بۆ كەمكردنەوەی نرخی كرێی خانوو بۆ (رووداو) ئاشكرا كرد و گوتی "پارێزگارەكان پێشنیازیان كردووە نرخی كرێی خانوو و باڵەخانە بازرگانییەكان بەڕێژەی 25% تاوەكو 35% كەم بكرێتەوە".
هێرش حسێن كە سەرۆكی لێژنەی باڵای پاراستنی مافەكانی بەكاربەر و ژینگەیە لە پارێزگای هەولێر، گوتی "دوای دەرچوونی بڕیارەكە هەر خاوەن خانوو و باڵەخانەیەك پابەند نەبێ بە بڕیارەكە دەدرێتە دادگا".
3/2/2016
بەشێک لە حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان رایدەگەیێنن، دوای رێککەوتنی ئەتۆمی نێوان ئێران و رۆژئاوا، ئەمریکا لە پەیوەندییەکانی لەگەڵ ئەواندا ساردبووەتەوە. ئەندامێکی سەرکردایەتی حیزبی دیموکراتی کوردستان رایدەگەیێنێت، ئەوان پێش رێککەوتنی ئەتۆمی، چەند مانگ جارێک لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریکایی کۆبوونەوەیان هەبووە، بەڵام لەدوای رێککەوتنەکەوە تاوەكو ئێستا ئەمریکییەکان ئامادەنەبوونە لەگەڵیاندا کۆببنەوە. ئیبراهیم زێوەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی حیزبی دیموکراتی کوردستان لە هەولێر دەڵێت "داخوازی ئێمە لە وڵاتانی رۆژئاوا ئەوەیە لەنێو ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ ئێران كردوویانە پشتیوانی لە دیموكراسی و مافەكانی كورد لە رۆژهەڵاتی كوردستان بكەن". زاگرۆس خوسرەوی، ئەندامی سەرکردایەتی کۆمەڵەی شۆڕشگێری زەحمەتکێشانی کوردستانی ئێران ئاماژە بەوە دەكات "دوای رێككەوتنەكە لەگەڵ بەرپرسانی ئەمریكا كۆبوونەوەمان نەبووە، بەڵام پێشمانوایە ئەو رێككەوتنە كۆتایی بە پەیوەندی ئێمە و ئەمریكا بهێنێت". رێکكەوتنی نێوان ئێران و ئەمریکا لە دوای 36 ساڵ بە تەنیا نیگەرانی لای سعودیە و ئسرائیل دروستنەکردوە، بەلکو هەندێک لە حیزبەکانی رۆژهەڵاتی کوردستان ترسی ئەوەیان هەیە ئەمریکا وەک جاران گرنگیان پێنەدات و پەیوەندی نێوانیان سارد ببێتەوە. لە 14-7-2015 رێکكەوتنی ئەتۆمی لەنێوان ئێران وڵاتانی پێنج كۆ یەك بە سەرۆكایەتی ئەمریكا ئەنجامدرا. هەرچەندە بەرپرسانی ئێران و ئەمریكا چەند جارێک گوتویانە کێشەکانیان لەگەڵ یەكدی بەتەواوی كۆتایی نەهاتووە، بەڵام رێككەوتنەكە زیاتر لەیەكدی نزیككردوونەتەوە.
3/2/2016
وهزیری بهرگری ئهمریكا رایگهیاند، وڵاتهكهی بهنیازه له بودجهی ساڵی 2017 ی خۆیدا بڕی پارهی تهرخانكراو بۆ رووبهڕووبوونهوهی رێكخراوی تیرۆریستی داعش زیاد بكات.
ئاشتۆن كارتهر، وهزیری بهرگری ئهمریكا له لێدوانێكی رۆژنامهوانیدا له واشنتۆن كه رۆژی سێشهممه ئاژانسی ههواڵی فرانس پرێس بڵاویكردهوه ئاماژهی بهوهكردووه، بهو پێیهی ئهمریكا دهیهوێت پهله بكرێت له لهناوبردنی ئهو رێكخراوه تیرۆرستییه، بڕیاردراوه بڕه پارهی تهرخانكراو بۆ رووبهڕووبوونهوهی داعش له ساڵی 2017 دا بۆ 7.5 ملیار دۆلار زیاد بكات.
بهو پێیهش ئهو بڕه پارهیهی له ساڵی 2017 دا تهرخانكراوه بۆ رووبهڕووبوونهوهی ئهو رێكخراوه تیرۆرستییه بهراورد به ساڵی 2016، 50% زیادی كردووه.
وهزیری بهرگری ئهمریكا له بهشێكی تری لێدوانهكهیدا ئاماژهی بهوهشكرد، لهههمان بودجهدا بڕیاردراوه بهزیادكردنی بڕهپارهی تهرخانكراو بۆ پشتیوانیكردنی هاوپهیمانانی ئهمریكا له رێكخراوی ناتۆ بۆ 3.4 ملیار دۆلار ئهوهش بهراورد به ساڵی 2016 چوار هێنده زیادی كردووه.
له بودجهی ساڵی 2016 دا ئهمریكا بڕی 780 ملیۆن دۆلاری بۆ پرۆژهی "دهستپێشخهری دڵنیاكردنهوهی ئهوروپا" تهرخانكردبوو بۆ دابینكردنی خهرجی سهدان سهربازی ئهمریكی كه له ناوهوه و دهرهوهی وڵاتانی ئهوروپا پرۆسهی سهربازی ئهنجامدهدهن.
3/2/2016
د. ھاوڕێ مەنسور بەگ، مامۆستای زانکۆ و شارەزا لە بواری نەوت، باس لە ھۆکارەکانی دابەزینی نرخی نەوت دەکات و دەڵێت، سەرەکیترین ھۆکارەکانی دابەزینی نەوت لەلایەن سعودیە و وڵاتە عەرەبییەکان و چەند وڵاتێکی دیکەوەیە، بۆ وشکبوونی سەرچاوەی دارایی ئێران، کە بە شێوەیەکی گشتیی پشت بە فرۆشتنی نەوت دەبەستێت، بە کەمکردنەوەی رێژەی نەوتیش لەلایەن وڵاتانەوە، نرخی نەوت گۆڕانکاری دراماتیکی بەسەردا دێتەوە.
د. ھاوڕێ مەنسور بەگ لە لێدوانێکدا بە (باسنیوزی) راگەیاند، کە سعودیە تاڕادەیەکی زۆر کاریگەر تارانی لە دراوی قورس بێ بەش کردووە، ”ئەو دراوەی بۆخۆی (واتە سعودیە) بە سەدان بلیۆنی لە یەدەگی ستراتیجی لە بانکەکانی جیھاندا ھەیە".
ئەو مامۆستایەی زانکۆ پێیوایە بە دابەزینی نرخی نەوت، کۆمپانیاکانی نەوتی بەردین بەرەو مایەپووچ بوون دەچن، ”ھەر ھەفتەیەک کۆمپانیا و بانکە پاڵپشتەکانیان دوو ملیار دۆلار زەرەر دەکەن“.
ھاوڕێ مەنسور بەگ هەروەها رایگەیاند، کە سعودیە نرخی نەوتی جیهانیی دابەزاندووە و زەرەرێکی زۆری بە ئابووریی رووسیا گەیاندووە و بۆ ئەمەش راپۆرتێکی سەنتەری شیکاریی ستراتیجی و تەکنۆلۆجی (CAST)ـی رووسی بە نموونە دەهێنێتەوە، کە ئاماژەی بەوەکردبوو، ئابووریی ئێستای رووسیا لە توانایدا نییە سەرچاوەی دارایی دابین بکات بۆ جێبەجێکردنی ئەو بەرنامەیەی تا ساڵی 2020 داڕێژرابوو.
2/2/2016
لە ئەنجامی گەڕان و پشکنینی شوینەراوناسنی کورد 129 ئاسهواری مێژوویی له شاری سهقز دۆزرایهوه و تۆمار کرا.
بە گوتەی بهرێوەبەری بەڕێوەبەرایەتیی شوێنەواری شاری سەقز لە رۆژانی رابردوودا 129 پارچە ئاسهواری مێژوویی له شاری سهقز به هاوکاریی ئاسەوار و سوێنەوارناسن دۆزرایهوه و تۆمار کراوە.
"حهمید گهڵاڵی" زیادیشی گوتیشی" لهم ڕێژهیه 46 ئاسهواری مێژوویی کۆن و 83 ئاسهواری دەسکرد بوون و ئاسهواره دۆزراوهکان لهباری مێژوویی و بایهخهوه گرنگیی زۆریان ههیه.
له درێژهدا گوتیشی: بەشێک لەم ئاسەوارانە لەلایەن تاڵانچییەکانی ئاسەوارەوە دزرابوون کە تاوانبارهکان دهستگیر و ڕادهستی بهرپرسانی دادگه کراون.
لە هەفتەکانی رابردووشدا دەیان پارچە ئاسەواری دیکەش لە پاریزگای ئیلام دۆزرانەوە.
2/2/2016
گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە تورکیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆکایەتی بووەتە رۆژەڤ و سەرۆککۆماری تورکیاش پێیوایە گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی لە وڵاتەکەی چارەسەری قەیرانەکان دەکات لە تورکیا.
پێداگری ئاکپارتی و سەرۆککۆماری تورکیا بۆ گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە وڵات لەکاتێکدایە کە ئێستا ئاکپارتی لە پەرلەمانی تورکیا خاوەنی 316 کورسییە و پێویستی بە 330 دەنگ هەیە بۆ تێپەڕاندنی پڕۆژەی گۆڕینی سیستەمی سیاسی لە وڵاتدا. بەڵام لە ئەگەری رێکنەکەوتنی لایەنەکان لە پەرلەمان چاوەڕواندەکرێت لە پایزی ئەمساڵدا تورکیا رێفراندۆم بۆ گۆڕینی سیستەم لە وڵات ئەنجام بدات.
پارتی داد و گەشەپێدان ئاکپارتی، رۆژ لەدوای رۆژ گەرمتر باسی پرسی سیستەمی سەرۆکایەتی دەکات. بەتایبەتیش لەگەڵ درێژەکێشانی گرفت و ناکۆکییەکانی تورکیا و بەردەوامبوونی شەڕ و پێکدادان لە باکووری کوردستان. سەرۆککۆماری تورکیا رەجەب تەیب ئەردۆگان دوپاتیدەکاتەوە گۆڕینی سیستەمی حکومڕانی تورکیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆکایەتی چارەسەری قەیرانەکان دەکات لە وڵاتەکەی.
یەکێک لە هۆکارەکانی پێداگیری ئاکپارتی و ئەردۆغان لەسەر سیستەمی سەرۆکایەتی ئەوەیە کە سیستەمی سەرۆکایەتی دەتوانێت کۆتایی بە شەڕ و پێکدادانەکانی باکوور بهێنێت و پرۆسەی چارەسەری خێراتر و کاریگەرتر بکات.
2/2/2016
بە لادانی گەمارۆكانی سەر ئێران تەنیا بازاڕی نەوت كاریگەری نەوتی زیادەی ئێرانی نەكەتووەتە سەر، بەڵكو پیشەسازییەكی دیكە هەیە كە دوای لادانی گەمارۆكانی ئێران بەتەواوەتی ئاراستەكەی دەگۆڕێت، ئەویش پیشەسازی و بازرگانی فستقە.
كاریگەرییەكانی ئێران لە بازاڕی فستق زۆر زیاترە لەو كاریگەرییەی كە دەتوانێت لەسەر بازاڕی نەوت دروستی بكات. ئێران بەدرێژایی چەند دەیەی رابردوو یەكەم هەناردەكاری فستقی جیهان بووە و دوای سەپاندنی گەمارۆكانی سەر ئەو وڵاتە، ئەمریكا شوێنی ئەو وڵاتەی لە بازاڕی فستقی جیهان گرتەوە، بەڵام بەهۆی توانای ئەو وڵاتە لە بەرهەمهێنانی فستەق پێشبینی دەكرێت بەمزووانە ئێران پلەی یەكەمی خۆی لەو بازاڕەدا بەدەستبهێنێتەوە.
دنیس كتابی، كە بەڕێوەبەری كۆمپانیایەكی بازرگانی فستقە لە دوبەی و 25 ساڵە كاری بازرگانی فستق دەكات، باس لە بازاڕی جیهانی فستق دەكات. ئەو دەڵێ "بە لادانی گەمارۆكان هەلێكی باش رەخساوە بۆ ركابەرییەكی تەندروست لە بازاڕی فستقدا لەنێوان بەرهەمی ئێرانی و بەرهەمی ئەمریكی، بەتایبەت لە بازاڕی ئەستەمی ئەورووپادا، لەبەر ئەوە كۆمپانیاكانی بازرگانی فستق لەوە بەدواوە دەتوانن بەرهەمی هەردوو وڵات بەئاسانی بخەنەڕوو، ئەوەش بە مانای ئاسایی بوونەوەی ركابەرییە لەنێوان ئەو دوو بەرهەمەدا."
هەر لە ئێستاوە ئەو كەسانەی لە ویلایەتی پێنسیلڤانیا لە ئەمریكا فستق بەرهەمدەهێنن، نیگەرانن لە گەڕانەوەی ئێران. ئاستی بەرهەمهێنانی فستق لە پێنسیلڤانیا لە 10 ساڵی رابردوودا دوو هێندە بووە و ساڵی رابردوو سنووری 300 ملیۆن تەنی تێپەڕاند.
لە ساڵانی رابردوودا بازرگانی فستقی ئێران وەك هەر بەرهەمێكی دیكە بەهۆی تووندبوونەی گەمارۆكان زیانی زۆری بەركەوت. تەنانەت رێڕەوی بازرگانی فستقی ئێران دوای سەپاندنی گەمارۆكان لەلایەن وڵاتە ئەورووپییەكان و ئەمریكاوەوە بەتووندی كۆنترۆڵ دەكرا.
بۆنموونە وەزیری بازرگانی ئەمریكا لە ساڵی 2007 هۆشداری دایە حكومەتی ئیسرائیل كە سنوورێك بۆ فستقی ئێران دابنێت كە بە لێشاو لەڕێی توركیاوە هاوردەی ئەو وڵاتە دەكرا. كتابی دەڵێت كۆمپانیا ئێرانییەكان دیسان دەتوانن بازاڕی فستقی جیهان كۆنترۆڵ بكەن.
دنیس کتابی، بەڕێوەبەری کۆمپانیایەکی بازرگانی فستق لە دوبەی دەڵێت "ئێران ئەمساڵ بەرهەمێکی باشی فستقی نییە، بەرهەمی ئەمساڵی ئێران ئاساییە. بەرهەمی کالیفۆرنیاش ئەمساڵ شکستی خواردووە. ساڵ بە ساڵ بەرهەمی فستقی ئێرانییەکان باشتر دەبێت لەبەرئەوە ئەگەری هەیە بەرهەمهێنەرانی فستقی ئێران بتوانن بەئاسانی لەڕووی ستانداردە نێودەوڵەتییەکان بگەنە ئاستی کۆمپانیا ئەمریکییەکان."
بۆب کلێین، سەرۆکی ئیدارەی بەرهەمی فستق لە کالێفۆرنیا دەڵێت گەڕانەوەی ئێران بۆ بازاڕی فستق زۆر ئاسان نییە، بەڵام بەدڵنیاییەوە گەڕانەوەی ئێران دەبێتە هۆکاری هەرزانبوونی ئەو چەرەزە بەتامە لەسەر ئاستی جیهاندا.
2/2/2016
نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا رایدەگەیەنێت، کە ئێستا باشترین کاتە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان و ناوەندە ستراتیژییە ئەوروپییەکانیش لەو باوەڕەدان.
”دلاوەر ئاژگەیی“، نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا بە باسنیوزی راگەیاند، پێیوایە هەر کەسێک وابیر بکاتەوە، کە وڵاتانی جیهان دەوڵەتی بۆ دروست دەکەن، ئەوا ”هەڵەیە“ و رایدەگەیەنێت، داواکردنی یەکپارچەیی عێراق لەلایەن وڵاتانی ئەوروپاوە بەهۆی ”پرەنسیپی دیپلۆماسیی نێودەوڵەتیی“، چونکە بەپێی ئەو پرەنسیپانە، ”وڵاتی سەربەخۆ نابێ داوای دابەشکردنی وڵاتێکی دیکەی سەربەخۆ بکات“.
نوێنەری حکومەتی ھەرێمی کوردستان لە یەکێتی ئەوروپا ئاماژەی بەوەش دا، کە وڵاتانی ئەوروپا دژی سەربەخۆیی کوردستان نین و لەگەڵیشی نین و ئەوان کار لەگەڵ واقیع و یاسا نێودەوڵەتییەکان دەکەن.
دلاوەر ئاژگەیی نموونەی پابەندبوونی ئەو بەرپرسە ئەوروپییانە بە یاسا و پرەنسیپە نێودەوڵەتییەکان بەوە دەهێنێتەوە، کە ”ویلیەم هۆوگ“، وەزیری پێشووی دەرەوەی بەریتانیا لەو کاتەی وەزیر بوو و لە سەردانێکیدا بۆ هەولێر، خۆی لە مافی سەربەخۆیی کوردەکان لادەدا و دوای نەمانیشی لە وەزارەت، لە وتارێکدا ئاماژەی بە مافی سەربەخۆبوونی کوردەکان دا.
بە گوتەی ئاژگەیی، پرۆسەی داننان بە دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان لەلایەن ئەو وڵاتانەوە، دوای راگەیاندنی دەوڵەتەکە دێت و نابێ کەس چاوەڕێی ئەوە بکات، کە پێش سەربەخۆبوون، وڵاتان بە فەرمیی پشتگیریی دەوڵەتی کوردستان بکەن.
نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان لە یەکێتیی ئەوروپا پێشیوابوو، کە ئێستا کاتەکە گونجاوە بۆ راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان و رایدەگەیەنێت، کە بە پشت بەستن بە چەند هۆکارێک، بەرپرسانی یەکێتی ئەوروپا و ناوەندە ستراتیژییەکان پێیانوایە کاتی راگەیاندنی سەربەخۆیی کوردستان هاتووە.
ئەو هۆکارانەی ئاژگەیی باسیان دەکات، وەک رەخساویی کاتی راگەیاندنی دەوڵەتی کوردستان:
یەکەم/ ھەرێمی کوردستان ئێستا ھێزی سەربازی و سەربەخۆی هەیە و بە شایەتیی هەموو جیهان، بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا، شەڕی داعش دەکات.
دووەم/ ھەرێمی کوردستان ئێستا خاوەنی ئابووریی سەربەخۆیە و زۆر لە بەغدا بەھێزترە، ئەگەر گرفتی دابەزینی نەوت نەبووایە، بەبێ کێشە نەوتی خۆی دەفرۆشت.
سێیەم/ ئێستا وڵاتانی دراوسێ لە توانایاندا نییە دژایەتیی پرۆژەی سەربەخۆیی کوردستان بکەن، بەتایبەتی لە رووی سەربازییەوە.
چوارەم/ نەخشەی سیاسیی ناوچەکە بە گشتی لە گۆڕانکاریدایە و لە رووی پراکتیکییەوە عێراق و سوریا بوونەتە چەندین بەش.
پێنجەم/ وڵاتی تازەو نوێ لەکاتی بوونی شەڕو ناکۆکی و سەقامگیریی سیاسی لەھەموو قۆناغێک دروست دەبن و دۆستانی گەلی کوردیش بە قۆناغی مێژوویی ناوزەدی دەکەن و پێیانوایە تاوەکو 100 ساڵی دیکە پێشھاتی وەھا نایەتەوە بەردەست ، کە بێگومان ئەمە پێویستیی بە یەکڕیزی و تەبایی خەڵکی کوردستانە.
1/2/2016
سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤ رایدەگەیێنێ، عەلی سیاسی و هاوڕێكانی كە بەتۆمەتی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی بێ مۆڵەت لە هەولێر دەستگیركراون، ئازدا دەكرێن.
زیا پەترۆس سلێوا، سەرۆكی دەستەی سەربەخۆی مافی مرۆڤی هەرێمی كوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند، عەلی سیاسی و حەوت هاوڕێی دیكەی كە بەتۆمەتی خۆپیشاندانی بێ مۆڵەت لە هەولێر دەستگیركرابوون، رۆژی دووشەممە 1-2-2016 لەلایەن پۆلیسەوە بڕیاری ئازادكردنیان بۆ دەرچووە.
سەرۆكی دەستەی مافی مرۆڤ راشیگەیاند "لەكاتی دەستگیركردنیانەوە لە هەوڵی ئازادكردنیان داین، دوای هەوڵێكی زۆر لایەنی پەیوەندار گەیشتە ئەو بڕیارەی ئازادیان بكات". ئەو رەتیشیكردەوە ئازادكردنەكەیان بە كەفالەت بێت.
رۆژی 31/1/2016 ، عەلی سیاسی، چالاكڤانی كۆمەڵی مەدەنی لەگەڵ 7 هاوڕێی دیكەی لەبەردەم پاركی سامی عەبدولرەحمان لە شاری هەولێر بەتۆمەتی ئەنجامدانی خۆپیشاندانی بێ مۆڵەت دەستگیركران.
1/2/2016
لە ناوچەکانی باشووری خوراسانی ئێران، کێڵگەکانی گوڵی نێرگز، گوڵیان پێ گەیشتووە و ئیدی نێرگز چنینەوە دەست پێدەکات.
بۆن و بەرامەی نێرگز بە مەزراکاندا بڵاو بووەتەوە و جووتیاران سەرقاڵی گوڵچنینن.
لە باشووری خوراسان نزیکەی 200 جووتیار داهات و بژێوییان لە کێڵگەکانی نێرگز بە دەست دەهێنن، داهاتی ساڵانەیان نزیکەی دوو ملیار تمەنی ئێرانییە.
جووتیاران پێش خۆرهەڵهاتن دەچنە سەر کێڵگەکان و دەڵێن، بۆنی نێرگز لە کاتی خۆرهەڵهاتندا هاوشێوەی نییە.
لە چەند شارێکی ئێران وەک، تاران ، کرمان ، یەزد ، خوراسانی رەزەوی، سیستان و بەلوچستان گوڵی نێرگز دەچێندرێت و بەرهەم و بۆنوبەرامەی سوودی لێ وەردەگیرێت.
هەندێک لە جووتیاران رۆژانە نزیکەی دوو هەزار چل گوڵی نێرگز دەچننەوە.
شارەزایانی بواری کشتوکاڵ دەڵێن ، کێڵگەکانی نێرگز لە رووی ئابوورییەوە سوودێکی زۆریان هەیە ، بەتایبەت کە لە رووی دابینکردنی ئاو، کێشەیەکی ئەوتۆیان نییە.
دووەم و سێیەم مانگی هاوین، بە باشترین کات بۆ چاندنی گوڵی نێرگز دادەنرێت، بۆئەوەی رەگەکانیان پێش هاتنی زستان گەشە بکەن.
گوڵی نێرگز لە هەندێک ناوچە خۆی دەڕوێت و رەنگی جۆراوجۆری وەکو ؛ سپی و زەرد و سەوز و پەمەیی و پرتەقاڵی و سووریشی تێدایە.
تۆوی نێرگز بۆ ماوەی چەند ساڵ بەر دەدات و ساڵ لە دوای ساڵ گوڵەکەی جوانتر دەردەکەوێت.
چاندن و روواندنی گوڵی نێرگز ، بەراورد بە جۆرەکانی دیکەی گوڵ ئاسانترە و دەکرێت لە باخچەیەکی بچووکدا بەرهەم بهێندرێت.
1/2/2016
یەکینەکانی پاراستنی گەل (یەپەگە)ی باڵی سەربازیی پارتی یەکێتی دیموکراتی (پەیەدە) هەرەشە لە حکوومەت و سوپای تورکیا دەکات و رایدەگەیەنێت، ”بێ دەنگ نابین“.
لە بەیاننامەیەکدا، یەپەگە رایدەگەیەنێت، کە سوپای تورکیا بەردەوام هێرش و دەستدرێژی دەکاتە سەر شەڕڤانەکانیان.
یەپەگە هەڕەشە لە سوپای تورکیا و سەرکردایەتییەکەی دەکات و رایدەگەیەنێت، ”پێویستە روونتر بین لە ئاگادارکردنەوەمان بۆ سوپای تورکیا لەوەی سنووری خاکمان نەبەزێنێت“.
ئەو هێزە سەربازییەی پەیەدە، کە باڵی پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە)یە لە کوردستانی رۆژئاوا، بەڵێن دەدات ”بەرگری“ لە خاک و گەل بکات و لە ئەگەری هەر رووداوێکی نەخوازراویش، ”حکوومەتی تورکیا بەرپرسیارە“.
31/1/2016
شاندێكی یەكێتی ئەوروپا سەردانی لایەنەكان سیاسییەكانی باشووری كوردستان دەكات و یەكەمجاریش لەگەڵ كۆمەڵی ئیسلامی كۆدەبێتەوە.
رۆژی یەكشەممە 31-1-2016، شاندێكی یەكێتی ئەوروپا و ژمارەیەك كونسوڵی وڵاتانی بیانی بە سەرۆكایەتی پاتریك گەیسن، بەرپرسی نووسینگەی یەكێتی ئەوروپا لە هەرێمی كوردستان دەست بە زنجیرەیەك سەردان و كۆبوونەوە لەگەڵ لایەنە سیاسییەكانی باشووری كوردستان دەكەن.
حەسەن بابەكر، بەرپرسی نووسینگەی ئەمیری كۆمەڵی ئیسلامیی كوردستان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند:" سبەی شاندێكی یەكێتی ئەوروپا و كۆمەڵێک سەركونسوڵی وڵاتانی ئەوروپی سەردانی مامۆستا عەلی باپیر دەكەن، بڕیارە لەبارەی بارۆدخی سیاسی و دارایی هەرێمی كوردستان گفتوگۆ و ئاڵوگۆری بیروڕا بكەین".
بەپێی زانیارییەكانی رووداو، سەردانی ئەو شاندەی یەكێتی ئەوروپا بۆ لای لایەنە سیاسییەكانی باشووری كوردستان بۆ هەوڵدان و نزیكخستنەوەی بۆچوونەكانە سەبارەت بە قەیرانە سیاسییەكان و ئاڵوگۆڕكردنی بیروڕایە دەربارەی بەرەنگاربوونەوەی قەیرانی دارایی.
31/1/2016
زیكا، ئەو ڤایرۆسەی هاوپەیوەندكراوە بە لەدایكبوونی هەزاران منداڵ بە تێكچوونی گەشەی مێشك، بە خێرایی لە بڵاوبوونەوەدایە و كیشوەری ئەمریكای بەرەو ئەوروپا بەجێهێشتووە، تەندروستی جیهانیش هۆشداریدەدات لە بڵاوبوونەوەیەكی جیهانیی و درووستكردنی تەنگاوییەكی نێودەوڵەتی لەلایەن ئەو ڤایرۆسەوە.
هەندێك ناوچەی جیهان لە ئێستاوە حاڵەتی تەنگاوییان راگەیاندووە، لە هەندێك ناوچەی دیكەش داوا لە خانمان دەكرێ بیرۆكەی منداڵ درووستكردن دوابخەن تاكو ئەم قۆناخە سەختەی بڵاوبوونەوەی زیكا تێدەپەڕێنرێت.
نیشانەكانی زیكا
بە دەگمەن خەڵكی بەم ڤایرۆسە دەمرن، تەنانەت 20%ـی تووشبووان نیشانەكانیان تیادا دەردەكەوێت، كە ئەمانەن:
-بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی لەش (تا)
-سووتانەوە و سووربوونەوەی چاو
-سەرئێشە
-ئازاری جومگەكان
-پەڵەی پێست
لە هەندێك حاڵەتی دەگمەندا بەهۆی نەخۆشخستنی دەمارەكانەوە، ئیفلیجییەكی كاتی بەهۆی ئەم ڤایرۆسەوە پەیدا دەبێت.
تاكو ئێستا نە پێكوتە (ڤاكسین)ـی دژی ئەم ڤایرۆسە درووستكراوە، نە دەرمانی تایبەتمەندی لەنێوبەری ڤایرۆسەكەش هەیە. وەكو جۆرە جیاوازەكانی دیكەی پەتا، داوا لە تووشبووان دەكرێ پشووبدەن و شلەمەنی زۆر بخۆنەوە.
گەورەترین نیگەرانی كە ئەم ڤایرۆسە درووستیكردووە. لە خانمانی دووگیاندایە، كە رەنگە ببێتەهۆی بچووكی كەلـلەسەر و ناتەواویی مێشكی كۆرپەكانی نێو سك-یان.
بچووكیی كەلـلەسەر چییە؟
-قەبارەی سەریان بچووكتر دەبێ لە ئاسایی
-بەزۆری بەهۆی ئەوەوەیە كە مێشك لە ناوەوە گەورە نابێ
-پێوانەی چێوەی سەر لەكاتی لەدایكبوون لە 31.5 سەنتیمەتر كەمتر دەبێت
راددەی بچووكییەكە جیاوازە، هەندێكجار مێشك هێندە بە كەمی گەشەی كردووە كە ناتوانێ كردە بنچینەییكانی ژیان جێبەجێبكات و رەنگە تووشبووەكان بەهۆیەوە بمرن.
ئەو منداڵانەی نامرن و بەدرەوامدەبن لە ژیان، راددەی زیرەكییان كەمدەبێ و گەشەیان ناچالاك دەبێ.
وڵاتێكی وەك بەرازیل لەساڵی 2014 و بەر لە بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی زیكا لە سەراپای ئەو ساڵە دا لە هەموو وڵاتەكە 150 حاڵەتی بچووكیی سەری منداڵی هەبووە، كەچی ساڵی رابردوو دوای بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە، ژمارەكە زیادیكرد بۆ 3500 منداڵ.
ڤایرۆسی زیكا لە كوێوە هاتووە؟
ڤایرۆسی زیكا بۆ یەكەمجار ساڵی 1947 لە مەیموونەكانی ئۆگەندا دۆزرایەوە.
یەكەم حاڵەتی تووشبوونی مرۆڤ بە ڤایرۆسەكە ساڵی 1954 لە نێجیریا تۆماركرا و دواتر چەند شەپۆلێكی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە لە ئەفریقا، باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیا و دورگەكانی زەریای هێمن تۆماركران.
چۆن بڵاودەبێتەوە؟
بەهۆی جۆرە مێشوولەیەكەوە دەگوێزرێتەوە، كە هەمان ئەو مێشوولەیەیە كە تای دانكە و چیكونگونیا دەگوێزێتەوە و بە Aedes mosquitoes ناسراون.
مێشوولەكە لە شوێنە زۆر ساردەكاندا بەرگەناگرێ و لەنێودەچێ، واتە زۆرتر لە شوێنە فێنك و گەرمەكاندا دەژی.
كاتێك بە كەسێكی تووشبووەوە دەدەن، ڤایرۆسەكە لە خوێنییەوە وەردەگرن، دواتر بە كەسێكی تەندروستەوە دەدەن و ڤایرۆسەكەی بۆ دەگوێزنەوە و تووشیدەكەن.
بەپێچەوانەی مێشوولەی گوازەرەوەی مەلاریا، ئەم مێشوولەیە زۆرتر بە رۆژدا چالاكە، بۆیە پەردەكولـلە رێگرییەكی ئەوتۆی لێناكات.
بەشێك لە پسپۆڕان هۆشداریدەدەن كە زیكا هەر لە ئەمریكا قەتیس نامێنێتەوە، بەڵكوو ئاسیاش دەبێ چاوەڕوانی شەپۆلی فراوانی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسەكە بێت.
خەڵكی چۆن خۆیان بپارێزن؟
لەبەرئەوەی دەرمانی تایبەتمەندی دژی ڤایرۆسەكە تاكو ئێستا درووستنەكراوە، باشترین رێوشوێنی دژی تووشبوون، خۆپاراستنە لە پێوەدانی مێشوولەكە، ئەویش بە:
-رشتنی دەرمانی دژە مێشوولە
-جلێك لەبەر بكە زۆربەی جەستەت دابپۆشێ
-دەرگا و پەنجەرەكانت دابخە
مێشوولەكە لە ئاوە راوەستاوەكاندا هێلكەی خۆی دادەنێت، بۆیە ئاوی نێو دەفرە سەردانەپۆشراوەكان بەكارمەهێنە، لەسەر ئاستی فراوانیش گۆماوە راوەستاوەكان كۆنترۆڵبكرێن.
ئەو خانمانەی دووگیانن، با گەشت نەكەن بۆ ئەو وڵاتانەی نەخۆشییەكەیان تیادا تۆماركراوە.
تاكو ئێستا چی كراوە بۆ رێگە لێگرتنی؟
1-لە بەرازیل ئامێرێك درووستكراوە بۆ دەستنیشانكردنی خێرای هەبوونی نەخۆشییەكە لە خوێنی كەسێكدا
2-بیر لەوە كراوەتەوە مێشوولەی ئەوتۆ لە شوێنی مێشوولەكانی ئێستەی ناوچەكان بڵاوبكرێنەوە كە گۆڕانكاری بۆماوەییان تێداكرابێت، بەجۆرێك نەتوانن ڤایرۆسەكە بگوێزنەوە.
3-هەڵمەتی فراوانی بڵاوكردنەوەی دەرمانی مێروكوژ لەو ناوچانەی لە مەترسیدان، دەستیپێكردووە.
یارییە ئۆڵۆمپیەكان مەترسییان لەسەرە؟
بڕیارە لە 5-21ی ئابی ئەمساڵ یارییە ئۆڵۆمپییە جیهانییەكان لە ریۆ دی جانیرۆـی بەرازیل ئەنجامبدرێن، دیارە بەرازیلیش ئێستا ڤایرۆسی زیكا تیایدا بڵاوبووەتەوە.
دەسەڵاتدارانی بەرازیل لە هەوڵی چڕوپڕدان تاكو بەر لە وادەی یارییە ئۆڵۆمپییەكان، مەترسیی نەخۆشییەكە نەهێڵن و لەنێوی ببەن.
لەلایەكی دیكەوە، مانگی ئاب مانگێكی سارد و وشكە لە بەرازیل، ئومێد هەیە ئەوەش رێگربێت لە مێشوولەی گوازەرەوەی نەخۆشییەكە.
1/2/2016