^{شاندێکی باڵای ئەمنی باشووری کوردستان سەردانی تارانیان کرد و، بڕیارە لەگەڵ بەرپرسانی وەزارەتی دەرەوە و ئەمن و سوپای پاسداران کۆببنەوە.}

^{بەگوێرەی زانیارییەکان، لەسەردانەکەدا باسی تۆپبارانەکانی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان دەکرێت و شاندەکە دوای راگرتنی تۆپباران دەکەن.}

^{عەبدوڵڵا ئاکرەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئێران رایگەیاند، ئەو تۆپبارانە یەکێک دەبێت لە مەلەفەکانی گفتوگۆیان لەگەڵ بەرپرسانی تاران.}

^{ئەندامانی شاندەكە، کە زیاتر لەبەرپرسانی ئەمنی پێکهاتووە:}

^{کەریم شنگالی، وەزیری ناوخۆی حكومەتی هەرێمی كوردستان، سەرۆكی شاند.}

^{خەسرۆ گوڵ محەممەد، جێگری راوێژکاری ئەنجوومەنی ئاسایش.}

^{عیسمەت ئەرگوشی، بەڕێوەبەری ئاسایشی گشتی.}

^{وەستا حەسەن، بەڕێوەبەری ئاسایشی سلێمانی.}

^{نازم دەباغ، نوێنەری حکومەتی هەرێمی کوردستان لە تاران.}

^{عەبدوڵڵا ئاکرەیی، بەرپرسی پەیوەندییەکانی تاران و هەولێر.}

^{سەردانی شاندەکە لەسەر داوای فەرمی کۆماری ئیسلامی ئێران بووە. ئەوەش دوای دوو رۆژ لە سەردانی شاندێکی یەکێتی نیشتمانی کوردستان دێت، بەسەرۆکایەتی بەرهەم ساڵح، جێگری دووەمی یەکێتی لەگەڵ بەشێکی زۆری بەرپرسانی ئەمنی ئێران کۆبوونەوە.}

^{بەگوێرەی زانیارییەكان، شاندەکەی یەكێتی لەبارەی چەند پرسێکی ئەمنی و ئابووریییەوە گفتوگۆیان کردووە و بەرپرسانی باڵای ئێران داواکاریان لە هەرێمی کوردستان کردووە سنوورەکان بپارێزن.}

^{ئیسحاق جەهانگیری، جێگری یەکەمی سەرۆککۆماری ئێران لە دیدار لەگەڵ بەرهەم ساڵح رایگەیاندووە "ئێران پابەندە بە پاراستنی سنوورەکانی لەگەڵ عێراق و هەرێمی کوردستان، هەمان چاوەڕوانیشی لە برایانی عێراقی و کوردی خۆی هەیە، کە پابەندی پاراستنی ئاسایشی هەردوو وڵات بن".}

^{بەگوێرەی چەند سەرچاوەیەک لە سەردانی شاندی حکومەتداك کە بەرپرسانی یەکێتی و پارتی تێددا بەشدارن، ئێران دەیەوێت بە رێكکەوتنی ئەمنیدا بچێتەوە و لە رێککەوتنێکی نوێدا هاوئاهەنگی زیاتری لەگەڵ هەولێر هەبێت بۆ پاراستنی سنوورەکانی نێوان ئێران و هەرێمی کوردستان. هاوکات رێگریی لە جموجوڵی چەکداریی لەسەر سنوورەکان بكات. لەبەرامبەریشدا ئێران بەڵێنی پاراستنی سنوورەکانی دەدات و تۆپبارانی ناوچەکانی هەرێمی کوردستان ناکات.}

^{هەرێمی کوردستان و ئێران، کە سنوورێکی 600 کیلۆمەتریان پێکەوە هەیە، لەبەشێکی سنوورەکاندا ‌پێشمەرگەی حیزبی دیموکرات و گەریلاکانی پژاک و پەکەکە جێگیربوون.}

^{لەماوەی رابردوودا چەند پێکدادانێک لەنێوان حیزبی دیموکرات و سوپای پاسداران روویدا و ئێران تۆپبارانی ناوچە سنوورییەکانی دەستپێکرد، بەڵام بەهۆی رێککەوتنی درێژخایەنی نێوان ئێران و حکومەتی هەرێمی کوردستانەوە شەڕ درێژەی نەخایاند و کۆتایی بە شەڕ هات.}

^{كۆماری ئیسلامی ئێران ئێران و حکومەتی هەرێمی کوردستان، لەو رێککەوتنەدا دڵنیایی دەدەنە یەکدی، کە شەڕی سەر سنوورەکان دەستپێناکانەوە، لەبەرامبەریشدا ئێران ناوچەکانی باشووری کوردستان تۆپباران نەکات.}

^14/8/2016

^{چەكدارانی داعش لەلایەن هێزەكانی پێشمەرگە لە گوندی شەنەف گەمارۆدراون، هەروەها شەڕ گەیشتووەتە نێو گوندی ستێحیش. لە هەردوو گوندیش پێشمەرگە دوو ئۆتۆمبێلی بۆمبڕێژكراوی داعشی بە چەكی میلان تەقاندنەوە.}

^{پێشمەرگە لە میحوەری خازر لە پێشڕەوی بەردەوامە، نێچیرڤان حوسێن، پەیامنێری رووداو لە بەرەكانی شەڕ رایگەیاند، ئۆتۆمبێلێکی بۆمبڕێژکراوی داعش لە گوندی شەنەف تەقێندرایەوە كە ئێستا شەڕ لەنێو گوندەكەیە و چەكدارانی داعشی تێدا گەمارۆدراون.}

^{لە هەمان میحوەر پێشمەرگە پێشڕەوی زۆرتری كردووە و ئێستا شەڕ گەیشتووەتە گوندی ستێح، هەروەها لە گوندی ستێحیش بە چەكی میلان شكست بە خۆكوژێكی داعش هێنرا كە دەیویست بە ئۆتۆمبێلێكی بۆمبڕێژكراو خۆی بە پێشمەرگەدا بتەقێنێتەوە.}

^{لە کاژێر 5:30 خولەکی سەرلەبەیانی رۆژی یەکشەممە 14-8-2016 ئۆپەراسیۆنی پێشمەرگە لە چەند میحوەرێکەوە بۆ سەر داعش دەستیپێکردووە و تاوەكو ئێستا پێشمەرگە چوار گوندی کۆنترۆڵ کردوونەتەوە.}

^{گوندە كۆنترۆڵكراوەكان بریتین لە (تەلحەمید - ئەبزەخ - قەرقەشە و تاخ) لە میحوەرەکانی خازر تاوەکو گوێڕ و ئێستاش لەنێو گوندی ستێحن، ئامانجی پێشمەرگە كۆنترۆڵكردنەوەی ژمارەیەك گوندە لەو سنوورە.}

^14/8/2016

<sup>نوێنەری تایبەتیی سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، گەیشتە شاری هەولێر.

کەمێک پێش ئێستا (شەممە 13\8\2016)، برێت ماکگۆرک، نوێنەری تایبەتیی باراک ئۆباما، سەرۆکی ئەمریکا، لە هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی لە دژی داعش، لە تویتێکدا کە لە پێگەی تایبەتیی خۆی لە تۆڕی کۆمەڵایەتیی (تویتەر) بڵاوی کردووەتەوە، ڕای گەیاندووە: ”ئەمڕۆ لە هەولێرم“.

ماکگۆرک ئەوەشی ڕوون کردووەتەوە کە سەردانەکەی بە مەبەستی باسکردن و بەدواداچوونی پلانەکانە، سەبارەت بە پرۆسەی ئازادکردنەوەی نەینەوا، کاروباری مرۆیی و سەقامگیری. دەشڵێت: ”ئەو پرسانە لەگەڵ بەرپرسانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان تاوتوێ دەکەم“.

شەوی چوارشەممە 10\8\2016، برێت ماکگۆرک، بە سەردانێکی چاوەڕوانکراو، گەیشتە شاری بەغدای پایتەختی عێراق و زنجیرەیەک دیداری لەگەڵ سەرۆک وەزیرانی عێراق و وەزیری بەرگری و بەرپرسانی دیکە ئەنجام دا.</sup>

^13/8/2016

^{ئێران دەیەوێ‌ رێگا بازرگانییەكانی لە كوردستانەوە بگوازێتەوە باشووری عێراق}

^{لەلایەن رووداو 2 کاژێر لەمەو بەر}

^{دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ}

^{دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ}

 ^{رووداو- هەولێر}

^{هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) و فراوانبوونەوەی ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەم گرووپە هەڕەشەی لەسەر رێگە بازرگانییەكانی نێوان ئێران و عێراق دروست كرد. بازاڕەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا بەڕووی كاڵا ئێرانییەكاندا كراوەبوون، لە كاتێكدا كە زۆربەی بازاڕەكانی جیهان بەڕووی ئێراندا داخرابوون.} 

^{بە گوێرەی ژمارەكانی رێكخرای پەرەپێدانی بازرگانی ئێران، قەبارەی هەناردەی نانەوتیی تاران بۆ بەغدا 2.3 ملیار دۆلار بووە، بەڵام لە ساڵی 2015دا بۆ 6.2 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە.}

^{جیا لەمە دەركەوتنی داعش كۆمەڵێك دەرفەتی نوێشی بۆ بازرگانە ئێرانییەكان كردووەتەوە، لە كاتێكدا پەیوەندییە بازرگانی و دیپلۆماتیكەكانی عێراق لەگەڵ دراوسێكانی دیكەی لاواز بووە و ئامادەیی سەربازیی ئێرانیش لە عێراق دەكرێت كەناڵی نوێی بازرگانی لە نێوان هەردوو وڵاتدا بكاتەوە.}

^{دوای ئەوەی لە ساڵی 2012دا سزا نێودەوڵەتییە ئەتۆمییەكان لەسەر كەرتی نەوتی ئێران قورستر كران، عەلی ئەكبەر خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران، بنەماكانی "ئابووریی خۆڕاگریی" خستەڕوو كە یەكێك لە كۆڵەكە سەرەكییەكانی بریتی بوو لە پەرەپێدانی هەناردەی نانەوتی و كەمكردنەوەی پشتبەستنی ئێران بە ئابووریی نەوت. بۆ ئەم مەبەستە عێراق بژارەیەكی نموونەیی بووە، لەبەر ئەوەی لەلایەكەوە دراوسێی ئێرانە و لەلایەكی دیكەشەوە زۆرینەی دانیشتووانی باشووری ئەم وڵاتە عەرەبی شیعەن، هەر بۆیە دەیتوانی قورسایی سزا نێودەڵەتییەكان لەسەر ئێران كەم بكاتەوە.}

^{ئێران ناوچەی بازرگانیی ئازادی لە پارێزگای خوزستان لە باشووری رۆژئاوای ئێران كردەوە. بە نیازە قەبارەی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە چەند ساڵی داهاتوودا بگەیەنێتە 25 ملیار دۆلار.}

^{بازرگانیی نانەوتیی نێوان ئێران و عێراق هەتا كۆتایی 2015ش هەر لە گەشەكردندا بوو، ئەگەرچی خێرایی گەشەكردنەكەی كەم ببووەوە. لە كاتی هێرشەكانی داعش بەشێك لە سنوورەكانی نێوان توركیا و عێراق پچڕان، ئەمەش لە قازانجی ئێران بوو، چونكە كاڵا ئێرانییەكان دەیانتوانی شوێنی كاڵا توركییەكان بگرنەوە. جودا لەمە، گرژیی پەیوەندییەكانی بەغدا لەگەڵ ئەنقەرە و ریازیش لە قازانجی تاران بوو.}

^{بەڵام هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكانیش مەترسیی جیۆپۆلیتیكیان لەسەر بووە. زۆربەی هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ بازاڕەكانی عێراق لە رێگەی حەوت خاڵی سنووریی باكوورەوەیە، بە جۆرێك كە 80%ی كۆی كاڵا نانەوتییەكانی ئێران بۆ عێراق لەڕێگەی ئەو خاڵە سنوورییانەوە دەكرێ‌.} 

^{مەهدی نەجاتی نیا، گوتەبێژی نووسینگەی كاروباری عێراق لە رێكخراوی پەرەپێدانی بازرگانیی ئێران دەڵێت، لە كۆی 4.5 ملیار دۆلار بەهای هەناردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ عێراق، 3.5 ملیار دۆلاری لە رێگەی خاڵی سنووریی پەروێزخانەوە بووە.} 

^{لە سەرەتای هێرشەكانی داعش بۆ سەر سنوورەكانی هەرێمی كوردستان، ئەم خاڵە سنوورییە مەترسیی گەورەی لەسەر بوو، ئەمەش هەڕەشەیەكی گەورەی ئابووری بوو بۆ تاران. هەر بۆیە هاوكارییەكانی ئێران بۆ هێزەكانی پێشمەرگە لە قۆناغی بەرایی هێرشەكانی داعشدا بۆ سەر هەرێمی كوردستان تەنیا بۆ ئەوە نەبوو هەڕەشەی ئەمنی لەسەر سنوورەكانی خۆی دووربخاتەوە، بەڵكو بەشێكی بەرچاوی بۆ پاراستنی ئەو خاڵە سنوورییە بوو.}

 ^{ئێران ئێستا سەرنجێكی زیاتری خستووەتە سەر رێگە بازرگانییەكانی باشوور. بەڵام لەو رووەوە رووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە دەبێتەوە، لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا هەرێمی كوردستان رێگەی سەرەكیی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بووە، هەر بۆیە لە باشووری عێراق كۆگای تایبەت بە راگرتنی ئەو كاڵایانە بەپێی پێویست نین و پێویستە بەر لە زیادكردنی قەبارەی هەناردەكردن لەم خاڵە سنوورییانەوە، بیر لە دروستكردنی كۆگا بكرێتەوە.}

^{سەرەڕای ئەمەش بڕی بازرگانیی ئێران و عێراق لە خاڵی سنووریی شەلەمچە_بەسرە لە ئاداری 2015ەوە بۆ ئاداری 2016 هەتا ملیارێك دۆلار بەرزبووەتەوە، لە كاتێكدا كۆی هەناردەكاریی ئێران بۆ عێراق لە هەمان ماوەدا 6.2 ملیار دۆلار بووە. پێدەچێت ئەولەویەتی بڕیاردەرانی سیاسەتی بازرگانیی ئێران ئەوە بێت رێگە بازرگانییەكانیان لەگەڵ عێراق زیاتر بكەن.}

^{بەدەر لەمە، بەڵێندەرە ئێرانییەكانیش چاویان لەوەیە لە ئاوەدانكردنەوەی عێراقی پاش داعشدا پشكی شێریان بەربكەوێت، بەو پێیەی ئێران لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا و بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش هاوكاریی سەربازیی بەرچاوی پێشكەش بە حەشدی شەعبی كردووە، بەڵام ئەمەشیان پەیوەستە بەوەی پێكهاتەی سیاسی شیعەكانی عێراق لە چەند ساڵی داهاتوودا چی بەسەر دێت.}

^{شەهلا ئەموری، سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئەهواز، نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لەوەی حكومەتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2016ەوە بەهای گومركی سەر هەندێك لە كاڵاكانی سێ هێندە كردووە، بە تایبەتیش كەرەستەكانی بیناسازی، ئەمەش وای كردووە قەبارەی هەناردەی ئێران بۆ عێراق دابەزێت.}

^{چیمەنتۆ یەكێكە لەو كاڵایانەی رێوشوێنی توندی لەسەر دانراوە. پێشتر لە ساڵانی 2013 و 2015 حكومەتی عێراق لە پێناو بەرگریكردن لە بەرهەمهێنانی نێوخۆیی لە دوو بڕیاری جودادا هاوردەكردنی چیمەنتۆی لە ئێرانەوە راگرت. ئەگەرچی ئەم دوو بڕیارە بەهۆی ناكۆكی سیاسی و گەندەڵییەوە هیچكات بەتەواوەتی جێبەجێ نەكراون.}

^{كاروباری كەرتی بیناسازی لە ئێران كزبووە، هەر ئەمەش وای كردووە بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ روو لە بازاڕەكانی عێراق بكەن، بەڵام بەهۆی رێوشوێنە نوێیەكانی حكومەتی عێراق، ئاستی هەناردەكردنی چیمەنتۆ لە ئێران لە ساڵی 2015 بەڕێژەی 20% دابەزیوە.} 

^{بە گوتەی عەبدولڕەزاق شەیخان، ئەمینداری ئەنجوومەنی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە ئێران، 70%ی كۆی هەناردەكردنی چیمەنتۆی ئێران لە نێوان ئاداری 2014 بۆ ئاداری 2016 بۆ عێراق بووە. عێراق ساڵانە بەرەوڕووی هەشت ملیۆن تۆن كورتهێنانی چیمەنتۆ دەبێتەوە.}

^{لە لایەكەوە عێراق رێوشوێنی گومركی توندتری لەسەر كاڵا ئێرانییەكان داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئاستی هەناردەكردنی كاڵاكان لە ئێرانەوە بۆ عێراق لە مانگی ئادارەوە بۆ حوزەیران بە رێژەی 6% گەشەی كردووە. ئێران لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا رایگەیاند زۆنی ئازادی بازرگانیی شەلەمچە دەكەنەوە، ئەم زۆنەش بەشێك دەبێت لە زۆنێكی بەرفراوانتر بە ناوی زۆنی بازرگانیی ئازادی ئەروەند، لە هەمانكاتیشدا ئێرانییەكان خەریكی لۆبیكردنن بۆ ئەوەی رێوشوێنە گومرگییەكان لەسەر كاڵا ئێرانییەكان سووكتر بكرێن.}

^{عێراقێكی سەقامگیر نەك هەر دەسەڵاتێكی ئابووریی زیاتر بەسەر بازاڕەكانی عێراق بە ئێران دەبەخشێت، بەڵكو دەشێت ببێتە رێگەیەكی پارێزراویش بۆ گواستنەوەی كاڵاكانی ئێران بۆ سووریای پاش قەیرانەكان. لاوازبوونی كەرتی پیشەسازیی عێراق و سووریا دەتوانێت زمینەیەك بێت بۆ گەشەسەندنی ئابووریی نانەوتیی ئێران.} 

^13/8/2016

ئێران دەیەوێ‌ رێگا بازرگانییەكانی لە كوردستانەوە بگوازێتەوە باشووری عێراق

لەلایەن رووداو 2 کاژێر لەمەو بەر

دەروازەی نێودەوڵەتی باشماخ

 رووداو- هەولێر

هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) و فراوانبوونەوەی ناوچەكانی ژێر كۆنتڕۆڵی ئەم گرووپە هەڕەشەی لەسەر رێگە بازرگانییەكانی نێوان ئێران و عێراق دروست كرد. بازاڕەكانی عێراق لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا بەڕووی كاڵا ئێرانییەكاندا كراوەبوون، لە كاتێكدا كە زۆربەی بازاڕەكانی جیهان بەڕووی ئێراندا داخرابوون. 

بە گوێرەی ژمارەكانی رێكخرای پەرەپێدانی بازرگانی ئێران، قەبارەی هەناردەی نانەوتیی تاران بۆ بەغدا 2.3 ملیار دۆلار بووە، بەڵام لە ساڵی 2015دا بۆ 6.2 ملیار دۆلار بەرزبووەتەوە.

جیا لەمە دەركەوتنی داعش كۆمەڵێك دەرفەتی نوێشی بۆ بازرگانە ئێرانییەكان كردووەتەوە، لە كاتێكدا پەیوەندییە بازرگانی و دیپلۆماتیكەكانی عێراق لەگەڵ دراوسێكانی دیكەی لاواز بووە و ئامادەیی سەربازیی ئێرانیش لە عێراق دەكرێت كەناڵی نوێی بازرگانی لە نێوان هەردوو وڵاتدا بكاتەوە.

دوای ئەوەی لە ساڵی 2012دا سزا نێودەوڵەتییە ئەتۆمییەكان لەسەر كەرتی نەوتی ئێران قورستر كران، عەلی ئەكبەر خامنەیی، رێبەری كۆماری ئیسلامی ئێران، بنەماكانی "ئابووریی خۆڕاگریی" خستەڕوو كە یەكێك لە كۆڵەكە سەرەكییەكانی بریتی بوو لە پەرەپێدانی هەناردەی نانەوتی و كەمكردنەوەی پشتبەستنی ئێران بە ئابووریی نەوت. بۆ ئەم مەبەستە عێراق بژارەیەكی نموونەیی بووە، لەبەر ئەوەی لەلایەكەوە دراوسێی ئێرانە و لەلایەكی دیكەشەوە زۆرینەی دانیشتووانی باشووری ئەم وڵاتە عەرەبی شیعەن، هەر بۆیە دەیتوانی قورسایی سزا نێودەڵەتییەكان لەسەر ئێران كەم بكاتەوە.

ئێران ناوچەی بازرگانیی ئازادی لە پارێزگای خوزستان لە باشووری رۆژئاوای ئێران كردەوە. بە نیازە قەبارەی پەیوەندییە بازرگانییەكانی نێوان هەردوو وڵات لە چەند ساڵی داهاتوودا بگەیەنێتە 25 ملیار دۆلار.

بازرگانیی نانەوتیی نێوان ئێران و عێراق هەتا كۆتایی 2015ش هەر لە گەشەكردندا بوو، ئەگەرچی خێرایی گەشەكردنەكەی كەم ببووەوە. لە كاتی هێرشەكانی داعش بەشێك لە سنوورەكانی نێوان توركیا و عێراق پچڕان، ئەمەش لە قازانجی ئێران بوو، چونكە كاڵا ئێرانییەكان دەیانتوانی شوێنی كاڵا توركییەكان بگرنەوە. جودا لەمە، گرژیی پەیوەندییەكانی بەغدا لەگەڵ ئەنقەرە و ریازیش لە قازانجی تاران بوو.

بەڵام هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكانیش مەترسیی جیۆپۆلیتیكیان لەسەر بووە. زۆربەی هاوردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ بازاڕەكانی عێراق لە رێگەی حەوت خاڵی سنووریی باكوورەوەیە، بە جۆرێك كە 80%ی كۆی كاڵا نانەوتییەكانی ئێران بۆ عێراق لەڕێگەی ئەو خاڵە سنوورییانەوە دەكرێ‌. 

مەهدی نەجاتی نیا، گوتەبێژی نووسینگەی كاروباری عێراق لە رێكخراوی پەرەپێدانی بازرگانیی ئێران دەڵێت، لە كۆی 4.5 ملیار دۆلار بەهای هەناردەكردنی كاڵا ئێرانییەكان بۆ عێراق، 3.5 ملیار دۆلاری لە رێگەی خاڵی سنووریی پەروێزخانەوە بووە. 

لە سەرەتای هێرشەكانی داعش بۆ سەر سنوورەكانی هەرێمی كوردستان، ئەم خاڵە سنوورییە مەترسیی گەورەی لەسەر بوو، ئەمەش هەڕەشەیەكی گەورەی ئابووری بوو بۆ تاران. هەر بۆیە هاوكارییەكانی ئێران بۆ هێزەكانی پێشمەرگە لە قۆناغی بەرایی هێرشەكانی داعشدا بۆ سەر هەرێمی كوردستان تەنیا بۆ ئەوە نەبوو هەڕەشەی ئەمنی لەسەر سنوورەكانی خۆی دووربخاتەوە، بەڵكو بەشێكی بەرچاوی بۆ پاراستنی ئەو خاڵە سنوورییە بوو.

 ئێران ئێستا سەرنجێكی زیاتری خستووەتە سەر رێگە بازرگانییەكانی باشوور. بەڵام لەو رووەوە رووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە دەبێتەوە، لە ماوەی چەند ساڵی رابردوودا هەرێمی كوردستان رێگەی سەرەكیی بازرگانی نێوان هەردوو وڵات بووە، هەر بۆیە لە باشووری عێراق كۆگای تایبەت بە راگرتنی ئەو كاڵایانە بەپێی پێویست نین و پێویستە بەر لە زیادكردنی قەبارەی هەناردەكردن لەم خاڵە سنوورییانەوە، بیر لە دروستكردنی كۆگا بكرێتەوە.

سەرەڕای ئەمەش بڕی بازرگانیی ئێران و عێراق لە خاڵی سنووریی شەلەمچە_بەسرە لە ئاداری 2015ەوە بۆ ئاداری 2016 هەتا ملیارێك دۆلار بەرزبووەتەوە، لە كاتێكدا كۆی هەناردەكاریی ئێران بۆ عێراق لە هەمان ماوەدا 6.2 ملیار دۆلار بووە. پێدەچێت ئەولەویەتی بڕیاردەرانی سیاسەتی بازرگانیی ئێران ئەوە بێت رێگە بازرگانییەكانیان لەگەڵ عێراق زیاتر بكەن.

بەدەر لەمە، بەڵێندەرە ئێرانییەكانیش چاویان لەوەیە لە ئاوەدانكردنەوەی عێراقی پاش داعشدا پشكی شێریان بەربكەوێت، بەو پێیەی ئێران لە ماوەی دوو ساڵی رابردوودا و بۆ بەرەنگاربوونەوەی داعش هاوكاریی سەربازیی بەرچاوی پێشكەش بە حەشدی شەعبی كردووە، بەڵام ئەمەشیان پەیوەستە بەوەی پێكهاتەی سیاسی شیعەكانی عێراق لە چەند ساڵی داهاتوودا چی بەسەر دێت.

شەهلا ئەموری، سەرۆكی ژووری بازرگانیی ئەهواز، نیگەرانی خۆی دەربڕیوە لەوەی حكومەتی عێراق لە مانگی حوزەیرانی 2016ەوە بەهای گومركی سەر هەندێك لە كاڵاكانی سێ هێندە كردووە، بە تایبەتیش كەرەستەكانی بیناسازی، ئەمەش وای كردووە قەبارەی هەناردەی ئێران بۆ عێراق دابەزێت.

چیمەنتۆ یەكێكە لەو كاڵایانەی رێوشوێنی توندی لەسەر دانراوە. پێشتر لە ساڵانی 2013 و 2015 حكومەتی عێراق لە پێناو بەرگریكردن لە بەرهەمهێنانی نێوخۆیی لە دوو بڕیاری جودادا هاوردەكردنی چیمەنتۆی لە ئێرانەوە راگرت. ئەگەرچی ئەم دوو بڕیارە بەهۆی ناكۆكی سیاسی و گەندەڵییەوە هیچكات بەتەواوەتی جێبەجێ نەكراون.

كاروباری كەرتی بیناسازی لە ئێران كزبووە، هەر ئەمەش وای كردووە بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ روو لە بازاڕەكانی عێراق بكەن، بەڵام بەهۆی رێوشوێنە نوێیەكانی حكومەتی عێراق، ئاستی هەناردەكردنی چیمەنتۆ لە ئێران لە ساڵی 2015 بەڕێژەی 20% دابەزیوە. 

بە گوتەی عەبدولڕەزاق شەیخان، ئەمینداری ئەنجوومەنی بەرهەمهێنەرانی چیمەنتۆ لە ئێران، 70%ی كۆی هەناردەكردنی چیمەنتۆی ئێران لە نێوان ئاداری 2014 بۆ ئاداری 2016 بۆ عێراق بووە. عێراق ساڵانە بەرەوڕووی هەشت ملیۆن تۆن كورتهێنانی چیمەنتۆ دەبێتەوە.

لە لایەكەوە عێراق رێوشوێنی گومركی توندتری لەسەر كاڵا ئێرانییەكان داناوە و لەلایەكی دیكەشەوە ئاستی هەناردەكردنی كاڵاكان لە ئێرانەوە بۆ عێراق لە مانگی ئادارەوە بۆ حوزەیران بە رێژەی 6% گەشەی كردووە. ئێران لە مانگی ئایاری ئەمساڵدا رایگەیاند زۆنی ئازادی بازرگانیی شەلەمچە دەكەنەوە، ئەم زۆنەش بەشێك دەبێت لە زۆنێكی بەرفراوانتر بە ناوی زۆنی بازرگانیی ئازادی ئەروەند، لە هەمانكاتیشدا ئێرانییەكان خەریكی لۆبیكردنن بۆ ئەوەی رێوشوێنە گومرگییەكان لەسەر كاڵا ئێرانییەكان سووكتر بكرێن.

عێراقێكی سەقامگیر نەك هەر دەسەڵاتێكی ئابووریی زیاتر بەسەر بازاڕەكانی عێراق بە ئێران دەبەخشێت، بەڵكو دەشێت ببێتە رێگەیەكی پارێزراویش بۆ گواستنەوەی كاڵاكانی ئێران بۆ سووریای پاش قەیرانەكان. لاوازبوونی كەرتی پیشەسازیی عێراق و سووریا دەتوانێت زمینەیەك بێت بۆ گەشەسەندنی ئابووریی نانەوتیی ئێران. 

^{شەش پڕۆژەی هەڵهێنەری جووجەڵە دادەخرێن}

^{بەرپرسێكی وەزارەتی كشتوكاڵ دەڵێت بەهۆی دابەزینی نرخی مریشكەوە، خواست لەسەر دانانی جووجەڵەی گۆشت لە پرۆژەكانی پەلەوەر كەم بووەتەوە، ئەمەش كاریگەریی لەسەر بەرهەمی هەڵهێنەرەكان هەبووە و بەو هۆیەشەوە شەش پڕۆژە داخراون.}

^{لە هەرێمی كوردستاندا 38 پڕۆژەی هەڵهێنەری جووجەڵەی گۆشت هەن كە بەرهەمی ساڵانەیان دەگاتە 198 ملیۆن جووجەڵە. ئەو پرۆژانە جووجەڵە بۆ كێڵگەكانی بەخێوكردنی پەلەوەری گۆشت دابین دەكەن. بەشێكیشی بۆ شارەكانی عێراق هەناردە دەكرێت.}

^{بەپێی ئاماری وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو، 1264 كێڵگەی بەخێوكردنی مریشكی گۆشت لە هەرێمی كوردستان هەن كە توانای بەرهەمهێنانی ساڵانەیان دەگاتە 120 هەزار تۆن گۆشت. ئەم بڕە بەشی پێویستیی نێوخۆیی ناكات، بەڵام بەهۆی قەیرانی دارایی خواست لەسەر گۆشتی مریشك نەماوە و بەو هۆیەشەوە 35%ی كێڵگەكانی بەخێوكردنی پەلەوەر داخراون.}

^{هەڵهێنەرەكانی جووجەڵەی گۆشت ئەگەر 100% كار بكەن، ساڵانە توانای دانانەوەی 198 ملیۆن و320 هەزار هێلكەیان هەیە كە نزیكەی 80%ی هێلكەكان دەبنە جووجەڵە و ئەوەش دەكاتە نزیكەی 150 ملیۆن جووجەڵە لە ساڵێكدا".}

^{رەمەزان محەممەد، بەڕێوەبەری سامانی ئاژەڵ لە وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو بە (رووداو)ی گوت "بەهۆی دابەزینی نرخی مریشك و گرفتی بەبازاڕكردن، خواست لەسەر دانانی جووجەڵەی گۆشت لە پڕۆژەكانی پەلەوەر كەم بووە، بەو هۆیەشەوە شەش پرۆژە داخراون، بەرهەمی پڕۆژەكانی دیكەش بە رێژەی 50% دابەزیوە".}

^{بەگوێرەی داتاكانی بەڕێوەبەرایەتی سامانی ئاژەڵ، وزەی بەرهەمهێنانی هەڵهێنەرەكانی جووجەڵەی گۆشت دوو بەرامبەری پێویستی پڕۆژەكانی بەخێوكردنی مریشكی گۆشتە لەهەرێمی كوردستان، بۆیە بەشێكی هەناردەی شارەكانی عێراق دەكرێت.}

^{رەمەزان محەممەد دەڵێت "بەهۆی شەڕی داعشەوە خواست لەسەر جووجەڵەی پڕۆژەكانی كوردستان كەم بووە، بەڵام ئەوەی باری هەڵهێنەرەكانی كوردستانی زیاتر لاسەنگ كردووە بەقاچاخ هاوردەكردنی جووجەڵەی گۆشتە لە ئێرانەوە كە نرخی جووجەڵەی زۆر دابەزاندووە".}

^{پڕۆژەی هەڵهێنەری كەیوان بۆ جووجەڵەی گۆشت یەكێكە لە پرۆژە گەورەكانی پارێزگای سلێمانی، وزەی بەرهەمهێنانی ساڵانەی دەگاتە 8 ملیۆن و 320 هەزار جووجەڵە، بەڵام بەهۆی كەمبوونەوەی خواست لەسەر جووجەڵە، 50%ی بەرهەمەكەی كەمی كردووە.}

^{فەخرەددین سەدرەددین، خاوەنی پڕۆژەكە بە (رووداو)ی گوت "بەهۆی دابەزینی نرخی مریشك و لێشاوی هاوردەكردنی جووجەڵەی ئێرانی، دوو مانگ پڕۆژەكەم راگرت، بەڵام ئێستا جارێكی دیكە دەستمان بەكار كردووەتەوە و بە نیوەی وزەی پێشتر كاردەكەین".}

^{بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمی هەڵهێنەرەكانی كوردستان و پاراستنی پڕۆژەكانی ناوخۆ لە بڵاوبوونەوەی نەخۆشی، وەزارەتی كشتوكاڵ هاوردەكردنی جووجەڵەی گۆشتی قەدەغە كردووە، بەڵام هاوردەكردنی بە قاچاخ لە ئێرانەوە بەردەوامە.}

^{فەخرەددین دەڵێت "بەگوێرەی ئەو داتا نافەرمیانەی دەستمانكەوتووە، مانگانە زیاتر لە 500 هەزار جووجەڵە بە قاچاخ لە ئێرانەوە هاوردەی كوردستان دەكرێت، ئەمەش كاریگەری لەسەر پرۆژەكانی ئێمە هەبووە، چونكە بەهۆی دابەزینی تمەنی ئێرانی بەرامبەر بە دۆلار، ناتوانین كێبڕكێی نرخی جووجەڵەی ئێرانی بكەین".
لەمانگی نیسانی ئەمساڵدا نرخی كیلۆیەك مریشك لە بازارەكانی هەرێمی كوردستان بۆ 1600 دینار دابەزی، وەزارەتی كشتوكاڵ بۆ هاوسەنگكردنی}

^{نرخی مریشك، بڕیاری دا كە جووجەڵەیەك بە 50 سەنت بە خاوەنی پرۆژەكانی پەلەوەر بفرۆشرێ‌، بەڵام ئێستا نرخی جووجەڵە لەو نرخەش كەمترە.}

^{ئەمین شەریف مەحموود، خاوەنی پڕۆژەی هەڵهێنەری ژین لە دهۆك، دەڵێت "بەر لە قەیرانی دارایی جووجەڵەیەكمان بە 85 سەنت دەفرۆشت، دوو هەفتە لەمەوبەر بە 28 سەنتم دەفرۆشت، ئێستا نرخ كەمێك بەرزبووەتەوە و بە 40 سەنت دەیفرۆشین".}

^{بە گوتەی خاوەن كۆمپانیاكانی پیشەسازیی پەلەوەر، ئێستا كوردستان لە پیشەسازیی پەلەوەردا لە قۆناغێكی پێشكەوتوودایە و بووەتە ناوەندی پیشەسازیی پەلەوەر لەعێراقدا.}

^{د.سەڵاح مستەفا بەكر، بەڕێوەبەری گشتی گرووپی ڤانۆی بۆ پیشەسازیی پەلەوەر و سەرۆكی رێكخراوی پەرەپێدانی پەلەوەر لە كوردستان، دەڵێت}

^{"بەهۆی ئارامی و كەشوهەواكەی، كوردستان بووەتە ناوەندی پیشەسازیی پەلەوەر لەعێراقدا، بەم هۆیەشەوە دوو هێندەی پێویستیی خۆی پرۆژەی پەلەوەری لێ دامەزراوە، ئەگەر هەر گرژییەك لەنێوان عێراق و كوردستان رووبدات زیانی گەورە بە پیشەسازیی پەلەوەر دەكەوێت، چونكە زیاتر لەنیوەی بەرهەمی پرۆژەكانی كوردستان بۆ شارەكانی عێراق رەوانە دەكرێت و بازاڕی جێگرەوەی نییە".}

^{دكتۆر سەڵاح مستەفا، گرفتی سەرەكی ساغنەبوونەوەی بەشی زۆری بەرهەمی پرۆژەكانی پەلەوەری لە كوردستان بۆ نەبوونی پلان و هەماهەنگی باش لەنێوان هەردوو وەزارەتی كشتوكاڵی عێراق و هەرێمی كوردستان گێڕایەوە و گوتی "ئەگەر هەماهەنگییەكی باش لەنێوان هەردوو وەزارەت هەبووایە، عێراق لە دەرەوە بەرهەمی هاوردە نەدەكرد و پڕۆژەكانی كوردستانیش نەدەوەستان".}

^{بەگوتەی دكتۆر سەڵاح، بەرپرسانی حكومەتی هەرێمی كوردستان نەك هەر نەیانتوانیوە بۆ ساغكردنەوەی بەرهەمی كوردستان ئەم هەماهەنگییە}

^{لەگەڵ عێراق دروست بكەن، بەڵكو بازاڕەكانی كوردستانیشیان بۆ بەرهەمی ئێرانی و توركی واڵا كردووە.}

^{دكتۆر سەڵاح نموونە بە بەرهەمی پرۆژەكانی دایكانە گۆشت دێنێتەوە و دەڵێت "هەڵهێنەرەكانی گۆشت ئەگەر بە وزەی 100% كاربكەن پێویستیان بە 75 ملیۆن هێلكەی تروكاندن هەیە، ئەوە لەكاتێكدایە لە كوردستان 14 پرۆژەی دایكانەی گۆشتمان هەیە، ساڵانە دەتوانن 100 ملیۆن هێلكەی تروكاندن بەرهەم بهێنن، وەزارەتی كشتوكاڵ لەجیاتی هەماهەنگی لەنێوان هەڵهێنەرەكان و پرۆژەكانی دایكانە دروست بكات، رێگە بە هێنانی هێلكە دەدات".}

^{گوتیشی "توركیا و ئێران تەنیا لەپێناوی ئەوەی پرۆژەكانی كوردستان هەرەس بهێنن، پاڵپشتیی هەناردە دەكەن بەنرخی زۆر كەمتر، بۆ نموونە توركیا هێلكەی تروكاندن بە 12 تاوەكو 15 سەنت بۆ ئێمە رەوانە دەكات، ئەمە لەكاتێكدایە لەوێ بە 30 سەنتە، بۆیە پڕۆژەكانی ناوخۆ ناتوانن لە نرخدا كێبڕكێ هێلكەی هاوردە بكەن".}

^13/8/2016

^{ڕۆژنامەی سیاسەی کوێتی لە زاری سەرکردەیەکی ڕەوتی سەدرەوە بڵاوی کردەوە کە قاسم سلێمانی فەرماندەی سوپای قودسی ئێرانی لەگەڵ بەرپرسانی حەشدی شەعبی کۆبووەتەوە و پێی ڕاگەیاندوون دوای شەڕی موسڵ، بۆ هاوکاری بەشار ئەسەد نیوەیان ڕەوانەی سووریا دەکات.}

^{سەرچاوەکە ئاماژەی بەوە داوە لە کۆبوونەوەکەدا هەریەك لە هادی عامری سەرۆکی ڕێکخراوی بەدر و ئەبو مەهدی موهەندیس سەرۆکی حزبوڵڵای عێراقی و سەرایای خوراسان بە سەرکردایەتی عەلی ئەلیاسری و قەیس خەزعەلی سەرۆکی عەسائیب ئەهل حەق و چەندین بەرپرسی دیاری سەربازیی ناو حەشدی شەعبی بەشدار بوون.}

^{سەرچاوەکە ئاماژەی بەوەش کردووە کە ئێران بەو هەنگاوە هاوسەنگی هێز لە ناوچەکەدا دەگۆڕێت، چونکە دەتوانن لە ڕێگەی موسڵەوە بە ئاسانی بگەنە سووریا و هاوکاریی هێزەکانی بەشار ئەسەد بکەن، بەو پێیە هێزەکانی حەشدی شەعبی شارەزایەکی باشیان هەیە لە شەڕی نێو شارەکاندا.
هەر بەپێی سەرچاوەکە، ئەم هەنگاوەی ئێران دوای ئەوە دێت کە ژمارەیەکی زۆر لە سەرکردە سەربازییەکانی ئەو وڵاتە لە شەڕی سووریا لەلایەن ئوپوزسیونەوە کۆژراون کە شانبەشانی هێزەکانی حزبوڵڵای لوبنانی و بەشار ئەسەدا شەڕیان دەکرد.}

^12/8/2016

^{کەمال گولەن پارێزەر و برازای رێبەری رێکخراوی فەتحوڵڵاچی، فەتحوڵڵا گولەن لە شاری کاستامۆنو دەستگیر کرا.}

^{بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست کەوتوون، کەمال گولەن پارێزەر و برازای رێبەری رێکخراوی قەتحوڵڵاچی کە لە ھەمان کاتدا بێژەری کەناڵی STVیە، لە کاتی کۆنترۆڵی رێگەوبان لە شارۆچکەی ئاراچی سەر بە شاری کاستامۆنو دەستگیر کرا.}

^{کەمال لەکاتی چوونی بۆ ماڵی خەزوری دەستگیر کرا و بۆ بەڕێوەبەرایەتی پۆلیسی کاستامۆنو گواسترایەوە.}

^12/8/2016

^{سەرەڕای سەردانەکەی ئەردۆغان بۆ روسیا، هێشتا ئەو وڵاتە داوا دەکات کورد لە رۆژئاوای کوردستان بانگهێشتی دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا بکرێن.}

^{سەردانی ئەردۆغان بۆ رووسیا هەنگاوێکی گەورەبوو، بەڵام هێشتا نەبووەتە هۆی گۆڕانی هەڵوێستی رووسیا دەربارەی پەیەدە. بەپێچەوانەی تورکیا، رووسیا هێشتا داوای بەشداری پەیەدە دەکات لە دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا.}

^{ڤیتاڵی چۆرکن، باڵیۆزی رووسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "ئێمە ئێستاش هەر دەڵێین دەبێت بە زووترین کات کوردانی سووریا بەشداربن لە دانوستاندنەکاندا".}

^{بەڵام لەهەمانکاتدا ئەم گەورە دیپلۆماتکارەی رووسیا ئاماژەیەکی بەهێزیدا کە لەوانەیە ئەم هەڵوێستەی مۆسکۆ بەرامبەر بە پەیەدە گۆڕانی بەسەردا بێت.}

^{باڵیۆزی رووسیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان دەڵێت: "لەوانەیە شتەکان بگۆڕێن، نازانم ئەمڕۆ چی لە سان پترسبۆرگ باسکراوە. بەڵام هەر دەبێت تورکیا لەوە تێبگات کە بەشداری پێکردنی کورد لە دانوستاندنەکان یەکێکە لەو شتانەی کە گرنگ دەبێت بۆ پاراستنی یەکپارچەیی خاکی سووریا".}

^{لە دوای 9 مانگ لە رووداوی خستنەخوارەوەی فڕۆکەیەکی رووسی لە لایەن تورکیاوە، ئەمە یەکەمین جارە ڤیتاڵی چۆرکن بە تووندی رەخنە لە تورکیا نەگرێت.}

^{بەڵام ئێستا هیچ پرۆسەیەکی سیاسی لە سووریا یاخود پرۆسەی دانوستاندن لە جنێڤ بوونیان نیە تاوەکو پەیەدە بەشداری تێدا بکات یاخود نەیکات. بە گوێرەی سەرچاوەیەکی دیپلۆماسی لە دوای کۆبوونەوەی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی ستافان دیمستۆرا بە ئەندامانی ئەنجوومەنەکەی گووتوە کە ئێستا هیچ چانسێک نیە بۆ دووبارە دەستپێکردنەوەی دانوستاندنەکان لە نێوان ئۆپۆزیسیۆن و حکومەتی سووریا.}

^{هەر بەگوێرەی هەمان سەرچاوە، دیمستۆرا بە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی راگەیاندووە کە خراپی رەوشی شاری حەلەب بەربەستی سەرەکییە لە پێش دووبارە دەستپێکردنی دانوستاندنەکان.}

^{پیتەر وڵسن باڵێۆزی بەریتانیا لە نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند "تۆ ناتوانی رووداوی مەیدانەکانی شەڕ و پرۆسەی سیاسی لە یەکتر جیابکەیتەوە. دەبێت دۆخەکە لەسەر ئەرزی واقع بەرەو باشتر ببرێت".}

^{بۆ ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی، پێش دەستپێکردنی هەر دانوستاندنێک لە جنێڤ دەبێت حکومەتی سووریا و رووسیا هێرشە ئاسمانییەکانیان بۆ سەر حەلەب بوەستێنن.}

^{ئەلێکسز لامێک جێگری باڵیۆزی فەرەنسا بۆ نەتەوەیەکگرتووەکان بە تۆڕی میدیایی رووداوی راگەیاند: "لەم دۆخەی ئێستا و لەگەڵ بەردەوامبوونی تراژیدیای حەلەب، بە دڵنیاییەوە هیچ چانسێک نیە بۆ دەستپێکردنی پرۆسەی سیاسی".}

^{لە نەتەوەیەکگرتووەکان زۆربەی دیپلۆماتکاران هاوران، بێ رێککەوتن لە نێوان رووسیا و ئەمریکا زەحمەتە دانوستاندنەکانی ئاشتی سووریا دەستپێبکەنەوە.}

^12/8/2016

 ^{بەرپرسی كارگەی ئیزۆگامی شاری "ئابدانان" سەر بە پارێزگای ئیلام ڕای گەیاند، ئەمڕۆ ئەو كارگەیە بەتەواوی لە ئاگردا سووتا و تا ئێستا ھۆكاری ئاگركەوتنەوەكە ڕوون نەبووەتەوە.}

^{سەرلەبەیانیی ئەمڕۆ پێنجشەممە (11/9/2016)، سەید مورادی، بەرپرسی كارگەی ئیزوگامی ئاندانان گوتی: "تاكە كارگەی ئیزۆگامی شاری ئابدانان كە دەكەوێتە كۆمەڵگەی پیشەسازیی سەرابباغ ئاگری تێبەر بووە و بەتەواوی سووتاوە".}

^{بەگوتەی مورادی ئەوە بۆ دووەمین جارە ئەو كارگەیە دەسووتێت، بەڵام ھۆكاری ئاگركەوتنەوەكە ڕوون نەبووەتەوە.}

^{شاری ئابدانان دەكەوێتە 160 كیلۆمەتری باشووری پارێزگای ئیلام لە كوردستانی ڕۆژھەڵات و ژمارەی دانیشتوانی نزیكەی  50 ھەزار كەسە.}

^11/8/2016