رەنگە ترۆپكی گۆڕانكارییەكان هێرشەكەی سەر جەرابلوس، دەركردنی داعش لەم شارە و دامەزراندنی بنكەیەك بۆ چەكدارانی سوپای سووریای ئازاد بێت
لە مانگی ئایار و پاش لەسەركار لادانی ئەحمەد داودئوغڵو، سەرۆكوەزیرانی پێشووی توركیا، كۆمەڵێك گۆڕانكاریی گەورە و خێرا لە توركیا روویاندا. لەوانەش ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ ئیسرائیل و رووسیا، كودەتا شكستخواردووەكەی 15ی تەممووز، دیداری نێوان ئەردۆغان و سەرۆكی رووسیا و هێرشی توركیا بۆ سەر جەرابلوس لە سووریا.
رەنگە ترۆپكی گۆڕانكارییەكان هێرشەكەی سەر جەرابلوس، دەركردنی داعش لەم شارە و دامەزراندنی بنكەیەك بۆ چەكدارانی سوپای سووریای ئازاد بێت. لەم ئۆپەراسیۆنەدا توركیا سێ ئامانجی پێكا: یەكەم داعشی لە سنوورەكانی خۆی دوورخستەوە، دووەم رێگری كرد لەوەی هێزەكانی سووریای دیموكرات كە یەپەگە پێكهاتەی سەرەكییە لەو هێزەدا، ئەو ناوچایە كۆنتڕۆڵ بكات. سێیەم ناوچەیەكی ئارامی بۆ سوپای سووریای ئازاد دروستكرد. پرسیارەكە ئەوەیە ئەم دەستكەوتانەی توركیا هەتا چەندە و بە چ ئاراستەیەك گۆڕانكاری لە سیاسەتی توركیا لە سووریا دروست دەكەن؟ وەڵامی ئەم پرسیارە بە سێ خاڵەوە بەستراوەتەوە كە دەشێت لە داهاتوودا بیانبینین:
یەكەم: توركیا و رووسیا لەسەر ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیان بەردەوام بن و ناكۆكییەكانی خۆیان لە سووریا چارەسەر بكەن.
دووەم: مۆسكۆ و واشنتن ـ بە ئاگاداریی دەوحە و ریاز ـ لەسەر چارەسەری قەیرانی سووریا رێكبكەون.
سێیەم: ئەردۆغان ئەجێندای نێوخۆیی حكومەتەكەی بگۆڕێت، واتە كۆتایی بە شەڕ و پێكدادانەكان لەگەڵ پەكەكە و لەوێشەوە پەیەدە بهێنێ.
سیاسەتی فاشیلی دەرەوە
ئاكپارتی لەگەڵ وەرگرتنی دەسەڵات لەساڵی 2002، گۆڕانكاری لە روانگەی توركیا بۆ سیاسەتی دەرەوە كرد. رەجەب تەیب ئەردۆغان، سەرۆككۆماری توركیا، پێیوابوو وڵاتەكەی لەبری هاوكاریی رۆژئاوا، دەبێت هەوڵ بدات ببێتە زلهێزی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. داودئوغڵو پشتگیری لە بیرۆكەكەی ئەردۆغان كرد و وەكوو راوێژكاری ئەردۆغان و دواتریش وەكوو وەزیری دەرەوە و پاشانیش سەرۆكوەزیران هاتە نێو دونیای سیاسەتەوە.
بەڵام تیمی ئەردۆغان- داودئوغڵو نەك هەر نەیانتوانی توركیا بكەنە زلهێزێكی ناوچەكە، بگرە كێشەی زیاتریشیان لە سیاسەتی دەرەوەی توركیادا دروستكرد. سەرەتای ئەمەش بە دووركەوتنەوە لە ئەمریكا لە كاتی پێویستدا و بەشداریكردن لە شەڕ و پێكدادانەكانی ناوچەكە دەستی پێكرد كە لە هەمووشیاندا توركیا شكستی هێنا.
نموونەی هەرە بەرچاوی ئەم شكستانەش لە سووریا بوو. لەڕۆژی یەكەمی سەرهەڵدانەكەی سووریاوە، ئەنقەرە، بەبێ وەرگرتنی هیچ گەرەنتییەك لە ئەمریكا و ناتۆ، پشتگیری لە ئۆپۆزیسیۆن كرد بۆ ئەوەی كۆتایی بە دەسەڵاتی ئەسەد بهێنن، بەمەش ركابەرایەتی توركیا لە دژی رووسیا و ئێران دەستیپێكرد. ئەم سیاسەتە توركیای هەتا ئاستی پێكدادانی ناوچەیی لەگەڵ رووسیا برد. ئەم سیاسەتە هەروەها وایكرد كە توركیا نەتوانێ هەڕەشەكان پێشبینی بكات، لەوانەش هەڕەشەی ئەو چەكدارە توندڕەوانەی توركیا چاوی لێ پۆشیبوون كە زۆریان دەچوونە ناو داعش. هەر ئەم گرووپەش بوو دواتر توركیایان كردە ئامانجی زنجیرەیەك هێرش.
ئەم سیاسەتەی توركیا تەنیا لە نێوخۆی سووریا كێشەی بۆ ئەنقەرە دروست نەكرد، بەڵكو بووە هۆی ئەوەی توركیا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا جگە لە هەرێمی كوردستان، قەتەر و سعودیە هیچ دۆستێكی دیكەی نەمێنێ.
ئاساییكردنەوەی پەیوەندی لەگەڵ رووسیا:
رۆژی 27ی حوزەیران ئەردۆغان لە نامەیەكدا داوای لێبوردنی لە پوتین كرد، بەهۆی خستنەخوارەوەی فڕۆكەیەكی رووسی لە مانگی تشرینی دووەمی 2015. پاش داوای لێبوردنەكەی ئەردۆغان پڕۆسەی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان دەستیپێكرد و هەوڵی كودەتاكەی 15ی تەمووز پڕۆسەكەی خێراتر كرد. بەتایبەتیش لە كاتێكدا كاردانەوەی ئەمریكا و ناتۆ لەدژی كودەتاكە وەكوو ئەوە نەبوو كە ئەنقەرە چاوەڕێی دەكرد.
ئەگەرچی پوتین ئەم هەلەی قۆستەوە و دوای دیداری لەگەڵ ئەردۆغان بڕیاری لادانی هەموو سزا ئابوورییەكانی لەسەر توركیا دەركرد، بەڵام جارێ زووە بۆ ئەوەی بگوترێت پەیوەندییەكانی ئەنقەرە و مۆسكۆ تەواو ئاسایی بوونەتەوە.
پاڵنەرەكانی گۆڕانی سیاسەتی توركیا لە سووریا:
ئەردۆغان خۆی بەشێكی زۆر لە بژارەكانی توركیا لە دژی ئەسەد و پەیەدە دیاری دەكات. هەڵبەت لای نوخبەی ئاكپارتیش پشتگیریكردن لە سوننەكان و بزووتنەوە سوننییەكان (لەوانەش ئیخوان موسلمین) تەنیا بژارێكی سیاسی نییە، بەڵكو بژارەیەكی ئەخلاقیشە.
بەڵام ئەم سیاسەتە كە بیانوویەكی ئەخلاقیشی لەگەڵە، سیاسەتی توركیا لە سووریای شێواند، لەبەر ئەوەی توركیا نەیتوانی پردێك لە نێوان خۆی و هێزە ئاشتیخوازەكانی سووریا دروستبكات، لەبەر ئەوەی سەرهەڵدانەكەی سووریا هەر زوو لە سەرهەڵدانێكەوە بۆ دیموكراسی گۆڕا بۆ جەنگی نێوخۆیی كە تێیدا گرووپە توندڕەوە ئیسلامییە سوننەكان رۆڵێكی كارای تێدا دەگێڕن.
لە 2010ەوە توركیا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و باكووری ئەفریقا پشتگیری لەو گرووپانە كردووە كە نزیكن لە ئیخوان. بەڵام ئەو لایەنانە لە میسر لەسەر كار لادران، لە تونس لە هەڵبژاردندا دۆڕان و لە لیبیاش كرانە ئامانجی گرووپە چەكدارە توندڕەوەكان.
سیاسەتی توركیا لەهەمبەر كوردیش هەر لەلایەن ئەردۆغان خۆیەوە دیاری دەكرێت. بەپێی دەستووری توركیا سەرۆككۆمار سەرۆكی دەوڵەتە نەك حكومەت، بۆیە دەبێت بێلایەن بێت، هەر بۆیە ناچار بووە واز لە سەرۆكایەتی ئاكپارتی بهێنێت. بۆ گۆڕینی دەستووری توركیا و لەوێشەوە گۆڕینی سیستەمی سیاسی توركیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی، ئەردۆغان پێویستی بە دەنگی پارتی گەلی توركیا (مەهەپە) دەبێت. بۆ راكێشانی دەنگی لایەنگرانی مەهەپە ئەردۆغان پێویستی بە لێدانی پەكەكە لە توركیا و پەیەدە لە سووریا هەیە، چونكە وەكوو لە دوایین هەڵبژاردنیشدا دەركەوت، ئاكپارتی بە تەنیا ناتوانێت لە گشتپرسیدا دەنگی پێویست بۆ گۆڕینی دەستوور بەدەستبهێنێ.
كێشەی كورد و رەحمەتی رووسیا
پەیوەندییەكانی رووسیا و پەیەدە، ئەردۆغانی نیگەران كردووە. بە تایبەتیش لە كاتێكدا ئەردۆغان دەزانێت بۆ ئەوەی دەستووری توركیا بگۆڕێت، پێویستە لە توركیا پەكەكە و لە سووریاش پەیەدە بكاتە ئامانج. هەر بۆیە لە سەردانی نۆی ئابدا ئەردۆغان داوای رەحمەتی رووسیای كرد، بۆ ئەوەی رێگە بە هێزەكانی توركیا بدات بێنە ناو خاكی سووریا، دەبووایە هەوڵی پچڕاندنی پەیوەندییەكانی نێوان رووسیا و پەیەدەش بدات، بەڵام بۆ ئەم مەبەستە توركیا دەبووایە پشتگیری خۆی لە گرووپە چەكدارە ئیسلامییە سوننەكانی سووریا كەم بكاتەوە، بە تایبەتیش ئەوانەی لە حەلەب و لە نزیك ئدلیب لە دژی هێزەكانی حكومەتی سووریا دەجەنگن.
هەڵبەتە رووسیا لە دوای بڕانەوەی جەنگی ساردەوە بەردەوام هەوڵی داوە پەیوەندییەكانی لەگەڵ توركیا (كە ئەندامی ناتۆیە) بپارێزێت، ئەمە جگە لەوەی بەهۆی سزاكانی ئەمریكا و یەكێتی ئەوروپا، مۆسكۆ زیاتر لە هەموو كاتێك پێویستی بە بازاڕەكانی توركیایە. ئەگەرچی ئامانجەكان سیاسین، بەڵام كۆمەڵێك پاڵنەری بازرگانی (وەكوو زیندووكردنەوەی بیرۆكەی پڕۆژەی بۆڕیی غازی توركیش ستریم) دەكرێت پرۆسەكە خێرا بكەنەوە.
ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكان لەگەڵ رووسیا و داوای یارمەتی لەم وڵاتە، توركیا دەخاتە بەردەم دووڕیانێك واتە دەبێت لە نێوان پاڵنەرە ئایدیۆلۆژییە (پشتگیری لە گرووپە سوننەكان بۆ رووخاندنی دەسەڵاتی ئەسەد) و پاڵنەرە سیاسییەكان (لاوازكردنی پەكەكە و پەیەدە و لەوێشەوە گۆڕینی دەستووری توركیا بۆ سەرۆكایەتی) دەبێت یەكێكیان هەڵبژێرێت، هەر ئەمەش داهاتووی سیاسەتی توركیا لە سووریا دیاری دەكات.
سەرچاوە: پەیمانگەی واشنتن
8/9/2016
حکومەتی ئەمریکا رایگەیاند لە ساڵی 2016 بڕی یەک ملیار و 700 ملیۆن دۆلاری رەوانەی ئێران کردووە.
بەگوێرەی راپۆرتێکی ئاژانسی فەرمی حکومەتی ئێران، بەشی یەکەمی ئەو پارەیە کە بڕەکەی 400 ملیۆن دۆلار بووە، هاوکات بوو لەگەڵ ئازادکردنی چوار زیندانی ئەمریکی، ئاماژە بەوەشکراوە کە بڕی یەک ملیار و 300ملیۆن دۆلاری دیکە بە دووجار و بەشێوەی قیست دراوەتە ئێران.
رۆب رۆنیان، گوتەبێژی وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا رایگەیاند: گەمارۆی نێودەوڵەتی و ئەمریکا رێگربوون لەوەی سیستەمی بانکی ئێران بە سیستەمی بانکی جیهانی نەبەستێرێتەوە، بۆیە پێدانی ئەو بڕە پارەیە بەشێوەی نەخت بووە.
وەزارەتی گەنجینەی ئەمریکا چۆنییەتی ناردنی ئەو بڕە پارەیەی خستەڕوو و رایگەیاند، ناردنی 1ملیار و 700ملیۆن دۆلار، لە ئەنجامی چارەسەرکردنی ناکۆکی 37 ساڵەی نێوان ئەمریکا و ئێران بووە. بڕی 1ملیار و 300 ملیۆن دۆلار لە بڕە پارەیە سوودی ئەو بڕە پارەیەی ئێران بووە کە لە ساڵی 1970ـەوە لەلایەن ئەمریکاوە دەستی بەسەردا گیرا.
7/9/2016
بەپێێ هەواڵی ماڵپەڕی ڕۆژی کورد، شەوی سێشەممە لەسەر چوارشەممە 2016 -9 -7 لە شاری بۆکان، لەلایەن گرووپی هەڵۆکانی زاگرۆسەوە هێرش کراوەتە سەر دوو بنکەی هێزە ئەمنییەکان.
هێرشی یەکەم کاتژمێر 10:30شەو لە ئاوایی ناچیت ئەنجام دراوە و هێرشی دووەمیش سەعات 12:10 خولەکی شەو بۆ سەر بنکەی بەسیج لە گوندی سەرچنار ئەنجام دراوە.
سەرچاوەکان لە شاری بۆکانەوە بە ڕۆژی کوردیان ڕاگەیاندووە، ئەو هێرشە لەلایەن هێزی پێشمەرگەی حیزبی دێموکراتی کوردستانی ئێرانەوە ئەنجام دراوە و ئەژمارێک لە هێزە ئەمنییەکان کوژراون و بریندارن، بەڵام تا ئێستا زانیاریی تەواو لەبەردەستدا نیە و حدکا هەتا ئێستا لەم بارەوە هیچ ڕوونکردنەوەیەکی نەداوە.
هاو کات لەگەڵ هێرشی هێزی پێشمەرگە، دوو کوردی ئەندامی سوپای پاسداران لە بۆکان لەلایەن هەڵۆکانی زاگرۆسەوە دراونەتە بەر هێرش.
ناوی ئەو دوو کەسە عوسمان خەبات و عەبدوڵڵا کەربەلایی ڕاگەیەندراوە.
سەرچاوەیەک لە هەڵۆکانی زاگرۆس لە پەیوەندییەکدا بۆ ڕۆژی کوردی وێڕای پشتڕاستکردنەوەی ئەو هەواڵە رایگەیاندووە، هەڵۆکانی زاگرۆس هێرش بۆ سەر ئەو دوو کەسەیان ئەنجام داوە.
بەپێی زانیاریی ئەو سەرچاوەیە، هێرش بۆ سەر عوسمان خەبات هاوکات بووە لەگەڵ هێرشی هێزی پێشمەرگە بۆ سەر بنکەی بەسیجی ئاوایی ناچیت و هێرش بۆ سەر عەبدووڵا کەربەلایی هاوکات بووە لەگەڵ هێرشی هێزی پێشمەرگە بۆ سەر مۆڵگەی ڕژیم لە ئاوایی سەرچنار.
هەروەها هەواڵەکان لە شاری سەردەشت باس لە کۆنترۆڵی گوندی بنەوخەڵەف لە ناوچەی قاسمەڕەشی سەر بە باژێڕی سەردەشت لەلایەن و سوپای پاسدارانەوە دەکەن.
سەرچاوەیەک لەو بارەوە ڕاگەیاندووە: "لە ئێوارە درەنگانەوە هێزیکی زۆر هاتوونەتە دەوری گوندەکە و گوندیان بە تەواوی گەمارۆ داوە، دەنگی چەند تەقەیەکیش بیستراوە کە تا ئێستا ڕوون نییە شەڕ و پێکدادان هاتووەتە ئاراوە، یان هەر بۆ خۆیان تەقەیان کردووە.
7/9/2016
هاوكات لەگەڵ دەستپێكردنی حەجی ئەمساڵ، ئەو ڕێوڕەسمە ئایینییەش دیسان بووەتە خاڵێكی ناكۆكیی دیكە لە نێوان دوو وڵاتی ئێران و سعوودیەدا.
بە گوێرەی ڕاپۆرتی هەواڵدەرییە نێوخۆییەكانی ئێران، عەلی خامنەیی، ڕێبەری کۆماری ئیسلامیی ئێران لە پەیامێكدا بە بۆنەی ڕێوەڕەسمی حەج ڕایگەیاند: "جیهانی ئیسلام، بە هەموو دەوڵەت و نەتەوەكانییەوە دەبێ دەسەڵاتدارانی سعوودی بناسن و بەرۆكیان بەر نەدەن و دەبێ بە هۆی هەڵسوكەوتی ستەمكارانەیان لەگەڵ میوانانی ماڵی خودا بیریكی بنەڕەتی لە شێوازی بەڕێوەبردنی بارەگا پیرۆزە ئایینییەكان و مەسەلەی حەج بكەنەوە."
پەیامی خامنەیی لە كاتێكدا بڵاو دەبێتەوە كە بە بڕیاری سعوودیە، پاش هێرشی ساڵی ڕابردوو لە مەکە و هێرشی هێزە بەسیجییەکان بۆ سەر بۆ سەر ناوەندە دیپلۆماتیكەكانی ئەو وڵاتە لە تاران و مەشهەد، هەروەها پشێوی و ئاژاوەنانەوەی حاجییە شیعەکان لە ناوەندە ئایینییەكانی حەجدا، ئەمساڵ هیچ حاجی، یان بەناوحاجییەكی ئێرانی رێگەی پێ نادرێت بەشداریی ڕێوڕەسمی حەج بكات."
لەلایەكی دیكەوە، محەممەد بن نایف بن عەبدولعەزیز، شازادەی جێنشین، جێگری سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران و وەزیری ناوخۆی سعوودیە جەختی كردەوە كە لە پەیوەندی لەگەڵ بەشداریی هاووڵاتیانی ئێرانی لە ڕێوڕەسمی حەجدا، ئەوە تاران بوو كە ئەمساڵ بوو بە ڕێگری لەبەردەم بەشداریكردنیان لەو ڕێوڕەسمەدا و حەجی كردە ڕێوڕەسمێكی سیاسی.
شازادە نایف ڕۆژی دووشەممە 5ی سێپتەمبەر لە كۆنفرانسی ڕۆژنامەوانیی تایبەت بە ئامادەكاریی هێزەكانی پاراستنی ڕێوڕەسمی حەج لە وەڵامی تۆمەتی هێندێك لە میدیا ئێرانییەكاندا كە سعوودیەیان بە پێشگرتن لە بەشداریی حاجییەكانی ئێران تۆمەتبار کردووە، ڕایگەیاندووە: "ئەوەی كە ڕاگەیەنەكان و هێندێك لە بەرپرسانی ئێران باسی دەكەن، هیچ بنەمایەكی نییە، ئەوان باشتر لە هەموو كەسێك دەزانن كە سعوودیە هەموو پێداویستییەك بۆ حاجییە ئێرانییەكانیش وەكوو حاجییەكانی هەموو وڵاتانی دیكە ئامادە دەكات، بەڵام ئەمساڵ نوێنەرایەتیی حەجی ئێران كۆمەڵێك داخوازیی بە پێچەوانەی ئامانجەكانی حەج پێشكەش كردبوو كە ئەو داخوازییانە تەناهی و ئاسایشی هەموو حاجییەكانی بە حاجییە ئێرانییەكانیشەوە لەگەڵ هەڕەشە بەرەوڕوو دەكرد".
ئەوەشی زیاد كردووە كە "حكوومەتی سعوودیە بە هیچ شێوەیەك ڕێگە نادات هەلومەرجێك بێتە ئاراوە كە لەگەڵ ئامانجەكانی حەج ناتەبا بێت و هەڕەشەیەك لەلایەن ئێران، یان هەر لایەتێكی دیكەوە بكرێتە سەر ژیان و تەندروستیی حاجییەكان."
شازادە نایف هەروەها جەختی كردەوە كە ئەوە بەرپرسانی ئێرانین كە لەبەر هەر هۆكارێك كە پەیوەندیی بە خۆیانەوە هەیە، نایانهەوێ حاجییە ئێرانییەكان لە ڕێوڕەسمی حەجدا بەشداری بكەن و لە چوارچێوەی هەوڵەكانیاندا بۆ بە سیاسیكردنی حەج دەیانهەوێ ئاسایشی حەج و حاجییەكان تێك بدەن. ئێمە ئەو كارە قەبووڵ ناكەین و بە هەموو توانای خۆمانەوە لە بەرانبەر هەر كەسێكدا ڕادەوەستین كە بیهەوێ ئاسایشی ڕێوەڕەسمی حەج تێك بدات".
باسنیوز: شەریف فەلاح
7/9/2016
فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا بنکە و بارەگاکانی پارتی کرێکارانی کوردستان(پەکەکە) لە ناوچە سنووریەکانی نێوان کوردستانی باشوور و باکوور بۆردومان دەکەن.
کاتژمێر 11ی شەوی دووشەممە 5ـی ئەیلوولی 2016، فڕۆکە جەنگییەکانی تورکیا بارەگاکانی پەکەکەیان لە ناوچەکانی لۆڵان، خواکورک، کارەش و بێرکمە لە سنووری شرەدێی سیدەکان بۆردومان کردووە.
بەھۆی بۆردومانەکەی سوپای تورکیا، ئاگر لەو ناوچانە کەوتووەتەوە و رووبەرێکی زۆری پوش و پاوان و ژینگەی دەڤەرەکە سووتاوە.
دەیان جار هاووڵاتییانی ناوچە سنوورییەکانی کوردستانی باشوور داوایان لە پەکەکە کردووە، کە بارەگاکانی لە گوند و ناوچەکانی ئەوان بکشێنێتەوە تاوەکو هاووڵاتییانی مەدەنی نەبنە قوربانیی شەڕی پەکەکە و تورکیا، بەڵام پەکەکە گوێ لەم داواکارییەی خەڵکی دەڤەرەکە ناگرێت.
6/9/2016
سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییە خزمەتگوزاری و تەندروستی و ئەمنییەكانی هەولێر لە پارێزگای هەولێر لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا پلانی ڕۆژانی جەژنیان بۆ دەزگاكانی ڕاگەیاندن ئاشكرا كرد.
لەو کۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەدا کە پەیامنێری (باسنیوز)یش ئامادەی بوو، نەبەز عەبدولحەمید، قائیمقامی قەزای هەولێر ڕایگەیاند: "پلانی ئەمنی و خزمەتگوزارییەكانی دیکە بۆ ڕۆژانی جەژن دانراوە، و وا چاوەڕوان دەكرێت زیاتر لە 185 هەزار كەس بەمەبەستی گەشتوگوزاری سەردانی شاری هەولێر و ناوچە گەشتیارییەكانی ئەو پارێزگایە بكەن."
لە درێژەدا گوتیشی: "هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش كە ئەركی سەلامەتی و ئەمنیی هاووڵاتیانیان لە ئەستۆیە ئەركی خۆیان ڕدەپەڕێنن و پلانی تۆكمە و بەرنامەی تایبەتیان هەیە، هەرچی بابەتی خزمەتگوزاریی جەژنیشە پلانی پێویست دانراوە بۆ ئەوەی خۆڵ و زبڵ هەڵبگیرێتەوە و تیمەكانی شارەوانی كاری خۆیان ئەنجام بدەن."
ئاگاداری بەڕێوەبەرایەتیی چاودێریی بازرگانی و دەستەی گەشتوگوزاریش كراوەتەوە تاكوو نانەواخانە و چێشتخانەكان دانەخرێن، هەر سەرپێچی كارێكیش سزا بدرێت.
هاوکات عەبدولخالق تەلعەت، بەڕێوەبەری پۆلیسی پارێزگای هەولێر رایگەیاند: "پلانمان داناوە سەرجەم هێزە ئەمنییەكان و پۆلیسی هاتوچۆ و ئاسایش لە شوێنە گشتییەكان و مۆڵەكان دابەش ببن، بۆ ئەوەی پشووی ڕۆژانی جەژن لە ئارامیدا بەڕێوە بچێت، سەرباری ئەوەش ئاسانكاریی تەواو كراوە بۆ هاتنی گەشتیاران لە شارەكانی تری عێراق و وڵاتانەوە.
بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستیی هەولێر د. سامان بەرزنجی گوتی: "ئەمبۆلانسەكانی 122 لە 13 شوێن جێگیر كراون، لەگەڵ دابینكردنی سەرجەم پێدوایستییە پزیشكییەكان و چاودێری چڕیش دەخەینە سەر بازاڕەكان و لیژنەكانی ئێشكگری لە نەخۆشخانەكان فراوانتر كراون و ئەركیان زیاتر بۆ دانراوە تا لە ڕۆژانی جەژندا لە خزمەت هاووڵاتیاندا بن."
هەر لە كۆنگرە ڕۆژنامەنوووسییەكەدا هەریەك لە بەڕێوەبەری بەرگریی شارستانی و پۆلیسی هاتوچۆ و سەرۆكی شارەوانی پلانەكانیان بۆ ڕۆژانی جەژن خستەڕوو.
6/9/2016
سەرجەم بەڕێوەبەرایەتییە خزمەتگوزاری و تەندروستی و ئەمنییەكانی هەولێر لە پارێزگای هەولێر لە کۆنگرەیەکی ڕۆژنامەنووسیدا پلانی ڕۆژانی جەژنیان بۆ دەزگاكانی ڕاگەیاندن ئاشكرا كرد.
لەو کۆنگرە ڕۆژنامەنووسییەدا کە پەیامنێری (باسنیوز)یش ئامادەی بوو، نەبەز عەبدولحەمید، قائیمقامی قەزای هەولێر ڕایگەیاند: "پلانی ئەمنی و خزمەتگوزارییەكانی دیکە بۆ ڕۆژانی جەژن دانراوە، و وا چاوەڕوان دەكرێت زیاتر لە 185 هەزار كەس بەمەبەستی گەشتوگوزاری سەردانی شاری هەولێر و ناوچە گەشتیارییەكانی ئەو پارێزگایە بكەن."
لە درێژەدا گوتیشی: "هێزەكانی پۆلیس و ئاسایش كە ئەركی سەلامەتی و ئەمنیی هاووڵاتیانیان لە ئەستۆیە ئەركی خۆیان ڕدەپەڕێنن و پلانی تۆكمە و بەرنامەی تایبەتیان هەیە، هەرچی بابەتی خزمەتگوزاریی جەژنیشە پلانی پێویست دانراوە بۆ ئەوەی خۆڵ و زبڵ هەڵبگیرێتەوە و تیمەكانی شارەوانی كاری خۆیان ئەنجام بدەن."
ئاگاداری بەڕێوەبەرایەتیی چاودێریی بازرگانی و دەستەی گەشتوگوزاریش كراوەتەوە تاكوو نانەواخانە و چێشتخانەكان دانەخرێن، هەر سەرپێچی كارێكیش سزا بدرێت.
هاوکات عەبدولخالق تەلعەت، بەڕێوەبەری پۆلیسی پارێزگای هەولێر رایگەیاند: "پلانمان داناوە سەرجەم هێزە ئەمنییەكان و پۆلیسی هاتوچۆ و ئاسایش لە شوێنە گشتییەكان و مۆڵەكان دابەش ببن، بۆ ئەوەی پشووی ڕۆژانی جەژن لە ئارامیدا بەڕێوە بچێت، سەرباری ئەوەش ئاسانكاریی تەواو كراوە بۆ هاتنی گەشتیاران لە شارەكانی تری عێراق و وڵاتانەوە.
بەڕێوەبەری گشتیی تەندروستیی هەولێر د. سامان بەرزنجی گوتی: "ئەمبۆلانسەكانی 122 لە 13 شوێن جێگیر كراون، لەگەڵ دابینكردنی سەرجەم پێدوایستییە پزیشكییەكان و چاودێری چڕیش دەخەینە سەر بازاڕەكان و لیژنەكانی ئێشكگری لە نەخۆشخانەكان فراوانتر كراون و ئەركیان زیاتر بۆ دانراوە تا لە ڕۆژانی جەژندا لە خزمەت هاووڵاتیاندا بن."
هەر لە كۆنگرە ڕۆژنامەنوووسییەكەدا هەریەك لە بەڕێوەبەری بەرگریی شارستانی و پۆلیسی هاتوچۆ و سەرۆكی شارەوانی پلانەكانیان بۆ ڕۆژانی جەژن خستەڕوو.
وێنەی ئەرشیڤ
وا بڕیارە مەسعود بارزانی، سەرۆکی ھەرێمی کوردستان، لەم ھەفتەیەدا بڕواتە فەرەنسا و لەگەڵ فرانسوا ھۆلاند، سەرکۆماری فەرەنسادا کۆ ببێتەوە. چاودێرێکی سیاسیی نێودەوڵەتیش پێی وایە پێشوازیی وڵاتان لە بارزانی، وەکو سەرۆکی دەوڵەتێکی بەھێزە لە شەڕی دژ بە داعشدا.
سەرچاوەیەکی نزیک لە سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان بۆ (باس) ئاشکرای کرد، لەم ھەفتەیەدا مەسعود بارزانی، لە درێژەی گەشتەکەیدا بۆ ئەوروپا، دەڕواتە فەرەنسا و لەگەڵ فرانسوا ھۆلاند، لە کۆشکی (ئێلیزێ) دیدار و کۆبوونەوەیان دەبێت.
بەپێی زانیارییەکانی (باس)، ئەجێندای سەردانەکەی بارزانی بۆ وڵاتانی ئەوروپا، لەپاڵ باسکردنی شەڕی داعش و گرتنەوەی مووسڵ، باس لە گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە بەگشتی دەکرێت و پرسی ریفراندۆم بۆ سەربەخۆیی کوردستانی باشووریش یەکێک لە تەوەرەکانی سەردانەکەی بارزانی دەبێت.
سەرسام شوانی، چاودێری سیاسی و مامۆستای زانستە سیاسییە نێودەوڵەتییەکان بۆ (باس) رای گەیاند، ئەگەر لە روویەکی ئەکادیمیانەی دوور لە ململانێی سیاسییەوە سەیری سەردانەکانی بارزانی بکەین بۆ وڵاتان، ئەو راستییە بۆ ھەموو لایەک روونە کە بارزانی، وەکو سەرۆکی وڵاتێکی کارای شەڕی دژ بە داعش پێشوازیی لێ دەکرێ.
گوتی: «سەردانەکانی بارزانی، بەردەوام لە ئاستێکی بەرزدان و گۆڕانکارییەکانی ناوچەکە ئەوە دەخوازێ کورد بە شێوەیەکی خێرا ھەوڵی دیبلۆماسییانەی خۆی بۆ دەستکەوتەکانی بدات، لەو رووەشەوە بارزانی جانتاکەی پڕە لە دەستکەوت و وڵاتانی ناوچەکە و ئەوروپا و ھاوپەیمانانیش گەیشتوونەتە ئەو بڕوایەی، کە دروستبوونی دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان، ئارامی بۆ ناوچەکە دەھێنێ».
ئەو چاودێرە سیاسییە راشی گەیاند، لەپاڵ پرسەکانی مافی گەلی کوردستان، بارزانی لەگەڵ ئەو وڵاتانەدا باس لە شەڕی داعش و چارەنووسی مووسڵی دوای داعش و پرسی پێشمەرگە و بابەتە پەیوەندیدارەکان بە شەڕی داعشیشەوە دەکات، گوتی: «ئەوەی تا ئێستا بۆ کورد ھاتووەتە پێشەوە دەستکەوتی باشن و پێویستە لایەنە سیاسییەکانی کوردستانیش یەکگرتووانە ئەو دەستکەوتانە زیاتر سەر بخەن».
ھەفتەنامەی (باس) وەکو یەکەم میدیا، پێش سەردانی بارزانی بۆ تورکیا ئەوەی ئاشکرا کرد، کە بارزانی لەدوای سەردانی بۆ ئەو وڵاتە، دەڕواتە وڵاتانی ئەوروپا.
جێی باسە، لە ماوەی شەڕی داعشدا، بارزانی و ھۆلاند چەند دیدار و کۆبوونەوەی دیکەیان ھەبووە و لە ١٢ ئەیلوولی ٢٠١٤دا فرانسوا ھۆلاند سەرکۆماری فەرەنسا ھاتووەتە ھەرێمی کوردستان و لە کۆشکی سەرۆکایەتیی ھەرێمی کوردستان، لەگەڵ مەسعود بارزانیدا، کۆ بووەتەوە، دوای ئەو ساڵەش بارزانی، لە ١٠ی شوباتی ٢٠١٥ رۆیشتووەتە فەرەنسا و لەگەڵ ھۆلانددا کۆبوونەوەی ھەبووە، ئەم دیدارە بە سێیەم دیداری فەرمی لەنێوان ھەردوو سەرۆک بارزانی و ھۆلاند دادەنرێت لە ماوەی شەڕی دژ بە داعشدا.
6/9/2016
دووکانێکی فرۆشتنی سەرپۆش لە بازاڕی گەورەی قوم
پۆلیسی ئێران زیاتر لە 800 دووکانی فرۆشتنی جلوبەرگی داخست، بەهۆی ئەوەی "جلوبەرگی نەشیاویان فرۆشتووە".
بەپێی تەلەفزیۆنی فەرمیی ئێران "ئەو دووکانانەی داخراون جلوبەرگێکیان فرۆشتووە کە مۆرکی رۆژئاواییان پێوەبووە".
پۆلیسی ئێران لەمبارەیەوە ئاشکرایکرد "ئەو پرۆسەیە 10 رۆژی خایاندووە، سەرەتا هۆشداریان بەو دووکانانە داوە کە ژمارەیان لە 3 هەزار و 600 دوکان زیاتر بووە".
ماوەیەکە پۆلیسی ئێران هەڵمەتێکی دژی بازاڕی فرۆشتنی جلوبەرگی بەکارهاتوو لەبەرنەبوونی "مەرجی سەلامەتی" دەستپێکردووە و، هەموو ئەو جلوبەرگانەشی قەدەخەکردووە کە نووسینی ئینگلیزیان لەسەرە.
بەپێی یاساکانی ئێران ژنانی ئەو وڵاتە دەبێت باڵا پۆشبن، سەرپۆشیان لەسەربێت و جلێکی درێژ تاوەکو سەر ئەژنۆشیان بپۆشن، بە پێچەوانەوە لەلایەن پۆلیسی تایبەتەوە کە پێیان دەڵێن (ئەماکن)، سزادەدرێن.
6/9/2016
دووکانێکی فرۆشتنی سەرپۆش لە بازاڕی گەورەی قوم
پۆلیسی ئێران زیاتر لە 800 دووکانی فرۆشتنی جلوبەرگی داخست، بەهۆی ئەوەی "جلوبەرگی نەشیاویان فرۆشتووە".
بەپێی تەلەفزیۆنی فەرمیی ئێران "ئەو دووکانانەی داخراون جلوبەرگێکیان فرۆشتووە کە مۆرکی رۆژئاواییان پێوەبووە".
پۆلیسی ئێران لەمبارەیەوە ئاشکرایکرد "ئەو پرۆسەیە 10 رۆژی خایاندووە، سەرەتا هۆشداریان بەو دووکانانە داوە کە ژمارەیان لە 3 هەزار و 600 دوکان زیاتر بووە".
ماوەیەکە پۆلیسی ئێران هەڵمەتێکی دژی بازاڕی فرۆشتنی جلوبەرگی بەکارهاتوو لەبەرنەبوونی "مەرجی سەلامەتی" دەستپێکردووە و، هەموو ئەو جلوبەرگانەشی قەدەخەکردووە کە نووسینی ئینگلیزیان لەسەرە.
بەپێی یاساکانی ئێران ژنانی ئەو وڵاتە دەبێت باڵا پۆشبن، سەرپۆشیان لەسەربێت و جلێکی درێژ تاوەکو سەر ئەژنۆشیان بپۆشن، بە پێچەوانەوە لەلایەن پۆلیسی تایبەتەوە کە پێیان دەڵێن (ئەماکن)، سزادەدرێن.
6/9/2016
بەرپرسێکی باڵای ئێران رایدەگەیەنێت، کە وڵاتەکەی رێگا نادا ئەمریکا هیچ رۆڵێکی لە ئۆپەراسیۆنی رزگار کردنەوەی مووسڵدا هەبێت.
رۆژی دووشەممە 5ـی ئەیلوولی 2016، عەلی ئەکبەر ویلایەتی، سەرۆکی سەنتەری لێکۆڵینەوەکانی ئەنجومەنی دیاری کردنی بەرژەوەندییەکانی رژێمی ئێران رایگەیاندووە، کە وڵاتەکەی هیچ رۆڵێک لە عێراق ناگێڕێت، ”مەگەر بە ئاگاداریی حکوومەتی عێراق نەبێت“.
عەلی ئەکبەر ویلایەتی هەروەها رایگەیاندووە، کە میلیشیاکانی حەشدی شەعبیی شیعەمەزهەب بەشداریی ئۆپەراسیۆنی رزگار کردنەوەی شاری مووسڵ دەکەن و ”نابێ ئەمریکا بەهیچ شێوەیەک بەشداریی شەڕەکە بکات“.
دوای هەرەسهێنانی سوپای عێراق و داگیرکردنی زۆربەی شارەکانی پارێزگاکانی نەینەوا، دیالە، سەڵاحەدین و ئەنبار لە مانگی حوزەیرانی 2014 لەلایەن چەکدارانی رێکخراوی توندڕەوی داعشەوە، عەلی سیستانی، مەرجەعی باڵای شیعەکانی عێراق فەتوای دروستکردنی میلیشیای حەشدی نیشتیمانی دا، تاوەکو شوێنی سوپای عێراق بگرێتەوە.
چەندین جار هاووڵاتی و سەرکردە سیاسییەکانی پارێزگای نەینەوا بەشداریکردنی میلیشیاکانی حەشدی شەعبیان لە ئۆپەراسیۆنی رزگارکردنەوەی مووسـڵ رەتکردووەتەوە و پاساویان بۆ ئەو رەتکردنەوەیەش ئەوەیە، کە ئەو چەکدارە شیعانە خەڵکی سوننە بەبێ هۆ دەکوژن.
پێشتر لە کاتی رزگارکردنەوەی شارۆچکەی فەللوجەی پارێزگای ئەنبار، چەندین گرتەی ڤیدیۆیی بڵاو بووەوە، کە تێیدا چەکدارە شیعەکان هاووڵاتییانی سوننەمەزهەب ئازار دەدەن و بە زیندوویی دەیانسووتێنن و سەریان دەبڕن.
5/6/2016
لێپرسراوانی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا ڕیدەگەیەنن کە بەرپرسانی ئەو وڵاتە نەیانتوانیوە لەبارەی ئاگربەستی کاتی لە سووریا لەگەڵ ڕووسیا بگەنە ڕێککەوتنێک.
جۆن کێری، وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا لە پەراوێزی دانیشتنی گرووپی 20 لە چین لەگەڵ سێرگێئی لاڤرۆف، هاوتا ڕووسییەکی دیدار و چاوپێکەوتنی ئەنجام دا و خوازیاری ئاگربەستی کاتی لە سووریا بووە، هەتا هێزە مرۆیی و فریاگوزارییەکان بتوانن یارمەتییە مرۆیییەکان بگەیەنن ناوچە کۆنترۆڵکراوەکان.
لەم بارەوە تۆڕی میدیایی بی بی سی بڵاوی کردووەتەوە، لە کاتێکدا ئەمەریکا و ڕووسیا پێداگرن لەسەر ئاگربەستی کاتی، بەڵام لە دوێنێوە هێزەکانی سوپای سووریا هێرشەکانیان بۆ کۆنترۆڵکردنەوەی چەند ناوچەیەک لەدەستی هێزەکانی ئۆپۆزسیۆن لە حەلەب چڕتر کردووەتەوە.
شرۆڤەکارانی سیاسی لەو باوەڕە دان لە حاڵێکدا وا دیارە سوپای سووریا بتوانێت لەو هێرشانەدا سەرکەوتن بەدەست بێنێت، بەڵام ئەگەری کەمی هەیە کە ڕووسیا قەبووڵ بکات لە وەها دۆخێکدا ڕێککەوتن و ئاگربەستی کاتی ڕابگەنەرێت.
لە بەرانبەردا لە دوێنیوە ئێران و ڕووسیا پشتیوانیە سەربازییەکانی خۆیان بۆ سوپای سووریا درێژە پێداوە و چەکوچۆڵ و هێزی زیاتریان ناردووەتە سووریا.
بڕیارە ئەمڕۆ دووشەممە باراک ئۆباما و ڤێلادیمیر پۆتین هەر دوو سەرکۆماری ئەمەریکا و ڕووسیا پێکەوە کۆ ببنەوە و لەبارەی ئاگربەستی کاتی لە سووریا پێکەوە گفتوگۆ بکەن و بەڕای کارناسان، پێشهات و ڕووداوەکان وا دەردەخەن زۆر دوورە ئەم دوو کەسە بتوانن بگەنە ڕێککەوتنێک.
5/9/2016
بەپێی هەواڵی سایت و ماڵپەڕە ئێرانییەکان شەوێ ڕابردوو چەند تەقینەوەی بەهێز لە ڕۆژئاوای تاران ڕوویان داوە.
بەپێی ڕاپۆرتی ماڵپەڕی ئیرنا، شەوی 4 لەسەر 2016 -9 -5 لە ڕۆژئاوای تاران تەقینەوەیەکی بەهێز ڕووی داوە کە بووەتە هۆی ترس و دڵەڕاوکێ خەڵک.
ماڵپەڕی ئیرنا لەم بارەوە لەزاری بەرپرسانی بەڕێوەبەرایەتیی کارەباوە بڵاوی کردووەتەوە، کە تەقینەوەکە سەعات 11ی شەوی ڕابردوو و لە وێستگەی دابەشکردنی کارەبای ناوچەی "تەرەشت"ی ڕۆژئاوای تاران ڕووی داوە.
بەپێی هەمان سەرچاوە هۆکاری ئەو تەقینەوەیە زەختی زۆر بووە لەسەر تەزووی کارەبا کە هاوکات لەگەڵ تەقینەوەکە بەشێکی زۆر کێبڵەکانی کارەباش سووتاون و ئاگرێکی زۆر ناوچەکەی گرتووەتەوە.
هەرچەند هەندێ لە تۆڕە کۆمەڵایەتییەکان بڵاویان کردووەتەوە کە تەقینەوەکە لە چەشنی تەقینەوەی بۆمب بووە، بەڵام پۆلیس و ناوەند فەرمییەکان ئەمەیان ڕەت کردووەتەوە.
لە ماوەی یەک مانگی ڕابردوودا ئەمە چەندەمین حاڵەتی تەقینەوەی بەهیزی، غاز، کارەبا و ناوەندی بەرهەمهێنانە کەلە تاران ڕووی داوە.
5/9/2016
رەجەب تەیب ئەردۆغان و جۆ بایدن
رۆژی 24ی ئاب، چەند كاژێرێك بەر لەوەی جۆ بایدن، جێگری سەرۆكی ئەمریكا بگاتە ئەنقەرە، تانك و زرێپۆشەكانی توركیا و 500 چەكداری هێزەكانی سووریای ئازاد، سنووری سووریایان بەزاند و شارۆچكەی جەرابلوسیان كۆنترۆڵ كرد.
سەردانەكەی بایدن لە چەند روویەكەوە گرنگ بوو، یەكەم: لەدوای كودەتاكەی 15 تەمموزەوە ئەوە یەكەمجار بوو بەرپرسێكی باڵای ئەمریكی سەردانی توركیا بكات. دووەم: ناردنی بایدن لەلایەن ئۆباماوە دەیسەلمێنێت كە ئەمریكا بەنیازی ئاساییكردنەوەی پەیوەندییەكانیەتی لەگەڵ توركیا، بەبێ ئەوەی ئۆباما خۆی ناچار بێت لەسەر شاشەكان لەگەڵ ئەردۆغان دەربكەوێت.
ستیڤ كلێمنز كە ماوەی چەندین ساڵە لە گەشتە سیاسییەكانی دەرەوەیدا هاوڕێی بایدن بووە، دەڵێت یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی جێگرەكەی ئۆباما دروستكردن و پاراستنی پەیوەندییە لەگەڵ سەركردە سەرسەختەكان، واتە ئەوانەی ئۆباما كەیفی پێیان نایەت. سەیر نییە سەختترین وڵات و سەركردەكان خراونەتە ئەستۆی بایدن، لەوانەش عێراق، ئۆكراینا، كێشەكانی نێوان ژاپۆن و كۆریا، ئەمریكای ناوەڕاست، كۆڵۆمبیا و ئیسرائیل و نەتانیاهو. ئێستا ئەم لیستە توركیا و ئەردۆغانیشی هاتووەتە سەر.
جۆزێف بایدن لە هەڤپەیڤینێكدا باسی بنەمای سەرەكی كاری سیاسی خۆی دەكات و دەڵێت "باوكم زۆربەی جاران پێیدەگوتم، ئەگەر هەموو شتێكت وەك یەك پێ گرنگ بێت، ئەمە واتە تۆ هیچت پێ گرنگ نییە. بۆیەش لە ماوەی 44 ساڵی رابردووی كاری سیاسیمدا سەختترین بەش ئەوە بووە دیاریی بكەم كام هەڕەشە و نیگەرانی دەبێت لە ئەولەویەتدا بێت، بۆ ئەوەی بەپێی بایەخەكەیان توانا و سەرچاوەیان بۆ تەرخان بكەین".
لە دوایین مانگەكانی بەرپرسیارێتی خۆی لە كۆشكی سپی، بایدن جارێكی دیكە و لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رووبەڕووی ئەم پرسیارە بووەتەوە، ئەمجارەیان ئەمریكا دەبێت لە نێوان توركیا و كوردی رۆژئاوا ئەولەویەتی خۆی دیاری بكات.
جێگری سەرۆكی ئەمریكا لەكاتێكدا سەردانی توركیای دەكرد كە دوو كەیسی هەستیار لەسەر مێز بوون: یەكەمیان پەیوەندی بە رادەستكردنەوەی فەتحوڵڵا گولەن، رابەری بزووتنەوەی خزمەتەوە هەبوو كە توركیا بە پلاندانەری كودەتاكەی 15ی تەمموزی دەزانێت و داوای رادەستكردنەوەی لە ئەمریكا دەكات. كەیسی دووەم پەیوەندی بە پێشڕەوییەكانی هێزەكانی سووریای دیموكراتەوە هەبوو بەرەو ناوچەكانی ئەلباب و جەرابلوس.
لە كەیسی رادەستكردنەوەی گولەندا بایدن توركیای دڵنیا كردەوە كە ئەم پرسە لە دەستی ئۆبامادا نییە و دەبێ سیستەمی دادوەریی ئەمریكا بڕیاری لەسەر بدات، بۆ ئەم مەبەستەش توركیا دەبێ بەڵگەی تەواو رادەستی وەزارەتی دادی ئەمریكا بكات، ئەمەش ئەو شتەیە كە توركیا هەتا ئێستا نەیتوانیوە بیكات.
محەممەد ئەیوب، توێژەر لە ناوەندی سیاسەتی جیهانی دەڵێت "بەكارهێنانی كارتی گولەن هێندەی بۆ جووڵاندنی رای گشتیی نێوخۆییە، هێندە بۆ دروستكردنی گوشار لەسەر ئەمریكا نییە". لەبەر ئەوەی "مانەوەی گولەن لە ئەمریكا ئامرازێكە بۆ ئەوەی هەست و سۆزی نێوخۆیی پێ بجووڵێنن و لەم رێگەیەشەوە بیانوو بۆ ئەجێندا نێوخۆییەكانی خۆیان بهێننەوە، لەوانەش زەروورەتی گۆڕینی سیستەمی سیاسیی توركیا لە پەرلەمانییەوە بۆ سەرۆكایەتی".
جگە لەمە توركەكان دەزانن، ئەگەر گولەن لە داهاتوویەكی نزیكدا رادەست بكرێتەوە، ئەوە وەكوو دیارییەكی ژەهراوی لە دەستی توركەكاندا دەمێنێتەوە، لە كاتێكدا دوای رادەستكردنەوەی گولەن دەبێ دۆخی نائاسایی توركیا نەرمتر بكرێت و ئەردۆغان بیانووەكەی ئێستای بۆ بەرگری لە سیستەمی سەرۆكایەتی نامێنێت، بەدەر لە هەموو ئەمانەش دەستگیركردنی گولەن دەرفەتێك بۆ رۆژئاوا دەكاتەوە كە چاودێریی توند بخاتە سەر سیستەمی دادوەریی توركیا و جۆری مامەڵەكردنیان لەگەڵ گولەن.
بەڵام كەیسی دووەم، واتە ئاسایشی سنوورەكانی باشووری توركیا، ئەو كەیسەیە كە ئەمریكا دەشێت ئامادە بێت دانوستاندن و سازشی لەسەر بكات. بایدن لە كۆنفرانسە رۆژنامەڤانییەكەیدا رایگەیاند ئەمریكا بڕوای تەواوی بەوە هەیە كە سنوورەكانی توركیا دەبێت لەلایەن توركیا خۆیەوە پارێزگارییان لێ بكرێت، جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە نابێت سووریا پارچە پارچە بێت. بەڵام روونی نەكردەوە مەبەستی لە پارچە پارچەبوون دامەزراندنی سیستەمی فیدراڵیشە یان نا، پەیەدەش داوای سەربەخۆیی لە سووریا ناكات، بەڵام لێدوانەكەی بایدن دەرگای هەردوو ئەگەرەكەی لە كوردی رۆژئاوا داخستووە: واتە دروستكردنی دەوڵەت یان هەرێمی یەكپارچەی رۆژئاوای كوردستان.
وەك لە لێدوانەكەی جێگری سەرۆكی ئەمریكادا دەردەكەوێت، ئۆپەراسیۆنی سوپای توركیا لەناو خاكی سووریا (واتە ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات) سنووردارە بە پاراستنی سنوورەكانی توركیا، نەك بەشدارییەكی كارا لە یەكلاكردنەوەی قەیرانی سووریا كە پێناچێت توركیا لەم قۆناغەدا خۆی لە كێشەیەكی ئاوها ئاڵۆز لەگەڵ رووسیا و ئێران وەربدات.
یەكینەكانی پاراستنی گەل (یەپەگە) وەكوو بەهێزترین هاوپەیمانی ناحكومیی ئەمریكا بۆ جەنگی دژی داعش لە سووریا لەقەڵەم دەدرێ، لە كاتێكدا توركیا هەر لە سەرەتاوە جۆرێك لە كەمتەرخەمی لە بەرامبەر داعش نواندووە و گەورەترین بەشداریی توركیا لە جەنگی دژی داعش پێدانی بنكەی ئاسمانیی ئەنجەرلیك بووە. هەر بۆیە هەست دەكرێت ئەمریكا لەڕووی ئەخلاقییەوە بەرپرسیارە لە پاراستنی كۆمەڵێك بەرژەوەندی بۆ كورد.
بۆ تێگەیشتن لەم هەڵوێستەی ئەمریكا لە نێوان توركیا و كوردی رۆژئاوا، دەبێت جارێكی دیكە سەیری ئەولەوییەتە گشتییەكانی ئەمریكا بكەین. بایدن لە دیمانەیەك لەگەڵ كلێمنزدا دەڵێت "تیرۆریزم مەترسییەكی راستەقینەیە، بەڵام هەڕەشەی مان و نەمان لە ئەمریكا ناكات". ئیدارەی كۆشكی سپی لە ماوەی نزیك هەشت ساڵی رابردوودا "هەڕەشەی ئەتۆمی" لەلایەن رووسیا، چین، كۆریای باكوور و پاكستان، وەكوو هەڕەشەی سەرەكی بۆ سەر ئەمریكا بینیوە، نەك تیرۆریزم. تەنانەت هەڕەشەی رووسیا لەسەر سنوورەكانی رۆژهەڵاتی ئەوروپا و ناوچەی باڵتیك لە پێش تیرۆریزمن.
توركیا خاوەن پێگەیەكی جیۆپۆلیتیكی گرنگە بۆ بەرەنگاربوونەوەی هەڕەشەكانی رووسیا، بە تایبەتیش لە دەریای رەش و باشووری قەوقاز، هەر بۆیە نزیكبوونەوەی توركیا و رووسیا نیگەرانییەكی زۆر بۆ ئەوروپا و رۆژئاوا دروست دەكات. رووسیا لە رێگەی دەستتێوەردان لە قەیرانی نێوخۆیی سووریا تەركیزی رۆژئاوای لەسەر هێرشەكانی سەر كریمیا و رۆژهەڵاتی ئۆكراینا هەڵگرت، ئێستاش ئەمریكا دەیەوێت هەر لە سووریا و بە پێدانی كۆمەڵێك گەرەنتی و پاراستنی كۆمەڵێك بەرژەوەندی، توركیا لە رووسیا دووربخاتەوە.
4/9/2016
دەوڵەتی پاکستان و رێکخراوی توندڕەوی قاعیدە چوار دیل دەگۆڕنەوە، کە دووانیان کچی سەرۆکی رێکخراوەن.
بەپێی زانیاریی میدیاکانی پاکستان، حکوومەتی پاکستان فاتیمە و ئومەیمی کچانی ئەریمەن زەواهیری، سەرۆکی رێکخراوی توندڕەوی قاعیدە و کچێکی دیکەی سەرکردەیەکی قاعیدەی بە ناوی سومەییە مەرجان سالم ئازاد کردووە.
لە بەرامبەر ئەو دەستپێشخەرییەی حکوومەتی پاکستان، رێکخراوی قاعیدە کوڕی ئەشفەق کەیانی، سوپاسالاری پێشووی پاکستانی ئازاد کردووە.
سوپای پاکستان لە بەیاننامەیەکدا رەتی کردووەتەوە، کە ئەو سێ دیلەی قاعیدەی ئازاد کردبێت.
4/9/2016
سەرۆک کۆماری رووسیا ساردەمەنییەکی تایبەتی وڵاتەکەی پێشکەشی سەرۆک کۆماری چینی میللی دەکات.
لە پەراوێژی کۆنگرەی G20، ڤلادیمێر پوتین، سەرۆکی رووسیا و شی جین پینگ، سەرۆکی چین کۆ بوونەوە و سەرەڕای گەرمیی پەیوەندییەکانیان، پوتین هەوڵی دا گفتوگۆکانی سارد بکاتەوە.
شی جین پینگ هەر کاتێک سەردانی روسیا بکات، ساردەمەنی رووسی (ئایس کرێمی رووسی) دەخوات. ڤلادیمێر پوتینیش پێی راگەیاندووە، کە وەک چۆن بەڵێنی پێداوە، ”کارتۆنێکی تەواو ساردەمەنییەکەم بۆ هێنای“.
سەرۆکی چین رایگەیاندووە، کە ساردەمەنیی رووسی ”زۆر بە تامە“ و زۆریش حەز بە خواردنی دەکات و سوپاسی ”بەخشندەیی“ پوتینیشی کردووە.
جۆرێکی ساردەمەنیی رووسی
5/9/2016