رەزا شوان

<sup>لای هەموو کوردێکی کوردستان پەروەر و دڵسۆز و بە ئەمەک و شیرپاک، کوردستان پیرۆزترین و خۆشەویسترین و جوانترین و شیرینترین و دڵگیرترین شوێنە. هییچ سۆز و پەرۆش و خۆشەویستییەک، ناگەنە سۆز و پەرۆش و خۆشەویستیمان بۆ کوردستان.
کوردستان نیشتمانی شیرینمانە، دایکی دڵسوزمانە، ناسنامەمانە، مێژوومانە، شکۆداری و شانازیمانە، ئابڕوومانە، دۆێنێ و ئەمڕۆ و داهاتوومانە، کوردستان گروپی خوێنمانە، هەناسەمانە، رووح و گیانمانە، بە بێ کوردستانمان ژایان و مانمان هیچ واتایەکی نییە.

کوردستان تەنها ناوێک نییە لەسەر زمانمان، کوردستان سۆز و هەستێکی قووڵە لە ناخی دەروونمان، خۆشەویستییەکی بێوێنەیە لە توێ دڵمان، هەمیشە لەبەر چاومانە.</sup>

^{کوردستان، جێی هەزاران هەزار ساڵمانە، خاک و خۆڵمانە، چیا و گرد و دۆڵمانە، بەرد و دەوەن و دارمانە، گوڵ و گوڵزارمانە، چەم و رووبارمانە، سەیرانگا و بەهەشتمانە، ماڵ و گوند و شارمانە، خزم و کەس و کارمانە، کوردستان هەموو شتێکمانە.}

^{شێعرێگ لەکی ئەڕا پشتیوانی لە ڕفراندوم باشوور کوردستان.ئێ شێعرە هەوجەس باس بوو لە سفارش و پێشنیار بەندە(سەردار زەنگنە)لە یەکێ وە شاعرەیل تەواناێ لەک بی کە ئەو شاعر بزرگواروقڵەم وە دەس توانا جۆر یە رساڵەت ملی لە رفراندوم پشتیوانی کردو وە شوورو شەوق ئێ شێعرە وەت و کل کردو لە خاتر بڕێگ شرایت خاستر زانست کە ناوێ ناریم وتەنیا جۆردەربڕین هەست نەتەوەیی خەڵک خوارین کوردستان و پشتیوانی و دڵخۆشی لە ڕفراندوم بڵاو بوود.}

ناوی شێعرەکە "بەڵێ ڕفراندۆم یا حەق چارەنووس"

^{ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مەخوەنم وە سۆز ڤە دڵ و ڤە گیان
وە ناخ زەخمی سینەێ پڕ ئەژ ژان
وە دەنگ بەرزێ تا خاڵ ئاسمان
وە ئیلام نەمر وە دڵ کرماشان}

رەزا شوان

<sup>بێگومان شارستانییەتەکانی مرۆڤایەتی، هەموو ئەو شتە سەیر و سەمەرانەش، کە لە ئەمڕۆدا هەن و مرۆڤ لە بەریاندا حەساوەتەوە، هەموویان بەری زادەی بیر و هۆش و کۆشش و کۆڵنەدان و تاقیکردنەوە و کاری بەرجەستەکردنی داهێنەرانن.. ساڵ لە دوای ساڵیش لە سایەی بیرکردنەوە و کۆششی داهێنەراندا، شتی تازەتر و سەیر و سەمەرەتر دێنە ئاراوە، چونکە مرۆڤ هەمیشە نوێخواز و پێشکەوتووخوازە، حەز بە سڕبوون و سواوبوون و بە ژیانێکی چەقبەستوو ناکات.

پەروەردەکردن و پێگەیاندنی منداڵانی داهێنەر، لەوەدایە کە چۆن بتوانین زەمینەیەکی لەباری ئەوتۆیان بۆ بڕەخسێنین، تا گەشە بە توانا و خەیاڵ و بە بیرۆکەکانیان بکەن. راستە کە داهێنان بەری زیرەکی و ژیرییە، بەڵام لێکۆڵینەوەکان ئەوەیان سەلماندووە، مەرج نییە کە منداڵانی داهێنەر، پلەیەکی زۆر بەرز و باڵای زیرەکیان هەبێت. لەوانەیە کە منداڵی داهێنەر پلەی زیرەکی ناوەندی بێت. ئەمەو داهێنان بە تەنها بواری زانیاری ناگرێتەوە، منداڵەکانیشتان بەم چەمکە پەروەردە مەکەن،</sup>

                     
^{بە بۆنەی پەسەندکردنی بڕیاری هەڵکردنی ئاڵای کوردستان لە کەرکوکی کوردستانیدا.. کە لە رۆژی سێ شەممە (٢٨ی/ئــادار/٢٠١٧) لەلایەن زۆرینەی دەنگەکانی ئەندامانی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوکەوە پەسەندکرا .. ئەم رۆژە خۆشترین رۆژی کەرکوکییەکانە، رۆژێکی مێژوویی نەمر و شکۆدارییە لە مێژووی گەلەکەمان، هێنانەدی هیوا و خەونێکی گەلەکەمانە.} 

^{بە ناوی سەرجەم ئەندامانی (کۆمەڵەی منداڵانی کورد ـ لە نەرویج) جوانترین پیرۆبایی لە هەموو کوردێکی کوردستان پەروەر دەکەین لە کوردستان و لە هەر شوێنێکی هەندەراندا بن.. پشتگیری  خۆشمان بۆ پەسەندکردنی ئەم بڕیارەی ئەنجوومەنی پارێزگای کەرکوک رادەگەیەنین و، بە بڕیارێکی دەستتووری و بە هەنگاوێکی بوێرانەی مێژوویی نەتەوایەتیمانی دەزانین.. ئەمەش مافێکی رەوا و دەستووری گەلەکەمانە.. نا دەستووری نییە و دژی هیچ لایەن و نەتەوەیەکی تر نییە.}

 ^{رەزا شوان
 
حکوومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عێراق، بە حکوومەتەکەی ئێستای عێراقیشەوە،بە پێی پلان و پیلانێکی نەخشەداڕێژراو، بە شێوەیەکی دڕندانە و نامەردانە، هەوڵی بە عەرەبکردنی پارێزگای کەرکوکیان دا و، دەیدەن.. بە مەبەستی گۆڕینی دیموگرافیای نەتەوەیی لە کەرکوکدا، کە لە بەرژەوەندی نەتەوەی عەرەبدا بێت.. گەر بە تۆمارەکانی سەرژمێری گشتیدا بچینەوە.. تا ساڵانی شەستەکانیش، رێژەی عەرەب لە پارێزگای کەرکوکدا، لە چاو رێژەی کوردەوە زۆر کەم بوون.. بۆیە حکوومەتەکانی عێراق بە هەموو توانایەکییانەوە هەوڵی بە عەرەبکردنی كەرکوکیان دا.. لە سەردەمی رژێمی بەعسی رەگەزپەرست و فاشستیدا، بە شێوەی بەڕنامەداڕێژراوی تۆکمەتر و فراوانتر دەستیان بە جێبەجێ کردنی ئەم پرۆژە رەگەزپەرستییە کرد، نیازی گڵاوی ئەوان ئەوە بوو، کە بە جاری ناسنامەی کوردستانییەتی کەرکوک بسڕنەوە..}

رەزا شوان 

^{جۆن نیوبەری ئینگلیزی، بڵاوکەرەوە و فرۆشیاری کتیبی بواری ئەدەبی منداڵان.
لە (٩ی/ یۆلیۆ/١٧١٣) لە (بیرکشێر) لە ئینگلتەرا لە دایک بووە. هەندێ لە لیکۆڵێنەران و نووسەرانی مێژووی ئەدەبی منداڵان پێیان وایە، کە ئەدەبی راستیی منداڵان لە جۆن نیوبەرییەوە دەستی پێکرد.. چونکە جۆن نیوبەری بە تەنها چاپکەر و بڵاوکەر و فرۆشیاری کتێبی منداڵان نەبوو، بەڵکو چیرۆکنووسێکی بە توانا و ناسروای بواری چیرۆکنووسینیش بوو بۆ منداڵان.. دوو کتێبە بەناوبانگە و بەنرخە چاپکراوەکەی بۆ منداڵان، کتێبی (گیرفانێکی بچکۆلەی جوان: ١٧٤٤) و (جووتێ پێڵاوی باش: ١٧٦٥) بە بەرزترین کارە ئەدەبییەکانی جۆن نیوبەری دادەنرێن.}

^{جۆن نیوبەری خاوەنی (یەکەمین کتێبخانەی منداڵان لە جیهان)ە، یەکەمین کەسیشە کە کتێبخانەیەکی تایبەته بوو فرۆشتنی کتێبی منداڵان کردەوە..}

ڕۆستەم خامۆش

^{ئەمـڕۆ دووی ڕێبەندانـە
یـادی خـۆشیی كـوردانـە
ئەمـڕۆ دەروونمان شـادە
بیـرمـان لـە مەهابـادە
لـەوێ ئـاڵا هـەڵـكـرا
كـۆمـارمان ڕاگـەیەنـرا
كـۆمـاری كوردستان بوو
ڕۆژی شادی هەمووان بوو
پیاوێـكی دڵسـۆزو مەرد
نـاوی قـازی موحەممەد
بـۆ گەل و خـاك وەفادار
كـرا بـە سـەرۆك كۆمار}

^{شیعر بــۆ منداڵان}

^{هەولێر 21/1/2017}

رەزا شوان

^{کە منداڵ بووین، لە قوتابخانەی سەرەتاییدا دەمانخوێند، لە کتێبی خوێندنەوەی ـ عەرەبی ـ و لە کتێبی خوێندنەوەی ئینگلیزیشدا، کۆمەڵە چیرۆکێکی کورتی ئەفسانەیی خۆشیان تێدابوون، چێژ و خۆشییەکی زۆرمان لە خوێندنەوەی ئەو چیرۆکانە وەردەگرت.. لەو چیرۆکانی کە لەیادمن (لەقلەق و رێوی، گورگ و بەرخۆلە، شێر و مشک، رێوی و کەڵەشێر، مێروولە و کولـلە، شوان و گۆزەڵەڕۆنەکەی، دوو مراوی و کیسەڵێک، کیژۆڵە لادییەکە و گۆزە شیرەکەی، ئاشەوان و کوڕەکەی و گوێدرێژەکەی، شوانە درۆزنەکە و گورگ، قەلەڕەش و رێوی، مریشکی هێلکەزێڕ، رێوی کلک بڕاو، دوو هاوڕێ و ورچێک، کەروێشک و کیسەڵ، کۆبوونەوەی مشکان، تیتیلە و بیبیلە، کۆتر و مێروولە، ماسییەکی بچکۆلە و راوکەر، هێز لە یەکێتی دایە،قەلەڕەش و گۆزە، چەقەڵ و قەلەڕەش،... تاد) لەو کتێبانەدا ناوی چیرۆکنووسەکان نەنووسرابوون، ئێمەش لەو تەمەنەدا مەراقی ناوی نووسەرەکانیان نەبووین، ئەوەشمان بە خەیاڵدا ناهات و لە مامۆستاکانمان ناپرسی کە چۆن (رێوی، لەقلەق، گورگ، چەقەڵ، قەلەڕەش، کەڵەشێر، کیسەڵ، شێر، کەروێشک، بەرخ، دار،... تاد) وەکو مرۆڤ قسەدەکن.}

رەزا شوان

^{کوردیلە شیرین و چاوگەشەکانی ئەمڕۆمان.. هیوای داهاتووی کوردستانن.. بەنرخترین سامان و سەرمایەی گەلەکەمانن.. کە لە سامانی نەوت و زێڕ و لە هەموو لە سامانێکی تریش زۆر گرنگترن و بەنرخترن. لە هەموو جیهاندا و لە هەموو سەردەمێکدا، منداڵان هێمای جوانی و بێتاوانی و دڵپاکی و راستگۆیین، ئەوەی کە لە دڵیان دایە هەر ئەوەیە کە لەسەر زاریان دایە.. جیهانی منداڵان جیهانێکی زۆر سەیر و سەمەرە و پاک و بێگرد و بێ تەمە.. جیهانێکی بێ فڕوفێڵ و بێ پێچ و پەنایە.. منداڵان رق و کینە و بوغز و دوژمنایەتی نازانن.. درۆ و دەلەسە و هەڵخەڵەتاندن نازانن.. جیهانێکی زۆر سادە و ساکاری خاکییان هەیە.. جیهانێکی وەنەوشەیی پڕ لە سۆز و لە رێز و لە خۆشەویستی و خۆشبڕواییان هەیە.. جیهانێکی پڕ لە رازی شیرین و لە نیازی پاک و لە خەیاڵی فراوان و لە خەون و لە هیوای سەوز و لە گەشبینییان هەیە.. جیهانێکی پڕ لە زەردەخەنەی ناسک و پێکەنینی شیرین و لە بەزم و رەزم و یاری و خۆشییان هەیە.
پێویستە گەورەکان بەر لە ئازادی منداڵان نەگرن و، ئەم جیهانە خۆشەیان لێ تاڵ نەکەن و لێیانیان تێکنەدەن.. بێگومان خۆشترین قۆناغ لە ژیانی مرۆڤدا قۆناغەکانی منداڵین.}

رەزا شوان

^{لە یادی(٧١) مین ساڵڕۆژی، بۆ یەکەمین جار گۆڕینی (هێزی رزگاریخواز) و
(پارێزەری کورد و کوردستان) بۆ ناوی (پێشمەرگەی کوردستان) هاورۆژیش  بوو کە بۆ یەکەمین جاریش (ئـاڵای کوردسـتان) لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا لە شاری مەهاباد دا، لە رۆژی (١٧ی/ دێسەمبەر/١٩٤٥ز) دا، بە ئامادەبوونی نوێنەرانی هەر چوارپارچەی کوردستان، لە لایەن پێشەوا قـازی محەمەدی نەمرەوە ناوی فەرمی (پێشمەرگەی کوردستان) راگەیاندرا هەر لەو رۆژەدا و لایەن پێشەواوە لەسەر باڵەخانەی شارەوانی شاری مەهاباد، بۆ یەکەمین جار لەگەڵ وتنی سروودی نیشتمانیمان ئەی رەقیب و هەڵهەڵەلێدان و چەپڵەڕێزاندا (ئاڵای کوردستان) بەرزکرایەوە. ئەو رۆژە بوو بە رۆژێکی پیرۆز لە مێژووی کوردستاندا.. لەو رۆژەوە پێشمەرگەی کوردستان و ئاڵای کوردستان بوون بە دوانەی لێکدانەبڕاو.. هەموو ساڵێک بە ئەوپەڕی شانازی و رێزەوە یادی رۆژی پێشمەرگەی کوردستان و هەڵکردنی ئاڵای کوردستان دەکەینەوە.. ئەم رۆژە پیرۆزە، بووە بە بەشێکی رەسەن لە کولتوور و مێژووی گەلەکەمان.}