^{به‌م دواییانه‌ باسوخواسێكی زۆر ده‌كرێت له‌باره‌ی دروست‌كردنی ده‌وڵه‌تێكی كوردی له‌ ڕۆژئاوای كوردستان، به‌ چاودێریی نێوده‌وڵه‌تی. پرسیار ئه‌وه‌یه‌ ئایا له‌ ڕووی كرده‌ییه‌وه‌ ئه‌گه‌ری دروست بوونی ده‌وڵه‌تێك هه‌یه‌؟ عه‌ره‌به‌كان و خودی كورده‌كانیش چۆن بۆ ئه‌و پرۆژه‌یه‌ ده‌ڕوانن؟} “محه‌ممه‌د خه‌لیفه‌” نوسه‌رێكی كوردی ڕۆژئاوایه‌، له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت: “له‌ ئێستادا كارده‌كرێت بۆ ئه‌وه‌ی پرۆژه‌ی ده‌وڵه‌تی كوردی له‌ خه‌یاڵ و بیرۆكه‌وه‌ بكرێته‌ واقیع، ئه‌وه‌ش به‌شێوه‌یه‌كی نهێنی و به‌سپۆنسه‌ری هێزه‌ نێوده‌وڵه‌تییه‌كان، وه‌ك نمونه‌ی هه‌رێمی كوردستان”. “شه‌لال گه‌دۆ” سكرتێری پارتی چه‌پی دێموكراتی كوردی سوریا، پێی وایه‌ به‌هۆی بارودۆخی ناوخۆیی كورده‌كانه‌وه‌، ئه‌و بیرۆكه‌یه‌ مه‌حاڵه‌ له‌ ئێستادا جێبه‌جێ بكرێت. له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت: “بێگومان كوردیش وه‌ك هه‌موو گه‌لانی دنیا مافی چاره‌ی خۆنوسینی هه‌یه‌، به‌ڵام بارودۆخی ناوخۆیی و دابه‌شبونی نیشتمانێكی پارچه‌كراو، ڕێگه‌نادات هه‌نگاو به‌و ئاراسته‌یه‌دا بنێن”.

^{حكومەتی رووسیا، شوێنی حەوانەوەی مستەفا بارزانی لە مۆسكۆ بە فەرمی دەناسێنێ و ئەو كەسەی ئێستا لە نێو خانووەكەی بارزانیدایە نرخێكی زۆری لەسەر خانووەكە داناوە، بەو هۆیەشەوە كەس لێی ناكڕێت.  بارزانی ماوەی چوار ساڵ لە مۆسكۆ لە ئەكادیمیایەكی سەربازی خوێندوویەتی و بەگوێرەی بەڵگەنامەكان لەوێ ناوی "مامیدۆڤ" بووە. دوای رووخانی كۆماری مهاباد، مستەفا بارزانی لەگەڵ نزیكەی 500 پێشمەرگەی خۆی بڕیار دەدات ئێران جێبهێڵێت و پەنا بۆ یەكێتی سۆڤیەتی جاران ببات. رۆژی 15ی نیسانی 1947 سەرجەم پێشمەرگەكان كۆدەكاتەوە و پێیاندەڵێت "ئەم سەفەرەی ئێمە، سەفەری هات و نەهاتە، برینداربوون و ئازار و ئەشكەنجە و كوژرانی تێدایە، من خۆم نادەمە دەست عێراق، هەر كەس ئامادەیە لەگەڵم بێت با رای خۆی بڵێت". پاش 59 رۆژ بەپێ‌ رۆیشتن و 3 سێ‌ رۆژ مانەوە لەسەر سنوور، دواجار لە 18/6/1947 لە رووباری ئاراس پەڕینەوە ناو خاكی یەكێتی سۆڤیەت و بارزانی}

شێرزاد عەزیز/ سەرنووسەری مالمۆکورد

^{حەفتەی ڕابردوو لە خۆپیشاندانەکەی مالمۆ دژ بە لەسێدارەدانی کوردی ڕۆژهەڵات، چالاکڤانێک ووتی بۆ خەڵکی کورد نایەنە خۆپیشاندان و چالاکیە نەتەوەیی و نیشتمانییەکانەوە، لە کاتێکا هەموومان کە داوای مافی پەنابەریمان کرد ، ووتومانە پەکەکەین.. پارتین.. یەکێتین... هتد. ساڵی 2004 یەکەم باڵویزی ئێراق پاش ڕووخانی سەدام ، لەسوید کوردبوو. لەمالمۆ کۆڕێکی کوردی بۆ گیرا ، ڕاستە خەڵک هاتبوو ، پاش یەک حەفتە پرسە هەبووە ، دوو ئەوەندەی کۆڕی باڵوێزە کوردەکە خەڵکی تیا ئامادەبووە. کورد هەیە بۆ یەکجاریش نەهاتۆتە یەک بۆنە و چالاکی کوردییەوە.. بیانوویەکی ئامادەیان پێیە کە کورد چی بۆ ئەوان کردووە ، ئینجا دێنە سەر گەندەڵی و ناعەدالەتی لە باشووری کوردستان. دیارە خەڵکانێکی ماندوو هەن لە ڕابردوودا زۆر ماندوو بوون و ئێستا کشاونەتەوە . جا لەبەر ماندوو بوون یان بێ هیوایی بێ مافی خۆیانە... بەڵام کورد هەیە دەوڵەتی کوردی بە 100 دۆلاری ئەو درووست بێ نایکڕێ .. لە ڕۆژێکیشا نیوەی کورد بمرێ ئامادەنییە نیوە ڕۆژێکی}

به‌رهه‌م عه‌لی

^{به‌ره‌به‌یانی دوێنێ، له‌ میحوه‌ری باشووری كه‌ركووك، له‌و هێرشه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان بۆ ئازادكردنی (گونده‌كانی سمایلاوا و سه‌خه‌ره‌) كردی، سێ پێشمه‌رگه‌ی پارتی ئازادیی كوردستان كه‌ خه‌ڵكی شاره‌كانی (سنه‌ و سه‌قز و مهاباد)ی رۆژهه‌ڵاتی كوردستان بوون، گیانی پاكیان بۆ ئازادیی كوردستان به‌خشی و شه‌هید بوون.} له‌ چه‌ند مانگی رابردووشدا، هه‌ر له‌ شه‌ڕی دژ به‌ تیرۆریستانی داعشدا، شایه‌دی شه‌هیدبوونی گه‌ریلای باكور له‌ مه‌خمور، پێشمه‌رگه‌ی باشوور له‌ كۆبانێ، پێشمه‌رگه‌ی رۆژئاوا له‌ زومار بووین. مێژووی بزاڤی ئازادیخوانه‌ی كوردیش، تژییه‌ له‌م رووداوانه‌، به‌ده‌نگه‌وه‌چوونی پێشمه‌رگه‌كانی باشوور بۆ شۆڕشگێڕانی چیای ئاگری له‌ باكور و پشتیوانی و به‌هاناوه‌چوونی مه‌لا مسته‌فای بارزانی و هێزه‌كه‌ی بۆ شۆڕش و كۆماری كوردستان له‌ مهاباد، دیارترین دوو نموونه‌ی گیانفیدایی رۆڵه‌كانی كوردستانی گه‌وره‌یه‌ بۆ به‌رگری له‌ خاك و خه‌ڵكی خۆیان.

محه‌مه‌د باقی سه‌عید 

^{ئه‌گه‌ر له‌ مێژووی نه‌ته‌وه‌ی کورد وڕابووردو و ژیانی له‌کۆندا وردبینه‌وه‌ و بکۆڵینه‌وه‌ له‌دێر زه‌مانه‌وه‌ تائه‌مرۆ ،‌بۆمان ده‌رئه‌که‌وێت که‌ کورد یه‌کێکه‌ له‌نه‌ته‌وه‌ ڕه‌سه‌نه‌ هه‌ره‌ دێرین وشارستانیه‌کانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاوست . کۆنترین مرۆڤ له‌پێش شه‌ش سه‌د هه‌زار ساڵ پێش عیسادا له‌کوردستاندا ژیاوه‌.} له‌هه‌موو ڕویه‌کی شار‌ستانیه‌وه‌‌ له‌نه‌ته‌وه‌ پێشه‌نگه‌کانی ناوچه‌که‌بووه‌‌: به‌رده‌بلکه‌و ئه‌شکه‌وتی شانه‌ده‌ر وهه‌زارمێرد وزه‌رزی و قه‌ڵای چه‌رمو و زاوی چه‌می و ده‌ها ئه‌شکه‌وتی که و وزۆر له‌شوێنه‌واری مێژوویی که‌ وهه‌ڵکه‌نراوه‌کانی قه‌دپاڵه‌کان وکێوه‌کان وپێده‌شته‌کان به‌ڵگه‌نووسراوه‌کان که تا ئه‌مڕۆ ‌ماون ،له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو که‌له‌پوور و سامانی که‌لتوری نه‌ته‌وایه‌تیه‌ی که‌ هه‌ن له‌کوردستان و زۆرشوێنی که‌دا‌ به‌جێماون باشترین به‌ڵگه‌ن بۆ ئه‌م ڕاستیه‌ . زۆر له‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی حاکمی کۆنی ئه‌م ناوچه‌ به‌رینانه بوون ، که‌به‌درێژایی مێژوو ‌له‌ کوردستاندا‌ وده‌ره‌وه‌یدا دامه‌زرابوون و حوکمڕانبوون ‌که‌ سه‌ر به‌گه‌لانی دراوسێ یان نامۆبوون . ( جگه له‌ ده‌وڵه‌تانی

بەختیار عەلی

“ناسیونالیزم و شوناسی نەتەوەیی لە بەردەم شوناسی دینی و ئەتنی و تایفی دا نەیتوانیوە فاکتەری یەکەم بێت” ^{“ئەو دابەشبوونانەی کە لە دوای سایکس پیکۆ وە هاتوون قووڵترن لەوەی کە سایکس پیکۆ خۆی دروستیکردوە”  ئایدۆلۆژیا بۆ دەوڵەتی مۆدێرن لە خۆرهەڵاتدا تەنیا کەرەستەی پروپاگەندەیە، دەوڵەت وەک نوێنەری ڕاستگۆی هیچ ئایدۆلۆژیایەک کار ناکات  “گێڕانەوەی گرفتەکانی فۆرمی دەوڵەت نەتەوە بە تەنیا بۆ سایکس پیکۆ، ڕوانینێکی سیاسی ڕوکەشە، کە وەک ئەو ڕوانینە وایە کە کێشەکانی خۆرهەڵات دەگێڕێتەوە بۆ هەندێک سوڵتان و دیکتاتۆر، کە هەردووکیان دوو بۆچوونی سیاسی بازاڕیی و سەتحین و لە ناوەوە گرفتە بونیادییەکان فەرامۆش دەکەن”} 

^{1. یەکێک لە هۆکارە سەرەکییەکانی توڕەیی ئێمە لە ڕێکەوتننامەی سایکس پیکۆ تێکشکاندنێتى بۆ فۆرمی دەوڵەت نەتەوە. بەڵام بە بڕوای من ناکرێت کێشەی دروست نەبوونی دەوڵەت ـ نەتەوە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بە تەنیا}

محەمەد بێبەش

^{بێگومان دەبێ کارە پیرۆزەکەی ژنە تێکۆشەری کۆمەنستی ئەلمانی کلارا زیتکن (clara Zetkin.)لە یاد نەکەین وهەمیشە لەگەڵ یادی 8 ئاداردا چەپکێ گوڵ بۆ رۆحی پاکی ئەو دابنێین ، جونکە ئەو ژنە قارەمانە بوو کە لەساڵی 1910 بە دنگی بەرز داوای یەکسانی مرۆڤەکانی کرد بە تایبەتی یەکسانی ژن و پیاو لە ئەرك مافەکاندا ، بێگومان کلارا یەکیک بوو لە کادیرە پێشکەوتوەکانی جیهانی کۆمەنستی و سۆسیالیزم..بەردەوام بوونی خەباتی ژنان لە پێناوی یەکسانیدا درێژەی کیشا تا ساڵی 1975 یەکەم کۆنگرەی کۆمەڵەی نیو نەتەوەی لە مەکسیك لەسەر مافەکانی ژن بەستراو لە ساڵەکانی 1977 بریاری لەسەر دراو لە ساڵی 1978 ئەم یاسایە جێبەجێ کراو8 مارس بوو بەرۆژی یەکگرتنی ژنان بۆ ئازادی و مافەکانیان .لەو میژووە هەموو ساڵێ ژنانی جیهان لەو رۆژەدا چالاکی جۆراوجۆر ئەنجام دەدەن بە گوێرەی خواستەکانیان.}

رەزا شوان

^{سەرهەڵدانی گۆڤاری کوردی بۆ منداڵانی کوردمان، بۆ مێژوویەکی نزیک دەگەڕێتەوە، ئەوەبوو لە ساڵی ( ١٩٤٦) دا، یەکەمین ژمارەی، یەکەمین گۆڤاری کوردی، بە زمانی شیرینی کوردیمان بۆ منداڵانی کورد، بە ناوی ( گڕوگاڵی منداڵانی کورد ) ەوە، لە پایتەختی ( کۆماری کوردستان )،لە شاری ( مەهاباد) ی شیرین، لە رۆژهەڵاتی کوردستاندا .. لایەن کەسانێکی دڵسۆز و خەمخۆریمنداڵانەوە دەرچوو .. کە تەنها (٣) ژمارەی لێ دەرچوو، لەگەڵ جوانەمەرگ کردنی کۆماری کوردستاندا، ئەستێرەی گڕوگاڵی منداڵانی کوردیش ئاوا بوو .
ئەگەر بەراوردێک لە نێوان مێژووی دەرچوونی یەکەمین گۆڤاری منداڵانی کورد لە کوردستاندابکەین،لەگەڵ مێژووی دەرچوونی یەکەمین گۆڤار بۆ منداڵان، لە بەشێکی زۆری وڵاتانی جیهاندا، دەبینین ئێمەی کورد لە کوردستاندا، زۆر لە دواوە نین، بەڵکو لە پێشەوەی چەندین وڵاتیش داین .. شانازیش بۆ کۆماری کوردستان دەگەڕێتەوە ..}

(د. دیاکۆ (مسته‌فا شه‌مامی

^{1/ خه‌لك وه‌ك تووخم و ئێلێمێنتی سه‌ره‌كی ده‌ۆله‌ت.
له پرۆسه‌ی دروستبوونی ده‌ۆله‌تی نه‌ته‌وه‌یی دا، وجوودی‌ كۆمه‌له خه‌لكێك كه خاوه‌نی هێندێك كاراكتێر و تایبه‌تمه‌ندی مووشه‌خه‌س وە دیاریكروان، وه‌ك پێویستێكی هه‌ره‌ بنه‌ره‌تی و به‌ردی بناغه‌ی ساغكردنه‌وه‌ی ده‌ۆله‌تی نه‌ته‌وه‌یی دێته‌نرخاندن.
له تاریفی خه‌لك دا، ده‌توانین چه‌مكی خه‌لك وه‌ك كۆمه‌له‌ مرۆفێك كه روو له ژووره‌وه خاوه‌نی هێندێك تایبه‌تمه‌ندی و مووشه‌خه‌ساتێكی هاۆبه‌ش و وه‌ك یه‌كن(تشابه ‌روو له ژووره‌وه، واتە "ئێمە" )، وه روو له ده‌ره‌وه ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ هاۆبه‌شانه به نیسبه‌ت خه‌لكی دیكه و ده‌رو دراوسێ جێوازیان ده‌كا (نامتشابه روو له ده‌ره‌وه، واتە "ئەوان")   پێناسه‌ بكه‌یین و بەم چەشنە بە پێ کۆدی: "ئێمە و ئەوان"، جێوازیەکانی نێوان ئیمە و ئەوان دەستنیشان بکەیین. دیاره ئه‌م كاراكتێر و تایبه‌تمه‌ندیانه كه له سه‌ر ئاستی خه‌لك و جێوازی نێوان ئه‌م خه‌لكه ده‌گه‌ل خه‌لكانی‌تر ،رۆلی دیاریكه‌ر ده‌گێرن بریتین له‌: كولتوور  ،  نیژاد  ،   زمان.}

بێستون هەورامى

^{زۆر كەمن ئەۆ گەلانەى هاۆشيَوەى گەلى كورد لةم گۆى زەمينەدا دەيان شۆرِش و رِاپةرِينيان لةپيَناۆ ماف و ئازاديةكانياندا بةرپاكردبێ و تاهەنووكەش بەمەقەسەد نەگەيشتبن، زۆرێك لەشرۆڤەوانان ئەم ئاماژەيە بۆ دەيان هۆكارى جۆراوجۆر ئەگيَرنەوەو تاهةنووكەش هيچ جۆرة وانةيةكى ئةۆتۆمان ليَوةرنةگرتووة، بةلاَم ئةوەى مايةى سةرسورِمانة گەلى كورد زۆرجار لةميَژودا بەتوازو تەلاَشى ناوخۆى خۆى و كۆنەبونەوەى لەبەرەیەكى نەتەوەييانەدا برينداركراوەو دواجاريش لةلايةن دوژمنانيەوە بةرويدادراوەتەوە، ئەوەى لەكۆى ئەۆ ئاماژانەى بەسەر ئەم گەلەداهاتون و لەئەمرِۆدا من پيێ دلَگرانم، ئەوەيە لەدواى رِاپةرِين كاتيَك زەمينەى ماف و ئازاديةكان تارِادةيةكى زۆر بةبةراورد لةگةلَ سةردةمةكانى رِژيَمى بةعس بةشيَوةيةكى بەرچاۆ گؤرِانكارى بةسةرداهات و ئةمةش وايكرد پارتگةليَكى بةئايدياى جۆراوجۆرةوة رِاگةيَندران، لةم نيَوەندەشدا ئالَۆزة ناۆخۆييةكان ئەگەرچى بونة بارگرانيەكى گەورە بەسەر كۆمةلاَنى خەلَكەوە، بةلاَم لةهةمانكاتدا بووتە دەرفةتيَكى باش بۆ}